1-5-3- قلمروموضوعی تحقیق………………………………………………………………………………………………………11
- تعاریف واژه ها(متغییرهای تحقیق)……………………………………………………………………………………….11
1-6-1- تعاریف نظری واژه ها………………………………………………………………………………………………………11
1-6-2- تعاریف عملیاتی واژه ها……………………………………………………………………………………………………13
- نوع متغیرهای تحقیق………………………………………………………………………………………………………..14
خلاصه……………………………………………………………………………………………………………………………………..14
فصل دوم : مروری بر ادبیات موضوع
مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………..16
2-1.بخش اول:جو خلاقانه…………………………………………………………………………………………………………….18
2-1-1.تعریف جو……………………………………………………………………………………………………………………….18
2-1-2.تعریف جو خلاقانه…………………………………………………………………………………………………………….18
2-1-3.تعریف خلاقیت…………………………………………………………………………………………………………………20
2-1-4.خلاقیت سازمانی……………………………………………………………………………………………………………….22
2-1-5.خاستگاه خلاقیت……………………………………………………………………………………………………………….22
2-1-6.فرآیند خلاقیت………………………………………………………………………………………………………………….22
2-1-7.نظریه های خلاقیت…………………………………………………………………………………………………………….25
2-1-8.تعریف نوآوری………………………………………………………………………………………………………………….25
2-1-9.فرآیند نوآوری…………………………………………………………………………………………………………………..26
2-1-10.انواع نوآوری…………………………………………………………………………………………………………………..27
2-1-11.مدلهای نوآوری……………………………………………………………………………………………………………….29
2-1-12.تفاوت خلاقیت و نوآوری………………………………………………………………………………………………….30
2-1-13.نوآوری سازمانی………………………………………………………………………………………………………………32
2-1-14.ویژگی افراد خلاق……………………………………………………………………………………………………………33
2-1-15.ویژگی جو خلاقانه……………………………………………………………………………………………………………36
2-1-16.ویژگی مدیریت در ایجاد جو خلاقانه…………………………………………………………………………………..38
2-1-17.عوامل موثر در ایجاد و ارتقاء جو خلاقانه……………………………………………………………………………..39
2-1-18.موانع بروز جو خلاقانه……………………………………………………………………………………………………..45
2-1-19.اهمیت بستر سازی مناسب برای ایجاد جوی خلاق……………………………………………………………..50
2-2.بخش دوم:کارآفرینی دانش ……………………………………………………………………………………………..51
2-2-1.تعریف کارآفرینی…………………………………………………………………………………………………………51
2-2-2. تعریف کارآفرین…………………………………………………………………………………………………………58
2-2-3. انواع کارآفرینی…………………………………………………………………………………………………………..61
2-2-4.تعریف کارآفرینی دانش ……………………………………………………………………………………………..62
2-2-5.تعریف کارآفرین دانش ………………………………………………………………………………………………..66
2-2-6.ابعاد کارآفرینی………………………………………………………………………………………………………………67
2-2-7.ابعاد کارآفرینی دانش …………………………………………………………………………………………………..68
2-2-8.ویژگی های کارآفرینان……………………………………………………………………………………………………69
2-2-9.تعریف مثلث ویژگی کارآفرینان………………………………………………………………………………………..74
2-2-10.ویژگی های کارآفرینان دانش ………………………………………………………………………………………75
2-2-11.مقایسه کارآفرینان دانش و مدیران سنتی…………………………………………………………………………75
2-2-12.ویژگی سازمان کارآفرین……………………………………………………………………………………………….76
2-2-13.فرآیند کارآفرینی دانش ………………………………………………………………………………………………76
2-2-14.الگوهای کارآفرینی دانش ……………………………………………………………………………………………77
2-2-15.فضای مناسب کارآفرینی دانش و عوامل موثر در ارتقاء آن………………………………………………….78
2-2-16.موانع بروز کارآفرینی……………………………………………………………………………………………………85
2-2-17.مشکلات کارآفرینان در سازمان……………………………………………………………………………………….86
2-2-18.بررسی موانع و مشکلات پیش روی کارآفرینی و بویژه کارآفرینی دانش درایران………………………86
2-2-19.تاریخچه کارآفرینی………………………………………………………………………………………………………87
2-2-20.صاحبنظران کارآفرینی……………………………………………………………………………………………………88
2-2-21.کارآفرینی از دیدگاه کارآفرینان برتر………………………………………………………………………………….89
2-2-22.تاریخچه کارآفرینی دانش ……………………………………………………………………………………………90
2-2-23.اهمیت کارآفرینی…………………………………………………………………………………………………………92
2-2-24.اهمیت کارآفرینی سازمانی……………………………………………………………………………………………..94
2-2-25.بررسی کارآفرینی دانش در ایران………………………………………………………………………………….95
این مطلب را هم بخوانید :
2-2-26.تبدیل سازمانهای بورکراتیک به سازمان های کارآفرین…………………………………………………………..96
2-2-27.کارکردهای کارآفرینی……………………………………………………………………………………………………97
2-2-28.رویکردهای کارآفرینی دانش ……………………………………………………………………………………….98
2-2-29.راهبردهای کارآفرینی دانش …………………………………………………………………………………………98
2-2-30.ارتباط جو خلاقانه و کارآفرینی دانش …………………………………………………………………………….99
2-3. بخش سوم:تحقیقات انجام شده درزمینه موضوع تحقیق…………………………………………………………….101
2-3-1.تحقیقات انجام شده درزمینه جو خلاقانه در داخل کشور……………………………………………………….101
2-3-2.تحقیقات انجام شده درزمینه جو خلاقانه در خارج از کشور……………………………………………………102
2-3-3.تحقیقات انجام شده در زمینه کارآفرینی دانش در داخل کشور……………………………………………..103
2-3-4.تحقیقات انجام شده در زمینه کارآفرینی دانش در خارج از کشور…………………………………………..104
2-4. بخش چهارم: چارچوب نظری……………………………………………………………………………………………111
2-4-1.چارچوب نظری تحقیق………………………………………………………………………………………………….111
2-4-2.مدل مفهومی تحقیق………………………………………………………………………………………………………120
2-4-3.مدل تحلیلی تحقیق……………………………………………………………………………………………………….120
2-4-4.فرضیه های پژوهش……………………………………………………………………………………………………..123
2-4-4-1.فرضیه اصلی پژوهش………………………………………………………………………………………………. 123
2-4-4-2.فرضیه های فرعی پژوهش………………………………………………………………………………………….123
خلاصه………………………………………………………………………………………………………………………………..124
فصل سوم : روش پژوهش
مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………….126
3-1.روش پژوهش………………………………………………………………………………………………………………..126
3-2.فرآیند پژوهش………………………………………………………………………………………………………………..127
3-3.جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………………………..128
3-4.روش نمونه گیری و حجم نمونه………………………………………………………………………………………….128
3-5.ابزار گردآوری داده ها………………………………………………………………………………………………………130
3-6.روایی و پایایی ابزار سنجش………………………………………………………………………………………………132
3-7.روش جمع آوری داده ها………………………………………………………………………………………………… 133
3-8.روش تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………………………………………. 133
خلاصه……………………………………………………………………………………………………………………………….134
فصل چهارم: تجزیه وتحلیل داده ها
مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………136
4-1.توصیف شاخص های دموگرافیک (بررسی ویژگیهای عمومی)……………………………………………………….137
4-1-1.وضعیت جنسیت آزمودنی ها………………………………………………………………………………………………137
4-1-2.وضعیت تاهل آزمودنی ها………………………………………………………………………………………………….138
4-1-3.وضعیت سن آزمودنی ها…………………………………………………………………………………………………..139
4-1-4.وضعیت سابقه کار آزمودنی ها……………………………………………………………………………………………140
4-1-5.وضعیت میزان تحصیلات آزمودنی ها…………………………………………………………………………………..141
4-2.وضعیت متغیرهای تحقیق………………………………………………………………………………………………………142
الف:وضعیت متغیر جو خلاقانه و مولفه های آن………………………………………………………………………………..142
4-2-1.وضعیت متغیر جو خلاقانه…………………………………………………………………………………………………142
وضعیت مولفه های متغیر جو خلاقانه……………………………………………………………………………………………..143
4-2-2.وضعیت متغیر اهداف چالش برانگیز…………………………………………………………………………………….143
4-2-3.وضعیت متغیر حمایت از ایده ها…………………………………………………………………………………………144
4-2-4.وضعیت متغیر پویایی……………………………………………………………………………………………………….145
4-2-5.وضعیت متغیر سرزنده بودن و شوخ طبعی…………………………………………………………………………….146
4-2-6.وضعیت متغیر تعارض………………………………………………………………………………………………………147
4-2-7.وضعیت متغیر اعتماد………………………………………………………………………………………………………..148
4-2-8.وضعیت متغیر مباحثه………………………………………………………………………………………………………..149
4-2-9.وضعیت متغیر زمان ارائه ایده……………………………………………………………………………………………..150
4-2-10.نمره های جو خلاقانه و مولفه های آن………………………………………………………………………………..151
4-2-11.بررسی توزیع متغیر جو خلاقانه و مولفه های آن……………………………………………………………………156
ب:وضعیت متغیر کارآفرینی دانش و مولفه های آن…………………………………………………………………………156
4-2-12.وضعیت متغیر کارآفرینی دانش ………………………………………………………………………………………156
وضعیت مولفه های متغیر کارآفرینی دانش …………………………………………………………………………………….158
4-2-13.وضعیت متغیر نوآوری……………………………………………………………………………………………………..158
4-2-14.وضعیت متغیر خطرپذیری………………………………………………………………………………………………..159
4-2-15.وضعیت متغیر رفتار اثرگذار………………………………………………………………………………………….160
4-2-16.وضعیت متغیر راهبرد تهاجمی مبتنی بر رقابت…………………………………………………………………..161
4-2-17.وضعیت متغیر استقلال…………………………………………………………………………………………………162
4-2-18-نمره های کارآفرینی دانش و مولفه های آن …………………………………………………………………..163
4-2-19-بررسی توزیع متغیر کارآفرینی دانش و مولفه های آن ……………………………………………………..166
4-3.بررسی فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………………167
4-3-1.بین جو خلاقانه و کارآفرینی دانش در دستگاههای اجرایی شهر یزد رابطه وجود دارد…………………………………………………………………………………………………………………………………...169
فرضیه های فرعی………………………………………………………………………………………………………………….171
4-3-2.بین جو خلاقانه و میزان نوآوری در کارکنان دستگاههای اجرایی شهر یزد رابطه وجود دارد……………………………………………………………………………………………………………………………………171
4-3-3.بین جو خلاقانه و میزان خطرپذیری در کارکنان دستگاههای اجرایی شهر یزد رابطه وجود دارد……………………………………………………………………………………………………………………………………172
4-3-4.بین جو خلاقانه و میزان رفتار اثرگذار در کارکنان دستگاههای اجرایی شهر یزد رابطه وجود دارد……………………………………………………………………………………………………………………………………173
4-3-5.بین جو خلاقانه و میزان راهبرد تهاجمی مبتنی بر رقابت در کارکنان دستگاههای اجرایی شهر یزد رابطه وجود دارد…………………………………………………………………………………………………………………………..175
4-3-6.بین جو خلاقانه و میزان استقلال در کارکنان دستگاههای اجرایی شهر یزد رابطه وجود دارد……………………………………………………………………………………………………………………………………176
4-4.رگرسیون چند متغیره برای بررسی رابطه بین متغیر ملاک و متغیر پیش بین……………………………………..179
4-4-1.رگرسیون چند متغیره برای بررسی رابطه بین متغیر ملاک(جو خلاقانه) و متغیرهای پیش بین(استقلال، رفتار اثرگذار، خطرپذیری، نوآوری و راهبرد تهاجمی مبتنی بر رقابت)……………………………………………………….179
4-4-2.رگرسیون چند متغیره برای بررسی رابطه بین متغیر ملاک (کارآفرینی سازمانی) و متغیرهای پیش بین(زمان ارائه ایده، سرزنده بودن و شوخ طبعی، اهداف چالش برانگیز، حمایت از ایده ها، اعتماد، تعارض، مباحثه، پویایی)……………………………………………………………………………………………………………………………….182
4-5.بررسی رابطه بین جو خلاقانه و کارآفرینی سازمانی با مشخصات فردی در دستگاههای اجرایی شهر یزد…………………………………………………………………………………………………………………………………….186
4-5-1.بین سن و جو خلاقانه در دستگاههای اجرایی شهر یزد رابطه وجود دارد …………………………….186
4-5-2.بین سن و کارآفرینی دانش در دستگاههای اجرایی شهر یزد رابطه وجود دارد …..……………………187
4-5-3.بین سابقه کار و جو خلاقانه در دستگاههای اجرایی شهر یزد رابطه وجود دارد ……………………..188
4-5-4.بین سابقه کار و کارآفرینی دانش در دستگاههای اجرایی شهر یزد رابطه وجود دارد …………….189
4-5-5.بین میزان تحصیلات و جو خلاقانه در دستگاههای اجرایی شهر یزد رابطه وجود دارد ………………190
4-5-6.بین میزان تحصیلات و کارآفرینی سازمانی در دستگاههای اجرایی شهر یزد رابطه وجود دارد……………………………………………………………………………………………………………………………………191
4-5-7.بین جنسیت و جو خلاقانه در دستگاههای اجرایی شهر یزد رابطه وجود دارد……………………….192
4-5-8.بین جنسیت و کارآفرینی دانش در دستگاههای اجرایی شهر یزد رابطه وجود دارد……………………………………………………………………………………………………………………………………193
4-5-9.بین وضعیت تاهل و جو خلاقانه در دستگاههای اجرایی شهر یزد رابطه وجود دارد………………..195
4-5-10.بین وضعیت تاهل و کارآفرینی دانش در دستگاههای اجرایی شهر یزد رابطه وجود دارد……………………………………………………………………………………………………………………………………196
4-6.تحلیل لگ خطی……………………………………………………………………………………………………………..197
4-6-1.تحلیل لگ خطی جو خلاقانه، کارآفرینی دانش و جنسیت …………………………………………………..197
4-6-2.تحلیل لگ خطی جو خلاقانه، کارآفرینی دانش و وضعیت تاهل …………………………………………..197
4-6-3.تحلیل لگ خطی جو خلاقانه، کارآفرینی دانش و سن ………………………………………………………..198
4-6-4.تحلیل لگ خطی جو خلاقانه، کارآفرینی دانش و سابقه کار ………………………………………………..198
4-6-5.تحلیل لگ خطی جو خلاقانه، کارآفرینی دانش و میزان تحصیلات ………………………………………..199
فصل پنجم: نتیجه گیری وپیشنهادات
مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………….203
5-1.یافته های پژوهش………………………………………………………………………………………………………………..203
5-1-1.یافته های مربوط به متغیرهای ویژگی های دموگرافیک(جمعیت شناختی)……………………………………..203
5-1-2.نتایج فرضیه های پژوهش…………………………………………………………………………………………………..204
5-1-2-1.نتایج فرضیه اصلی…………………………………………………………………………………………………………204
5-1-2-2.نتایج فرضیه های فرعی………………………………………………………………………………………………….204
5-1-3.تحلیل های لگ خطی………………………………………………………………………………………………………..205
5-1-4.رگرسیون………………………………………………………………………………………………………………………..205
5-2.بحث و بررسی…………………………………………………………………………………………………………………….206
5-3.محدودیتهای تحقیق………………………………………………………………………………………………………………211
5-4.پیشنهادها……………………………………………………………………………………………………………………………211
5-4-1.پیشنهادهای پژوهش………………………………………………………………………………………………………….211
5-4-2.پیشنهادهای کاربردی…………………………………………………………………………………………………………213
5-4-3.پیشنهادهایی به پژوهشگران آینده…………………………………………………………………………………………213
5-5.خلاصه………………………………………………………………………………………………………………………………214
پیوستها
پیوست1………………………………………………………………………………………………………………………………….216
پیوست2…………………………………………………………………………………………………………………………………..218
پیوست3…………………………………………………………………………………………………………………………………..221
پیوست4…………………………………………………………………………………………………………………………………..225
پیوست5…………………………………………………………………………………………………………………………………..233
پیوست6…………………………………………………………………………………………………………………………………..235
پیوست7…………………………………………………………………………………………………………………………………..237
پیوست8…………………………………………………………………………………………………………………………………..238
منابع ومأخذ
فهرست منابع فارسی: ………………………………………………………………………………………………………………..241
فهرست منابع لاتین: ………………………………………………………………………………………………………………….247
چکیده
امروزه کارآفرینی را یکی از ابزارهای توسعه می دانند زیرا وجود انسانهای کارآفرین موجب ایجاد بستر موفقیتها میشود. همچنین، با توجه به افزایش سریع رقبای جدید و ایجاد حس بی اعتمادی نسبت به شیوه های سنتی، ضرورت کارآفرینی در سازمان احساس میشود.در این ارتباط وظیفه سازمانهای پویا کشف و پرورش افراد خلاق و کارآفرین است.هر سازمان در راستای پرورش افراد خلاق و نوآور نیاز به ساختار مناسب و افراد کارآفرین دارد. سازمانی که استعدادهای نهفته در خود را نتواند بکار گیرد، در اندک زمانی مغلوب سازمانهای دیگر خواهد شد.این پژوهش رابطه بین جو خلاقانه و میزان کارآفرینی سازمانی را در دستگاههای اجرایی شهر یزد مورد مطالعه و بررسی قرار میدهد.
جامعه آماری این پژوهش را کلیه کارمندان دستگاههای اجرایی شهر یزد (12975نفر) تشکیل می‌دهند که 376 نفر به عنوان نمونه به سؤالات پرسشنامه پاسخ دادند.ابزار اندازه‌گیری دو پرسشنامه جو خلاقانه و کارآفرینی سازمانی بود که میزان روایی این پرسشنامه‌ها به ترتیب 965/0 و 922/0 و پایایی 915/0 و 893/0 به دست آمد. سپس جهت بررسی فرضیه های تحقیق و ارتباط آنها با شاخص های دموگرافیک از آزمونهای پیرسون، اسپیرمن وتاوb کندال همراه با نمودار پراکنش برای تعیین رابطه بین دو متغیر، ضریب تعیین، رگرسیون چند متغیره برای بررسی رابطه بین متغیر ملاک و متغیرهای پیش بین و همچنین لگ خطی برای بررسی رابطه بین جو خلاقانه و کار آفرینی دانش در دستگاه های اجرایی شهر یزد با توجه به مشخصات فردی استفاده شده است.
نتایج نشان داد که بین دو متغیر جو خلاقانه و کارآفرینی سازمانی با توجه به ضریب همبستگی برابر 353/0 رابطه مستقیم و معنی دار وجود دارد.همچنین ضریب همبستگی بین جو خلاقانه و نوآوری برابر267/0 ، بین جو خلاقانه و خطرپذیری204/0 ، بین جو خلاقانه و رفتار اثرگذار356/0 ، بین جو خلاقانه و راهبرد تهاجمی مبتنی بر رقابت205/0 و بین جو خلاقانه و استقلال150/0 به دست آمد و مشخص شد بین جو خلاقانه با پنج مولفه کارآفرینی دانش رابطه معنی دار و مستقیم وجود دارد.
با توجه به نتایج بدست آمده، مشخص شد با بالا رفتن نمرات جو خلاقانه، نمرات میزان کارآفرینی دانش افزایش پیدا می کند که نشان از وجود رابطه مستقیم بین این دو متغیر است.و یکی از عوامل تأثیرگذار بر روی کارآفرینی دانش، جو خلاقانه است و جو خلاقانه بر روی تمام مؤلفه های کارآفرینی دانش نیز تاثیرگذار است.بر این اساس پیشنهادهای کاربردی برای ارتقاء کارآفرینی دانش ارائه می‌گردد.
واژگان کلیدی: جو خلاقانه، خلاقیت، نوآوری، کارآفرینی، کارآفرینی دانش.
مقدمه
امروزه با پیچیدگی رقابت، نوآوری به عنوان یکی از مزیت های اصلی برای حیات سازمان ها محسوب می شود.همه سازمان ها برای بقا نیازمند ایده های نو و بدیع هستند. ایده های نو و بدیع همچون روحی در کالبد سازمان دمیده می شود و آن را از نیستی و فنا نجات می دهد. در جهان کنونی سیستم اقتصادی سرعت زیادی به خود گرفته است و شرکتهایی که نتوانند پا به پای آن حرکت کنند سرنوشتی جز نابودی نخواهند داشت. چرخهای توسعه اقتصادی همــــواره با توسعه کارآفرینی به حرکت درمی آید.در این دوران سازمان ها دیگر نمی توانند با تعداد اندکی افراد خلاق و کارآفرین و با اجرای چند طرح کارآفرینانه به رقبای چابک، منعطف، نوآور، فرصت گرا و کم هزینه خود فائق آیند، بلکه باید شرایطی را فراهم کنند تا همه کارکنان از چنین روحیه کارآفرینانه ای بهره مند شده و بتوانند به راحتی و به طور فردی یا گروهی، فعالیت های کارآفرینانه خود را به اجرا درآورند.در دنیای امروز، سازمانی موفق خواهد بود که به پیشواز تغییرات برود. پرورش افراد کارآفرین در درون سازمان مستلزم فراهم آوردن بستری مناسب و ترویج روحیه کارآفرینی است.روحیه کارآفرینی می تواند مزیت رقابتی بسیار ارزشمندی باشد، به ویژه برای شرکت های بزرگ که از منابع انسانی توانمندی برخوردار بوده و توانایی تشویق و گسترش آن را در سازمان دارند.گسترش این روحیه در سازمان مستلزم آن است که سازمان ها استقلال و آزادی لازم را به کارآفرینان واگذار کنند.نوآوری ابزاری لازم برای کارآفرینان است.بیشتر محققان به وضوح خلاقیت و نوآوری را به عنوان کانون فعالیت های کارآفرینانه در نظر می گیرند.کارآفرینان دانش، نوآوران و مولدان ایده هستند.نتایج این نوآوری ها عبارت است از محصولات، بازارها یا فرآیندهای جدید(هادیزاده و رحیمی فیل آبادی،1384: 30-87).
در اغلب موارد سازمان ها کمتر به امر خلاقیت و نوآوری دست می زنند زیرا آن را تجارتی مخاطره پذیر می پندارند که باید از کار اصلی منحرف شده و به اموری که هنوز امتحان نشده اند بپردازند.اما روند رو به رشد تکنولوژی و رقابت فشرده در صنایع و سازمان های مختلف ضرورت خلاقیت و نوآوری را اجتناب ناپذیر کرده است که در این صورت سازمان هایی موفق هستند که خود را با این روند تطبیق دهند، در غیر این صورت محکوم به شکست خواهند بود.لذا خلاقیت و نوآوری برای بقای هر سازمانی لازم است و سازمان ها علاوه بر ایجاد روش های کارآفرینانه و پرورش کارآفرینان در سازمان، لازم است جوی ایجاد کنند تا افکار نوآورانه کارکنان شکوفا گردد. درجهت تحقق این امر تشویق مبتکران ایده، بسیار مهم است .مبتکر ایده برای ارتقاء و پرورش ایده به کمک نیاز دارد به عبارتی ایده مبتکر باید در فضایی مناسب مورد حمایت و پشتیبانی قرار گیرد.کارآفرینان همواره به دنبال کشف رمز موفقیت در بازار هستند. زمانی، تولید بیشتر و راندمان بالا، عامل کلیدی موفقیت در کسب و کار بود، و امروز عامل کلیدی موفقیت ” نوآوری ” است. از آنجایی که یکی از ویژگیهای بارز کارآفرینان و سازمانهای کارآفرین ” نوآوری ” است، شاید بسترسازی مناسب جهت جذب و رشد کارآفرینان، مترادف با بستر سازی مناسب جهت ” نوآوری ” تعبیر و تعریف شود(صمدآقایی،1387: 166).
1-1. عنوان تحقیق
رابطه جو خلاقانه با میزان کار آفرینی دانش در دستگاههای اجرایی شهر یزد
1-2. بیان مسئله
شواهد نشان می دهد جهان به سمت اقتصاد کارآفرینی در حال حرکت است و ایجاد شرکت های جدید در مرکز این فعالیت قرار دارد. شرکت های تجاری جدید نیز با سرعتی بی سابقه در حال توسعه هستند. کارآفرینان پر آوازه نظیر استیون جابز از شرکت اپل، دبی فیلدز از شرکت میسیز فیلدز، بیل گیتس از شرکت مایکروسافت و فرد اسمیت از شرکت فدکس همگی با نشان دادن روحیه کارآفرینی، خلاقیت و ریسک پذیری، افق های جدیدی را فرا روی اقتصاد هزاره جدید گشوده اند.کارآفرینان در واقع قهرمانان توسعه اقتصادی و تجارت معاصر هستند (شاه حسینی و کاوسی،1388: 3).
برای ترویج روحیه کارآفرینی، سازمان باید یک فضای مناسب ایجاد کند.مدیران سنتی تعصب زیادی نسبت به ساختار سلسله مراتب دارند و بر ریسک پذیری بسیارکم و نتایج کوتاه مدت تاکید دارند که همه اینها مانع از خلاقیت، انعطاف پذیری و مخاطره پذیری مورد نیاز برای فعالیت های اقتصادی جدید می شود.سازمان ها به فضای کارآفرینی سازمانی نیاز دارند تا ایده های جدید و تلاش های تجربی را تشویق کنند، محدودیت های استفاده از فرصت ها را حذف نموده، منابع مورد نیاز را تامین و روش کار تیمی را ارتقاء دهند، فرآیند کار آفرینی سازمانی داوطلبانه را ایجاد کرده و در نهایت حمایت مدیریت عالی را جلب کنند(هادیزاده مقدم و رحیمی فیل آبادی،1384: 52).
آیین نامه طرح توسعه کارآفرینی در دانشگاههای کشور(کاراد) کارآفرینی را اینگونه تعریف می کند:” کارآفرینی فرآیندی است که طی آن فرد کارآفرین با ایده های نو و خلاق و شناسایی فرصتهای جدید و با بسیج منابع مبادرت به ایجاد کسب و کار و شرکت، سازمانهای جدید و نوآور و رشدیابنده می کند که توام با پذیرش مخاطره و پی آمدهای احتمالی است و منجر به معرفی محصول یا خدمت جدیدی به جامعه می شود”(مهریزی،1387: 2).
کارآفرینان ایده های خلاق را با فرصت های بازار ترکیب کرده و با فعالیت مستمر و پیگیر به یک فرصت کارآفرینانه تبدیل می کنند، همچنین با راه اندازی کسب و کار، به آنها عینیت می بخشند.شومپیتر عقیده داشت: افرادی در بین آحاد جامعه با خطر پذیری اقدام به نوآوری می کنند و با نوآوری آنها، فرآیند تخریب خلاق در درون نظام اقتصادی کامل شده و به این ترتیب رشد و توسعه اقتصادی در این نظام امکان پذیر می شود(شاه حسینی و کاوسی،1388: 10).
با توجه به جایگاه خاص سازمان های دولتی در ایران (ایران از جمله 5 کشور جهان است که ساختار آن به شدت دولتی بوده و بیش از 80 درصد از فعالیتهای اقتصادی موجود در جامعه بر بخش دولتی یا عمومی متمرکز شده و سهم مشارکت بخش خصوصی در اقتصاد از 20 درصد کمتر می باشد) (زاهدی مازندرانی ، 1383 :55) و نیاز به توانمندسازی آنها در جهت بهبود فعالیت ها از یک طرف و افزایش جمعیت و بیکاری در کشور و به تبع آن نیاز به کارآفرینی از سویی دیگر، سبب شد تا اقدام به بررسی وضعیت و جایگاه کارآفرینی درون سازمانی در سازمان های دولتی کشور شود، تا از این رهگذر بتوان با ظرفیت ها و تنگناهای موجود پیش روی کارآفرینی در این بخش آشنا شده و راه کارهای عملی جهت تسهیل فرآیند کارآفرینی در این سازمان ها ارائه شود تا بر این اساس، سازمان های دولتی نسبت به تقویت و بهبود توانمندی های خود اقدام نمایند و از آمادگی لازم برای ایفای نقش های مؤثرتر برخوردار شوند.
امروزه با توجه به اهمیت کارآفرینی سازمانی و نیاز جوامع به ارتقای آن، لازم است عوامل موثر بر کارآفرینی دانش شناسایی و تقویت شوند.بسیاری از صاحبنظران جو خلاقانه را عامل بسیار مهمی در جهت ارتقای کارآفرینی دانش می دانند.جو خلاقانه موضوعی است که منافع را در تمام زمینه ها تامین می کند. برطبق نظر لوئر[1] (1994) جو خلاقانه متغیری است که می تواند ارزیابی شود و تاثیرات مهمی بر پژوهشهای متمرکز برخلاقیت دارد. برطبق نظر تریفینگر و همکاران (1996):”جو خلاقانه به حل خلاقانه مشکلات اشاره می کند آنگونه که اطلاعات جوخلاقانه به ما کمک می کند که توانایی خود را برای دستیابی به اهداف افزایش دهیم و چالش ها و نگرانی های خود را حل کنیم و به فرصتهای جدید دست یابیم”.
سازمانها و شرکت ها در برهه ای از زمان که تحت عناوین مختلف از جمله ” عصردانش”، ” عصرفراصنعتی”، ” عصرسرعت”، ” عصرکارآفرینی” و بالاخره ” عصرخلاقیت و نوآوری” مطرح شده است، خود را در جهت مدیریت تغییرات شتابان و دگرگونی های ژرف جهانی آماده می سازند. امروزه خلاقیت و نوآوری لازمه بقاء و ارتقای موقعیت سازمان ها می باشد.در این مقطع حساس، جدالی برای احراز برتری های صنعتی، علمی و فنی شروع شده است و سازمان ها و موسسات آینده نگر به رویارویی با این تحولات گسترده و فراگیر و جستجوی روش های نوین پرداخته اند.اکنون سرعت تغییر و تحولات از حد تصور فراتر رفته است، به گونه ای که خلاقیت و نوآوری به عنوان اصلی اساسی از عوامل مهم بقای سازمان است و نوآوری مهمترین منبع مزیت رقابتی محسوب می شود.درچنین شرایطی، سازمان ها به شرطی می توانند موفق باشند که از نیروی انسانی خلاق و نوآور و مهمتر از آن، از مدیرانی که بتوانند فضای خلاق و نوآور را در سازمان ایجاد کنند، برخوردارباشند(شاه حسینی،1383 :81).
نوآوری از اعمال کلیدی در فرآیند کارآفرینی به شمار می رود. اکثر پژوهشگران و مؤلفان در زمینه کارآفرینی با عقیده « دراکر » در خصوص مفهوم نوآوری اتفاق نظر دارند.نوآوری عمل مختص کارآفرین است. ابزاری است که کارآفرین به وسیله منابع ثروت زای جدید ایجاد می کند تا منابع موجود را غنا بخشد و پتانسیل آنها را برای تولید ثروت، فزونی دهد(شاه حسینی و کاوسی،1388: 10).
دیل[2] (1986) بر این باور است که به وجود آوردن محیط خلاق و نوآور شاید مهمترین عامل در تضمین بقای سازمان برای ارائه اندیشه های جدید و بکر باشد. محیط مناسب برای بروز خلاقیت نه فقط انگیزش را در افراد برای ابراز تفکر جدید و خلاق ترغیب می کند، بلکه سبب می شود که سازمان آسانتر بتواند افرادی را که دارای این ویژگی ارزشمند هستند برای تقویت کادر تخصصی خود انتخاب کند.
امروزه از اهمیت کار یدی کاسته شده و به جای آن نیروی انسانی کیفی که توان خلاقیت و نوآوری، با به کارگیری فکر و اندیشه دارد، اهمیت پیدا کرده است .در چنین فضایی که تفکر و اندیشه عامل تمایز و برتری است، جوامعی می توانند توسعه یابند که از منبع انسانی که منشا فکر و ایده است و حیاتی ترین عامل تولید محسوب می شود، حداکثربهره برداری را کنند (قانع بصیری،1373: 178-189).
اصولا خلاقیت و نوآوری قادر به تبلور در محیط نامناسب و نامطلوب نخواهد بود.محیط نامطلوب برای ترغیب و پرورش خلاقیت محیطی است که کارمندان را از ریسک کردن باز می دارد و فشارهای کاری را به گونه های مختلف بر کارکنان وارد می آورد.در محیط نامطلوب برای پرورش خلاقیت، از اندیشه های جدید و نو بیشتر انتقاد می شود و تمایلات دگرگونی و تغییر، با مقاومت و ممانعت تقابل می کند.در واقع خلاقیت در محیطی که فاقد انگیزه، محرک و آزادی باشد به وجود نمی آید(شهرآرای و مدنی پور،1375: 44).
برای نوآوری، همه افراد داخل سازمان باید نوآورانه فکر کنند و این مستلزم فراهم آوردن شرایط و محیطی است که خلاقیت و نوآوری را تشویق نماید.یکی از راههای مهم ظهور نوآوری به وجود آوردن فضای محرک خلاقیت است. بدین معنی که مدیریت باید همیشه آماده شنیدن ایده های جدید از هرکس در سازمان باشد. در واقع سازمان باید در جستجوی این گونه فکرها باشد. برای این که خلاقیت در سازمان پرورش یابد باید نگرشی در سازمان حاکم باشد که از پیشنهادهایی که مبتنی بر تغییر شرایط موجود است استقبال شود.افرادی که از جانب رئوسای خود به خاطر دادن پیشنهادات دفع می شوند فورا می فهمند که بهتر است افکارشان را نزد خود نگه دارند و این بدان معنی نیست که هر فکر خلاقی باید مورد قبول قرار گیرد و توسط سازمان به کار گرفته شود، بلکه بدین معنی است که هر فکری باید به طور جدی مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد و در صورت به کار گرفته نشدن دلیل رد آن، به دقت برای پیشنهاد دهنده تشریح شود(هادیزاده مقدم و رحیمی فیل آبادی،1384: 64).
سازمانها، موسسات و شرکتهای دولتی و خصوصی، باتوجه به عرصه رقابت سخت و شدید جهانی، بودجه واحدهای پژوهش و تحقیقات خود را نسبت به سالهای گذشته افزایش داده اند.افزون بر آن ، برای محیطی که خلاقیت و نوآوری را ترغیب و استعدادهای افراد را در این سو متبلور کند، اهمیت فابل ملاحظه ای قائل شده اند(شهرآرای و مدنی پور،1375: 39).
یکی از مهمترین سوال هایی که در دهه اخیر ذهن بسیاری از اندیشمندان جامعه را به خود مشغول کرده است این است که چرا کارآفرینی به رغم عمر چندین دهه آن به عنوان یک اصل مسلم توسعه، هنوز نتوانسته است در ایران عرض اندام کند؟ این موضوع به این دلیل مورد توجه قرار گرفته است که بیکاری انبوه جوانان می رود تا کشور را با مشکلات زیادی مواجه سازد.به طوری که صاحبنظران پیش بینی می کنند با شدت یافتن بیکاری در جامعه امنیت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و… رو به اضمحلال خواهد رفت(شاه حسینی،1383 : 105).بنابراین، این بررسی به دنبال پاسخگویی به سئوالات اصلی زیر است:
- وضعیت جو خلاقانه در دستگاههای اجرایی شهر یزد چگونه است؟
- میزان کارآفرینی سازمانی در دستگاههای اجرایی شهر یزد چگونه است؟
- توصیف جو خلاقانه در دستگاههای اجرایی شهر یزد و رابطه آن با کارآفرینی دانش چگونه است؟
در راستای سئوال های فوق، سئوال های فرعی زیر مطرح می شوند:
- میزان نوآوری در کارکنان دستگاههای اجرایی شهر یزد چگونه است؟
- میزان خطرپذیری در کارکنان دستگاههای اجرایی شهر یزد چگونه است؟
- میزان رفتار اثرگذار در کارکنان دستگاههای اجرایی شهر یزد چگونه است؟
- میزان راه برد تهاجمی مبتنی بر رقابت در کارکنان دستگاههای اجرایی شهر یزد چگونه است؟
- میزان استقلال در کارکنان دستگاههای اجرایی شهرستان یزد چگونه است؟
- توصیف جو خلاقانه در دستگاههای اجرایی شهر یزد و رابطه آن با میزان نوآوری کارکنان چگونه است؟
- توصیف جو خلاقانه در دستگاههای اجرایی شهر یزد و رابطه آن با میزان خطرپذیری کارکنان چگونه است؟
- توصیف جو خلاقانه در دستگاههای اجرایی شهر یزد و رابطه آن با میزان رفتار اثرگذار کارکنان چگونه است؟
- توصیف جوخلاقانه در دستگاههای اجرایی شهریزد و رابطه آن با میزان راه برد تهاجمی مبتنی بر رقابت کارکنان چگونه است؟
- توصیف جو خلاقانه در دستگاههای اجرایی شهر یزد و رابطه آن با میزان استقلال کارکنان چگونه است؟
- توصیف جو خلاقانه در دستگاههای اجرایی شهر یزد و رابطه آن با کارآفرینی دانش با توجه به متغیرهای میانجی سن، وضعیت تاهل، جنسیت، سابقه کار و میزان تحصیلات کارکنان چگونه است؟
1-3.اهمیت و ضرورت تحقیق
بدون تردید، سازمان های عصر حاضر با تحولات و تهدیدات گسترده بین المللی روبرو هستند. از این رو تضمین و تداوم حیات و بقای آنها نیازمند یافتن راه حل ها و روش های جدید مقابله با مشکلات است که ارتباط زیادی با نوآوری، ابداع، خلق محصولات، فرآیند ها و روش های جدید دارد. به همین خاطر در چنین شرایطی حیات و بقای سازمان ها در کشور در گرو تحول اساسی در شرایطی است که افراد خلاق و نوآور را هرچه بیشتر پرورش داده و فرهنگ سنتی را به فرهنگ کارآفرین و نوآور تغییر دهد.در عصر حاضر، سازمان ها و نهادهای متولی توسعه، باید مدیرانی واجدِ شرایط برنامه ریزی در جهت نوآوری، خلاقیت و آینده سازی را گرد هم آورند و با این تدبیر مهم، توسعه را سامان بخشند. مؤسسات و سازمان های تولیدی و خدماتی نیز باید این امر را تشخیص داده و به طور مداوم، کالاها و خدمات جدید را ارائه دهند، یا در جهت بهبود آن بکوشند.خلاقیت و نوآوری با توجه به ماهیتش بر ناشناخته ها دلالت دارد و با خود ریسک را به همراه می آورد، البته ممکن است گاهی اوقات نتایج رضایت بخشی را با توجه به مقادیر سرمایه گذاری شده در آن، به وجود نیاورد. با وجود این، قصور سرمایه گذاری در ایجاد آن، ممکن است شرایط خاصی را فراهم آورد که به ناکامی سازمان منجر شود.از این رو محققان و نظریه پردازان بسیاری بر اهمیت توجه به این موضوع تأکید کرده اند. به طور نمونه، شومپتر به عنوان یکی از اولین پیشگامان، اهمیت این مسئله را برا ی موفقیت مؤسسات و تأثیر آن بر روی کل جامعه متذکر شده است(شاه حسینی و کاوسی،1388: 25).
امروزه سازمان هایی قادر به بقا هستند که پویا بوده و بتوانند در هر مقطع زمانی و در مقابل تغییرات، تطبیق پذیری، انعطاف پذیری و عکس العمل مناسب از خود نشان دهند. برای تحقق این موضوع، توجه به کارآفرینی در حوزه های شخصی و سازمان های خصوصی و دولتی ضروری است. ازاین رو شرایط در بعضی از موقعیت ها به طور مناسب فراهم است و کارآفرینی نمود بیشتری دارد و در بعضی از جوامع، شرایط نامناسب، اجازه بروز این پدیده را نمی دهد(جهانگیری و مبارکی،1388 :2).
کارآفرینی به معنای عام، استفاده از ایده های خلاق و فرصت های مناسب جهت موفقیت به تولید اشتغال تلقی می شود. توسعه کارآفرینی یکی از نیازهای جدی اقتصاد ایران است و در شرایطی که معضل بیکاری به عنوان بزرگ ترین مسئله اقتصادی و اجتماعی این زمان مطرح است، به نظر می رسد که توسعه کارآفرینی و ترویج فرهنگ کارآفرینی یک ضرورت جدی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی باشد(شاه حسینی و کاوسی،1388: 41).
بای گریو[3](1994) بیان می کند که عصر حاضر را برخی از صاحبنظران، عصر کارآفرینانه نامگذاری کردند.کارآفرینان، انقلابی را هدایت می کنند که منجر به تحول و نوسازی اقتصاد در پهنه جهانی شده است.
خانکا[4] (2003) بیان می کند شواهدی وجود دارد که نشان می دهد علت توسعه کشورهایی همچون آمریکا، ژاپن و آلمان که از نظر صنعتی توسعه یافته اند، کارآفرینی است.کارآفرینی هم اکنون به عنوان یک حرفه ظهور کرده است و همانند دیگر حرفه ها باید توسعه یابد و از طریق برنامه های آموزشی و دانشگاهی خاص مبتنی بر مطالعات رفتاری و تجربی، پرورش پیدا کند.
وجود جوخلاقانه در یک سازمان با فرهنگ کاری مناسب در ارتباط است که هر کدام به ارتقای قدرت سازمان کمک می کنند (اسمایل[5] ، 2005: 22).
در دنیای متحول امروزی اگر سازمان ها نتوانند به تغییرات پاسخ داده یا در مقابل تغییرات، حالت انفعالی به خود گیرند از قافله عقب می مانند.به عبارت دیگر، شرکت ها یا باید به نوآوری بپردازند یا محکوم به فنا هستند و دستیابی به نوآوری نیز مستلزم وجود کارآفرینان سازمانی در شرکت ها است(هادیزاده مقدم و رحیمی فیل آبادی،1384: 15).
اکنون در عرصه جهانی نیز افراد خلاق، نو آور و مبتکر به عنوان کارآفرینان، منشاء تحولات بزرگی در زمینه های صنعتی، تولیدی و خدماتی شده اند و از آنان به عنوان قهرمانان ملی یاد می شود. در اهمیت و ضرورت کارآفرینی همین بس که بین سالهای (1980 – 1960) در هند تنها پانصد موسسه کارآفرینی شروع به کار کرده اند و حتی بسیاری از شرکتهای بزرگ جهانی برای حل مشکلات خود به کارآفرینان روی آورده اند(شاه حسینی،1383 :74).
نظر به این که خلاقیت در سازمان ها هنوز نهادینه نشده و برای آن نیز تقاضاى مؤثری وجود ندارد و از طرفی تغییرات و تحولات فزاینده محیطی، برای ادامه حیات سازمان ها راهی به جز خلاقیت باقی نگذاشته است لذا شناخت و به کارگیری صحیح خلاقیت از اهمیت به سزایی برخوردار بوده و برای ارتقاء سطح آگاهی افراد از خلاقیت، سنجش و اندازه گیری آن موجب توسعه و بهبود استفاده از خلاقیت خواهد گردید. اغلب سازمان ها و مدیران آن ها نادانسته، به جای ایجاد زمینه ظهور و بروز و ارتقاء، خلاقیت کارکنان خود را سرکوب می کنند این امر از این لحاظ اهمیت دارد که اگر خلاقیت سرکوب شود، راه ایده های تازه بسته و در نتیجه سازمان ها از دست یابی به توسعه باز خواهند ماند. هم چنین در بعضی مواقع بیشتر افراد نمی دانند چگونه می توانند خلاقیت خود را افزایش دهند(صادقی مال امیری و رئیسی،1389: 2).
خلاقیت و نوآوری سازمانی و فن آورانه موجب رشد، توسعه و بالندگی شده و قابلیت ها، امکانات و فرصتهای جدید را برای فعالیت ها و برنامه های سازمانی و فن آورانه و نیز ارتقای کیفیت و بهبود حیات کاری سازمان فراهم میکند.پیامدهای مثبت و سازنده فرآیندهای خلاقیت و نوآوری موجب انعطاف پذیری، ارتقاء سطح توانایی ها و قابلیت های یادگیری سازمانی می شود.بنابراین سازمان ها نه تنها برای بهتر شدن یا افزایش کیفیت و ارتقاء، بلکه برای سازگار شدن و ادامه حیات و بقای خود همواره به خلاقیت و نوآوری نیازمند هستند(هادیزاده مقدم و رحیمی فیل آبادی،1384: 61).
با توجه به تاثیر جو خلاقانه در ارتقاء کارآفرینی سازمانی و نظر به این که نوآوری ابزار لازم برای کارآفرین است، از اینرو شرکتها باید نوآوری را به عنوان عامل کلیدی در استراتژیهایشان درک کرده و به توسعه آن بپردازند.برای این که مجددا انگیزه ای برای نوآوری در شرکتهای امروزی ایجاد گردد، مهمترین قدم و قدم نهایی، سرمایه گذاری سنگین در فعالیت های کارآفرینانه ای است که موجب تجلی تفکرات جدید در یک محیط نوآور می شود.اگر این منطق با دیگر عناصر یک استراتژی نوآور تلفیق گردد، نیروی بالقوه نوآوری، رشد می کند.به عبارتی برای پیشرفت کارکنان به عنوان یک منبع نوآور در شرکتها، نیاز به فعالیتهای توسعه ای و تبادل اطلاعات است.علاوه بر ایجاد روشهای کارآفرینانه و پرورش کارآفرینان در شرکت، لازم است جوی ایجاد گردد تا افکار نوآورانه کارکنان شکوفا گردد(احمد پورداریانی،1381: 164).
بررسی این تحقیق از آن نظر اهمیت دارد که کارآفرینی سازمانی به عنوان یک متغیر مهم سبب ایجاد پیامدهای مطلوبی مثل اثربخشی، بهره وری و موفقیت سازمانی می شود.همچنین از طریق کارآفرینی سازمانی رفتارهایی مثل نوآوری، خطرپذیری، رفتار اثرگذار، استقلال و راهبردهای تهاجمی مبتنی بر رقابت ارتقاء پیدا می کند. یک سازمان می تواند موفقیت بلند مدت خود را با کمک کارکنان شایسته، مستعد، متعهد و با انگیزه تضمین کند. از سوی دیگر، جو خلاقانه سبب انعطاف پذیری در انجام امور سازمانی می شود. اگر سازمان ها به تشویق خلاقیت بپردازند، موجبات رشد و شکوفائی کارکنان را فراهم می سازند. نهایتاً سازمان ها با تاکید بر جو خلاقانه می توانند مهارت های خاصی مثل افکار نو، خلق ایده، تغییر پذیری، تحمل شکست و … را در کارکنان خود تقویت کنند که بدون شک این امر، موفقیت سازمانی را به همراه خواهد داشت.همچنین بررسی این تحقیق از آن جهت برای محقق اهمیت دارد که میزان کارآفرینی سازمانی و نیز میزان جو خلاقانه در دستگاههای اجرایی شهرستان یزد مشخص شود و همچنین تعیین می گردد که جو خلاقانه تا چه میزان بر کارآفرینی سازمانی تاثیر گذار است.
1-4 .اهداف تحقیق
1-4-1- اهداف اصلی تحقیق
- بررسی و توصیف جو خلاقانه در دستگاه های اجرایی شهر یزد.
- بررسی و توصیف کارآفرینی دانش در دستگاه های اجرایی شهر یزد.
- بررسی و توصیف رابطه بین جو خلاقانه و کارآفرینی دانش در دستگاه های اجرایی شهر یزد.
1-4-2- اهداف فرعی تحقیق
- بررسی و توصیف میزان نوآوری در کارکنان دستگاه های اجرایی شهر یزد.
- بررسی و توصیف میزان خطرپذیری در کارکنان دستگاه های اجرایی شهر یزد.
- بررسی و توصیف میزان رفتار اثرگذار در کارکنان دستگاه های اجرایی شهر یزد.
- بررسی و توصیف میزان راه بردتهاجمی مبتنی بر رقابت در کارکنان دستگاه های اجرایی شهر یزد.
- بررسی و توصیف میزان استقلال در کارکنان دستگاه های اجرایی شهر یزد.
- بررسی و توصیف جو خلاقانه و میزان نوآوری در کارکنان دستگاه های اجرایی شهر یزد.
- بررسی و توصیف جو خلاقانه و میزان خطرپذیری در کارکنان دستگاه های اجرایی شهر یزد.
- بررسی و توصیف جو خلاقانه و میزان رفتار اثرگذار در کارکنان دستگاه های اجرایی شهر یزد.
- بررسی و توصیف جو خلاقانه و میزان راهبرد تهاجمی مبتنی بر رقابت در کارکنان دستگاه های اجرایی شهریزد.
- بررسی و توصیف جو خلاقانه و میزان استقلال در کارکنان دستگاه های اجرایی شهرستان یزد.
- بررسی و توصیف رابطه بین جو خلاقانه و کارآفرینی سازمانی در دستگاه های اجرایی شهر یزد با توجه به متغیرهای میانجی (سن، جنسیت، وضعیت تاهل، سابقه خدمت و میزان تحصیلات).
1-5. قلمرو تحقیق
1-5-1- قلمرو مکانی تحقیق
این پژوهش در دستگاه های اجرایی شهر یزد و بر روی مدیران و کارمندان این دستگاه ها انجام گرفت.
1-5-2- قلمرو زمانی تحقیق
فرایند این پژوهش از نیمه دوم 1392آغاز و در نیمه دوم 1393 با ارائه گزارش نهایی خاتمه یافت.
1-5-3- قلمرو موضوعی تحقیق
پژوهش حاضر در حوزه رفتار سازمانی و مدیریت منابع انسانی به بررسی توصیف جو خلاقانه و رابطه آن با میزان کار آفرینی دانش می پردازد.جو خلاقانه در این تحقیق دارای مولفه های اهداف چالش برانگیز، حمایت از ایده ها، پویایی، سرزنده بودن و شوخ طبعی، تعارض، اعتماد، مباحثه و زمان ارائه ایده می باشد. کارآفرینی دانش نیز متشکل از مولفه های نوآوری، خطرپذیری، رفتار اثر گذار، راهبرد تهاجمی مبتنی بر رقابت و استقلال می باشد.
1-6.تعاریف واژه ها(متغیرهای تحقیق)
1-6-1- تعاریف نظری واژه ها
جو خلاقانه: یکی از روشهای مهم متبلور کردن خلاقیت به وجود آوردن فضای محرک، مستعد و به طور کلی خلاق است، بدین گونه که مسئولان سازمان باید به طور مستمر آمادگی شنیدن اندیشه های بدیع و نوین را داشته باشند و مشوق و ترغیب کننده کاوش و پوییدن اندیشه های جدید و روشهای نوین برای انجام کار باشند(شهرآرای و مدنی پور،1375: 44).
اهداف چالش برانگیز: دوچر[6] (1997) اهداف چالش برانگیز را درجه ای که اعضای سازمان در عملیات روزانه و اهداف بلند مدت درگیر هستند می داند. هریسون[7] (1987) یکی از ویژگیهای هدفهای سازمانی را در قالب این پرسش مطرح می کند که آیا هدفها، چالشی را برای مدیران در کلیه سطوح سازمان فراهم میکنند؟
حمایت از ایده ها: از نظر دوچر(1997) حمایت از ایده ها روشی است که با ایده های جدید برخورد می شود.برای دستیابی به محیطی خلاق لازم است که از ایده های جدید حمایت شود.از نظر احمد پور(1387) کارآفرین سازمانی کسی است که تحت حمایت یک شرکت، محصولات، فعالیتها و تکنولوژیهای جدید را کشف و به بهره برداری میرساند.
پویایی: از نظر دوچر(1997) رویدادها و حوادث زندگی سازمانی به عنوان پویایی تعریف می شود .کوهی (1387) معتقد است از آنجائیکه موفقیت یک سازمان به پویایی آن بستگی دارد و برای پویایی بایستی همواره تحول را پذیرفت و متحول شد، لذا سازمانها و افرادی موفق ترند که میزان تحولات برنامه ریزی شده آنها بیش از تحولات اتفاقی آنها باشد یعنی سعی کنند همواره ابتکار عمل را بدست بیاورند و مجبور به حرکت به میل و خواسته دیگران نباشد.
سرزنده بودن و شوخ طبعی : ام.ام. تریپتی (1390) معتقد است افراد دارای اندکی ذوق شوخ طبعی، در برابر مشکلات خشک نیستند،در حل مسایل خلاق و مبتکرند، و بیشتر، توانایی پذیرش ایده‌ها و روشهای تازه را دارند.
تعارض: فرآیندی است که در آن یکی از طرفین متوجه میشود که علائق و موضوعات مورد توجهش مغایر با طرف گروه دیگر بوده و یا به گونه ای منفی تحت تاثیر آن قرار دارد(کریتنر و کینیکی،ترجمه فرهنگی و صفرزاده،1389: 388). دوچر(1997) معتقد است تعارض اشاره به تنش فردی، بین فردی یا احساسی دارد.
اعتماد: در زبان فارسی اعتماد مترادف با تکیه کردن، وا گذاشتن کار به کسی، اطمینان، باور و اعتقاد بکار رفته است.کوهن(2001) اعتماد را حسن ظن فرد نسبت به افراد جامعه تعریف کرد که این امر موجب گسترش و تسهیل روابط اجتماعی فرد با سایر افراد جامعه می شود. در اینجا افراد جامعه، گستره ای از کسانی که با فرد تعامل دارند را در بر می گیرد. دوچر(1997) معتقد است اعتماد اشاره به امنیت عاطفی در روابط دارد.
مباحثه: سنگه(1382) به این مسئله اشاره می کند که در مباحثه نقطه نظر متفاوت مطرح شده و از آنها دفاع می شود این امر ممکن است منجر به ارائه تحلیلی مفید نسبت به کل موقعیت گردد. در مباحثه، نقطه نظر متفاوت به عنوان ابزاری جهت کشف نقطه نظری تازه مطرح می شود. در مباحثه تصمیم هایی اتحاذ می شود. در گفتگو موارد پیچیده شکافته می شود اما وقتی که گروهی باید به نتیجه ای برسد و باید تصمیمی اتخاذ شود، بحث ضروری خواهد بود(سنگه، ترجمه کمال هدایت و روشن،1382: 20). و دوچر(1997) مباحثه را وقوع برخورد بین عقاید، نقطه نظرات، تجارب و دانش مختلف تعریف کرده است.
زمان ارائه ایده: دوچر(1997) زمان ارائه ایده را مقدار زمانی که در اختیار افراد برای ارائه ایده های جدید قرار می گیرد تعریف کرده است.
کارآفرینی:پیتر دراکر در خصوص کارآفرینی چنین می گوید:” اکثر چیزهایی که درباره کارآفرینی می شنوید و آمریکا را پیشرو در تفکر مدیریتی قلمداد می کنید، گزافه ای بیش نیست. نه سحری در کار است، نه رازی در میان است و نه ربطی به ژن دارد. کارآفرینی یک علم است و همچون علوم دیگر می توان آن را فرا گرفت”(کوراتکرو هاجتس، ترجمه محرابی،1383: 50).
نوآوری: عملی ساختن محصول یا خدمت از ایده ای خلاق است و کارآفرینی نتیجه فرآیند سازمان یافته و منظمی است که خلاقیت و نوآوری را به نیازمندی ها و فرصت ها در بازار پیوند می دهد(شاه حسینی و کاوسی،1388: 16).
خطر پذیری:تمایل به مخاطره پذیری عبارت است از پذیرش مخاطره های معتدل که می توانند از طریق تلاشهای شخصی مهار شوند.هنگام در نظر گرفتن هرگونه مخاطره، دو عنصر در ایجاد این مفهوم نقش دارند، یکی سطح درک فرد کارآفرین از مخاطره در آغاز هر فعالیت مخاطره آمیز و دیگری احتمال شکست در صورت ناموفق بودن آن فعالیت است(بروکهاوس،1980 :67).
رفتار اثرگذار: از نظر هورنادی و آبود[8] (1971) عقیده فرد نسبت به این که وی تحت کنترل وقایع خارجی یا داخلی می باشد را مرکز کنترل می نامند.بیشتر کارآفرینان را دارای مرکز کنترل درونی
