1-8- تعریف واژه‌های کلیدی 13

فصل دوم: ادبیات پژوهش

مقدمه 15

2-1- عوامل موثر بر بازار سرمایه 16

2-2- بازده بازار سهام 17

2-3- بازده سهام و اهمیت آن 18

2-4-عوامل درون سازمانی و برون سازمانی موثر بر بازده سهام 22

2-5-رابطه بین عوامل کلان اقتصادی و قیمت سهام 27

2-5-1- رابطه بین نرخ بهره و قیمت سهام 31

2-5-2-رابطه حجم پول و قیمت سهام 33

2-5-3- ارتباط واردات و تولیدناخالص داخلی و قیمت سهام 40

2-5-4- رابطه بین تورم و قیمت سهام 46

2-5-5-  رابطه بین نرخ ارز و قیمت سهام 49

2-6- رابطه بین بخش واقعی اقتصاد و قیمت سهام 53

2-7-پیشینه تحقیق 55

2-7-1-تحقیقات خارجی 55

2-7-2-تحقیقات داخلی 61

فصل سوم : روش پژوهش

مقدمه 72

3-1- روش کلی پژوهش 72

عنوان                                                                                                                 صفحه

3-2- جامعه آماری 72

3-3- نمونه آماری و روش تعیین حجم نمونه 72

3-4- روش گردآوری داده ها 73

3-5-روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات 74

3-5-1- پایه های مدل یابی معادلات ساختاری 74

3-5-1-1- اندیشه اساسی زیربنای مدل یابی ساختاری 75

3-6- معادلات ساختاری 76

 

3-6-1- آزمون های برازندگی مدل کلی 78

فصل چهارم: نتایج پژوهش

مقدمه 80

4-1- بررسی دادههای پژوهش 80

4-1-1- متغیرهای داخلی تاثیر گذار بر شاخص سهام بانک ها 81

4-1-2- متغیرهای کلان اقتصادی 83

4-1-2-1- نرخ ارز 83

4-1-2-2- نرخ تورم 84

4-1-2-3- نرخ سود سپرده های بانکی 85

4-1-2-4- نقدینگی 86

4-3- برآورد الگوی پژوهش با روش رگرسیونی 90

4-3-1- متغیرهای فصلی 90

4-3-1 آزمون مانایی دیکی-فولر تعمیم یافته (ADF) 91

4-3-2- تخمین مدل به روش OLS 99

4-3-3- آزمونهای جملات پسماند 102

4-3-4-روش اجرای آزمون انگل- گرنجر و انگل- گرنجر تعمیم یافته 105

4-3-5 آزمونهای ثبات ساختاری 107

4-4- برآورد مدل معادلات ساختاری 108

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

مقدمه 115

5-1- بررسی فرضیه های پژوهش 115

5-2-بحث و تفسیر نتایج 118

5-3- پیشنهادهای تحقیق 120

5-4-محدودیت های تحقیق 122

عنوان                                                                                                                   صفحه

منابع 123

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی تاثیر متغیرهای کلان پولی، متغیرهای کلان حقیقی و عوامل داخلی موثر بر شاخص قیمت سهام بانک­ها در بروس اوراق بهادار تهران طی

این مطلب را هم بخوانید :

پایان نامه درباره اصول حاکم بر مجازاتها دوره 1392-1384 انجام شد. بدین منظور یک الگوی علی مفهومی که نشان دهنده روابط میان متغیرهای توضیح دهنده و متغیر وابسته است ساخته شد و سپس با استفاده از داده­های موجود با دو روش معادلات ساختاری با نرم افزار EQS و روش رگرسیونی با نرم افزار Eviews  الگوی مفهومی مورد نظر برآورد و نتایج در جدول هایی مجزا آورده شد. نتایج آزمون رگرسیون متغیرهای کلان اقتصادی(متغیرهای حقیقی و متغیرهای پولی) نشان داد تمامی متغیرهای مذکور در بخش کلان اقتصادی بر شاخص سهام بانک ها تاثیر معنی داری دارند، از این رو فرضیه اول پژوهش رد نمی شود. شدت و جهت تاثیر گذاری متغیرهای کلان اقتصادی بر شاخص قیمت سهام بانک ها متفاوت است. متغیرهای کلان حقیقی اقتصاد هم تاثیر معنی داری بر شاخص سهام بانک­ها داشته­اند. نتایج نشان داد تولید ناخالص داخلی بدون نفت تاثیر مثبت معنی داری بر شاخص قیمت سهام بانک ها دارد. پس انداز و مالیات تاثیر منفی بر شاخص سهام بانک ها داشته است. از عوامل داخلی سودتقسیمی هر سهم و  نسبت قیمت بر درآمد نیز به عنوان متغیرهای داخلی در نظر گرفته شدند نتایج نشان داد این دو متغیر تاثیر مثبت و معنی داری بر شاخص قیمت سهام بانک ها در بورس اوراق بهادار تهران دارند.

واژه های کلیدی: قیمت سهام، نرخ بهره، نرخ ارز، متغیرهای پولی، بانک، بورس اوراق بهادار تهران

  مقدمه

در انجام هر پژوهشی یکی از مهم ترین بخش ها ارائه طرح تحقیق، دمناسب می باشد. در این فصل سعی شده است تا با بیان قسمت­های مختلف مطالعه انجام شده، طرحی کلی از آن ارائه گردد. بدین منظور ، در ابتدا با بیان مقدمه ای، کلیات طرح مشخص گردیده و سپس بیان مسئله، ضرورت و اهداف تحقیق بیان گردیده است. در ادامه به فرضیه ها،روش تحقیق و روش های جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات و همچنین به تعریف متغیرهای تحقیق پرداخت شده است.

نقش بورس اوراق بهادار در توسعه اقتصادی کشور بر هیچ کسی پوشیده نیست که کمک زیادی به جذب سرمایه های اندک و تخصیص آنها به واحدهای اقتصادی می­نماید. سرمایه گذاران همواره به دنبال بازدهی بیشتر بوده و لذا شناخت عواملی که بر قیمت سهام اثر می­گذارد مطلوب خواهد بود. که از جمله این عوامل،عوامل اقتصادی مانند عوامل کلان اقتصادی و عوامل پولی و عوامل مروبط به صنعت و عوامل داخلی شرکت ها می باشد.

بحث در مورد عوامل کلان اقتصادی موثر بر بازده بازار سهام مستلزم روشن شدن رابطه دو طرفه بین متغیرهای کلان اقتصادی و بازده بازار است. بررسی ادبیات تحقیقی بازار سهام ، نشان از وجود پدیده ای به نام وقفه یا پیش آگهی دارد. به این معنی که گاهی بازده بازار نقش پیش بینی کنندهء متغیرهای اقتصادی را ایفا می کند و گاهی متغیرهای کلان اقتصادی باعث تغییر در شاخص سهام می شوند.

دستیابی به رشد مداوم اقتصادی نیازمند تجهیز و تخصیص بهینه منابع است که بدون کمک بازارهای مالی-

به سهولت امکان پذیر نیست و بازار سهام به عنوان مرکزی برای جمع آوری پس اندازها یکی از اهرم های قوی در اقتصاد کشور است. برای اندازه گیری متغیرهای کلان اقتصادی از متغیرهایی چون: قیمت نفت، واردات و حجم پول استفاده شده است. مبنا بر این تئوری استوار است که قیمت های سهام منعکس کننده ارزش فعلی جریان های نقدی آینده ی آن سهم است که به همین دلیل به جریان های نقدی آینده و به نرخ بازده مورد انتظار نیاز است. از این رو متغیرهای اقتصادی هم بر جریان های نقدی آینده و هم بر نرخ بازده مورد انتظار اثر گذار هستند بنابراین می توانند بر قیمت های سهام اثر گذار باشند.

با ذکر این مقدمه و نظر به اهمیت و جایگاه بانک ها و  بورس در تامین منابع مالی از یک سو و ضرورت تاثیر گذاری متغیرهای های اقتصاد کلان بر بر بازار بورس، پژوهش حاضر سعی دارد تا ضمن بررسی عوامل موثر بر شاخص قیمت سهام بانک ها (عوامل کلان اقتصادی، عوامل پولی و عوامل مربوط به بازار سهام) نتایج این تاثیر را برای ارائه راهکارهایی جهت مدیریت این اثر به بخش های مختلف اقتصاد و سرمایه گذاران ارائه دهد.

 

1-2- مسأله پژوهش

     در شرایط کنونی اقتصادی و تنوع و گسترش بانک­ها در کشور رقابت پذیری میان بانک­ها به شدت گسترش یافته است. از سوی دیگر موضوع تامین مالی به مهم ترین مباحث در حوزه بخش مالی وبانکی کشور تبدیل شده است چرا که اهمیت بازارهای مالی به دلیل نقش گسترده آن در گردآوری منابع پس انداز کوچک و بزرگ موجود در اقتصاد ملی و هدایت آن به سوی مصارف مولد اقتصادی است.

استفاده صحیح از جریان­های پولی و انتقال وجوه به سمت کارهای تولیدی، باعث رشد اقتصادی، افزایش تولید ناخالص ملی، اشتغال و افزایش درآمد سرانه شده و نهایتاً رفاه عمومی را در بر دارد. لذا ایجاد محیط مناسب برای سرمایه گذاری سالم مولد و تقویت بازار سرمایه ضروری به شمار میرود. در کشور ایران با توجه به شرایط اقتصادی، سرمایه ها عمدتاً به سوی سفته بازی سوق داده میشوند. در این میان، به وجود آوردن شرایطی که سرمایه گذاران از میان شقوق مختلف سرمایه گذاری، اوراق بهادار و سهام شرکتها را برگزینند، دارای اهمیت خاص میباشد. بنابراین با بررسی نیازهای سرمایه گذاران و برآورد تقاضاهای منطقی، بایستی زمینه انتقال سرمایه را از کارهای غیرمولد به سمت کارهای تولیدی را فراهم ساخت.

بسیاری از کشورها قبل از راه اندازی بازار سرمایه، ابتدا به تثبیت اقتصادی میپردازند تا سرمایه گذاران بتوانند در یک محیط قابل پیشبینی به تصمیم گیری و سرمایه گذاری بپردازند. از آنجا که بازار سرمایه نقش مهمی در تخصیص کارای وجوه سرمایه ای ایفا میکند، برای رونق بخشیدن به اقتصاد کشورهایی همچون ایران، که از یک سو با حجم عظیم سرمایه و از سوی دیگر با کمبود امکانات سرمایه گذاری مولد مواجه است، بازار سرمایه به عنوان نهادی برای تجهیز منابع مالی شرکتها از اهمیت ویژهای برخوردار است. این بازار در مقابل تغییر و تحولات برخی بازارهای رقیب مانند سکه، ارز و مسکن و بعضی متغیرهای کلان اقتصادی دستخوش تغییرات مهم و اثرگذار میشود. بنابراین شناخت عوامل موثر بر انتخاب بهینه سهام بسیار مهم است.

هر سرمایه­گذار برای سرمایه­گذاری به عوامل مختلفی توجه میکند که مهمترین آنها بازده سرمایه­گذاری می­باشد. بنابراین یکی از کارهای مهم هر سرمایه­گذار در زمان سرمایه­گذاری پیش­بینی بازده حاصل از آن سرمایه­گذاری می­باشد. و در بین موارد مختلف سرمایه­گذاری با فرض ثابت بودن ریسک آن­ها سرمایه­گذار معمولا موردی را انتخاب می­نماید که دارای بازده بیشتری باشد.

این بازده که سرمایه­گذار مورد توجه قرار می­دهد، فقط یک پیش­بینی از بازده واقعی آینده است. بنابراین می­توان نتیجه گرفت که در سرمایه­گذاری پیش­بینی بازده از اهمیت بالایی برخوردار می­باشد. هر سرمایه­گذار برای پیش­بینی بازده به عوامل مختلفی توجه می­نماید.

بخش قابل توجهی از حجم معاملات انجام گرفته در بورس اوراق بهادار تهران مربوط به معامله سهام بانک­ها می­باشد. تاکنون مطالعه دقیقی نیز در این باره صورت نگرفته است. لذا با توجه به اهمیت موضوع قصد داریم عواملی را که احتمال می­دهیم بیش­ترین تاثیر را بر بازده سهام بانک­های پذیرفته شده در بورس تهران داشته باشند را مورد مطالعه و بررسی قرار دهیم.

به عبارت دیگر عوامل مختلفی در پیش­بینی بازده موثر می­باشند و در این تحقیق سعی شده­است که تعدادی از مهم­ترین عواملی که انتظار می­رود بر بازده سهام در بانک­های پذیرفته شده در بورس تهران تاثیر دارند را مورد بررسی قرار دهیم. عوامل ناشی از بازار سهام . عوامل درون سازمانی بازار سهام که به عنوان متغیر تاثیر گذار بر قیمت سهام مورد بررسی قرار خواهند­گرفت عبارتند از:

• بازده سود
• سودآوری
• سرمایه گذاری صاحبان سهام
• فرصت­های رشد
• نرخ تنزیل
• ریسک سیستماتیک(بتا)
• نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار
• نسبت سود به قیمت
• اندازه­ی شرکت
• حجم معاملات

حسابداری به منظور جواب­گویی به نیازهای انسان به وجود آمده­است. سودمندی در پیش­بینی به عنوان یکی از ویژگی­های کیفی اطلاعات مالی و حسابداری مطرح گردیده است. سودمندی در پیش­بینی یکی از خصائص مربوط بودن اطلاعات و به معنای آن است که اطلاعات مالی به نحوی فراهم شود که استفاده کنندگان را در پیش­بینی وضعیت آتی یک واحد انتفاعی یاری دهد. اطلاعات مالی مربوط به رویدادهای گذشته معمولا مبنای مناسبی برا پیش­بینی نتایح فعالیت­های آتی است. از آنجا که آینده در پرده­ای از ابهام است اطلاعات مالی ارائه شده هر قدر بتواند ابهام را در مورد یک وضعیت کاهش دهد و به پیش­بینی­های نسبتا صریح­تر و قابل اتکاتری منجر شود، سود مندی بیش­تری دارد. اهمیت پیش­بینی به قدری است که سودمندی در پیش­بینی به عنوان یکی از ویژگی­های کیفی اطلاعات حسابداری مطرح شده­است. در این تحقیق قصد داریم با استفاده از اطلاعات گذشته بانک­ها تغییرات قیمت و بازده سهام بانک­ها را در بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار دهیم.

امروزه نظریه­ی قابلیت پیش­بینی بازده سهام در مدیریت مالی به عنوان یک فرضیه مورد پذیرش قرار گرفته است. یکی از اهداف اطلاعات حسابداری کمک به استفاده­کنندگان در پیش­بینی جریان­های نقد ورودی آتی به واحد تجاری و به تبع آن پیش­بینی بازده سرمایه­گذاری است. بخشی از متغیرهای تاثیرگذار بر بازده سهام شرکت­ها در بازار سهام ناشی از اطلاعات مالی است که از طریق شبکه حسابداری تهیه می­شود. میزان تاثیر این اطلاعات بسیار پیچیده و تا حدی ناشناخته است. محیط اقتصادی در بر گیرنده­ی تمام عوامل تاثیرگذار بر استفاده­کنندگان شبکه­ی حسابداری و بازارهای سرمایه است. در این محیط تمام اجزا باهم در ارتباط بوده و بر هم تاثیر متقابل دارند. یکی از مزایای شناخت محیط اقتصادی، شناسایی استفاده­کنندگان بالقوه از اطلاعات حسابداری و اولویت­بندی نیازهای آن­هاست. با توجه به اینکه بازار به عنوان بخشی از محیط اقتصادی در برگیرنده­ی هر نوع سلیقه است، بنابراین می­تواند به صورت شاخصی درآید که تعیین کننده­ی میزان تقاضای جامعه برای اطلاعات باشد. این موضوع سبب تحقیقات زیادی در ارتباط با بازار و نیروهای موثر بر آن شده­است.

برای سال­های زیادی دانشمندان و حرفه­های سرمایه گذاری استدلال می­کردند استراتژی ارزشی عملکرد بهتری در بازار دارد. این استراتژی خرید سهامی که قیمت پایین در ارتباط با سود، پرداخت سود سهام، دارایی­های دفتری و اندازه­های دیگر ارزش دارند را توصیه می­کند. نتایج تحقیقات اخیر نشان دهنده­ی عملکردخوب این استراتژی در بازار سهام است. اما تفسیر اینکه چرا این استراتژی عملکرد خوبی دارد بحث انگیز است. در این زمینه نظریات مختلفی توسط دانشمندان مالی مطرح شده­است. بعضی علت بازده بالاتر در استراتژی ارزشی را استفاده این استراتژی از اشتباهات سایر سرمایه گذاران و بعضی دیگر علت بازده بالاتر این استراتژی را ریسک بالاتر آن می­دانند.

مسئله اساسی در این تحقیق درک این مطلب است که اهمیت نسبی هر کدام از این عوامل برای سرمایه گذاران چگونه است. به عبارت بهتر سوال اصلی در این تحقیق چنین مطرح میشود که اولویتبندی عوامل مهم در انتخاب سهام در بازار سرمایه از نظر سرمایه گذاران در بورس به چه ترتیبی است. با بررسی مطالعات انجام شده گذشته، نیز مشاهده میشود که بسیاری از این مطالعات با بهره گیری از آزمونهای تحلیل همبستگی و معادلات رگرسیونی تک متغیره و چند متغیره چندگانه به این نتیجه رسیده اندکه نسبتهای مالی مبتنی بر صورتحساب سود و زیان، شاخصهای سودآوری و نسبت قیمت به درآمد همبستگی معناداری با یکدیگر دارند.

بر اساس تحقیقات صورت گرفته به طور کلی سه دسته از عوامل موثر بر قیمت سهام شناسایی شده اند که عبارتند از :

• عوامل کلان یا محیطی
• عوامل مرتبط با صنعت
• عوامل درونی یا خرد
• بر اساس آنچه که از نتایج بررسی سوابق تحقیق و مبانی نظری ارائه شده در قبل به دست آمد متغیرهای تاثیر گذار بر شاخص قیمت سهام بانک­ها به صورت زیر الگو سازی می شوند

با نظر به اینکه تا کنون تحقیق که همه این عوامل را در یک الگوی مجزا بر تغییرات قیمت سهام بسنجد صورت نگرفته است و بررسی همزمان این عوامل قابلبیت توضیح دهندگی الگوی پژوهش را بالا خواهد برد از این رو پژوهش حاضر قصد دارد تا به این مسأله بپردازد.

حال این سوال مطرح می شود که در شرایط حضور هر سه گروه از متغیرهای پولی، متغیرهای کلان اقتصادی و متغیرهای داخلی شرکت­ها در یک الگوی واحد(تاثیر همزمان متغیرها) این متغیرها چه تاثیری بر شاخص قیمت سهام بانک­ها دارند و شدت و جهت این تاثیر چگونه است؟ پژوهش حاضر با این سوال به دنبال بررسی فرضیه­های ارائه شده در بخش های بعدی است.

 

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش

یکی از ویژگی های کشورهای توسعه یافته، وجود بازارها و نهادهای مالی کارآمد است. این نهادها ضمن ایفای نقش مهم در اقتصاد این کشورها، زمینه ساز رشد و توسعه اقتصادی آنان نیز می باشند. رشد اقتصادی کشورها ارتباط مستقیمی با میزان سرمایه درگیر در تولید جامعه دارد و در میان اهمیت بورس اوراق بهادار و عوامل مؤثر بر آن به عنوان تخصیص دهنده بهینه منابع فوق برکسی پوشیده نیست. علت این امر را میتوان در اهمیت سرمایه گذاری و انباشت سرمایه در تحول اقتصادی کشور دانست. بدون شک بورس اوراق بهادار یکی از مناسب ترین جایگاه ها برای جذب سرمایه های کوچک و استفاده از آن ها برای رشد یک شرکت و در سطح کلان، رشد اقتصادی جامعه می باشد.

از طرف دیگر طبق تئوری­های مالی بازدهی بیشتر پاداش تحمل ریسک بیشتر می باشد. لذا، با عنایت به اهمیت بورس اوراق بهادار در جذب سرمایه های مردم و تخصیص بهینه آن، شناسایی عوامل مؤثر بر بازدهی بازار بورس به عنوان عامل ایجاد جاذبه ورود به بازار بورس اوراق بهادار لازم و ضروری به نظر می آید.

از طرفی بازار بورس اوراق بهادار نقشی کلیدی در جذب سرمایه های راکد مردم و تخصیص آن به شرکت ها و درنتیجه افزایش انباشت سرمایه جامعه و نهایتاً رشد اقتصادی کشور دارد. لذا، همواره یکی از عوامل رشد اقتصادی یک کشور را در میزان توسعه یافتگی بازارهای مالی آن دانسته اند. درنتیجه، شناسایی عوامل تأثیرگذار بر بازار بورس اوراق بهادار به عنوان یکی از نهادهای جذب کننده سرمایه راکد و هدایت آن به سمت تولید، لازم و ضروری به نظر می آید. از طرف دیگر، شناسایی روابط علّی بین متغیرهای کلان اقتصادی داخلی و بازار بورس اوراق بهادار تهران نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. چرا که ممکن است متغیرهای کلان اقتصادی روابط علّی یک یا دوسویه با شاخص قیمت بازار بورس اوراق بهادار داشته باشد. لذا، اعمال سیاست های اقتصادی می تواند بر دیگر متغیرها نیز تأثیرگذار باشد. درنتیجه شناسایی روابط علّی بین متغیرها برای تحلیل و پیش بینی نتیجه سیاستگذاری ها لازم و ضروری به نظر می آید. به عنوان مثال، اعمال سیاست های تورمی و پیش بینی تأثیرگذاری آن بر بازار بورس اوراق بهادار از طریق شناسایی وجود رابطه علّی بین آن ها امکان پذیر خواهد بود.

همچنین مطالعات انجام شده در امریکا نشان دهنده اختلافات عمده در تعیین قیمت سهام با استفاده از اطلاعات اقتصادی (کلان)، در مقایسه با اطلاعات حسابداری است. تحقیق حاضر می تواند گامی در جهت درک وضعیت موجودکشور و مقایسه آن با شرایط دیگر بازارها باشد. از این رو، هدف تحقیق حاضر شناسایی روابط شاخص قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران با متغیرهای کلان اقتصادی  و متغیرهای دیگر خارجی تأثیرگذار بر بورس است که می تواند به درک بهتر از رابطه بین بخش های مالی و حقیقی اقتصاد کمک نماید. بازار سهام به دلیل اینکه به عنوان یک میانجی بین قرض دهندگان و قرض گیرندگان عمل می کند، نقشی حیاتی در اقتصاد مدرن بازی می کند.

عوامل مؤثر بر بازار سهام. عوامل مؤثر بر بازار سهام را به صورت کلی می توان به عوامل درونی و عوامل بیرونی تقسیم بندی کرد. از منظر مالی و حسابداری، پارامترهایی که به عنوان متغیرهای درونی شرکت های پذیرفته شده در بورس بوده و تأثیر آن ها در رفتار مردم نسبت به سهام این شرکت ها قابل بررسی است، عبارت اند از: ساختار مالی شرکت[1]، تقاضا برای محصول، عایدی هر سهم[2]، مدیریت شرکت[3]، سود و سیاست های تقسیم سود[4]، سهام جایزه و تجزیه سهام[5]، افزایش سرمایه[6]، ادغام و تملک[7]؛ اما دیگر متغیرهای مؤثر بر بازار سهام، متغیرهای بیرونی هستند که در چهار دسته کلی قابل بررسی است شامل: عوامل سیاسی؛ عوامل اجتماعی و فرهنگی؛ عوامل تکنولوژیکی؛ عوامل اقتصادی.

بدون هیچ گونه تردیدی می توان گفت مسایل اقتصادی تأثیر غیرقابل انکاری بر ارزش و حجم معاملات بازار سرمایه دارد. عوامل اقتصادی در دو دسته عوامل اقتصادی کلان و خرد قابل بررسی هستند. تصمیمات مربوط به عوامل کلان اقتصادی تمامی شرکت های بورس را تحت تأثیر قرار می دهد درحالی که عوامل خرد اقتصادی میتواند بر شرکت های مختلف (حتی از یک صنعت) تأثیرات متفاوتی داشته

2-2- رفتار سازمانی……………………………………………………………………………………………………………..18

2-2-1-انگیزه……………………………………………………………………………………………………………………..18

2-2-2- محیط پدیدآورنده انگیزه…………………………………………………………………………………………..19

2-2-3- نیاز………………………………………………………………………………………………………………………..22

2-2-4- توقع و دسترسی……………………………………………………………………………………………………..23

2-2-5- اهمیت انگیزش……………………………………………………………………………………………………….23

2-2-6- چارچوب انگیزش…………………………………………………………………………………………………..24

2-2-7- تئوری های فرایندی انگیزش در کار………………………………………………………………………….24

2-2-8- روشهای افزایش انگیزش………………………………………………………………………………………….26

2-3- مشارکت کارکنان چیست؟………………………………………………………………………………………………..27

2-3-1- نمونه ای از برنامه های مشارکت سازمان………………………………………………………………………..27

2-3-2- تئوریهای انگیزش و برنامه های مشارکت کارکنان…………………………………………………………..28

2-3-3- ضرورت مشارکت معلمان در تصمیم گیری ها………………………………………………………………..29

2-4- آموزش کارکنان……………………………………………………………………………………………………………….30

2-4-1- مفهوم آموزش ضمن خدمت…………………………………………………………………………………………31

2-4-2- اهداف آموزش ضمن خدمت………………………………………………………………………………………..32

2-4-3- ضرورت آموزش ضمن خدمت……………………………………………………………………………………..33

2-5- توانمند سازی…………………………………………………………………………………………………………………..34

2-5-1- ضرورت و اهمیت توانمند سازی نیروی انسانی………………………………………………………………35

2-5-2- مزایای توانمند سازی نیروی انسانی……………………………………………………………………………….35

2-5-3-  موانع توانمند سازی نیروی انسانی………………………………………………………………………………..35

2-6- ارزیابی عملکرد………………………………………………………………………………………………………………..36

2-6-1- تعریف ارزیابی عملکرد………………………………………………………………………………………………..36

2-6-2- فواید استفاده از ارزیابی عملکرد کارکنان………………………………………………………………………..37

2-6-3- مدل ارزیابی عملکرد…………………………………………………………………………………………………….37

2-6-4- سیستم ارزیابی عملکرد…………………………………………………………………………………………………39

2-6-5- انواع ارزیابی………………………………………………………………………………………………………………..39

2-6-6- خطاهای مربوط با ارزیابی عملکرد…………………………………………………………………………………39

 

2-6-7- نکات اثر بخش در ارزیابی عملکرد………………………………………………………………………………..40

2-7- مروری بر تحقیقات و مطالعات گذشته در ایران…………………………………………………………………..41

2-8- مروری بر تحقیقات و مطالعات گذشته در خارج از ایران……………………………………………………..45

2-9- جمع بندی فصل………………………………………………………………………………………………………………46

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………..48

3-2- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………….48

3-3- متغیرهای مستقل و وابسته تحقیق………………………………………………………………………………….48

3-4- جامعه آماری ……………………………………………………………………………………………………………..49

3-5- نمونه و روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………………49

3-6- روش گردآوری اطلاعات……………………………………………………………………………………………..50

3-7- روایی پرسشنامه………………………………………………………………………………………………………….51

3-8- پایایی پرسشنامه………………………………………………………………………………………………………….52

3-9- روش تجزیه و تحلیل آماری داده ها………………………………………………………………………………53

3-10- قلمرو تحقیق…………………………………………………………………………………………………………….54

3-11- جمع بندی فصل……………………………………………………………………………………………………….54

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1-  مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………….56

• نتایج توصیفی تحقیق…………………………………………………………………………………………………..56
• تجزیه و تحلیل فرضیات تحقیق…………………………………………………………………………………….59
• نتایج تجزیه و تحلیل رگرسیونی……………………………………………………………………………………60

4-4-1- بررسی فرض نرمال بودن متغیر وابسته……………………………………………………………………….61

4-4-2- بررسی خطی بودن ارتباط متغیر وابسته با متغیرهای مستقل…………………………………………..62

4-4-3- بررسی نرمال بودن خطاها………………………………………………………………………………………..63

4-4-4- آزمون دوربین- واتسون……………………………………………………………………………………………69

4-5- نتایج رد یا قبول فرضیات……………………………………………………………………………………………..73

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها

5-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………….79

5-2- نتایج و یافته های تحقیق……………………………………………………………………………………..79

 

این مطلب را هم بخوانید :

5-3-پیشنهادهای پژوهشی تحقیق…………………………………………………………………………………………..81

5-4-پیشنهادها به محققان آتی……………………………………………………………………………………………….81

5-5- محدودیت های تحقیق ………………………………………………………………………………………………..82

پیوست ها …………………………………………………………………………………………………………………………83

منابع وماخذ………………………………………………………………………………………………………………………..97

چکیده:

هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل موثر بر رشد تعلق سازمانی معلمان آموزش و پروش شهرستان گلپایگان، میباشد. . در این تحقیق روش به کار برده شده بر حسب هدف ، کاربردی و بر اساس نحوه ی گرد آوری  اطلاعات ، توصیفی و از نوع پیمایشی است .جامعه آماری براساس سیستم جدید آموزشی، معلمان مدارس ابتدایی و دبیرستان شهرستان گلپایگان می باشد که طبق اطلاعات آماری سال 1393 جمعیتی در حدود 890 نفر را در بر می گیرد. نمونه گیری در این پژوهش به روش تصادفی خوشه ای انجام شده و تعداد نمونه ها بر اساس جدول مورگان 265 نفر می باشد. در گردآوری اطلاعات از روشهای بررسی اسناد و مدارک، کتابخانه ای و پرسشنامه استفاده شده است. به منظور جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از یک پرسشنامه محقق ساخته، جهت بررسی متغیرهای مستقل پژوهش، با همکاری و نظرخواهی، 10 نفر از اساتید دانشگاه و متخصصان مدیریت، طراحی و بین 30 نفر از معلمان شهرستان خوانسار جهت اجرای  پیش آزمون و انجام اصلاحات، توزیع گردید. برای بررسی متغیر وابسته پژوهش یعنی تعلق سازمانی از پرسشنامه استاندارد تعلق سازمانی ( کیترج،2010)[1] استفاده شد و برای اندازه گیری پایایی آنها از روش ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. که مقدار آن برای پرسشنامه شماره یک، 89/0 و برای پرسشنامه شماره دو، 87/0 بدست آمد.

در پایان یافته های تحقیق در بین معلمان شهرستان گلپایگان نشان داد که، مشارکت در تصمیم گیری، در رشد تعلق سازمانی آنها موثر است ولی دیگر متغیرها یعنی، پرورش و بهبود توانمندیها، شرایط محیط کار و ارزیابی مناسب عملکرد در رشد تعلق سازمانی آنها موثر نیست. در نهایت محقق یادآور می شود این نتایج متعلق به معلمان آموزش و پرورش شهرستان گلپایگان می باشد و این احتمال وجود دارد که با تغییر مکان و یا زمان تحقیق، نتایج متفاوتی حاصل شود.

کلمات کلیدی:

تعلق سازمانی، مشارکت در تصمیم گیری، شرایط محیط کاری، پرورش و بهبود توانمندیها، ارزیابی مناسب عملکرد

• مقدمه

در قرن جدید بسیاری از سازمانها از تولید کنندگان بزرگ خودرو گرفته تا شرکتهای کوچک طراحی نرم افزار، دستخوش تغییر و تحول شده اند. انسانها در تمام سطوح فعالیت خود برای افزایش بهره وری تلاش و کوشش می کنند. مدیران، ایجاد سازمانهای ماندگار را نیاز خود تشخیص داده و بر اهمیت حیاتی نیروی انسانی واقف هستند. روشهای نوین مشارکت و درگیرکردن کارکنان در امور سازمان، جایگزین روشهای کنترلی و دستوری گذشته شده اند. مدیران به عنوان تسهیل کننده، یاری دهنده، مربی و راهنما مطرح هستند. به عبارت ساده تر مدیران امروز به تغییر اساسی ماهیت کار در سازمان خود همت می گمارند. اصطلاحاً آنان بدنبال تغییر و تحول در فرهنگ سازمانشان هستند. فرهنگ قوی و روشن، مزیت رقابتی ممتازی برای یک سازمان می تواند بوجود آورد.(رضائی نژاد، 1375)

از طرف دیگر، آموزش و پرورش هر کشور به عنوان اساسی ترین سازمان، مسئولیت حفظ ارزشها، تربیت و تعلیم نسل که کارگزاران و گردانندگان آینده جامعه می باشند و در نهایت بقا و تداوم حرکت فرهنگی کشور را که مبنای سایر حرکت هاست عهده دار است. در چنین سازمانی، نقش معلمان که بیشترین ارتباط را با خانواده ها داشته و عملکرد ایشان را به میزان تحقق اهداف نظام تعلیم و تربیت همبستگی بالایی دارد، بسیار حساس است.

ضمناً یکی از مصادیق روشن فرهنگ سازمانی، حس تعلق و وفاداری کارکنان به سازمان می باشد، که در پژوهش حاضر قصد داریم عوامل موثر بر رشد این عامل را در بین معلمان آموزش و پرورش شهرستان گلپایگان، مورد بررسی قرار دهیم.

• بیان مسأله

در عصر کنونی آموزش و پرورش را می توان به عنوان کلید گشودن دلها و درمانگاه دردهای معنوی، اجتماعی و اخلاقی، سیاسی و حتی اقتصادی نام برد. چرا که این عرصه، مکان مقدسی است برای مداوای بیماریها و دردها و مشکلاتی که توسط انسان در زندگی فردی و اجتماعی آنها بروز و ظهور می یابد، مشروط بر اینکه مردم و مسئولان جامعه به این دستگاه عظیم فرهنگ ساز و انسان ساز نگاه عزت مدارانه، زیربنایی، مولد و سرمایه گذاری باشد. نگرش خردمندانه و عزت مدارانه و حمایت های راهبردی و عملی و نگاه فرابخشی مسئولان به این دستگاه عظیم انسان ساز و مشارکت گسترده آحاد جامعه و عزم جدی مردمی در همکاری می تواند انگیزه ای قوی برای تحقق آرمان ها و انتظارات مقدس و محرک نیرومندی برای عبور سرافرازانه و مقتدرانه کاروان عظیم تعلیم و تربیت از تنگناها و معضلات مزمن کهنه باشد.(نفیسی،1378)

تعلق سازمانی را می‌توان به پیوند و وابستگی افراد به سازمان تعریف نمود که در آن احساس درگیر بودن شغلی، وفاداری و باور به ارزشهای سازمانی جای دارد. در تعلق سازمانی سه مرحله وجود دارد: پذیرفتن، همانند شدن  و درونی کردن. در ابتدا یک عنصر سازمان از راه پذیرفتن نفوذ دیگران بر خود به یک رابطه خشنودی بخش دست می‌یابد و خویشتن را برجسته می‌سازد. در این مرحله، فرد از تعلق به سازمان احساس سربلندی می‌کند. در مراحل بعد، عضو سازمان درمی‌‌یابد که ارزشهای سازمان به گونه‌ای درونی و ذاتی او را خشنود و راضی می‌سازد و با ارزشهای وی سازگار و همانند است و هر گاه تعلق سازمانی به گونه‌ای که گفته شد، به مرحله نهایی برسد، آن گاه عضو سازمانی در شمار کسانی قرار می‌گیرد که به آنان اعتماد فراوان می‌شود و آنان در راه پاسداری و محافظت از سازمان تعلل نخواهند کرد.(جزایری و کرمی،1388)

در ضمن حس وفاداری و تعلق سازمانی مسأله ای است که اکنون مدیران رده اول در سازمانها با آن   مواجه اند.بدون شک امروزه از کارکنانی که تمام عمر خود را در یک سازمان سپری می کردند کمتر نمونه هایی مشاهده می شود و باید از آنها به عنوان انسانهایی که متعلق به دهه های گذشته بودند یاد کرد.انسان سازمان سنتی یا انسانی معتقد و وفادار نسبت به سازمان، که از دریچه چشم وی موفقیت با تداوم انجام وظیفه در سازمان ملازم بود، به تدریج فراموش می شود و جای خود را به گروهی از انسانهایی می دهد که مناسب بودن حرفه و شغل خود را بر وفاداری سازمانی مرجح می دارند و حمایت چندانی از خویش بروز نمی دهند.در عصر حاضر شکایت کارکنان از سازمانی که در آن اشتغال دارند و بی حرمتی بدان امری غیر منتظره و شگفت آور نیست. دانشمندان و محققان گه گاه در پژوهشهای خود از این عارضه به عنوان عاملی زیانبار برای رفاه عمومی در جامعه یاد کرده اند.(جمعی از اساتید، 1378).

کارکنان جدید در سازمانها توجه چندانی به سلسله مراتب سازمانی واحد خود ندارند و پیش از آنکه خود را با رؤسا و سرپرستان خود مقایسه نمایند به همطرازان خود در سایر سازمانها می نگرند و خود را با آنان مقایسه می کنند. در چنین اوضاع و احوالی این گروه کارکنان که با نوعی جاه طلبی تنها در اندیشه تخصص و حرفه خود می باشند تا زمانی در سازمان باقی می مانند که هدف های شغلی آنها به تحقق بپیوندد و هرگاه این آمال عملی نشود سازمان را ترک می کنند. بدین ترتیب تغییر شغل امری شایع و متداول گردیده و افراد سازمان برای پیشرفت و توفیق در کار و شرایط و موقعیتهای مختلف به سازمانهای گوناگون روی می آورند.

در حال حاضر آموزش و پرورش شهرستان گلپایگان با مشکل عدم تمایل معلمان به ادامه کار در آموزش و پرورش و نوع نگاه برخی از آنها که به سازمان به عنوان کار دوم می نگرند و نسبت به کار خود دچار وازدگی و عدم تعلق گردیده اند، مواجه می باشد به طوری که مشاهده می شود با قانون جدید بازنشستگی زودهنگام افراد زیادی برای استفاده از این قانون مراجعه می نمایند.

بنابراین به جهت اثربخشی سازمان آموزش و پرورش و افزایش میزان تعلق سازمانی مدیران و معلمان، پژوهشگر در پژوهش حاضر قصد دارد تا به بررسی عوامل مؤثر بر رشد تعلق سازمانی معلمان آموزش و پرورش شهرستان گلپایگان پرداخته و با توجه به مطالب ذکر شده و همچنین بررسی و مطالعه نظریات و تئوریهایی که در این زمینه وجود دارد مانند: هرم سلسله نیازهای مازلو، تئوری x,y مک گریگور و همچنین مدلهای انگیزش«ویکتور وروم» و «پورتر- لاولر» و… که در آنها به عوامل ایجاد انگیزش ، نوع و سبک های رهبری مثل رهبری مشارکتی و … اشاره شده و آنها موجب انگیزش و سپس ایجاد و رشد تعلق و در نهایت منجر به بهره ور شدن فرد و سازمان می گردد، سوالات پژوهش خود را اینگونه مطرح می کند:

• آیا مشارکت معلمان در تصمیم گیری آموزشی و تربیتی، در رشد تعلق سازمانی آنها مؤثر است؟
• آیا شرایط محیط کار معلمان، در رشد تعلق سازمانی آنها مؤثر است؟
• آیا پرورش و بهبود توامندیهای معلمان، در رشد تعلق سازمانی آنها مؤثر است؟
• آیا ارزیابی مناسب عملکرد آموزشی معلمان، در رشد تعلق سازمانی آنها مؤثر است؟

و در نهایت محقق بدنبال پاسخ به پرسش اصلی تحقیق خود می باشد یعنی:

چه عواملی بر رشد تعلق سازمانی معلمان آموزش و پرورش شهرستان گلپایگان موثر است؟

• اهمیت و ضرورت پژوهش

نزدیک به سه دهه است که نظریه پردازان و صاحبنظران عرصه سازمان و مدیریت به ویژه صاحبنظران حوزه رفتارسازمانی و متخصصان حوزه تحول سازمانی به طرح موضوع مهمی در سازمان پرداخته اند که چندان ملموس و محسوس نیست. ولی این موضوع بر رفتار نیروی انسانی تأثیر چشمگیری دارد و اگر خوب شناخته شده و ریشه یابی شود آشکار می شود که خیلی از رفتارهای نیروی انسانی در سازمان متأثر از این موضوع مهم است. این موضوع توسط صاحبنظران معروفی نظیر، وارن بنیس، ادگار شاین، ویلیام اوشی و … مورد نقد و طرح قرار گرفت و بیشتر از همه، اهمیت آن در کتاب « در جستجوی کمال» پیترز و واترمن تجلی یافت. این موضوع مهم که «فرهنگ سازمانی» نام گرفت و بیشتر با جنبه غیرمادی و غیرملموس در سازمان شناخته شد، مورد بررسی و مطالعات مختلفی قرار گرفته است.

همانگونه که مشخص است در تمامی سازمانها دو نکته اساسی مورد توجه قرار دارد: یکی حفظ بقاء و حیات و دیگری افزایش کارایی و اثربخشی. حیات سازمان تا حدود زیادی بستگی به دانشها و مهارتهای مختلف نیروی انسانی دارد. هرچه زمینه ها بهنگام و بهینه باشد قابلیت سازگاری سازمان با محیط متغیر نیز بیشتر می شود. لذا بهسازی منابع انسانی و در کنار آن بهسازی فرهنگ سازمانی در نظام مدیریت منابع انسانی، باعث ارتقاء سطح کارایی و اثربخشی سازمان می شود.(لطف اله همدانی، 1381)

درحدود 70% منابع و سرمایه های سازمانها را منابع انسانی تشکیل می دهد، لذا توجه به منابع انسانی از مهمترین مواردی است که در سازمانها باید مورد توجه قرار گیرد.(میرکمالی،1380).

 

آموزش و پرورش هر کشور به عنوان اساسی ترین سازمان، مسئولیت حفظ ارزشها، تربیت و تعلیم نسل که کارگزاران و گردانندگان آینده جامعه می باشند و در نهایت بقا و تداوم حرکت فرهنگی کشور را که مبنای سایر حرکت هاست عهده دار است. در چنین سازمانی، نقش معلمان که بیشترین ارتباط را با خانواده ها داشته و عملکرد ایشان با میزان تحقق اهداف نظام تعلیم و تربیت همبستگی بالایی دارد، بسیار حساس است.

بنابراین به جهت اثربخشی سازمان آموزش و پرورش و افزایش میزان تعلق سازمانی مدیران و معلمان، پژوهشگر در پژوهش حاضر قصد دارد تا به بررسی عوامل مؤثر بر رشد تعلق سازمانی معلمان آموزش و پرورش شهرستان گلپایگان بپردازد.

• اهداف پژوهش

الف: هدف اصلی(کلی)

پژوهشگر در پژوهش حاضر قصد دارد تا عوامل موثر بر رشد تعلق سازمانی معلمان آموزش و پرورش شهرستان گلپایگان را بررسی نموده و عواملی را که تحت عنوان سوالات پژوهش آمده است، مشخص سازد.

ب) اهداف فرعی(تخصصی)

پژوهشگر درصدد است تا بر پایه سوالات پژوهش، تأثیر موارد زیر را بر رشد تعلق سازمانی معلمان بررسی نماید:

• مشارکت معلمان در تصمیم گیری آموزشی و تربیتی
• شرایط محیط کار معلمان
• پرورش و بهبود توانمندیهای معلمان
• ارزیابی مناسب عملکرد آموزشی معلمان
• فرضیات پژوهش
• مشارکت معلمان در تصمیم گیری آموزشی و تربیتی، در رشد تعلق سازمانی آنها موثر است.
• شرایط محیط کار معلمان، در رشد تعلق سازمانی آنها موثر است.
• پرورش و بهبود توانمندیهای معلمان، در رشد تعلق سازمانی آنها موثر است.
• ارزیابی مناسب عملکرد آموزشی معلمان، در رشد تعلق سازمانی آنها موثر است.
• مدل مفهومی پژوهش

در ارائه مدل مفهومی این پژوهش از نظریات مدیران ارشد و پیشکسوتان آموزش و پرورش و همچنین از مدل ارایه شده توسط ابوالحسن ماهرویی- سال 1385 نیز استفاده شده است.

• قلمرو پژوهش

قلمرو موضوعی پژوهش: قلمرو موضوعی پژوهش بررسی عوامل موثر بر رشد تعلق سازمانی می باشد.

قلمرو مکانی پژوهش: قلمرو مکانی پژوهش مدارس آموزش و پرورش شهرستان گلپایگان می باشد.

قلمرو زمانی پژوهش: قلمرو زمانی پژوهش تابستان سال 1393 می باشد.

1-8-تعریف نظری و عملیاتی متغیرها

تعریف نظری

مشارکت در تصمیم گیری: مشارکت در ساده ترین تعریف عبارت است از فرایندی از مداخله داوطلبانه همگان در همه اموری که به آنها مربوط می شود و تمایل و توانایی اظهار نظر، انتخاب و انتقاد در قبال آن امور را دارا هستند (ملک پور،1376). در سازمان، مشارکت عمدتاً وسیله مناسبی برای ایجاد انگیزش، افزایش کارآیی کارکنان و تغییر وضع موجود است (رضایی کلیدبری و همکاران،1391).

پرورش و بهبود توانمندیها: توانمندسازی افراد به‌معنی تشویق افراد برای مشارکت بیشتر در تصمیم‌گیری‌هایی است که بر فعالیت آنها مؤثر است؛ یعنی فضایی برای افراد فراهم شود تا بتوانند ایده‌های خوبی را بیافرینند و آنها را به‌عمل تبدیل کنند. توانمندسازی، عنصر حیاتی کسب و کار در دنیای نوین است. اهدافی مانند نزدیک‌تر شدن بیشتر به مشتری، بهبود خدمات پس از فروش، ارائه مداوم نوآوری، افزایش بهره‌وری و در دست گرفتن میدان رقابت برای سازمان‌هایی به‌دست خواهد آمد که راه‌های جدیدی برای توانمند ساختن افرادشان یافته‌اند.( اسمیت، 2000).[2]

نقش نیروی انسانی ماهر و کارآمد در تحقق اهداف سازمان، امری بدیهی و غیرقابل انکار است و شکی نیست که ثروت ملی یک کشور و به عبارت بهتر سرمایه انسانی در قالب مهارت‌ها، سازمان‌ها و

1-8 . تعریف واژگان……………………………………………………………………………………………………………………….    13

فصل دوم :  مبانی نظری پژوهش

2-1 .  مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………   15

2-2 .  پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………   16

2-3.اقتصادونقش اقتصاد در پیشبرد اهداف کشور ………………………………………………………………………………..  21

2-4 .  موسسات مالی ونقش آنها در اقتصاد………………………………………………………………………………………….  25

2-5 .  انواع موسسات مالی ……………………………………………………………………………………………………………….  27

2-6 .  تعریف بانک وتاریخچه بانکداری………………………………………………………………………………………………  29

2-7 .  بانکداری در ایران………………………………………………………………………………………………………………….   34

2-8 .  تحولات بانکی……………………………………………………………………………………………………………………….  40

2-9 .  اهمیت ارزیابی عملکرد بانکها…………………………………………………………………………………………………..  54

2-10 .مبانی نظری گزارشگری مالی در بانکداری…………………………………………………………………………………..  56

2-11.تعریف سود……………………………………………………………………………………………………………………………..  63

2-12.انواع نرخ سود………………………………………………………………………………………………………………………….  68

2-13.تفاوت سود وبهره ……………………………………………………………………………………………………………………  68

2-14.شناسائی معیار های سودآوری بانکها……………………………………………………………………………………………  69

2-14-1.عوامل داخلی……………………………………………………………………………………………………………………….  70

2-14-2.عوامل خارجی……………………………………………………………………………………………………………………..  85

2-15 . تاریخچه تشکیل اهداف و ماموریت بانک سرمایه………………………………………………………………………   88

2-16. بنیانگذاران بانک سرمایه…………………………………………………………………………………………………………..   92

2-17. روش نمونه گیری و حجم نمونه………………………………………………………………………………………………   95

فصل سوم :  روش شناسی پژوهش

3-1 . مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………….   98

3-2 . روش پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………….  98

3-3 . جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………………………  99

3-4 . روش نمونه گیری و حجم نمونه………………………………………………………………………………………………..  99

3-5 . ابزار گردآوری اطلاعات………………………………………………………………………………………………………….  100

3-6 . متغییر های پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………  100

 

3-7 . مقیاس های سنجش متغییر های پرسشنامه……………………………………………………………………………….   110

3-8 . آزمونهای پرسشنامه……………………………………………………………………………………………………………….   110

3-9 . روش تجزیه و تحلیل اطلاعات و آزمون فرضیه ها…………………………………………………………………….   112

فصل چهارم :  تجزیه وتحلیل داده ها

4-1. مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………….  117

4-2 . مقایسه بانک سرمایه با سایربانکهای استان تهران…………………………………………………………………………  118

4-3. تجزیه وتحلیل داده ها واطلاعات جمع آوری شده (آزمون فرضیات )………………………………….  120

4-4 . تشریح عوامل تعیین کننده معیار سودآوری در سالهای 1390 و 1391……………………………………. 139

فصل پنجم :  نتیجه گیری و پیشنهادها

5-1. مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………… 141

5-2. خلاصه نتایج………………………………………………………………………………………………………………………….   141

5-3. خلاصه نتایج مربوط به آزمون Tتک نمونه ای ………………………………………………………………………..    142

5-3. نتیجه گیری کلی…………………………………………………………………………………………………………………….   143

5-4 . پاسخ سوالات باز پرسشنامه ……………………………………………………………………………….    149

پیوست ها…………………………………………………………………………………………………………………………………….    151

منابع و مآخذ………………………………………………………………………………………………………………………………….   154

فهرست منابع فارسی ……………………………………………………………………………………………………………  154

فهرست منابع لاتین …………………………………………………………………………………………………………….   155

چکیده

در ایران نقش بازارهای پولی (بانک ها) در تأمین مالی بخش های مختلف اقتصادی به مراتب قوی تر و پررنگ تر از بازارهای سرمایه (بورس اوراق بهادار) می باشد. بنابراین با توجه به نقش برجسته بانک ها در اقتصاد کشور، ارزیابی عملکرد آن ها می تواند از اهمیت فوق العاده ای برخوردار باشد. سودآوری از جمله عوامل تاثیرگذار در ارزیابی عملکرد بانک ها به حساب می آید. عوامل موثر بر سودآوری بانک ها را می توان به عوامل خارجی (مربوط به وضعیت اقتصاد داخلی و جهانی و مسائل سیاسی کشور )و عوامل  داخلی (تحت کنترل مدیریت بانک ها) تقسیم نمود. این پژوهش در صدد مطالعه و بررسی نحوه تاثیرگذاری عوامل داخلی موثر بر سودآوری شعب بانک سرمایه در استان تهران می باشد. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش از نوع روش توصیفی- تحلیلی و پیمایشی است.

به لحاظ ارتباط بین متغیرها، پژوهش حاضر از نوع همبستگی و زیرشاخه ی تحلیل رگرسیون می باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی 60 شعبه بانک سرمایه استان تهران و قلمرو زمانی آن نیز سال های  1390و 1391می باشد. داده های مورد نیاز این پژوهش از طریق پرسشنامه و صورت های مالی شعب بانک سرمایه استان تهران استخراج گردیده است. روش های آماری مورد استفاده برای آزمون فرضیه ها  ، آلفای کرونباخ، آزمون T تک نمونه ای، تحلیل همبستگی و رگرسیون بوده که از طریق نرم افزار SPSS اجرا و محاسبه شده اند. در این پژوهش متغیر وابسته  شامل سودآوری شعب  و متغیرهای مستقل عبارتند از نوع و میزان سپرده ها، نوع و میزان تسهیلات اعطایی، شاخص های مدیریت نقدینگی، مدیریت هزینه ها، مدیریت ریسک اعتباری، انحراف از منابع و مصارف، اندازه، موقعیت جغرافیایی شعب، تعداد کارکنان، تحصیلات کارکنان و رؤسای شعب استان، متوسط سن، و متوسط سابقه کار کارکنان ، شاخص های محیطی و انسانی.

طبق نتایج این پژوهش، متغیرهایی همچون مدیریت هزینه ها، مدیریت نقدینگی و مدیریت ریسک اعتباری در مقایسه با سایر متغیرها از یک ارتباط مثبت و معنی دار بسیار قوی با متغیر سودآوری برخوردار می باشند. در نهایت با توجه به نتایج حاصله یک سری راهکارهای عملی برای افزایش سودآوری بانک ها علی الخصوص بانک سرمایه پیشنهاد گردیده است.

واژه های کلیدی:  سودآوری، مدیریت نقدینگی، مدیریت منابع و مصارف، مدیریت ریسک اعتباری، مدیریت هزینه ها، بانک سرمایه، استان تهران.

 

این مطلب را هم بخوانید :

مقدمه

امروزه در مقایسه با دو بخش دیگر اقتصاد (صنعت تجارت و بازرگانی) سهم قابل توجّهی از کل اقتصاد به بخش خدمات تعلق داشته و در بخش خدمات نیز بانک ها و مؤسسات مالی و اعتباری از نقش برجسته و ممتازی برخوردارند. هر فعالیتی که مستلزم کسب سرمایه و منابع مالی باشد بی تردید به دخالت بانک ها و مؤسسات مالی نیازمند است.

بانک ها بخشی مهم و اثرگذار از فعالیت های اقتصادی و بازرگانی را در سراسر جهان تشکیل می دهند . اکثر افراد و مؤسسات برای سپرده گذاری یا استقراض از بانک ها استفاده می کنند. بانک ها از طریق رابطه ی نزدیکی که با مراجع نظارتی و دولت ها دارند و مقرراتی که دولت ها در مورد آن ها وضع می کنند، نقشی اساسی را در حفظ اعتماد عمومی به سیستم پولی ایفا می کنند. به این ترتیب نسبت به سلامت اقتصادی بانک ها و به ویژه توانایی پرداخت تعهدات، نقدینگی و میزان نسبی ریسکی (خطری) که متوجه عملیات گوناگون آن هاست علاقه ای فراگیر و قابل توجه وجود دارد (علی مدد، 1381، ص1)

در اقتصاد کشور می توان بانک ها را به عنوان نیروی محرک سایر بخش ها به حساب آورد که با هدایت و سازماندهی دریافت ها و پرداخت ها ، مبادلات تجاری و بازرگانی را تسهیل نموده و موجب گسترش بازارها و رشد و شکوفایی اقتصادی می گردند. آن ها از طریق جمع آوری سرمایه ی مازاد و سرگردان جامعه می توانند تأمین کننده ی نیازهای مالی سایر بخش های اقتصادی جامعه باشند (موسویان، 1379 ص37) به عبارتی دیگر  بانک ها دارای یک نقش واسطه بین وام دهنده و وام گیرنده هستند. بدیهی است هدف اصلی این بانک ها و یا هر واحد اقتصادی دیگر علاوه بر ایفای مسئولیت های اجتماعی افزایش ارزش آن ها است. در راستای دستیابی به هدف اصلی بانک، نیل به افزایش کارایی و بهره وری، افزایش سهم بازار، افزایش سودآوری، رشد و توسعه مورد توجه قرار می گیرد. بانک ها بنگاه های تولیدی در اقتصاد، تحت برنامه و هدف حداکثر کردن سود می توانند خدمات خود را به صورت بهینه عرضه کنند. از نگاه مؤسسین و سهامداران، بانک یک مؤسسه تجاری است که برای کسب سود از طریق انجام معاملات پولی و اعتباری به وجود آمده است. از نظر این گروه کوشش مدیران بانک باید متوجه تأمین حداکثر منابع ممکن باشد. لذا بررسی عوامل موثر در سودآوری بانک ها با توجه به گستردگی شعب بانک ها و رشد روز افزون بانک ها و مؤسسات مالی و اعتباری در سراسر کشور و به دنبال آن حضور در بازار رقابتی، امروزه به عنوان یک نیاز تلقی می گردد. (عونی، لیلا، 1387).

1-1-بیان مسئله

بانک ها به عنوان واسطه منابع پولی در کنار نهادهای سرمایه گذاری مانند بورس و بیمه از ارکان اصلی بازارهای مالی شمرده می شوند. آن ها یکی از عامل مهم سیاست های پولی و مجریانی برای تصمیم های اقتصادی بانک مرکزی هستند. بانک ها با قبض و بسط اعتبارات بانکی و هدایت وجوه از بخشی به بخش دیگر‌، گذشته از کمک به تثبیت اقتصاد در سطح کلان، نقش مؤثری در تنظیم بخش های اقتصادی نیز بر عهده دارند. به دلیل عدم توسعه لازم بازار سرمایه در اقتصاد ایران بانکداری از اهمیت بیشتری برخوردار است و در عمل این بانک ها هستند که عهده دار تأمین مالی بلند مدت مشتریان می باشند (شادکام، 1380،ص37).

امروزه بانک ها خدمات متنوعی به مشتریان خود ارائه می دهند طیف این خدمات از جذب سپرده ها و اعطای تسهیلات تا خدمات نوینی که از طریق شبکه جهانی اینترنت عرضه می گردد را شامل می شود. افزایش کارایی و ارائه خدمات متنوع در حداقل زمان ممکن از جمله انتظاراتی است که شبکه بانکی کشور پیوسته با آن مواجه بوده و در این راستا اقداماتی از قبیل پیاده سازی طرح شتاب (شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی) و بانکداری الکترونیکی در سیستم بانکی کشور طراحی و به مرجله اجرا گذاشته شده است. نظام بانکی از طریق هدایت منابع به بخش های تولیدی و خدماتی می تواند ضمن ایجاد تولید، اشتغال و ایفای مسئولیت های اجتماعی خود زمینه رشد و توسعه اقتصادی کشور را فراهم نماید.

حوزه فعالیت بانک ها در سه بخش تجهیز منابع، تخصیص منابع و ارائه خدمات می باشد. لذا بررسی و شناسایی عملکرد بانک ها در اجرای هر یک از وظایف مذکور می تواند طیفی از نقاط قوت و ضعف موجود در بانک ها را ارائه دهد. از آنجایی که بانک ها نیز همانند سایر بنگاه های اقتصادی به دنبال سودآوری هستند، برای دستیابی به این هدف مهم، شناخت متغیرهای اثرگذار ضروری می باشد. عوامل مؤثر در فرایند سودآوری بانک ها به دو دسته کلی عوامل داخلی و خارجی تقسیم می گردند.

عوامل داخلی تحت کنترل مدیران ارشد، مدیران میانی، و روسای شعب می باشد. و عوامل خارجی خارج از کنترل مدیریت و تحت تاثیر محیط کلان می باشند. همان گونه که ذکر گردید عوامل داخلی در اختیار مدیریت شعب قرار داشته و لذا این عوامل عمدتاً منعکس کننده سیاست ها و تاکتیک های مدیریت ارشد بانک میباشند که در حوزه های تخصیص منابع، مدیریت دارایی ها و بدهی ها، مدیریت نقدینگی و مدیریت هزینه نمایان می گردد. (عونی، لیلا، 1387)

بخش تولیدی و خدمات و ساختمان جنبه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی دارای اهمیت و مورد توجه است. در میان بانک های کشور که شامل بانک های تخصصی و غیرتخصصی و دولتی و خصوصی می باشند و بانک سرمایه در 4 بخش ذکر شده فعالیت ویژه ای داشته و دارای پتانسیل سودآوری فوق العاده در این حوزه می باشد.

1-2- اهمیت و ضرورت پژوهش

گسترش بازارهای جهانی و افزایش رقابت در بازارهای خدمات مالی، سودآوری این صنعت را تحت تأثیر قرار داده است. با توجه به این که سودآوری یکی از کارکردهای مهم بانک به عنوان واسطه مالی می باشند و از آنجایی که یک بانک سودآور توان بیشتری برای مقابله با شوک های منفی بازار را داراست، لذا توجه به شاخص سودآوری به عنوان یکی از شاخص های ارزیابی عملکرد در بانک ها و اهمیت نقش آن در تصمیمات مرتبط با نحوه تجهیز منابع، تأمین مالی و همچنین چگونگی تخصیص منابع ضروری است. بنابراین بانک ها بایستی با بررسی عوامل مرتبط با سودآوری شعب خود موجبات افزایش توان رقابت پذیری و سازگاری با تغییرات محیط کلان را فراهم اورند.

با توجه به این که تنها عوامل داخلی تحت کنترل مدیریت شعب قرار دارند و علی رغم افزایش منابع موجود در شعب تعدادی از شعب در طی دوره پژوهش زیان آور بوده اند. لذا این پژوهش بر شناسایی و تجزیه و تحلیل عوامل داخلی موثر در سودآوری شعب بانک و به طور موردی در شعب بانک سرمایه استان تهران متمرکز گردیده است و به دنبال ارائه راهکارهایی جهت افزاش کارایی و سودآوری شعب برای مدیریت بانک می باشد.

1-3-اهداف پژوهش:

1-  شناسایی عوامل داخلی موثر بر سودآوری شعب بانک و تخمین تابع سودآوری شعب بانک با وجود متغیرهای داخلی

2- بررسی و ارائه راهکارهای پیشنهادی جهت بهبود وضعیت عملکردی شعب بانک

3- بررسی وضعیت سودآوری شعب بانک سرمایه استان تهران

4- بررسی ارتباط متغیرهای اصلی موثر در سودآوری شعب بانک

1-4-سوال اصلی پژوهش:

این تحقیق در پی آن است که پاسخ سوال زیر را شناسایی نماید.

عوامل داخلی موثر بر سودآوری شعب بانک سرمایه کدامند؟

در این تحقیق سعی بر این است که به سؤالات زیر نیز پاسخ داده شود:

1- وضعیت سودآوری شعب بانک سرمایه استان تهران چگونه است؟

2- راهکارهای مناسب جهت افزایش سودآوری شعب بانک کدامند؟

1-5-فرضیات پژوهش :

• بین میزان و نوع سپرده ها و سودآوری شعب بانک رابطه ی معنی داری وجود دارد.(ترکیب بدهی ها)
• بین میزان و نوع تسهیلات پرداختی و سودآوری شعب رابطه معنی داری وجود دارد.(ترکیب دارایی ها)
• بین مدیریت نقدینگی و سودآوری شعب رابطه ی معنی داری وجود دارد.
• بین مدیریت هزینه ها و سودآوری شعب رابطه ی معنی داری وجود دارد.
• بین مدیریت وصول اعتبارات اعطایی (ریسک اعتباری) و سودآوری شعب رابطه معنی داری وجود دارد.
• بین رعایت منابع و مصارف( کفایت سرمایه )و سودآوری رابطه ی معنی داری وجود دارد.
• بین عوامل محیطی و سودآوری رابطه معنی داری وجود داردکه شامل فرضیات فرعی به شرح ذیل میباشد:

– بین موقعیت جغرافیایی شعب و سودآوری رابطه معنی داری وجود دارد.

– بین امکانات و تجهیزات بروز و موجوددر شعب و سودآوری رابطه معنی داری وجود دارد.

– بین اندازه شعبه و سودآوری رابطه معنی داری وجود دارد.

8- بین عوامل انسانی و سودآوری رابطه معنی داری وجود داردکه شامل فرضیات فرعی به شرح ذیل میباشد:

– بین تعداد کارکنان و سودآوری شعب رابطه معنی داری وجود دارد.

– بین سطح تحصیلات  و اطلاعات بانکی کارکنان و سودآوری رابطه معنی داری وجود دارد.

– بین سن کارکنان و سودآوری رابطه معنی داری وجود دارد.

– بین سابقه کارکنان و سودآوری رابطه معنی داری وجود دارد.

فرضیه های شماره 7 و8 بر مبنای اطلاعات دریافتی از کارکنان بوسیله پرسشنامه و مصاحبه بررسی شده اند و مابقی فرضیه های ذکر شده علاوه بر پرسشنامه و مصاحبه  بر مبنای اطلاعات  وصورتهای

1-6 هدف اصلی………………………………………………………………………………………………………………………..8

2-6 اهداف فرعی………………………………………………………………………………………………………………………8

7 سوالات تحقیق

1-7 سوال اصلی………………………………………………………………………………………………………………………..9

2-7 سوالات فرعی…………………………………………………………………………………………………………………….9

8 فرضیات تحقیق

1-8  فرضیه اصلی………………………………………………………………………………………………………………………10

2-8 فرضیات فرعی…………………………………………………………………………………………………………………….10

9- جامعه آماری تحقیق………………………………………………………………………………………………………………11

10- قلمرو تحقیق

1-10 قلمرو موضوعی تحقیق……………………………………………………………………………………………………..11

2-10 قلمرو مکانی تحقیق………………………………………………………………………………………………………….11

3-10 قلمرو زمانی تحقیق…………………………………………………………………………………………………………..11

11- نوع و روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………..12

12- روش گرد آوری اطلاعات

1-12 مطالعات کتابخانه ای………………………………………………………………………………………………………….12

2-12 مطالعات میدانی………………………………………………………………………………………………………………..12

13- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات……………………………………………………………………………………………..12

14- مدل مفهومی تحقیق……………………………………………………………………………………………………………..13

15- واژگان و اصطلاحات اصلی تحقیق

1-15 کیفیت زندگی…………………………………………………………………………………………………………………..14

2-15 سلامت……………………………………………………………………………………………………………………………15

­3-15 بازنشستگی…………………………………………………………………………………………………………….15

4-15 سلامت روان…………………………………………………………………………………………………………..16

5-15 سلامت جسم…………………………………………………………………………………………………………..17

فصل دوم: ادبیات پژوهش

1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………..18

2 مبانی نظری

 

1-2 تاریخچه کیفیت زندگی………………………………………………………………………………………………………..19

2-2 کیفیت زندگی در بیان عمومی……………………………………………………………………………………………….23

3-2 کیفیت زندگی و شخصیت انسانی………………………………………………………………………………………….27

4-2 نظریه مزلو و بوم شناسی انسانی…………………………………………………………………………………………….30

5-2 سلامت……………………………………………………………………………………………………………………………..35

6-2 سلامت روان……………………………………………………………………………………………………………………….36

2-7 بازنشستگی…………………………………………………………………………………………………………………………37

8-2بازنشستگی و سلامت…………………………………………………………………………………………………………..45

3 تحقیقات پیشین

1-3مرور تحقیقات داخلی………………………………………………………………………………………………………….47

2-3مرور تحقیقات خارجی…………………………………………………………………………………………………………52

فصل سوم: روش تحقیق

1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………..57

2- روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………….58

3- جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………………………………60

4- تعیین حجم نمونه …………………………………………………………………………………………………………………61

5- روش نمونه گیری………………………………………………………………………………………………………………….63

6- روش گردآوری داده ها و اطلاعات………………………………………………………………………………………….64

7- ابزار گردآوری داده ها……………………………………………………………………………………………………………65

8- تعیین روایی پرسشنامه……………………………………………………………………………………………………………66

9- تعیین پایایی پرسشنامه

1-9 تعریف پایایی………………………………………………………………………………………………………………………68

2-9 رابطه روایی و پایایی…………………………………………………………………………………………………………….68

10- روش تجزیه و تحلیل داده ها

1-10 آزمون کلموگروف- اسمیرنوف یک نمونه ای……………………………………………………………………….70

2-10 آزمون تی یک نمونه ای……………………………………………………………………………………………………..71

3-10 آزمون فریدمن…………………………………………………………………………………………………………………..71

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

 

این مطلب را هم بخوانید :

1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………..77

2 – تحلیل توصیفی داده های جمعیت شناختی پاسخ دهندگان

1-2 جنسیت……………………………………………………………………………………………………………………………..72

2-2 میزان سابقه کاری ……………………………………………………………………………………………………………….74

3-2 سن……………………………………………………………………………………………………………………………………75

4-2 تحصیلات………………………………………………………………………………………………………………………….76

3-روایی سازه ها با تحلیل عاملی تاییدی و اکتشافی……………………………………………………………………….78

4- آزمون نرمال بودن توزیع نمره متغیرهای تحقیق………………………………………………………………………….82

5- تجزیه و تحلیل فرضیه های تحقیق

1-5 آزمون فرضیه های فرعی تحقیق……………………………………………………………………………………………..84

2-5 آزمون فرضیه های اصلی تحقیق……………………………………………………………………………………………107

3-5 آزمون فریدمن برای بررسی تأثیرات مؤلفه های سلامت روانی و جسمانی…………………………………109

فصل پنجم: جمع بندی، نتیجه گیری و پیشنهادات

1مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………….111

2- جمع بندی مطالب پیش گفته…………………………………………………………………………………………………111

3- نتایج حاصل از بررسی پاسخ های پاسخ دهندگان به سوالات عمومی پرسشنامه

1-3 جنسیت…………………………………………………………………………………………………………………………….112

2-3 میزان سابقه کاری……………………………………………………………………………………………………………….112

3-3 سن…………………………………………………………………………………………………………………………………..112

4-3 تحصیلات………………………………………………………………………………………………………………………….112

4- نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………..113

5- محدودیت های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………117

6 پیشنهادات

1-6 پیشنهادات برای این تحقیق…………………………………………………………………………………………………117

2-6 پیشنهادات برای تحقیق آتی…………………………………………………………………………………………………118

 

منابع و مأخذ

منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………………………..119

منابع لاتین……………………………………………………………………………………………………………………………….121

پیوست (پرسشنامه)……………………………………………………………………………………………………………………123

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………..129

–   مقدمه

کیفیت زندگی یکی از مهمترین مسایل عصر امروز در مراقبت سلامتی است و یکی از بزرگترین اهداف بهداشتی برای بالا بردن  سلامت افراد است و در سالهای اخیر از مهمترین عوامل مؤثر در زندگی افراد به خصوص سالمندان و افراد ناتوان شناخته شده است. سازمان بهداشت جهانی تعریف جامعی از کیفیت زندگی ارائه نموده است که عبارت است از درک افراد از وضعیت زندگی در قالب  فرهنگ و ارزشهای حاکم بر جامعه و در راستای اهداف، استانداردها و علایق افراد می باشد. همچنین فاسینو در تعریف خود اظهار می‌دارد امروزه کیفیت زندگی یک شاخص اساسی محسوب می‌شود و از آنجا که کیفیت زندگی ابعاد متعددی مانند جنبه های فیزیولوژیک، عملکرد و وجود فرد را در بر می‌گیرد توجه به آن از اهمیت خاصی برخوردار بوده و برای ارزیابی صحیح آن باید به ابعاد فوق توجه شود، براساس این تعاریف جامع کیفیت زندگی ارتباط تنگاتنگی با وضعیت جسمی، روانی، اعتقادات شخصی، میزان خوداتکایی، ارتباطات اجتماعی و محیط زیست دارد (فاسینو، 2002).

به نظر می‌رسد بازنشستگان به دلیل کهولت و کاهش تواناییهایشان و هم این که از اقشار آسیب پذیر جامعه محسوب می‌شوند بایستی تحت توجه و حمایتهای خاص قرار گیرند و نیازهای آنان در ابعاد جسمی، اجتماعی و روانی مورد ارزیابی و بررسی قرار گیرد.

در این فصل به بررسی مساله بررسی عوامل موثر بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم از لحاظ سلامت روانی و جسمانی پرداخته و سپس به اهمیت این امر در امور خرد و کلان کشور اشاره خواهد شد.

سوالات و اهداف تحقیق با توجه به مباحث مطرح شده در بیان مساله و اهمیت تحقیق خواهد آمد و در نهایت متغیرهای تحقیق به صورت عملیاتی تعریف خواهد شد.

2-  بیان مساله

اگرهمهاینشاخصهاومؤلفههادرمفهومی واحدخلاصهشوند،اینمفهومهماناکیفیت زندگی استکهبر اساسآنمیتوانگفتتوسعه هدفیاستکهبهوسیلهانسانهایواقعیوبرایانسان هایواقعیتحققمییابدوتوجهبهکیفیتزندگیآن هاخودهمراهرسیدنبهتوسعهوهمهدفآن محسوبمی‌شود.

کیفیتزندگیمفهومجدیدینیست،اماخاستگاه آنبهعنوانیکحیطهیتحقیقیدرجوامعغربیوبه ویژهآمریکابهدهه۱۹۶۰میلادیبازمیگردد. هرچند کهدرایندههودودههبعدعمدهاینتحقیقاتبر شاخصهایعینیمتمرکزبودووجهغیرجامعه شناختی (غالبًاپزشکی)، (ابیل، 2000؛ مارکیدز،2001). درطیدهه۱۹۹۰وبهویژهسالهایآغازینقرنبیستو یکم،شاخصهایذهنیوابعادجامعهشناختینیز اهمیتیدرخوریافتند.

واژه کیفیت زندگی نخستین بار توسط پیگو در سال 1920 در کتاب اقتصاد و رفاه مورد استفاده قرار گرفت. به مرور زمان محققان متوجه شدند که کیفیت زندگی می تواند یکی از پیامدهای پراهمیت در ارزیابی سلامت باشد، چنانچه تعریف سازمان بهداشت جهانی از سلامت نیز به این نکته تأکید دارد (فایول،2000). درخصوص معنی کیفیت زندگی تعاریف و تعابیر مختلفی ارائه شده است . برخی آن را توانایی فرد برای اداره زندگی از دید خود می دانند (وبر، 1998).

قمبه لحاظاقتصادی اجتماعیتوسعه‌یچندانی نیافته. پایین بودنسطح درآمد و عدم توسعه،برخورداریبازنشستگان کارگری شهرداری قماز امکاناتتوسعه‌ایورفاهیراتحتتأثیرقرارداده، در نتیجهسطحزندگیراپاییننگاهداشتهاست.

همچنین،می توانپرسیدکهچهعواملاقتصادیو اجتماعی‌ایسببشدهسطحزندگیبازنشستگان کارگری شهرداری قم پایین باشد؟

این مفهوم،کمک می‌کندبتوانیمشکل زندگی بازنشستگان کارگری قمراازدووجهبررسیکنیم: نخست،وجه عینی و واقعیاست کهبراساسآنمی‌توانمیزانبهرهمندی مردمازامکاناتمادیراسنجید. دراینوجه،میزان برآوردهشدننیازها،خواسته‌هاوانتظاراتیکهجنبهعام دارندوبرایزندگیضروریهستندموردتوجهقرارمی‌گیرد. دوم،وجهذهنیوتصوریاستکهبراساسآن می‌توانمیزانرضایتوخشنودیمردمازبرآوردهشدن نیازهایواقعیراسنجید. همچنین،ازطریقاینوجهمی‌توانشکلزندگیمردمراازدیدخودآنهانگریستو کیفیتآنرابرحسبذهنیتخودآنهاموردارزیابی قرارداد.بنابراین،مسأله‌ایکهرودررویتحقیقحاضر قرارداردایناستکهکیفیتزندگیبازنشستگان کارگری شهرداری قم به گونه‌ایبرسدکههردووجهذهنیوعینیآنرامد نظرداشته،حیطه‌هاییرامشخص سازدکهنمایانگر ابعادمهموعمدهزندگیباشد.

مولفه‌های کیفیت زندگی عبارتند از : عملکرد جسمی، مشکلات جسمی، درد جسمی، سلامت عمومی، نشاط، عملکرد اجتماعی، مشکلات روحی، سلامت روانی. هدف اصلی این تحقیق بررسی وضعیت مولفه‌های کیفیت زندگی در بازنشستگان کارگری شهرداری قم می‌باشد. همچنین بررسی میزان تاثیر عوامل عملکرد جسمی، مشکلات جسمی، درد جسمی، سلامت عمومی، نشاط، عملکرد اجتماعی، مشکلات روحی، سلامت روانی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم می‌باشد که بصورت یک رابطه علّی(علت و معلولی) بررسی می شود.

3- چارچوب نظری تحقیق 

اساس نظری موضوع کیفیت زندگی در نظریه سلسله مراتب نیازها مزلو قرار دارد و بعدها به منظور گسترش قلمرو آن سایر نظریه‌ها مورد استفاده قرار گرفته است.

در اینجا، به دو نظریه مزلو و بوم شناسی انسانی اشاره می‌کنیم و سرانجام مفاهیم عمده آن نظریه‌ها را گزینش نموده، با ادغام آنها مدلی تدوین می‌کنیم که سهم  هر یک را در بررسی کیفیت زندگی نشان می‌دهد.

آبراهام هرولد مزلو، روان شناس انسان گرای آمریکایی، نیازهای اساسی انسانی را در قالب پنج نیاز عمده دسته بندی کرده است. به نظر وی، آرایش این نیازها به شکل سلسله مراتبی است که به ترتیب عبارت اند از: نیازهای جسمانی، نیازهای ایمنی، نیازهای تعلق و عشق، نیازهای احترام، و نیازهای خودشکوفایی  (مزلو،۱۳۷۲).

نظریه مزلو، از این حیث که نیازها را پدیداری انگیزشی روانی تلقی می‌کند نظریهای روان شناختی است، اما از این حیث که رفع این نیازها را مبتنی بر روابط و پیش شرطهای اجتماعی می‌داند جامعه شناختی است. از نظر مزلو، موقعیتها و شرایط اجتماعی موجب برآورده شدن یا نشدن نیازها می‌شود و مورد اخیر، به نوبه خود، موجد نگرشها و رفتارهای خاصی در فرد می‌گردد. از این رو، می‌توان گفت که برآورده شدن یا نشدن نیازها، حلقه رابط فرد با ساختار اجتماعی است.

«نیازهای ابتدایی بشر : مزلو خود در این باره می‌گوید فقط می‌تواند به دست سایر افراد بشر یعنی جامعه و از طریق آنان ارضا گردد (مزلو، 1381).

مزایایی را که نظریه‌ی مزلو در تحلیل کیفیت زندگی دارد می توان از دو بعد مورد توجه قرار داد : از جهت متغیر وابسته‌ی تحقیق، این نظریه می‌تواند در تعیین شاخصهای کیفیت زندگی کمک مهمی بکند. پنج نیازی را که مزلو به شکل سلسله مراتبی مشخص می‌کند، میتوان، با جرح و تعدیل هایی، به عنوان مؤلفه‌ها و شاخص های کیفیت زندگی تعیین نمود : الف) وضعیت سلامتی بهداشتی، ب) وضعیت اقتصادی، ج) وضعیت امنیتی، د) وضعیت اجتماعی، ه) بهزیستی ذهنی روانی. این پنج حیطه، متناظر است با پنج نیاز اساسی در نظریه مزلو.

از سوی دیگر، کمک مهم نظریه‌ی مزلو، تعیین عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی افراد یا متغیرهای مستقل تحقیق است. از آن جایی که مزلو، برآورده شدن و یا نشدن نیازها و نیز چگونگی آن را منوط به ترتیبات اجتماعی و نهادی می‌داند، می‌تواند در انجام تحقیقات علی جامعه شناختی به کار آید. در این تحقیق، از مفهوم ترتیبات اجتماعی و نهادی مورد نظر مزلو میتوان چهار متغیر شیوه جامعه پذیری در خانواده، میزان تحصیلات، میزان استفاده از رسانه‌های همگانی و نگرش های سنتی/مدرن را به عنوان تعدادی از متغیرهای مستقل استخراج نمود.

نظریه دیگری که در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفته، نظریه بوم شناسی انسانی است. این نظریه، تعامل‌ها و روابط به هم وابسته انسان‌ها با محیط‌های فیزیکی، زیستی و اجتماعی آنها را مورد توجه قرار داده، بدین وسیله تغییر و تبدیل منابع مواد، انرژی و اطلاعات را شامل می‌گردد. براساس دیدگاه بوم شناسی، این پویش‌ها و تحولات، برای شناخت جامع تجربه‌ی انسانی مفید است. دیدگاه بوم شناختی، کیفیت زندگی انسان‌ها و کیفیت محیط را به هم وابسته می‌داند و بر آن است که کیفیت زندگی افراد و خانواده‌ها را نمی‌توان جدا از کیفیت کل زیست بوم در نظر گرفت (رتینگ و لی چتنتریت، 2005).

4-  اهمیت و ضرورت تحقیق 

بررسی وضعیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم از لحاظ سلامت روانی و جسمانی امری مهم و ضروری می‌باشد. با توجه به اینکه سلامت روانی و جسمانی بازنشستگان کارگری شهرداری قم تاثیر زیادی بر کیفیت زندگی آنها می‌گذارد، بررسی میزان تاثیر هر یک از مولفه‌های سلامت روانی و جسمانی بر کیفیت زندگی آنها بسیار مهم و ضروری می‌باشد. واضح است که اگر بازنشستگان کارگری شهرداری قم از سلامت روانی و جسمانی مطلوبی برخوردار باشند، بیشتر می‌توانند برای خانواده و شهر خود مفید و موثر باشند و سایر کارگران شهرداری قم بیشتر می‌توانند از تجربه بازنشستگان استفاده نمایند. باتوجه به اهمیت نقش بازنشستگان کارگری شهرداری قم در خانواده و جامعه، هدف اصلی این تحقیق بررسی میزان تاثیر مولفه‌های سلامت روانی و جسمانی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم می‌باشد.

5-  پیشینه تحقیق

اغلب تحقیقاتی که در ایران و سایر کشورهای جهان درباره‌ی کیفیت زندگی صورت گرفته، افراد یا گروه‌های خاصی را کانون توجه خود قرار داده اند. تحقیقاتی که کیفیت زندگی را در سطح عموم مردم یک منطقه مطالعه کرده باشند به ندرت دیده می‌شود. در این زمینه تحقیقاتی انجام گرفته که به برخی از این تحقیقات در پایان فصل دوم در قسمت تحقیقات پیشین(داخلی و خارجی) اشاره خواهیم کرد.

6-  اهداف تحقیق

1-6  هدف اصلی

بررسی میزان تاثیر مولفه‌های سلامت روانی و جسمانی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم.

2-6  اهداف فرعی

بررسی میزان تاثیر عملکرد جسمی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم

بررسی میزان تاثیر مشکلات جسمی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم

بررسی میزان تاثیر درد جسمی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم

بررسی میزان تاثیر سلامت عمومی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم

بررسی میزان تاثیر نشاط بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم

بررسی میزان تاثیر عملکرد اجتماعی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم

بررسی میزان تاثیر مشکلات روحی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم

بررسی میزان تاثیر سلامت روانی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم

7-  سوالات تحقیق

1-7 سوال اصلی

آیا مولفه های سلامت روانی و جسمانی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم تاثیر معنی‌داری دارد؟

2-7 سوالات فرعی

آیا عملکرد جسمی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم تاثیر معنی‌داری دارد؟

آیا مشکلات جسمی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم تاثیر معنی‌داری دارد؟

آیا درد جسمی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم تاثیر معنی‌داری دارد؟

آیا سلامت عمومی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم تاثیر معنی‌داری دارد؟

آیا نشاط بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم تاثیر معنی‌داری دارد؟

آیا عملکرد اجتماعی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم تاثیر معنی‌داری دارد؟

آیا مشکلات روحی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم تاثیر معنی‌داری دارد؟

آیا سلامت روانی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم تاثیر معنی‌داری دارد؟

8-  فرضیات تحقیق

1-8  فرضیه اصلی

مولفه های سلامت روانی و جسمانی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم تاثیر معنی‌داری دارد.

2-8  فرضیات فرعی

عملکرد جسمی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم تاثیر معنی‌داری دارد.

مشکلات جسمی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم تاثیر معنی‌داری دارد.

درد جسمی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم تاثیر معنی‌داری دارد.

سلامت عمومی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم تاثیر معنی‌داری دارد.

نشاط بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم تاثیر معنی‌داری دارد.

عملکرد اجتماعی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم تاثیر معنی‌داری دارد.

مشکلات روحی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم تاثیر معنی‌داری دارد.

سلامت روانی بر کیفیت زندگی بازنشستگان کارگری شهرداری قم تاثیر معنی‌داری دارد.

9- جامعه آماری تحقیق

2-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………….15

2-2- تاریخچه­ی برگزاری نمایشگاه در ایران…………………………………………………………………………………15

2-3- ابتدایی­ترین شکل نمایشگاه­ها……………………………………………………………………………………………..17

2-4- ابتدایی­ترین شکل نمایشگاه­ها……………………………………………………………………………………………..18

2-5- تعریف نمایشگاه………………………………………………………………………………………………………………..20

2-6- فلسفه برپایی نمایشگاه ها……………………………………………………………………………………………………22

2-7- اهداف نمایشگاه­ها……………………………………………………………………………………………………………..23

2-7-1- اهداف مسئولان و دست اندرکاران…………………………………………………………………………………..24

2-7-2- اهداف تولیدکننده………………………………………………………………………………………………………….26

2-7-3- اهداف بازدیدکننده…………………………………………………………………………………………………………27

2-8- انواع نمایشگاه­ها………………………………………………………………………………………………………………..28

2-8-1- نمایشگاه عمومی……………………………………………………………………………………………………………29

2-8-2- نمایشگاه­های تخصصی…………………………………………………………………………………………………..30

2-8-3- نمایشگاه اختصاصی……………………………………………………………………………………………………….32

2-8-4- نمایشگاه­های اکسپو……………………………………………………………………………………………………….32

2-8-5- نمایشگاه عرضه مستقیم کالا……………………………………………………………………………………………33

2-8-6- نمایشگاه­های مجازی……………………………………………………………………………………………………..34

2-9- مراحل شرکت در نمایشگاه…………………………………………………………………………………………………34

2-10- هزینه شرکت در نمایشگاه…………………………………………………………………………………………………37

2-11- موفقیت در نمایشگاه………………………………………………………………………………………………………..38

2-12- عوامل موثر بر موفقیت نمایشگاه­های بین المللی………………………………………………………………….40

2-12-1- برنامه ریزی امور نمایشگاهی………………………………………………………………………………………..40

2-12-3- مکان برپایی نمایشگاه…………………………………………………………………………………………………..51

2-12-4- معماری سالن نمایشگاه………………………………………………………………………………………………..54

2-12-5- طراحی مناسب غرفه در نمایشگاه………………………………………………………………………………….57

2-12-6- نقش کارکنان غرفه نمایشگاه…………………………………………………………………………………………68

2-12-7- سالن­های کنفرانس………………………………………………………………………………………………………72

2-12-8- پارکینگ و رستوران استاندارد………………………………………………………………………………………..72

 

2-12-9- اطلاع­رسانی………………………………………………………………………………………………………………..73

2-12-10- بیمه نمایشگاه­ها…………………………………………………………………………………………………………74

2-12-11- قواعد گمرگی……………………………………………………………………………………………………………75

2-12-12- محل اقامت خارجیان…………………………………………………………………………………………………75

2-12-13- تاسیسات بهداشتی و ایمنی…………………………………………………………………………………………76

2-12-14- استفاده از فناوری………………………………………………………………………………………………………77

2-13- نتایج برگزاری نمایشگاه……………………………………………………………………………………………………78

2-14- آثار فرهنگی نمایشگاه………………………………………………………………………………………………………87

2-15- پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………..90

2-15-1- پیشینه داخلی………………………………………………………………………………………………………………90

2-15-2- پیشینه خارجی…………………………………………………………………………………………………………….91

فصل سوم : روش اجرای پژوهش

3-1- مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………..97

3-2- روش پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………….98

3-3- جامعه­ آماری…………………………………………………………………………………………………………………….98

3-4- نمونه و روش نمونه­­گیری ………………………………………………………………………………………………….99

3-5- فرضیه های تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………99

3-7- روش گردآوری اطلاعات ………………………………………………………………………………………………..101

3-6- مدل مفهومی پژوهش……………………………………………………………………………………………………….100

3-7-1- روش کتابخانه­ای ……………………………………………………………………………………………………..101

3-7-2- روش میدانی …………………………………………………………………………………………………………..101

3-8- ابزارگردآوری اطلاعات ……………………………………………………………………………………………………101

3-9- روایی پرسشنامه ……………………………………………………………………………………………………………..102

3-10- پایایی پرسشنامه ……………………………………………………………………………………………………………103

3-11- روش تجزیه و تحلیل داده­ها ………………………………………………………………………………………….105

3-11-1- آمار توصیفی…………………………………………………………………………………………………………….105

3-11-2- آمار استنباطی…………………………………………………………………………………………………………….105

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده­ها

این مطلب را هم بخوانید :

4-1- مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………107

4-2- توصیف داده ها ………………………………………………………………………………………………………………108

4-2-1- جنسیت …………………………………………………………………………………………………………………….108

4-2-2- سن …………………………………………………………………………………………………………………………..109

4-2-3- سطح تحصیلات …………………………………………………………………………………………………………110

4-2-4- سابقه خدمت ……………………………………………………………………………………………………………..111

4-3- آمار استنباطی………………………………………………………………………………………………………………….112

4-3-1- نتایج توصیفی……………………………………………………………………………………………………………..113

4-3-1-1- درصد پاسخگویی به گویه های پرسشنامه…………………………………………………………………..113

4-3-1-2- میانگین و انحراف معیار ابعاد پرسشنامه و خرده مقیاس­ها……………………………………………..124

4-3-2 نتایج استنباطی ……………………………………………………………………………………………………………..128

4-4- بررسی نقش متغیرهای توصیفی در ارزیابی متغیرهای اصلی پژوهش (نتایج آزمون کروسکال والیس)…………………………………………………………………………………………………………………………………….135

4-5- نتایج آزمون فرضیه ها………………………………………………………………………………………………………141

فصل پنجم : نتیجه­گیری و پیشنهادها

5-1- مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………142

5-2- نتایج توصیفی پژوهش …………………………………………………………………………………………………….144

5-3- نتایج استنباطی پژوهش…………………………………………………………………………………………………….145

5-4- تحلیل مدل مفهومی تحقیق……………………………………………………………………………………………….147

5-5- نقش متغیر های توصیفی در ارزیابی متغیرهای اصلی پژوهش………………………………………………..147

5-6- سازگاری یافته­ها با تحقیقات پیشین……………………………………………………………………………………148

5-7- پیشنهادهای مبتنی بر یافته­های پژوهش……………………………………………………………………………….148

5-8- پیشنهاد به محقق­های  آینده ……………………………………………………………………………………………..149

5-9- محدودیت های پژوهش ………………………………………………………………………………………………….149

پیوست­ها

پیوست 1 – پرسشنامه……………………………………………………………………………………………………………….152

پیوست 2 – خروجی نرم افزار SPSS ……………………………………………………………………………………….163

منابع و مأخذ

منابع فارسی …………………………………………………………………………………………………………………………….203

منابع لاتین ………………………………………………………………………………………………………………………………208

چکیده انگلیسی ……………………………………………………………………………………………………………………….210

چکیده

نمایشگاه­های بین­المللی بعنوان یکی از مجاری و کانال­های معرفی کالاهای تولید شده و انتقال تکنولوژی در دنیا از اهمیت خاصی برخوردار هستند توجه به موفقیت نمایشگاه­ها علی­الخصوص نمایشگاه­های تخصصی بین­المللی که حدود 95 درصد کل نمایشگاه­ها را در بر می­گیرد، می­تواند نقش بسیار موثری را در فرآیند توسعه صادرات غیرنفتی داشته باشد. از آنجا که هدف اصلی از انجام این تحقیق، بررسی عوامل موثر بر موفقیت نمایشگاه­های تخصصی بین­المللی صادراتی می­باشد، ابتدا با توجه به اهداف برگزاری نمایشگاه­های بین­المللی و با جمع آوری نظرات خبرگان، اندیشمندان و صاحب نظران امر نمایشگاهی و از طریق پرسشنامه خبره، به شناسایی عوامل موثر اقدام گردید و سپس در ادامه با توزیع 300 عدد پرسشنامه اصلی در جامعه آماری و جمع­آوری آن و استفاده از روش تحلیل عاملی و بهره­گیری از به تعیین عوامل موثر بر موفقیت نمایشگاه­های بین­المللی پرداخته شد و با استفاده از نرم افزار SPSS به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته شد و نتایج ذیل به دست آمد. بین مدیریت و هدایت عملکردی نیروها و تبلیغات حرفه­ای، بین شفاف سازی برای مشارکت کنندگان ، نظام حمایتی و رعایت اصول بازرگانی، بین شرایط حاکم بر جامعه و مشارکت همه عوامل درگیر در نمایشگاه و بین توجه به زمان و مکان برگزاری نمایشگاه و موفقیت نمایشگاه­های بین المللی ارتباط معناداری وجود دارد. و همچنین مدل مفهومی تحقیق با استفاده از رگرسیون چندگانه مورد تأیید قرار گرفت.

کلید واژه های پژوهش: موفقیت نمایشگاه، زمان و مکان برگزاری نمایشگاه، تبلیغات حرفه­ای، بین مدیریت و هدایت عملکردی نیروها

مقدمه

نمایشگاه­ها ابزارگفتگوهای چند منظوره است که امکان حصول و نیل به اهداف ارتباطی به منظورتوسعه فعالیت­ها را فراهم می آورد .امروزه کارشناسان و صاحب نظران عرصه های اقتصادی در بررسی و تحلیل موضوع­های مربوط به توسعه، به ویژه صادرات غیرنفتی بر این باورند که رونق صادرات در افزایش تولید ناخالص داخلی، ارزآوری، ایجاد اشتغال و در نهایت رهایی از وابستگی اقتصاد نفت بسیار تاثیرگذار بوده است و می بایست مورد حمایت نیز قرار گیرد . بر این اساس برای نیل به چنین اهدافی، نباید از ابزار کارآمدی چون نمایشگاههای بین المللی غفلت ورزید.

امروزه نمایشگاه­ها نقش بسیار مهمی را در بازاریابی بین المللی بازی می کنند ، زیرا امکان مقایسه سریع میان کالاهای تولید شده را در یک مکان فراهم می سازد . حضور در نمایشگاه موثرترین وسیله برای ارتباط با بهره بردار تولید و شناساندن کالاها ی تولیدی، صادراتی، خدماتی و یافتن بازارهای جدید میباشد.

در قرن بیست و یکم اکثر کشورها، مخصوصاً کشورهای در حال توسعه بیشترین کوشش خود را در جهت توسعه صادرات به کار می گیرند تا بتوانند حداقل نیازهای ارزی خود را تامین نمایند از آنجا که دولت مردان ایران برنامه اقتصاد بدون نفت را سرلوحه فعالیت های خود قرار داده­اند ضرورت تجدید نظر در مسایل اقتصادی به ویژه برگزاری نمایشگاه­ها که از ابزارهای مهم، با هدف شناسایی بازارهای هدف و نفوذ در آنها می­باشد، بیش از پیش اجتناب ناپذیر شده است . مسئله مهمی که دیر زمانی است به فراموشی سپرده شده است و برگزاری نمایشگاههای موفق که متضمن رسیدن

به موارد ذیل است در نظر گرفته نمی شود.

• افزایش توان صادراتی
• آشنایی تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی با دیدگاهها و انتظارات خریداران خارجی
• افزایش آگاهی و اطلاعات خریداران خارجی از کالاها و خدمات شرکتهای ایرانی
• افزایش اطلاعات تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی از شرایط بازارهای خارجی
• شناسایی کشورهای رقیب و بازارهای هدف
• مقدمه

دستیابی به رشد اقتصادی پایدار و توسعه همه جانبه، نیازمند پیروی از الگوهای مناسب توسعه اقتصادی می­باشد. تجربه کشورها، علی­الخصوص شرق آسیا، بیانگر این موضوع است که این کشورها از الگوی توسعه صادرات به نحو درست بهره­برداری کرده­اند تا به رشد اقتصادی بالا و پایدار دست یافته­اند. برای کشور ما که اقتصاد آن همواره به لحاظ کسب درآمدهای ارزی به تولید و صادرات نفت وابسته بوده است و با توجه به نوسانات قیمت نفت در دو برنامه گذشته و میزان ذخایر نفتی و توانایی صدور آن برای کشور، سیاست جایگزینی صادرات غیرنفتی جهت تأمین ارز مورد نیاز کشور یعنی صنایع داخلی را تشویق به تولید کالاهای وارداتی و صدور دیگر کالاها به کشورها بیش از هر زمان دیگری مورد توجه قرار گرفته است. در این راستا هر آنچه که بتواند به توسعه صادرات غیرنفتی کمک کند می­بایست مدنظر سیاستگذاران، برنامه­ریزان و فعالان اقتصادی قرار گیرد. یکی از ابزارهای مهم برای رونق بخشیدن به صادرات و انجام فعالیت موثر در تبلیغات و بازاریابی کالاها و خدمات، نمایشگاه­ها می­باشند. با توجه به نظرات کارشناسان اقتصادی و بازرگانی از موثرترین نمایشگاه­ها در توسعه صادرات غیرنفتی، برگزاری نمایشگاه­های تخصصی (صادراتی) بین­المللی است که این تحقیق به بررسی عوامل موثر بر موفقیت آن می­پردازد.

• بیان مسئله پژوهش

در سال­های اخیر صادرات غیرنفتی واژه­ای متداول در ایران و سایر کشورهای صادرکننده نفت(به ویژه کشورهای خاورمیانه) است. تا چندی پیش این کشورها، صادراتی جز نفت و گاز نداشتند و همواره در معرض این انتقاد بودند که اقتصادشان تک محصولی بوده و درآمدشان با تغییر قیمت در نوسان است. (زیرک،معصومه، اثرات اجرای اصل 44قانون اساسی و نقش چشم­انداز 20 ساله و برنامه چهارم در توسعه صادرات غیر نفتی، مجموعه مقالات چهاردهمین همایش ملی توسعه صادرات غیر نفتی کشور، مهر 1387) تجربه  نشان داده که آن دسته از کشورهایی که دارای اقتصاد تک محصولی و عمدتاً وابسته به نفت هستند؛  نه تنها مسیر توسعه را طی نخواهند نمود بلکه در مواجهه با طوفانهای اقتصادی دچار بحران خواهند شد.  براین اساس، از جمله راههای رشد اقتصادی و دست­یابی به بازارهای جهانی، کاستن از میزان وابستگی درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت خام و توسعه صادرات غیر نفتی می­باشد.(سلطانی، الیزابت، شیدا خیراندیش، صادرات غیر نفتی در استان فارس بررسی اثر متغیرهای کلان اقتصادی و تعیین مزیت نسبی محصولات استان، مجموعه مقالات چهاردهمین همایش ملی توسعه صادرات غیر نفتی کشور، مهر 1387،ص415) برای جهش درآمدهای ارزی حاصل از صادرات غیر نفتی، ضرورت دارد از تمامی ابزارهای نفوذ در بازارهای جهانی و منطقه­ای به نحو مطلوب و متناسب بهره­برداری شود. یکی از ابزارهای بسیار کارآمد نمایشگاه می­باشد که می­تواند ارتباط مستقیمی بین عرضه­کننده و متقاضی کالا و در نهایت مبادله کالاها و خدمات را میسر سازد. فعالیت­های نمایشگاهی موجبات پویایی سایر بخش­های اقتصادی نیز می­شود، به طوری که بهره­گیری از روش­ها و تکنیک­های علمی مبتنی بر برنامه­ریزی هدفمند و جامع در فرایند برپایی و استفاده از نتایج نمایشگاه­ها می­تواند نوید بخش رونق اقتصادی باشد. این گونه نمایشگاه­ها از دیدگاه صادرات صنعتی و خدمات مناسب­ترین فرصت­ها را برای تولیدکنندگان و عرضه­کنندگان مهیا می­سازد تا از طریق توانمندی­های خود به مشتریان بالقوه، افزایش فروش و در نتیجه ارتقای سطح فعالیت اقتصادی خود را رقم زنند(علوی،1383) (علوی،سید محمد رضا، مقدمه­ای بر صنعت نمایشگاهی، شرکت نمایشگاه­های بین المللی،1383). حال این مسئله در ذهن ما به وجود می­آید که آیا نمایشگاه­ها می­توانند به عنوان یک ابزار بازاریابی موجبات توسعه صادرات غیر نفتی و کاهش وابستگی درآمدهای ارزی به صادرات نفتی را ایجاد کنند یا نه؟و چه عواملی بر موفقیت هر چه بهتر نمایشگاه ها اثر دارند؟

• اهمیت، ضرورت و انگیزه پژوهش

صادرات به عنوان موتور محرکه اقتصاد و رمز بقای کشورها در بازارهای جهانی نقش مهمی را در عرصه اقتصاد ایفا می­کند، زیرا تقویت ظرفیت های تولید و ایجاد ظرفیت های جدید ضمن هموار کردن راه توسعه صادرات نقش دولت را به عنوان تضمین­کننده سرمایه­گذاری­های موجود و کاهش انحصار پر رنگ­تر می­کند. از سوی دیگر صادرات امکان استفاده از بازارهای جهانی را برای رشد تولید داخلی مهیا کرده و بنگاه­های تولیدی را قادر می­کند تا از محدودیت­های بازار داخلی رها شده و با توسعه صادرات بازارهای جهانی را هدف قرار داده و از صرفه­های اقتصادی حاصل از مقیاس تولید بیشتر بهره­برداری کنند.(مریم فدایی، نقش تحقیقات استراتژیک بازار در توسعه صادرات،، مجموعه مقالات چهاردهمین همایش ملی توسعه صادرات غیر نفتی کشور، مهر 1387،ص659)

یکی از  ابزارهای مهم برای رونق بخشیدن به صادرات و انجام فعالیت موثر در تبلیغات و بازاریابی کالاها و خدمات، نمایشگاه­ است. هیچ یک از وسایل ارتباط جمعی همانند نمایشگاه­ دارای کارکرد چند بعدی نیستند. در نمایشگاه می­توان علاو بر جذب مشتریان جدید و بهبود مناسبات با مشتریان فعلی، از تغییرات در ترکیب و رفتار آنها اطلاع حاصل کرد و ضمن تماس مستقیم با خریداران بالقوه اطلاعات مورد نیاز در زمینه­های چون کیفیت کالا، روش یا طرقه کار با آن، خدمات پس از فروش … را در اختیار آنها گذاشت. در تعریف گویا و کوتاه نمایشگاه را می­توان تبلیغ زنده نامید، زیرا در نمایشگاه عواملی چون تولیدکننده، توزیع­کننده، مصرف­کننده کالا یا خدمات دریک زمان و مکان مناسب گردهم می­آیند، هم چنین برگزاری نمایشگاه  موجب افزایش سطح اطلاعات و دانش عمومی، علمی و فنی بازدیدکنندگان می­گردد.(نیازی،1382،ص17) (نیازی،سید رضا(1382)؛ حضور موفق در نمایشگاه، چاپ اول، نشر اتابک.)

 

• اهداف پژوهش

در طی سال­های اخیر بخش عمده کشور، علی الخصوص دولت مردان و اقتصاددانان بحث توسعه صادرات غیر نفتی و جهش صادرات را در سرلوحه کاری خود قرار داده­اند ، و به دنبال استراتژی مناسب جهت بهبود روند فعلی وافزایش صادرات کالا و خدمات می­باشند . لذا موضوعاتی نظیر پیوستن به سازمان تجارت جهانی، ایجاد مراکز تجاری در دیگر کشورها، تسهیل مقررات صادرات، حضور در نمایشگاه­ها، ایجاد مناطق آزاد تجاری و غیره، همه در جهت موضوع توسعه صادرات غیر نفتی می باشد. از جمله راهکارهایی که مرکز توسعه صادرات به عنوان سیاست­گذار انتخاب نموده است (ادغام در سازمان توسعه تجارت ایران) برگزاری نمایشگاه­های تخصصی صادراتی می­باشد (وظیفه اصلی برگزاری نمایشگاه­ها در داخل و خارج از کشور به عهده شرکت سهامی نمایشگاههای بین المللی ایران می­باشد.)

اهداف در این پژوهش، عبارتند از:

1. شناسایی عوامل موثر در موفقیت نمایشگاههای تخصصی بین­المللی (صادراتی)