2-3-6-1- اکولوژی.. 53

2-3-6-2- عدالت زیست محیطی.. 54

2-3-6-3- هنر محیطی.. 55

2-3-6-4- جامعه‌شناسیِ محیط زیست… 57

فصل سوم: بررسی و تطبیق دیدگاه‌های لین وایت و سیدحسین نصر

3-1- مقدمه. 61

3-2- دیدگاه لین وایت… 63

3-2-1- زندگینامه و خاستگاه فکری لین وایت… 63

3-2-1-1- مهمترین آثار لین وایت… 66

3-2-2- ترجمه مقاله وایت… 67

3-2-2-1- زمینه‌های تاریخی بحران زیست محیطی ما 67

3-2-3- تحلیل محتوای مقاله. 85

3-2-3-1- مقدمه. 85

3-2-3-2- ادعای اصلی.. 94

3-2-3-3- برهان و مستندات… 102

3-2-3-4- نتیجه‌گیری از دیدگاه وایت… 103

3-3- دیدگاه سیدحسین نصر. 108

3-3-1- زندگینامه و خاستگاه فکری نصر. 109

3-3-2- دیدگاه نصر در مورد رابطه دین و محیط زیست… 114

3-3-2-1- بررسی و تحلیل کتاب‌های انسان و طبیعت و دین و نظم طبیعت… 114

3-3-2-2- مدعای اصلی نصر. 118

3-3-2-3- برهان و مستندات نصر. 122

3-3-2-4- نتیجه‌گیری.. 132

3-4- نقد و بررسی و تطبیق کلی دیدگاه‌های نصر و وایت… 135

فصل چهارم: نتیجه‌گیری

4-1- جمع‌بندی.. 160

4-2- پیشنهادها و راهکارها 170

فهرست منابع. 174

پیوست… 182

چکیده:

رابطه دین و محیط زیست از روابط بحث­انگیز در دوران مدرن است. دو ادعا در خصوص این رابطه مطرح است؛ یکی نقش مثبت دین و دیگری نقش مخرب و منفی آن. برخی مانند لین وایت با اشاره به باب نخست از سفر پیدایش، ریشه­ها­ی بحران محیط زیست را برآمده از آموزه­ی یهودی- مسیحی قلمداد نموده­اند و بر همین اساس دیدگاه وایت، در زمره دیدگاه­های منفی به محیط زیست مطرح می­شود. سیدحسین نصر از جمله کسانی است که ریشه­های بحران محیط زیست را در بحران معنوی انسان و فاصله از دین می­داند و بر همین اساس دیدگاه نصر در زمره دیدگاه­ مثبت به دین قلمداد می­شود. بررسی­ها حاکی از این است که به رغم اینکه هر دو نظریه موافقانی دارد اما نقش مثبت دین در حفظ محیط زیست با توجه به

این مطلب را هم بخوانید :

به عنوان مدیر رسانه اجتماعی چه مهارت هایی لازم دارم؟

 تحلیل نظر نصر، رجحان دارد.

این پژوهش، با روش کیفی- توصیفی به بررسی و مقایسه دیدگاه­های سیدحسین نصر و لین وایت در باب ریشه­های بحران محیط زیست می­پردازد. در این پژوهش که متشکل از چهار فصل است، در فصل اول کلیات تحقیق مطرح شده است. فصل دوم به مبانی نظری و مفاهیم مهم پژوهش و همچنین پیشینه پژوهش اختصاص یافته است. فصل سوم با معرفی لین وایت و سیدحسین نصر و مهم­ترین آثار آن دو آغاز شده است و سپس ترجمه مقاله وایت با عنوان ریشه­های تاریخی بحران زیست­ محیطی ما به همراه تحلیل مفهومی دیدگاه­های او مطرح شده است. در ادامه با توجه به گستردگی آثار سیدحسین نصر، دیدگاه­های او در خصوص ریشه­های بحران محیط زیست براساس دو کتاب دین و نظم طبیعت و نیز انسان و طبیعت مطرح شده است. در نهایت دیدگاه­های آن دو به­طور تطبیقی بررسی شده و به شباهت­ها و تفاوت­های دیدگاه­های نصر و وایت اشاره شده است. در فصل چهارم و نهایی، جمع­بندی و و راه­کارهای مقتضی آمده است.

واژگان کلیدی: دین، محیط زیست، بحران محیط زیست، لین وایت، سیدحسین نصر، ریشه­های تاریخی بحران زیست­محیطی ما، دین و نظم طبیعت، انسان و طبیعت: بحران معنوی انسان متجدد.

فصل اول

 کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

تحولات و روندهای اجتماعی معاصر- فرایند توسعه، گسترش شهر­نشینی و صنعتی شدن- جهان پیرامون ما را دگرگون ساخته است. بر اساس تخمین­های علمی (پویمن، 1384: 16)، بیش از صد هزار سال است که انسان روی زمین زندگی می­کند. با این حال، در طول کمتر از 200 سال گذشته، انسان­ها توانسته­اند سراسر فضای زیست را به گونه­ای جدی تغییر دهند. این تغییرات، پیامدهای زیست محیطی نگران کننده­ای در پی داشته­اند، به گونه­ای که «امروزه ما در وضعیتِ بحرانی بی­سابقه­ای به سر می­بریم. مردم اعصار دیگر، به یقین همان قدر دچار قحطی گسترده، آشفتگی اجتماعی و جنگ ویرانگر بوده­اند که ما هستیم. لیکن تنها در روزگار ماست که بقای آدمی و نیز جانداران دیگر، در معرض تهدید قرار گرفته است. مسمومیت آب و هوا، ویرانی جنگل­ها که وجودشان نقش حیاتی دارد، تخریب جبران­ناپذیر خاک و شبح جنگ هسته­ای و شمار زیاد مسائلِ اکولوژیکی، جهان را تهدید می­کنند.» (وولف، 1386: 33). همچنین، مسائلی نظیر تغییرات جهانی آب و هوا، متأثر از  فعالیت­ها و دستاوردهای انسانی می­باشد. از این رو، فعالیت­های بشر تأثیرات مخربی بر اتمسفر زمین داشته است. بر این اساس، ضرورت اقدام جهانی برای پاسخ به مسائل زیست محیطی اجتناب ناپذیر می­باشد (به نقل از سینگر، 48:1388).

از حدود دو سه دهه پیش است که توجه به نقش دین در موضوع محیط زیست اهمیت یافته است. این توجه با درنظرگیری قدمت دین در طول تاریخ و نیز آموزه­های مندرج در متن دین و تأثیر آن در زندگی انسان بوده است. در میان پژوهش­ها و تحقیقات صورت گرفته در مورد نقش دین، ارجاعات فراوانی به مقاله­ی لین وایت به چشم می­خورد. مقاله­ای که به بررسی ریشه­های تاریخی بحران محیط‌‌زیست پرداخته است. لین وایت، تعامل و رابطه انسان با طبیعت را بسته به نگرش و جهان­بینی انسان می‌دانست. به باور او این نگرش و جهان­بینی، برآمده از فرهنگ و دین است. او با بررسیِ اجمالیِ سبک زندگی انسان در طول دوران­ها – به­خصوص دوران وسطا و رنسانس– و نیز عوامل شکل­دهنده­ی بحران، رابطه­ی انسان با طبیعت را مخرب ارزیابی نمود. از آنجا که باور انسان­ها شکل­دهنده­ی رفتار آنها با محیط زیستشان است، ریشه این تخریب را در باور به آموزه­ی یهودی – مسیحی قلمداد نمود. این باور که خداوند همه خلقت را تنها برای اهداف انسانی آفریده و انسان که به صورت خدا آفریده شده است بر سایر موجودات برتری دارد و می­تواند به مقتضای غایات خود طبیعت را به استثمار کشد. وایت، بحران موجود را یک مسأله دینی می­داند بنابراین راه­حل وضعیت موجود را هم دینی می­داند؛ یعنی این دین است که می­تواند محیط زیست را از بحران نجات دهد. روی­آوری به دینی جدید و یا بازیابی دین قدیم راه­حلی است که وایت ارائه می­نماید ((White, 1967: 1206.

سیدحسین نصر، از جمله صاحب­نظران برجسته در خصوص نقش دین در بحران محیط زیست و از نخستین افرادی است که به مسأله محیط زیست از زاویه­ای نو نگریسته است. ارجاعات به نصر در