چکیده:

هدف از انجام این تحقیق، مطالعه چگونگی آموزش مهارت های زندگی در برنامه های کودک از منظر والدین کودکان تماشا کننده توسط بازنمایی است. مورد مطالعه این تحقیق، بازنمایی آموزش     مهارت های زندگی به کودکان توسط بررسی 3 برنامه ی کودک مطرح صدا و سیمای ایران که عبارتند از برنامه ی کودک رنگین کمان پخش شده از شبکه ی 5 سیما، برنامه ی کودک فیتیله و عمو پوررنگ پخش شده از شبکه ی 2 سیما می باشد که از طریق مطالعه و بررسی این برنامه های پر طرفدار در حیطه ی کودکان می توان تا حدودی به نحوه نگرش جامعه به مهارت های زندگی ، کودکان و همچنین میزان  تاثیر پذیری آن ها از رسانه های جمعی پی برد. لذا تحقیق حاضر كوشیده است تا با مطالعه توصیفی و موردی برنامه های کودک انتخاب شده، به لایه های نگرشی جامعه به نیازهای کودکان و توانمندسازی آنان پی ببرد و با استفاده از «نظریه بازنمایی»، نقش رسانه های جمعی در شكل دهی به این نگرش را بسنجد. منظور از بازنمایی این است كه یك رسانه هیچ گاه ابزاری خنثی و یك میانجی بی طرف در ارائه تصویر به حساب نمی آید؛ زیرا رسانه، متكی به زبان و معناست و زبان و معنا نیز در چارچوب گفتمان همواره متكی به قدرت است. لذا بازنمایی حوادث توسط رسانه ها – سوای بحث اخلاقی و غیراخلاقی بودن آن- دارای سو گیری ایدئولوژیك است و در راستای تضعیف یا تثبیت قدرت و گفتمان ویژه ای گام برمی دارد. یافته های حاصل از این تحقیق نشان می دهد که رسانه بر نگرش و افکار عمومی جامعه تاثیر گذار است و همچنین تصویری که رسانه از واقعیت های اجتماع به نمایش می گذارد بر نگرش مخاطب تاثیرگذارتر است و رسانه به ویژه تلویزیون در بحث آموزش می تواند ابزار قدرتمندی باشد.

جامعه آماری این پژوهش 116 نفر از والدین کودکان تماشاکننده برنامه های کودک مورد انتخاب بود که نگرش و نظر آنان با استفاده از ابزار سنجش پرسشنامه مورد ارزیابی قرار گرفت و نتایج به دست آمده نشان دهنده این است که  والدینی که تماشاگر برنامه های کودک تلویزیون به ویژه برنامه های مطرح مانند فیتیله، رنگین کمان و عموپورنگ از تلویزیون می باشند عنوان کرده اند این برنامه ها در خصوص آموزش مهارت خودآگاهی ، آموزش مهارت انجام موفقیت آمیز کارها در نتیجه همکاری با دیگران ، آموزش مهارت شناخت نگرانی، خشم و راههای کنترل آن، مهارت روبرو شدن با موقعیت های استرس زا، ترسناک و حفظ آرامش، آموزش مهارت تصمیم گیری ، آموزش مهارت عدم اعتماد زود هنگام به دیگران ، آموزش مهارت ارتباط با دیگران و دوست یابی به کودکان ، آموزش مهارت حل مشکلات به شیوه صحیح به کودکان موفق بوده است.

می دانیم که این برنامه ها به دلیل داشتن فضای کودکانه ، محتوای شاد ، موزیکال ، حضور مجری خانم در کنار مجری آقا، استفاده از لباس های شاد توسط مجریان ، استفاده از حیوانات عروسکی و همچنین حضور مجریان کودک مانند امیر محمد در کنار مجریان برنامه ها برای کودکان جذاب      می باشد و فضای کودکانه ی برنامه ها  به مخاطبان اجازه می دهد با عوامل اجرای برنامه همراهی و همذات پنداری را داشته باشند و جان بخشی به اشیاء و حیوانات موجب گسترش قوه ی تخیل کودکان شده و جذابیت برنامه را افزایش می دهد ، این برنامه های کودک به دلیل پر مخاطب بودن از ظرفیت بالایی برای آموزش و آگاه سازی مخاطبان برخوردار می باشند و در قالب آیتم های نمایشی و به زبان کودکانه می توانند مفاهیم زیادی را به کودکان آموزش دهند. مجریان وتهیه کنندگان این برنامه ها با آگاهی کامل به تاثیر علاقمندی کودکان به تلویزیون و تصویر از این طریق برای ارائه جذابیت های موردپسند مخاطبان به ویژه کودکان بهره می برند و بر تعداد مخاطبان برنامه اشان می افزایند، مطالب عنوان شده و رفتارهای صورت گرفته در این برنامه ها مورد پذیرش مخاطبان قرار می گیرد و شکل  الگو را برای آنان پیدا می کند.

کلید واژگان: بازنمایی ، تلویزیون، برنامه های کودک ، مهارت های زندگی ، فیتیله جمعه تعطیله ، رنگین کمان ، عمو پورنگ

 

• مقدمه

 به دنبال پیدایش وگسترش وسایل ارتباط جمعی که مرهون توسعه سریع تکنولوژی می باشد.   رسانه ها به بطن جوامع انسانی نفوذ کرده اند به گونه ای که انسان ها بخش قابل توجهی از اوقاتشان را با وسایل ارتباط جمعی به سر می برند. در عصر ارتباطات کمتر مکانی را در روی زمین می توان یافت که وسایل ارتباط جمعی بدان جا راه نیافته باشند. امروزه در بسیاری از جوامع افراد به خصوص جوانان همان طور که به مدرسه می روند هر روز چند ساعت از وقت خود را صرف برنامه های مختلف رسانه ها به خصوص تلویزیون می نمایند. همین امر است که نه تنها اهمیت و نقش وسایل ارتباط جمعی را نشان می دهد بلکه نمایان گر شکل گیری روابط جدید در جوامع است که تغییرات اساسی را در زندگی انسان ها، تفکر اجتماعی و رفتارشان بوجود آورده است. به تعبیر ژان کازنو، وسایل ارتباط جمعی پوسته های نخست گروه ها و جوامع بسته را شکافته و به درون آن رخنه نموده اند رسوخ به درون این واحدهای بسته اجتماعی موجب پیدایی جامعه ای دیگر با ویژگی ها و اختصاصاتی تازه است بعد از موفقیت های چشم گیری که از تبلیغات دکتر گوبلز در آلمان نازی به دست آمد این عقیده حاصل شد که وسایل ارتباط جمعی بر عقاید و افکار عمومی اثرات بسیاری دارند. افراد چه عادی و چه تحصیل کرده بر این باور بودند که وسایل ارتباط جمعی قدرتی مافوق تصور دارند و می توانند افکار ما را منقلب کرده و به زندگی مان شکل تازه ای ببخشند و به اختیار تمامی رفتارها را هدایت نمایند.

رسانه ها جزء لاینفک زندگی بشر امروزی به شمار می آیند و هر روزه جوامع مدرن شاهد عرضه ابزار تکنولوژیک ارتباطی جدیدی به بازار مصرف می باشد . اما در این میان تلویزیون همچنان حاکمیت رسانه های خانگی را در اختیار دارد و چون عضوی از خانواده پذیرفته شده است.

در این میان کودکان و نوجوانان به علت فراغت بیشتر و مسئولیت های کمتر در زندگی، امکان استفاده از این رسانه ها بیش از بزرگسالان دارند. روحیه تقلید پذیری در کودکی و بحران هویت در نوجوانی تاثیر پذیری از قهرمانان و شخصیت های برنامه های تلویزیون را در این طیف سنی بیش از سایرین محتمل می سازد. اگر به عوامل فوق میزان سرمایه هنگفتی را که در سراسر جهان به ویژه در کشور ما در ابعاد مالی، نیروی انسانی، زمان، تحقیقات صرف پدیده ی تلویزیون می گردد بنابراین اهمیت فوق العاده ای این رسانه در زندگی جوامع مدرن امروزی بیشتر آشکار می گردد.

تحقیق حاضر تلاشی است در این مسیر برای بررسی تاثیر تلویزیون بر مخاطب نوجوان شاید در حد خود نوری هر چند بر تاریکی های پژوهش در این عرصه اجتناب ناپذیر زندگی امروزی باشد.

دغدغه پژوهشگران ارتباطی ، تولید کنندگان پیام ، اولیاء و مربیان مخاطبین نوجوان این است که با این صرف وقت و بودجه هنگفت بر تولید و پخش پیام تلویزیونی آیا در کنار جذابیت های ظاهری و سطحی هنرپیشه ها و ساختار فنی و کیفیت های تصویری برنامه های تلویزیونی، عناصر دیگری از سوی مخاطبان دریافت  می شود یا نه؟ آیا این عناصر دریافت شده هم سو با اهداف تولید کنندگان پیام می باشد یا خیر؟ یافتن پاسخ هایی برای این ابهامات می تواند تغییرات اساسی در روند ساخت و تولید پیام ایجاد کند. این ابهامات بخشی از سوالاتی که ذهن پژوهشگر را در سال های کار در عرصه برنامه های تلویزیونی  به خود مشغول داشته است.

 

1-2- بیان  مسئله

رسانه ها جزء لاینفک زندگی بشر امروزی به شمار می آیند و هر روزه جوامع مدرن شاهد عرضه ابزار تکنولوژیک ارتباطی جدیدی به بازار مصرف می باشد . امروز نقش و جایگاه رسانه ها در حدی است كه  نمی توان زندگی را بی حضور آنها  قابل تصور دانست. رسانه ها فقط وسیله ی سرگرمی نیستند، بلكه در بسیاری از جنبه های فعالیت اجتماعی و فردی ما دخالت و نقش دارند. گسترش و توسعه ی وسایل ارتباط جمعی در زندگی انسان ها به حدی است كه عصر كنونی را عصر «ارتباطات» نامیده اند چرا که امروزه انسان ها در معرض نهادهای رسانه ای متولد می شوند، می اندیشند، دنیا را در این رهگذر می شناسند و رفتارهای خود را براساس الگوهای برگرفته از كتاب،  مجله،  فیلم،  ماهواره، اینترنت و… سامان می دهند. رسانه های جمعی واسطه شناخت ما از جهان پیرامون هستند، یک مدل ارتباطی و اجتماعی طراحی شده را به عنوان تجربه و شناخت در مقابل مخاطب قرار می دهند. مارشال مک لوهان به این باور رسیده است که در دنیایی زندگی می کنیم که وسایل ارتباطی، آن را برای ما ساخته اند. به اعتقاد او وسایل ارتباطی، رابطه و نسبت حواس ما را با یکدیگر برهم زده و فرهنگ دیگری را با خود به ارمغان آورده اند (رشیدپور،1352: 16) .

در حال حاضر در میان تمام وسایل ارتباط جمعی، تلویزیون تنها رسانه‌ای است که میلیاردها انسان در سراسر جهان به‌ طور گسترده از آن استفاده می‌کنند . جامعه شناسان بر قدرت بیشتر رسانه تلویزیون در مقابل سایر رسانه ها تاکید می ورزند و در برخی موارد، از تلویزیون به عنوان پرقدرت ترین رسانه نام می برند بزرگترین دلیل این قدرت، طیف گسترده مخاطبان می باشد. تلویزیون جزئی از زندگی روزمره آدمیان دنیای امروز را تشکیل می دهد ( اعزازی ، 1373 : 52 ) .

در اكثركشورهای توسعه یافته، تلویزیون وسیع ترین گستره مخاطبان را در میان تمام رسانه هابه خود اختصاص داده است . در سراسر دنیا افراد بدون توجه به منشأ ملی، نژاد، طبقه اجتماعی، جنسیت یا سن تلویزیون تماشا می كنند و فراوانی تماشاكنندگان زیاد است. تلویزیون از بدو تولد فرد وجود دارد و جزئی از زندگی اوست و یكی از مهمترین رسانه های جمعی است  .( Gerbner, 1978 : 45)

انسان ها امروزه در معرض نهادهای رسانه ای متولد می شوند، می اندیشند، دنیا را در این رهگذر    می شناسند و رفتارهای خود را براساس الگوهای برگرفته از كتاب، مجله، فیلم، ماهواره، اینترنت و… سامان می دهند.  رسانه های جمعی واسطه شناخت ما از جهان پیرامون هستند و یک مدل ارتباطی و اجتماعی طراحی شده را به عنوان تجربه و شناخت در مقابل مخاطب قرار می دهند. در واقع  ساختار نگرش افراد نسبت به پدیده ها تا حد زیادی ناشی از ارزشی است که  رسانه ها  به آن  پدیده می دهند. رسانه ها زمینه شکل گیری معنی را فراهم می سازند و افکار عمومی اغلب از رخدادها تصویری در ذهن دارند که ساخت رسانه هاست، در واقع رسانه ها دنیای اطراف را برای مخاطبان بازنمایی می کنند. مفهوم بازنمایی در مطالعات رسانه ای جنبه محوری دارد. این مفهوم با تلاش هایی که برای ترسیم واقعیت صورت می گیرد، رابطه تنگاتنگ دارد. بازنمایی را «تولید معنا از طریق چارچوب های مفهومی و زبان» تعریف می کنند. جریان مداوم و مکرر بازنمایی رسانه ها از جهان واقع، به طرز قوی بر ادراکات و کنش های مخاطبان تأثیر می گذارد زیرا فرض بر این است که این بازنمایی ها عین واقعیت است (مهدی زاده، 1384 : 127-126). افلاطون معتقد است که بازنمایی جهانی از توهمات بوجود می آورد که از «امر واقع» فاصله دارد. برخلاف افلاطون، ارسطو به بازنمایی به عنوان واسطه یا کانالی می نگرد که انسان از طریق آن به «امر واقع» نزدیک می شود.رسانه‌ها با بازنمایی جهان پیرامون، بر شناخت و درک عموم تأثیر گذاشته و در نتیجه سبب تحول در ساخت اجتماعی واقعیت می‌شوند. بازنمایی نه انعکاس و بازتاب معنای پدیده ها در جهان خارج ، که تولید و ساخت معنا براساس چارچوب‌های مفهومی و گفتمانی است (  مهدی زاده ، 1387: 10 (.

بازنمایی در رسانه ها بر طرز تفکرات، علائق و ایدئولوژی تاثیر گذار است.  از طریق رسانه همه ما می آموزیم که در شرایط معین چگونه باید رفتار کرد و هر نقش یا منزلت اجتماعی چه انتظارات و توقعاتی با خود به همراه می آورد. بنابراین، رسانه ها مستمراً و پیشاپیش تجربه واقعی، تصاویری از زندگی و مدل هایی از رفتار عرضه   می کنند (کوایل، 1382 : 394).

 امروزه تلویزیون به عنوان یکی از ارکان اساسی در خانواده مطرح است و خانواده ها بیشتر وقتشان را در کنار این رسانه می گذرانند و بر اساس آمار بیشترین مخاطب آن در حال حاضر کودکان و نوجوانان هستند که به علت فراغت بیشتر  و مسئولیت های کمتر در زندگی،  امکان استفاده از این رسانه ها بیش از بزرگسالان دارند و به همین دلیل نیز این رسانه نقش مهمی را در ایجاد الگوی ذهنی،‌ رفتاری و ارتباطی کودکان ایفا می کند.

تلویزیون رسانه ایست که به صورت تدریجی  اثرات خود را بر روی بینندگان باقی گذارد . تلویزیون  رسانه ای است که همه ی قوای ادراکی انسان (عقل، خیال و وهم) را تحت تأثیر قرار می دهد و یکی از ویژگی های  مهم و متمایز کننده ی تلویزیون کیفیت و جذابیت آن است که این ویژگی، جزء جدا ناشدنی این رسانه است، همچنین تلویزیون تصاویرى پویا به شكل نمادین، همراه با زبان و صدا و موسیقى منتقل مى كند از این رو، كلیه شرایط لازم براى توجه و جذب در این رسانه فراهم آمده است و این ویژگى تلویزیون را به قدرتمندترین رسانه جمعى از سایر رسانه ها متمایز مى كند      (شرام و دیگران ، 1377: 211).

تلویزیون ثابت کرده است که وسیله ارتباطی نیرومندی است که با تکیه بر توانمندی‌ها خود تاثیرات فراوانی بر مخاطبانش دارد و این توانایی را دارد که دانش آنان را در زمینه‌های مختلف افزایش دهد. بدون شک تلویزیون رسانه‌ای گیرا و جذاب است و به آسانی بینندگان را به خود جلب می کند و نیازی نیست بیننده حتما با سواد باشد تا پیام آن را درک کند، به دلیل سهولت دسترسی و جذابیت بصری تاثیرپذیری کودکان و نوجوانان از تلویزیون بسیار بالا است و این رسانه نقشی ماندگار در روح و روان و رفتارهای آینده آنان باقی می­گذارد. کودکان از طریق تلویزیون، درباره ی خود، زندگی خود، چگونگی رفتار در شرایط گوناگون و چگونگی برخورد با مشکلات خانوادگی و شخصی، چیزهای زیادی می آموزند و این اجتماعی شدن از طریق تلویزیون با توجه به ویژگی های تلویزیون و کودک، از هر چیزی نافذتر است. کودکان ما امروزه در کنار تربیت خانوادگی، تربیت مدرسه ای، از تربیت رسانه ای نیز برخوردارند، تا آن جا که مارگارت مید[1] روزی از تلویزیون به عنوان “نیمه دوم والدین” یاد  می کند و بدون شک  منظور او از این تعبیر، این نکته بوده است که کودکان ما امروز، اوقات به مراتب بیشتری را در مقابل تلویزیون می گذرانند تا با والدینشان (پستمن ،1378: 298 ) . با توجه به اینکه کودکان امروزه  بیشتر در معرض تماشای برنامه های تلویزیون به ویژه  برنامه های حوزه کودک قرار دارند  بیشتر هم از تلویزیون یاد می گیرند و این قدرت رسانه می باشد که لازم است در جهت توانمندکردن کودکان از آن استفاده برد چرا که امروزه نیازهای زندگی، تغییرات سریع اجتماعی، فرهنگی، تغییر ساختار خانواده، شبکه گسترده و پیچیده ارتباطات انسانی و تنوع، گستردگی و هجوم منابع اطلاعاتی انسان‌ها را با چالش‌ها، استرس‌ها و فشارهای متعددی روبه‌رو کرده است که مقابله مؤثر با آنها نیازمند توانمندی‌های روانی- اجتماعی است. فقدان مهارت‌ها و توانایی‌های عاطفی، روانی و اجتماعی افراد را در مواجهه با مسائل و مشکلات، آسیب‌پذیر کرده و آنها را در معرض انواع اختلالات روانی، اجتماعی و رفتاری قرار می‌دهد. در سال

این مطلب را هم بخوانید :

سفارش 242717 | انجام میدم 1993 آموزش مهارت‌های زندگی از سوی سازمان ملل متحد به کشورهای عضو به‌طور جدی توصیه شد.مهارت‌های زندگی توانایی‌هایی هستند که به ما کمک می‌کنند تا در موقعیت‌های مختلف، عاقلانه و صحیح رفتار کنیم، به‌ طوری که آرامش داشته باشیم، لذت ببریم و در عین حال با دیگران ارتباط سازگارانه و مفیدی را برقرار کنیم و بدون توسل به خشونت یا خودخوری بتوانیم مسائل پیش‌آمده را حل کنیم و ضمن کسب موفقیت در زندگی احساس شادمانی داشته باشیم. مهارت های زندگی به دنبال اهدافی می باشدکه برای داشتن زندگی مناسب و همراه با آرامش لازم می باشد: بخشی از اهداف مهارت‌های زندگی عبارت است از:

– تقویت اعتماد به نفس
– تقویت روحیه مشارکت و همکاری
– رشد و تقویت عواطف انسانی
– ایجاد روحیه مقاومت در برابر تبلیغات مسموم
– کمک به شناسایی و بیان احساسات
– تأمین سلامت جسمی و بهداشت روانی
– تقویت مهارت‌های ارتباطی
– ساختن یک شهروند متعادل و مقبول اجتماع
– تقــــویت روحیــه همـــزیستی ‌مسالمت‌آمیز
– ارتقای سازگاری فرد با خودش، دیگران و محیط زندگیش.

به همین دلیل این پژوهش در پی پاسخ به این سوال است که :

• آیا در برنامه های کودک تلویزیون مهارتهای زندگی به کودکان آموزش داده می شود 

1-3-  اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

سازمان بهداشت جهانی سال 2001 را سال جهانی ” بهداشت روان ” اعلام کرد و شعار “غفلت بس است، مراقبت کنیم ” را جهت آشکار ساختن اهمیت موضوع مطرح کرد. تحقیقات نشان می دهند که اختلالات روانی و آسیب های اجتماعی ناشی از آن رو به فزونی است . بدیهی است که در راستای مقابله با این معضل پیشگیری از اهمیت ویژه ای برخوردار است . هدف از پیشگیری، افزایش آگاهی و توانایی افراد در برخورد صحیح و مناسب با رویدادهای زندگی است و اولین گام برای نیل به این هدف آموزش مهارت های زندگی است . برنامه آموزش مهارت های زندگی فرد را قادر می کند تا دانش، ارزش ها و نگرش های خود را به توانایی های بالفعل تبدیل کند. بدین معنا که فرد بداند چه کاری را باید انجام دهد و چگونه آن را انجام دهد. لذا این برنامه می تواند تامین کننده سلامت روانی،  اجتماعی  و جسمانی افراد باشد و  بهتر است  این آموزش ها در سنین پایین تر صورت گیرد.

یکی از نهادهایی که در بالا بردن سطح کیفی زندگی تاثیر قابل توجهی دارد، تلویزیون است که با تولید برنامه هایی مناسب می تواند قدمی مؤثر در آموزش مهارت های زندگی و تامین نیازهای فراغتی مخاطبانش بردارد . همگان به نقش ، تأثیر  فوق العاده  و بعضاً بی بدیل رسانه ها به ویژه رسانه های جهان گستر در عصر حاضر اذعان دارند. با مراجعه به آمار  و ارقام  موجود در مورد استفاده ازرسانه ها در جهان می توان به این واقعیت پی برد که تلویزیون بیشترین مخاطبان را دارد و با توجه به این گستردگی مخاطبان بیشترین تاثیر را نیز بر آنان دارد.

در خصوص تاثیر برنامه های تلویزیون بر کودکان نظریه یادگیری اجتماعی بندورا عنوان می کند که کودکان مهارت ها و رفتارهای اجتماعی را یاد می گیرند و امروزه تلویزیون یکی از مهمترین یاد دهنده ها به افراد می باشد، به ویژه کودکان و نوجوانانی که ساعت های طولانی از روز را به تماشای برنامه های تلویزیونی می نشینند بدیهی است که تلویزیون به عنوان در دسترس ترین وسیله سرگرمی و با جذابیت های سمعی و بصری فراوان و متنوع  از تاثیرگذاری بالای بر مخاطبانش برخوردار است در این رابطه می توان گفت که رسانه ها بر شیوه رفتاری، نحوه سلوک، سلیقه های عمومی در جامعه و نحوه روابط اجتماعی افراد با یکدیگر اثر می گذارد.

از نظر شیلر وسیله ارتباط جمعی به ویژه تلویزیون بهترین نمونه بنگاه های عامل هستند که در عرصه رسوخ و تاثیرگذاری بر اذهان به کار گرفته می شود(شیلر، 1377 : 58) .

با توجه به اهمیت تاثیر تلویزیون بر مخاطبان به ویژه کودکان که ذهن آنان آماده یادگیری می باشد و تربیت درست آنان به عنوان نسل آینده لازم است پژوهشی در خصوص به کارگیری مهارت های زندگی در برنامه های کودک تلویزیون به عنوان مهم ترین مهارت ها برای توانمند سازی کودکان صورت گیرد تا سازندگان برنامه های کودک از این ظرفیت تلویزیون برای توانمندسازی و ارتقاء سطح زندگی کودکان استفاده کنند.

1-4- اهداف تحقیق

 در دنیای امروز که به دلیل اهمیت حضور وسایل ارتباط جمعی به عصر ارتباطات معروف است، این وسایل مهمترین نقش را در زندگی مخاطبانشان دارند، بیشترین یادگیری و الگوبرداری مخاطبان از رسانه هاست به ویژه تلویزیون که به دلیل دسترسی آسان و با هزینه کمتر، جذابیت بصری و گستردگی مخاطبان از قدرت بیشتری نسبت به سایر رسانه ها برخوردار است به ویژه در زمانی که مخاطب از داشتن خانواده ای که به الگو برداری از آن بپردازد تاثیر این رسانه بیش از پیش می شود به همین دلیل اهداف این پژوهش به شرح ذیل خواهد بود.

1-4-1- هدف اصلی:  

بررسی آموزش مهارتهای زندگی در برنامه های کودک تلویزیون تا از ظرفیت  تلویزیون در آموزش این مهارت ها  از سنین کودکی که قسمت زیادی از شخصیت کودک شکل می گیرد بهره برد تا کودکان توانمند تربیت نمود که در پیچیدگی های زندگی روزمره بهترین واکنش را نشان دهند.

• اهداف فرعی :

• بررسی آموزش مهارت خودآگاهی
• بررسی آموزش مهارت همدلی
• بررسی آموزش مهارت حل مسئله
• بررسی آموزش مهارت تفکر انتقادی
• بررسی آموزش مهارت برقراری روابط موثر
• بررسی آموزش مهارت روابط بین فردی سازگارانه
• بررسی آموزش مهارت مقابله با هیجان
• بررسی آموزش مهارت مقابله با استرس
• بررسی آموزش مهارت تصمیم گیری

1-5- سوالات تحقیق

1-5-1- سوال اصلی تحقیق:

آیا در برنامه های کودک تلویزیون مهارت های زندگی آموزش داده می شود؟

• • مقدمه­ای بر فصل……………………………………………………………………………………………………… 9
  • مفاهیم حساس نظری………………………………………………………………………………………………. 11

  • ادبیات تجربی…………………………………………………………………………………………………………. 22

    • نگاهی به مطالعات ایران ……………………………………………………………………………………….. 22
    • نگاهی به مطالعات سایر کشورها……………………………………………………………………………… 26
  
  
  
  

2-3-2-1- مروری بر تاریخچه طلاق در جهان؛ علل و زمینه­ها………………………………………………… 26

2-3-2-2- مروری بر مطالعات پس از طلاق…………………………………………………………………………. 29

2-3-2-2-1- پیامدهای منفی طلاق……………………………………………………………………………………… 29

2-3-2-2-2- تفاوت­های جنسیتی در مواجهه با طلاق……………………………………………………………..30

2-3-2-2-3- طلاق و ازدواج مجدد……………………………………………………………………………………. 31

2-3-2-2-4- طلاق و روابط والد فرزندی……………………………………………………………………………. 32

2-3-2-2-5- اثرات مثبت طلاق…………………………………………………………………………………………. 33

2-3-2-2-6- مروری بر چند تحقیق کیفی……………………………………………………………………………. 33

• فصل سوم: روش­شناسی تحقیق …………………………………………………………………………. 36

  • مقدمه­ای بر فصل …………………………………………………………………………………………………… 37

  • روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………………… 38

    • فرایند کدگذاری در نظریه زمینه­ای ……………………………………………………………………. 39
  
  
  
  

3-2-1-1- کدگذاری باز………………………………………………………………………………………………….. 39

3-2-1-2- کدگذاری محوری…………………………………………………………………………………………… 40

3-2-1-3- کدگذاری گزینشی…………………………………………………………………………………………… 40

• میدان تحقیق……………………………………………………………………………………………………….. 41
• حجم نمونه و روش نمونه­گیری…………………………………………………………………………….. 41

• تکنیک جمع­آوری داده­ها………………………………………………………………………………………. 43

  • زمان و مکان مصاحبه………………………………………………………………………………………….. 44
• محدودیت­های تحقیق…………………………………………………………………………………………… 45

• اعتمادپذیری………………………………………………………………………………………………………… 46

  • باورپذیری………………………………………………………………………………………………………….. 46
  • اطمینان پذیری……………………………………………………………………………………………………. 47
  • تأییدپذیری…………………………………………………………………………………………………………. 48
  • انتقال­پذیری………………………………………………………………………………………………………… 49
  
  

• فصل چهارم: یافته­های پژوهش ………………………………………………………………………… 51

  • مقدمه­ای بر فصل ………………………………………………………………………………………………….. 52
  • یافته­های توصیفی …………………………………………………………………………………………………. 53
  • یافته­های تحلیلی …………………………………………………………………………………………………… 58
  
  

4-3-1- مقولات مرتبط با شرایط علّی…………………………………………………………………………………. 60

4-3-1-1- زمینه­های ازدواج و پیشاازدواج……………………………………………………………………………. 60

4-3-1-1-1- تیپ­های ازدواج……………………………………………………………………………………………. 61

4-3-1-1-2- تأثیر تعاملات خانوادگی بر ازدواج سوژه………………………………………………………….. 66

4-3-1-1-3- طول مدت آشنایی پیش از ازدواج……………………………………………………………………. 66

 

4-3-1-1-4- تجربه رابطه عاطفی- جنسی پیش از ازدواج……………………………………………………… 68

4-3-1-1-5- معیارهای ازدواج و تغییرات آن………………………………………………………………………. 70

4-3-1-1-6- زمینه فردی و خانوادگی سوژه……………………………………………………………………… 71

4-3-1-1-6-1- محدودیت­های پیشاازدواجی سوژه……………………………………………………………. 71

4-3-1-1-6-2- انتظارات از ازدواج و ریسک طلاق……………………………………………………………. 72

4-3-1-1-6-3- سابقه طلاق در خانواده و آشنایان……………………………………………………………… 73

4-3-1-2- زمینه­های طلاق………………………………………………………………………………………………. 74

4-3-1-2-1- تیپ­های طلاق……………………………………………………………………………………………. 74

4-3-1-2-1-1- طلاق عقلانی………………………………………………………………………………………….. 75

4-3-1-2-1-1-1- طلاق عقلانی جاه­طلبانه………………………………………………………………………… 77

4-3-1-2-1-1-2- طلاق عقلانی فاعلانه……………………………………………………………………………. 78

4-3-1-2-1-1-3- طلاق عقلانی توافقی…………………………………………………………………………….. 79

4-3-1-2-1-1-4 طلاق عقلانی منفعلانه…………………………………………………………………………….. 80

4-3-1-2-1-2- طلاق اجباری…………………………………………………………………………………………. 80

4-3-1-2-1-3- طلاق شتاب­زده………………………………………………………………………………………. 81

4-3-1-2-2- احساسات و موضع­گیری نسبت به طلاق……………………………………………………….. 82

4-3-1-2-2-1-احساسات مثبت پس از طلاق……………………………………………………………………. 82

4-3-1-2-2-2- احساسات منفی پس از طلاق……………………………………………………………………. 83

4-3-1-2-2-2-1- احساس گناه، تقصیر یا پشیمانی از طلاق………………………………………………… 84

4-3-1-2-2-2-2- احساس فقدان…………………………………………………………………………………….. 85

4-3-1-2-2-2-3-احساس کینه، نفرت، خشم و انتقام نسبت به همسر…………………………………… 86

4-3-1-2-2-2-4- بی­اعتمادی و بدبینی نسبت به جنس مخالف……………………………………………..87

4-3-1-2-3- علل طلاق………………………………………………………………………………………………….. 90

4-3-2- مقولات مرتبط با شرایط زمینه­ای…………………………………………………………………………… 93

4-3-2-1- سرمایه اقتصادی………………………………………………………………………………………………. 93

4-3-2-1-1- میزان درآمد و سرمایه­های شخصی و خانوادگی………………………………………………. 95

4-3-2-1-2- وضعیت اشتغال…………………………………………………………………………………………… 96

4-3-2-1-3- حمایت­های مالی بیرونی………………………………………………………………………………… 97

این مطلب را هم بخوانید :

4-3-2-1-4- وضعیت مسکن…………………………………………………………………………………………….. 98

4-3-2-2- مقوله سرمایه اجتماعی……………………………………………………………………………………….. 99

4-3-2-2-1- حمایت­های خانوادگی…………………………………………………………………………………. 100

4-3-2-2-2- حمایت­های شبکه­های دوستان و آشنایان……………………………………………………….. 101

4-3-2-2-3- عضویت در شبکه­های اجتماعی……………………………………………………………………. 102

4-3-2-3- متعین­های زمانی……………………………………………………………………………………………… 104

4-3-2-3-1- طول دوره ازدواج……………………………………………………………………………………….. 105

4-3-2-3-2- طول دوره پس از طلاق……………………………………………………………………………….. 108

4-3-2-3-3- سن به هنگام ازدواج و طلاق……………………………………………………………………….. 110

4-3-2-3-4- تفسیر طلاق در گذر زمان…………………………………………………………………………….. 113

4-3-3- مقولات مرتبط با شرایط مداخله­گر………………………………………………………………………… 115

4-3-3-1- عادت­واره­های فرهنگی و عقیدتی……………………………………………………………………… 115

4-3-3-1-1- اعتقادات مذهبی………………………………………………………………………………………….. 116

4-3-3-1-2- نگاه سنتی یا مدرن به زندگی اجتماعی…………………………………………………………… 119

4-3-3-1-3- سرمایه فرهنگی…………………………………………………………………………………………… 121

4-3-4- مقولات مرتبط با عمل- تعامل­ها……………………………………………………………………………..124

4-3-4-1- بازتعریف خود………………………………………………………………………………………………….125

4-3-4-1-1- بازتعریف نقش­های جدید……………………………………………………………………………. 126

4-3-4-1-2- بازتعریف سبک زندگی جدید………………………………………………………………………. 129

4-3-4-1-3- بازتعریف روابط جدید و خودهای ارتباطی…………………………………………………….. 131

4-3-4-1-4- بازسازی خود……………………………………………………………………………………………… 134

4-3-4-2- مدیریت نیازها و چالش­ها………………………………………………………………………………… 136

4-3-4-2-1- مدیریت نیازهای عاطفی………………………………………………………………………………. 137

4-3-4-2-2- مدیریت نیازهای جنسی………………………………………………………………………………. 141

4-3-4-2-3- مدیریت نیازهای اقتصادی……………………………………………………………………………. 147

4-3-4-2-4- مدیریت چالش­های روانشناختی و جسمانی…………………………………………………… 154

4-3-4-2-5- مدیریت فرزند……………………………………………………………………………………………. 159

4-3-4-2-6- مدیریت خانه……………………………………………………………………………………………… 165

4-3-4-3- بازخوردها و تعاملات اجتماعی………………………………………………………………………… 168

4-3-4-3-1- بازخورد طلاق در میان خانواده و دیگران مهم………………………………………………… 169

4-3-4-3-2- بازخورد طلاق در میان دیگری تعمیم­یافته……………………………………………………… 174

4-3-4-3-2-1- طلاق و داغ ننگ…………………………………………………………………………………….. 174

4-3-4-3-2-2- کاهش اعتبار اجتماعی……………………………………………………………………………… 176

4-3-4-3-2-3- تهدید برای روابط سایرین………………………………………………………………………… 177

4-3-4-3-2-4- کاهش سرمایه اجتماعی……………………………………………………………………………. 179

4-3-4-3-2-5- مقایسه با دیگران و احساس محرومیت نسبی……………………………………………… 180

4-3-4-3-2-6- بازخورد منفی جامعه و فشار بر اطرافیان سوژه­های طلاق­گرفته……………………… 181

4-3-4-3-2-7- گفتمان مقابل و تأیید سوژه­ها……………………………………………………………………. 181

4-3-4-3-3- فرهنگ جنسیتی………………………………………………………………………………………….. 183

4-3-4-3-3-1- مقصرانگاری بیشتر زنان در امر طلاق…………………………………………………………..183

4-3-4-3-3-2- زنان مطلقه به مثابه ابژه­های جنسی………………………………………………………………184

4-3-4-3-3-3- احساس عدم امنیت…………………………………………………………………………………. 185

4-3-4-3-3-4- محدودیت در اشتغال………………………………………………………………………………. 185

4-3-4-3-3-5- محدودیت در مکان یابی جدید…………………………………………………………………. 186

4-3-4-3-3-6- محدودیت در زمینه ازدواج………………………………………………………………………. 187

4-3-4-3-3-7-  دخالت و کنترل مضاعف از سوی خانواده…………………………………………………. 189

4-3-5- مقولات مرتبط با پیامدها………………………………………………………………………………………. 194

4-3-5-1- تیپ­های بازسازی……………………………………………………………………………………………. 194

4-3-5-1-1. تیپ اول: بازسازی فعالانه/ پیشروانه……………………………………………………………….. 196

4-3-5-1-2. تیپ­های دو و سه: بازسازی­های دوگانه…………………………………………………………… 199

4-3-5-1-3. تیپ 4: بازسازی منفعلانه/پس­روانه/واپس گرایانه……………………………………………… 202

4-3-6. مقوله مرکزی……………………………………………………………………………………………………….. 205

4-3-6-1. توضیح مقوله مرکزی(مقوله هسته)……………………………………………………………………… 206

4-3-7. خط سیر داستان……………………………………………………………………………………………………. 210

• فصل پنجم: نتیجه­گیری ………………………………………………………………………………….. 214

  • جمع­بندی مباحث …………………………………………………………………………………………………. 215
  • نتیجه­گیری …………………………………………………………………………………………………………… 217
  • ارائه راهکارها و پیشنهادات ……………………………………………………………………………………. 220

5-3-1- راهکارها به هنگام ازدواج……………………………………………………………………………………… 220

5-3-2- راهکارها به هنگام طلاق ………………………………………………………………………………………. 221

5-3-3- راهکارها به هنگام بازسازی پس از طلاق ……………………………………………………………….. 223

منابع فارسی …………………………………………………………………………………………………………………………… 228

منابع لاتین ……………………………………………………………………………………………………………………………… 231

• فصل ششم: پیوست …………………………………………………………………………………………………………. 241

  • جداول مربوط به نرخ طلاق در تهران و کل کشور……………………………………………………… 242

پروفایل پاسخگویان……………………………………………………………………………………………….. 243

• مقدمه

نهاد خانواده که یکی از ارکان مهم در جامعه محسوب می­شود، در طول تاریخ دستخوش تحولات گوناگونی گردیده است و تغییرات مختلفی را به خود دیده است. شاید بتوان گفت که عمده­ترین تغییرات در این نهاد، پس از انقلاب صنعتی روی داده است (گیدنز، 1386؛ گلدتروپ[1]، 1987). در این دوره، بتدریج «محل کار» از «خانه» جدا شد؛ زن در خانه ماند و مرد به نان­آوری در بیرون از منزل مشغول شد و به این طریق، سلطه مردانه بر جنس زنانه، از طریق انحصار اقتصادی در دستان مردان، قدرت بیشتری پیدا نمود (کاستلز، 1386)، تا اینکه با وقوع جنگ­های جهانی و اعزام میلیونی مردان به جبهه­های نبرد، بتدریج کارخانه­های اروپا از نیروهای کار، خالی ماندند و این بار، زنان به محل کار فراخوانده شدند تا چرخ­های جنگ، همچنان پرقدرت به چرخش خود ادامه دهند (کولتران و کالینز[2]، 2001).

جنگ­های جهانی، نه تنها در عرصه نهادهای سیاسی و نظامی، بلکه نهاد خانواده را نیز در جهان، با تغییرات عظیمی مواجه نمودند و این دوره تاریخی، نقطه عطفی بر تحولات خانواده در جهان معاصر گردید(گیدنز، 1386). شاید مهمترین تحول در این عرصه، در این نکته نهفته بود که زنان پس از جنگ، به خانه­های خود بازنگشتند و به رقابت شغلی با مردان پرداختند؛ چرا که کارفرمایان چنین می­خواستند؛ نیروی کاری ارزان­تر و آرام­تر از مردان که برای سرمایه­داران، مناسب­تر بودند. لذا در این دوره، بتدریج، در کشورهای اروپایی           و آمریکایی، زنان با اشتغال خود، به استقلال اقتصادی بیشتری دست یافتند و خود را از سلطه سنگین         نظام مردانه، آزادتر کردند (دونا­وی[3]، 2008). در سال­های بعد، با افزایش تحصیلات در میان دختران و زنان و همچنین گسترش رویکردهای فمینیستی، بر این تحولات، ابعاد گسترده دیگری نیز افزوده شد؛ از یک سو، با گستره آموزش در میان زنان، آنان به حقوق از دست رفته تاریخی خویش آگاهی بیشتری یافته بودند و از سویی دیگر، با حضور در عرصه کار و افزایش قدرت اقتصادی خود، بنیان تئوری «مرد نان­آور» و «زن خانه­دار» را به چالش کشیدند که نتیجه آن، تضعیف خانواده مردسالار به شکل پیشین بود. این تحولات، بتدریج نهاد خانواده را در معرض تغییرات جدیدتری قرار ­داد.

در اواخر دهه 1960 میلادی، ارزش­های سنتی خانواده و نظام اخلاقی پیشین، در گیر و دار تحولات اجتماعی و اقتصادی، با تغییرات شدیدتری مواجه گردید(لوی مارتین[4]، 1996؛ اسموک و مانینگ[5]، 2004).       بطور مثال، با تغییرات ارزشی روی داده در این دوره، بتدریج مناسباتی چون روابط پیش از ازدواج در بین دختران و پسران در کشورهای مختلف جهان، پیروان بسیاری پیدا نمود که در نتیجه این تحولات و برآیند عوامل مختلف، نه تنها سن ازدواج در مقیاس جهانی، افزایش قابل توجهی یافت؛ بلکه فراتر از آن، دوام ازدواج­های پیشین نیز کاهش چشمگیری در خود می­دید(بنت[6] و دیگران، 1988).

علاوه بر این، روند فزاینده حرکت به سمت مدرنیته و افزایش ارزش­های فردگرایانه به همراه رشد شهرنشینی، بالا رفتن میانگین سطح رفاه و انتظارات بیشتر از کیفیت زندگی زناشویی و عواملی از این قبیل نیز منجر به تسهیل طلاق گردید و در این راستا با قبح­زدایی از طلاق، میزان آن در کشورهای گوناگون، با رشد زیادی مواجه گردید؛ تحولاتی که بتدریج، نگاه جامعه­شناسان و روان­شناسان این کشورها را به سمت مطالعه مسأله جدیدی به نام گسترش خانواده­های طلاق و مطالعه مشکلات پیش روی آنها پیش برد (فاین و هاروی، 2006[7]؛ سوییت[8]، 2011)؛ تحولاتی که خانواده ایرانی را نیز صرفاً با چند دهه تأخیر و فاصله نسبت به آن کشورها، درگیر خود ساخت. این تحولات، فهم عمیق­تر و دقیق­تر اندیشمندان اجتماعی را از وضعیت افراد درگیر با طلاق و همچنین تأثیرات ناشی از این واقعه بر آنان را در جامعه ایرانی طلب می­کند؛ رسالتی که این پژوهش به دنبال دستیابی به آن است.

• طرح مسأله

خانواده در ایران، در پنجاه سال اخیر (و بخصوص در دو دهه گذشته)، تغییرات فراوانی را به خود دیده است. امروزه در شهرها کمتر نشانی از خانواده گسترده­ است؛ خانواده­ای که دیرزمانی در شهرها، نسل به نسل، کنار یکدیگر زندگی می­کرد. این در حالی است که خانواده ایرانی، امروز هسته­ای شده است و این هسته، با کاهش مستمر موالید، روز به روز کوچک و کوچکتر هم می­شود(شوازی و علی­مندگاری، 1389). از طرفی، زنان امروز جامعه ایرانی از نظر جایگاه و موقعیت­ اجتماعی، با زنان نسل قبل و پیش­تر از آن، تفاوت­های زیادی پیدا نموده­اند؛ اینان در این دوره، بسیار بیشتر از مادران خود، در دو عرصه مهم دانشگاه و محیط کار حضور یافته­اند که نتیجه آن، افزایش آگاهی­های اجتماعی و همچنین گسترش نسبی استقلال اقتصادی در بین آنان بوده است (باقری، ملتفت و شریفیان، 1388؛ توسلی و سعیدی، 1390؛ محمودیان و رشوند، 1391)؛ تحولاتی که بتدریج امکان مقاومت زنانه را در مقابل نظام سنتی مردسالارانه در ایران، افزایش داده است.

در این بین، روند تغییرات در خانواده ایرانی، به این جا نیز ختم نشده است؛ در سال­های اخیر در ایران،     نه تنها سن ازدواج، افزایش یافته است؛ بلکه مانند بسیاری از کشورهای دیگر (هر چند گاهاً با آهنگی متفاوت از آن­ها)، تعداد طلاق­ها هم با رشد قابل توجهی مواجه بوده است. سونامی جهانی شدن، تنها چند دهه، زمان نیاز داشت تا تبعات تغییرات خانواده در مقیاس جهانی را به درون ایران نیز برساند. با افزایش

2-1-2 پیشینه تحقیق خارجی………………………………………………………………………………………………………..13

2-2 چارچوب نظری…………………………………………………………………………………………………………………..15

2-2-1 رضایت سیاسی………………………………………………………………………………………………………………..15

2-2-1-1 رویكرد انتقادی……………………………………………………………………………………………………………15

2-2-1-2 رویكرد تفهمی…………………………………………………………………………………………………………….17

2-2-1-3 رویكرد اثباتی………………………………………………………………………………………………………………18

2-2-2 نظریه های سرمایه یا اعتماد اجتماعی…………………………………………………………………………………….19

سطوح مختلف اعتماد اجتماعی……………………………………………………………………………………………………..25

مدل نظری تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………….27

فرضیه های تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………..28

فصل سوم :……………………………………………………………………………………………………….29

3-1 روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………….30

3-2 تكنیك تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………30

3-3 اعتبار و پایایی……………………………………………………………………………………………………………………..30

4-3 جامعه آماری و تعیین حجم نمونه…………………………………………………………………………………………….31

3-5 روش نمونه گیری………………………………………………………………………………………………………………..31

فصل چهارم:تجزیه وتحلیل داده ها……………………………………………………………………………………………..33

4-1 توصیف داده ها…………………………………………………………………………………………………………………..34

4-1-1 جنسیت…………………………………………………………………………………………………………………………. 34

4-1-2 سن………………………………………………………………………………………………………………………………. 35

4-1-3 رشته تحصیلی………………………………………………………………………………………………………………… 36

4-1-4 وضعیت شغلی………………………………………………………………………………………………………………… 38

4-1-5 متوسط درآمد ماهیانه………………………………………………………………………………………………………. 40

4-1-6 میزان رضایت سیاسی………………………………………………………………………………………………………. 41

4-1-7 میزان اعتماد سیاسی…………………………………………………………………………………………………………. 43

4-1-8 میزان رضایت اقتصادی…………………………………………………………………………………………………….. 44

4-2 آزمون فرضیه ها…………………………………………………………………………………………………………………..46

4-2-1 آزمون فرضیه اول…………………………………………………………………………………………………………… 47

 

4-2-2 آزمون فرضیه دوم…………………………………………………………………………………………………………… 47

4-2-3 آزمون فرضیه سوم………………………………………………………………………………………………………….. 48

4-2-4 آزمون فرضیه جهارم……………………………………………………………………………………………………….. 49

4-2-5 آزمون فرضیه پنجم…………………………………………………………………………………………………………. 49

4-2-6 آزمون فرضیه ششم…………………………………………………………………………………………………………. 50

4-2-7  آزمون فرضیه هفتم…………………………………………………………………………………………………………. 51

4-2-8 آزمون فرضیه هشتم ………………………………………………………………………………………………………….51

یافته های جانبی………………………………………………………………………………………………………………………….52

فصل پنجم بحث و نتیجه گیری:……………………………………………………………………………55

5-1 نتایج توصیفی……………………………………………………………………………………………………………………..56

5-2 نتایج استنباطی…………………………………………………………………………………………………………………….57

مقایسه نتایج تحقیق با ادبیات پیشین………………………………………………………………………………………………..58

نتایج استنباطی یافته های جانبی………………………………………………………………………………………………………61

5-3 محدودیت ها و مشكلات تحقیق……………………………………………………………………………………………..65

5-4پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………………66

فهرست منابع……………………………………………………………………………………………………………………………..68

چکیده :

رضایت عمومی یك پدیده اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و روانی می باشد و وجود آن در جامعه لازم و واجب       می باشد اما مسئله مهم و قابل طرح، بررسی علل، كیفیت و شكل گیری آن می باشد. برخورداری از حمایت و تداوم رضایت افراد جامعه نسبت به سیاست های داخلی و خارجی از نشانه های یك نظام سیاسی كارآمد می باشد. هر نظام سیاسی دوراندیش همواره در تلاش است تا ضمن كاهش منتقدان خود بر تعداد موافقان و طرفداران خود بیافزاید. تداوم این روند به تدریج بر ثبات و دوام پایه های آن نظام سیاسی می افزاید. بررسی موضوع رضایت مندی سیاسی دانشجویان از این نظر كه دانشگاه و دانشجو همواره در تحولات سیاسی كشور ایران صاحب تاثیر بوده است، تحقیق را به شناخت و فهم رضایت مندی سیاسی جامعه ایرانی نزدیك خواهد نمود اهمیت و ضرورت تحقیق را    می توان اهمیت رابطه بهینه بین حكومت و مردم و فقدان كار تئوریك در این زمینه عنوان كرد، روش تحقیق پیماشی و ابزار تحقیق پرسش نامه محقق ساخته و با استفاده از طیف لیكرت ( پنج گزینه ای) می ب. جامعه آماری تحقیق نیز كلیه دانشجویان مقطع كارشناسی ارشد دانشكده علوم انسانی مشغول به تحصیل در دانشگاه آزاد واحد تهران مركز در سال تحصیلی 94- 93 می باشند كه براساس فرمول كوكران تعداد 363 نفر انتخاب شدند. آزمون های آماری جهت هزینه و تحلیل داده ها پس از جمع آوری پرسشنامه، ابتدا  كد گذاری شدند. سپس به منظور تجزیه و تحلیل داده های موجود در پرسشنامه ها، اطلاعات توسط  نرم افزار SPSS پردازش شده  و با استفاده از آزمون های همبستگی پیرسون و T مستقل  آمار توصیفی  و آمار استنباطی نتایج بدست آمده مورد بررسی قرار گرفت. نتایج مذكور نشان دهنده این امر هست كه میانگین رضایت و اعتماد سیاسی در حد نزدیك به گزینه ” متوسط” قرار دارد كه انتظار می رود باید بیشتر از این باشد. علت اصلی در این باره را می توان به وضعیت اقتصادی نسبت داد. میزان رضایت از  وضعیت اقتصادی نیز در حد گزینه ” كم” می باشد كه وضعیت نامناسب اقتصادی موجود در  كشور را نشان می دهد.  رابطه معنادار بین فرضیه های تحقیق اثبات گردید و فرضیه های تحقیق مورد تایید قرار گرفتند . درنتیجه مسئولین نظام سیاسی باید برای وضعیت اقتصادی و معیشتی افراد جامعه اهمیت بیشتری قائل شوند و هر چه سریعتر تدابیری را اتخاذ نمایند

کلمات کلیدی : رضایت سیاسی ، رضایت مندی، رضایت اقتصادی ، اعتماد سیاسی، نظام سیاسی

فصل اول

کلیات تحقیق

• مقدمه
• این مطلب را هم بخوانید :
• کیفیت ارائه خدمات، اقدامات درمانی، خدمات درمانی

در تبیین فرهنگ سیاسی، مفاهیمی مانند: قدرت، آزادی، مشروعیت حكومت، حقوق اساسی و دیگر موضوعات مطرح در قلمروی سیاست ، پرسش هایی پیش می آید كه پاسخ به آن ها  زاویه ای از فرهنگ سیاسی را می تاباند. یكی از این پرسش ها این است كه اعضای یك جامعه چه برداشت واحساسی از عملكرد نظام سیاسی خود دارند؟ پاسخ به این پرسش، اطلاعات روانشناسانه و قابل اندازه گیری از فرهنگ سیاسی آن ملت  را به دست می دهد كه از آن به «رضایت مندی سیاسی» تعبیر می شود.

یكی از مهم ترین عوامل رضایت مندی سیاسی ، عامل اقتصاد و وضعیت مالی افراد جامعه می باشد. یعنی فرد از اندازه و مقدار درآمد خویش و چگونگی توزیع ثروت در جامعه رضایت نسبی داشته باشد(رضایت اقتصادی).

احساس رضایت اقتصادی و رضایت سیاسی مردم به عنوان مبنای تعادل اجتماعی در تداوم یک نظام سیاسی کارآمد نقش اساسی خواهد داشت. هر نظام سیاسی دوراندیش همواره در تلاش است تا ضمن کاهش منتقدان خود ، برشمار خشنودان و موافقان خود بیافزاید و در صورت تداوم این روند به تدریج بر ثبات و دوام پایه های آن نظام سیاسی می افزاید.

دانشجویان به عنوان یکی از گروه های عضو جامعه همیشه در صحنه سیاست و بیان احساسات خود به نظام سیاسی دخیل بوده اند و آنان در طراحی و تعریف و جهت بخشیدن به عوامل سیاسی  موثر می باشند و هرگونه شکاف میان انتظارات آنان و واقعیت های اجتماعی ، شکل گیری و تشدید بحران های سیاسی را در پی دارد.

بررسی رضایت مندی سیاسی و اقتصادی دانشجویان از این رو که دانشگاه و دانشجو همواره در تحولات سیاسی کشور ایران صاحب تاثیر بوده اند ما را به شناخت و فهم رضایت مندی سیاسی و در نهایت اعتماد به نظام سیاسی جامعه ی ایران نزدیک تر خواهد نمود.

1-2. بیان مساله

پژوهش وتحقیق در حوزه های جامعه شناسی سیاسی به ویژه جامعه ای از نوع جامعه ما که اغلب دارای مشکلات و مسائل متعددی بوده و به همین علت محققان علوم اجتماعی تمایل کمتری برای پرداختن به این حوزه را دارند. پژوهش حاضر بررسی مهم ترین نقطه نظرات، گرایش ها ،تمایلات و نگرش های اقتصادی ،سیاسی دانشجویان دانشگاه آزاد واحد تهران مركز می باشد.

از ابعاد مهم دنیای اجتماعی فرد رضایت می باشد که  شامل انواع رضایت اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی ، شغلی و… می باشد که در این تحقیق به بررسی نقش رضایت اقتصادی و سیاسی می پردازیم و تاثیر این دو رضایت را بر اعتماد افراد به نظام سیاسی می سنجیم .

رضایت عمومی یک پدیده اجتماعی ،اقتصادی ،سیاسی و روانی می باشد و وجود آن در جامعه لازم و واجب می باشد اما مسئله مهم و قابل طرح ، بررسی علل ،کیفیت و شکل گیری آن می باشد.

عوامل رضایت یا عدم رضایت هر چند مظهر فردی پیدا می کنند و با شرایط مرتبط با ویژگیهای اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی فرد –خانوار دارای جایگاه مشخص و قابل سنجش هستند اما ریشه در ساختار سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی جامعه نیز دارند پس باید مسیر متغیرهای عامل در سطح فردی را در زمنیه های حرکت عمومی ،اجتماعی و اقتصادی جستجود کرد و بیش از پیش برای  مقوله رضایت اهمیت قائل شد. دانشجویان كه در این پژوهش جامعه آماری را تشكیل می دهند به عنوان یكی از گروه های عضو جامعه بخشی از این احساس و برداشت را نسبت به نظام سیاسی به نمایش می گذارند .

بررسی موضوع رضایت مندی سیاسی دانشجویان از این نظر كه دانشگاه و دانشجو همواره در تحولات سیاسی كشور ایران صاحب تاثیر بوده است ، تحقیق را به شناخت و فهم رضایت مندی سیاسی جامعه ی ایرانی نزدیك خواهد نمود.

برخورداری از حمایت و تداوم رضایت افراد جامعه نسبت به سیاست های داخلی و خارجی از نشانه های یك نظام سیاسی كارآمد می باشد. هر نظام سیاسی دوراندیش همواره در تلاش است تا ضمن كاهش منتقدان خود بر تعداد موافقان و طرفداران خود بیافزاید. تداوم این روند به تدریج بر ثبات و دوام پایه های آن نظام سیاسی می افزاید. با توجه به آنچه که بیان گردید، این پژوهش سعی دارد به سوالات زیر پاسخ دهد:

• میان رضایت اقتصادی دانشجویان با رضایت سیاسی آنان چه رابطه ای وجود دارد؟
• میان رضایت اقتصادی دانشجویان با اعتماد آنان به نظام سیاسی چه رابطه ای وجود دارد؟
• میزان رضایت اقتصادی دانشجویان در میزان رضایت سیاسی آنان به چه اندازه تاثیر دارد؟
• رضایت سیاسی در بین دانشجویان به چه میزان است؟

 

1– 3 ضرورت واهمیت تحقیق

توجه گسترده و فراوان به موضوع ثبات و زمینه های تعادل و حفظ، بقا و ادامه حکومت که در چهارچوب مطالعات جامعه شناسی سیاسی و انقلابات وجود دارد همچنین رابطه نزدیک بین مردم وحکومت، حکایت از اهمیت این موضوع دارد.  در جامعه ای که احساس تعهد و دلبستگی چندانی به نظام سیاسی وجود نداشته باشد شهروندان به عنوان نیروهای حامی دولت ومشروعیت بخش نظام در شرایط بحرانی عمل نخواهند کرد.

از آنجایی که نقطه مقابل رضایت، نارضایتی می باشد و درصورت جدی نگرفتن رضایت در جامعه نارضایتی بروز خواهد کرد و ادامه این نارضایتی می تواند به بروز بحران و ناآرامی در سطح نظام اجتماعی و به تدریج  درنهایت منجر به انقلاب گردد پس ضرورت توجه دقیق تر به رضایت و عوامل موثر بر آن واعتماد افراد جامعه به نظام سیاسی همچنین کیفیت گسترش آن بین عموم افراد جامعه لازم به نظر می رسد.

از سوی دیگر با عنایت به رخدادهای سیاسی، اقتصادی اخیر ( تغییر دولت و طیف سیاسی حاکم در انتخابات سال گذشته، بهبود گسترش روابط سیاسی دولت ایران با اروپا ، مذاکرات تیم ایرانی با نمایندگان اروپا در خصوص لغو تحریم ها و قول مساعد دولت دکتر روحانی در خصوص بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم و … بسیار حائز اهمیت می باشد که دراین برهه از زمان نیز رضایت سیاسی و اقتصادی افراد جامعه مورد سنجش قرار گیرد چون تا رضایت افراد جامعه حاصل نشود حکومت به اهداف مورد نظر خودش دست نمی یابد. همان گونه که پیشتر هم ذکر شد دانشجویان به عنوان بخش بزرگ و موثر در جامعه می توانند در جهت دهی و سازماندهی سیاست در کشور تاثیرگذار باشند. اهمیت و ضرورت انجام پژوهش در این خصوص می توان در موارد ذیل خلاصه نمود:

• اهمیت مفهوم رضایت و رابطه بهینه بین حکومت و مردم و اعتماد مردم به حکومت (اعتماد به نظام سیاسی)
• فقدان کار تئوریک و پژوهش در این زمینه.
• رابطه پایدار بین رضایت اقتصادی با ثبات سیاسی و درنهایت اعتماد به نظام سیاسی کشور .

• اثرات مثبت رضایت و اعتماد سیاسی و جلوگیری آنها از تعارضات اجتماعی وعوامل آن.

  • اهداف تحقیق
• مطالعه تئوریک و نظری درباره مفهوم رضایت سیاسی، رضایت اقتصادی و اعتماد سیاسی
• اندازه گیری میزان رضایت سیاسی، رضایت اقتصادی و اعتماد سیاسی
• بررسی رابطه میان رضایت اقتصادی با رضایت سیاسی
• بررسی رابطه میان رضایت اقتصادی با اعتماد به نظام سیاسی کشور.

1- 5 سوالات تحقیق

• چه رابطه ای بین رضایت اقتصادی و سیاسی در نمونه مورد مطالعه این تحقیق وجود دارد؟
• وضعیت رضایت اقتصادی در بین دانشجویان به چه میزان است؟
• عوامل اقتصادی موثر بر رضایت سیاسی در بین دانشجویان چه می باشند؟

2ـ1ـ1ـ بررسی برخی از نظریات اساسی درباره اصلاحات ارضی……………………………….. 9

2ـ1ـ1ـ1ـ دیدگاه ساختی ـ كاركردی……………………………………………………………….. 11

2ـ1ـ1ـ2ـ نظریه كارل ماركس……………………………………………………………………. 13

2ـ1ـ1ـ3ـ نظریه طبقاتی ماركس………………………………………………………………….. 15

2ـ1ـ1ـ4ـ نظریه سومبارت………………………………………………………………………… 16

2ـ1ـ1ـ5ـ نظریه راجرز…………………………………………………………………………… 17

2ـ1ـ1ـ6ـ مفهوم‌شناسی کنش ارتباطی…………………………………………………………….. 17

2ـ1ـ1ـ7ـ نظریه ماكس وبر……………………………………………………………………….. 19

2ـ1ـ1ـ8ـ نظریات مشارکت و توسعه…………………………………………………………….. 20

2ـ1ـ1ـ9ـ نظریات مربوط به توسعه پایدار……………………………………………………….. 21

2ـ1ـ1ـ10ـ نظریه حزب توده در مورد اصلاحات ارضی………………………………………… 24

2ـ2ـ مبانی نظری…………………………………………………………………………………. 26

2ـ2ـ1ـ پیشینه اصلاحات ارضی در جهان………………………………………………………… 26

2ـ2ـ2ـ مالکیت زمین و اجاره‌داری پیش از اصلاحات ارضی در ایران…………………………. 28

2ـ2ـ3ـ سه مرحله‌ی اصلاحات ارضی……………………………………………………………. 30

2ـ2ـ4ـ دادن غرامت در طرح اصلاحات ارضی…………………………………………………. 31

2ـ2ـ5ـ مالکیت پس از اصلاحات ارضی…………………………………………………………. 34

2ـ2ـ6ـ اصلاحات ارضی و سرمایه‌داری…………………………………………………………. 35

2ـ2ـ7ـ توسعه همه‌جانبه روستایی…………………………………………………………………. 36

2ـ3ـ پیشینه مطالعاتی موضوع……………………………………………………………………. 37

2ـ3ـ1ـ پیشینه مطالعاتی در ایران…………………………………………………………………. 37

2ـ3ـ2ـ پیشینه مطالعاتی در خارج از كشور………………………………………………………. 39

2ـ4ـ فرضیات تحقیق………………………………………………………………………………. 40

2ـ5ـ مدل تحلیلی تحقیق……………………………………………………………………………. 41

2ـ6ـ متغیرهای تحقیق و تعریف عملیاتی آن‌ها…………………………………………………… 41

2ـ7ـ تعاریف نظری مفاهیم……………………………………………………………………….. 42

فصل سوم: روش‌شناسی تحقیق

3ـ1ـ روش تحقیق………………………………………………………………………………….. 45

 

3ـ2ـ جامعه آماری و شیوه نمونه‌گیری……………………………………………………………. 46

3ـ3ـ روش گردآوری اطلاعات……………………………………………………………………. 47

3ـ4ـ ابزار گردآوری اطلاعات……………………………………………………………………. 47

3ـ5ـ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات……………………………………………………………… 47

3ـ6ـ اعتبار و روایی ابزار اندازه‌گیری…………………………………………………………… 48

3ـ7ـ پایایی ابزار اندازه‌گیری……………………………………………………………………… 48

فصل چهارم: یافته‌های تحقیق

4ـ1ـ مقدمه…………………………………………………………………………………………. 50

4ـ2ـ یافته‌های توصیفی……………………………………………………………………………. 51

4ـ3ـ آمار استنباطی……………………………………………………………………………….. 58

فصل پنجم: نتیجه‌گیری، بحث و ارائه پیشنهادهای تحقیق

5ـ1ـ مقدمه…………………………………………………………………………………………. 65

5ـ2ـ نتیجه‌گیری…………………………………………………………………………………… 69

5ـ3ـ پیشنهادات……………………………………………………………………………………. 76

5ـ3ـ1ـ پیشنهادات پژوهشی……………………………………………………………………….. 76

5ـ3ـ2ـ محدودیت‌های تحقیق………………………………………………………………………. 77

منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………….. 78

ضمایم و پیوست‌های پژوهش: پرسشنامه

پرسشنامه        80

چکیده

موضوع پژوهش حاضر بررسی تأثیرات اجتماعی ـ اقتصادی اصلاحات ارضی می‌باشد که روستاهای بخش مرکزی اردبیل، دهستان کلخوران جهت مطالعه موردی به‌عنوان جامعه آماری انتخاب شده است. در این مطالعه بررسی تأثیرات اجتماعی و اقتصادی اصلاحات ارضی در بخش مرکزی شهرستان اردبیل به‌عنوان هدف کلی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. روش پژوهش، از نوع روش پیمایشی می‌باشد. به‌دنبال دستیابی به این اهداف، بررسی تأثیرات اقتصادی اصلاحات ارضی در روستا و بررسی تأثیرات اجتماعی اصلاحات ارضی در روستا اهداف فرعی این پژوهش می‌باشد. با توجه به تئوری‌های موجود علاوه بر متغیرهای پیشینه‌ای عواملی چون نوع مالکیت، اعتماد اجتماعی، رفاه اجتماعی و سبک زندگی از متغیرهای مهم و تأثیرگذار در اصلاحات ارضی می‌باشند. هر کدام از افراد ساکن روستاهای تابعه دهستان کلخوران بخش مرکزی اردبیل به‌عنوان جامعه آماری می‌باشد. با استفاده از روش نمونه‌گیری غیرتصادفی هدفمند تعداد نمونه جامعه آماری 130 نفر برآورد شده است. نتایج آزمون همبستگی پیرسون و تحلیل واریانس یک‌طرفه نشان می‌دهد که میزان تأثیرات اجتماعی، اقتصادی اصلاحات ارضی برحسب پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی متفاوت است. نتایج حاصل از ضریب همبستگی پیرسون نشان می‌دهد که بین تغییر در نوع مالکیت روستائیان میزان اعتماد اجتماعی، میزان مشارکت اجتماعی روستائیان و تغییر در میزان دسترسی به امکانات رفاهی روستائیان و اصلاحات ارضی رابطه آماری معنی‌داری وجود دارد.

واژگان کلیدی: اصلاحات ارضی ـ مشارکت اجتماعی ـ اعتماد اجتماعی ـ دسترسی به امکانات

مقدمه

درباره اصلاحات ارضی، صاحب‏نظران موافق مقتضیات جامعه خود و از دید رشته‏های تخصصی خویش و به‌واسطه وجود جنبه‏های مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی

این مطلب را هم بخوانید :

خرید پکیج آموزشی درمان پوست آن نظریات متفاوت و غالباً متناقضی ابراز داشته‏اند. این ابهام و تناقض و تا حدی عقب‏افتادگی علمی که در زمینه مطالعه اصلاحات ارضی وجود دارد تا اندازه‏ای نیز ناشی از آنست که موضوع آن در هیچ‏یک از علوم اجتماعی پایگاه‏ تخصصی خاصی تاکنون نداشته است، به بیان دیگر، اصلاحات ارضی در قلمرو ارضی علوم اجتماعی فاقد مالکیت خصوصی بوده است.

در نظر افراد مختلف، اصلاحات ارضی معانی متفاوت دارد. برخی از مردم‏ اصلاحات ارضی را به‌معنای تملک زمین‏هائی‌که در گذشته از آن محروم بوده‏اند می‌دانند، بعضی دیگر اصلاحات ارضی را به‌معنای مجموعه برنامه‏هائی که برای حل‏ مسائل زمینداری به‌کار می‌رود تعریف کرده‏اند. عده‏ای اصلاحات ارضی را وسیله‏ای‏ برای مداخله دولت در حقوق مالکیت خصوصی افراد پنداشته‏اند و معتقدند که هدف‏ اساسی اصلاحات ارضی تغییر ترکیب طبقاتی جامعه و از بین بردن قدرت و نفوذ طبقه‏ عمده مالکان و ایجاد ثبات سیاسی است. برخی از دانشمندان معنای وسیعی برای‏ اصلاح ارضی قائل می‌شوند و آن‌را شامل کلیه فعالیت‌های لازم برای توسعه کشاورزی، افزایش بازده محصولات و بهبود زندگی روستائیان می‌دانند و سرانجام در نظر اکثر مردم مراد از اصلاحات ارضی تقسیم اراضی مزروعی بین کشاورزان است، بر روی‏ هم، اصلاحات ارضی می‌تواند همه معانی مذکور را دربر گیرد.

از نظر جامعه‏شناسی اصلاحات ارضی یک تغییر اساسی در نهادهای جامعه‏ است زیرا در جوامع کشاورزی نهاد مالکیت ارضی تنها به قلمرو مناسبات اقتصادی‏ و بهره‏برداری از زمین منحصر نمی‌شود بلکه روابط قدرت و مناسبات اجتماعی افراد را نیز دربر دارد. از این‌رو اصلاحات ارضی را می‌توان به‌عنوان یک نهضت اجتماعی‏ که هدف آن تغییر روابط زمینداری به نفع کشاورزان است تعریف کرد. بدیهی‏ است تغییر روابط زمینداری متضمن تغییرات اساسی از جمله تقسیم اراضی بزرگ، بهبود روابط اجتماعی در زمینه بهره‏برداری کشاورزی و تغییر روابط قدرت و ترکیب‏ طبقاتی جامعه است‏.

1ـ1ـ بیان مسأله

زمین از گذشته‌های بسیار دور مهم‌ترین و حیاتی‌ترین منبع اقتصادی مردم و حكومت‌ها در ایران بوده است. هرچند كه بازرگانی و تولید نیز پیوسته در شهرها و بازارهای ایران در جریان بوده، ولی از نظر وسعت و شمول، هیچ‌گاه در مقام مقایسه با اقتصاد زراعی و درآمد حاصل از كشاورزی قرار نداشته است (هاشمی، 1380: 35).

فروپاشی نظام‌های فئودالی و اربابی اتفاقی بود كه دیر یا زود در تمامی جهان به‌وقوع می‌پیوست. چنانچه از سال 1910 تا 1963 در 30 كشور جهان اصلاحات ارضی صورت گرفت (احرار، بی‌تا، 71) دوران طولانی حاكمیت نظام ارباب و رعیتی در شرایطی دوام داشت كه هیچ‌گونه تغییر و تحركی در نظام فكری، شیوه‌های اطلاع‌رسانی، ابزار تولید و حمل و نقل و نیازهای دهقانان متصور نبود. روستایی در محیط بسته روستا اسیر سرنوشتی بود كه دیگران برای او رقم می‌زدند. قدرت ارباب كه پشتوانه حكومت مركزی را با خود داشت امكان هرگونه دگراندیشی را از دهقان سلب می‌كرد (آشوری، 1376: 32).

اصلاحات ارضی با مجموعه‌ی پیچیده‌ای از علت‌ها و پیامدها، نقطه پایانی بود بر نظام دیرپای اربابی كه ساختار اجتماعی، فرهنگی، تولیدی و مدیریتی و نهایتاً شكل كالبدی روستا را تحت تأثیر قرار داد.

منظور از اصلاحات ارضی، تغییری است كه دولت در بنیان­های كشاورزی انجام می­دهد­­. بنیان‌های کشاورزی عبارت­اند از: (مجموعه روابط اجتماعی ـ حقوقی موجود میان مردم درباره تقسیم زمین، مشخصات ویژه مؤسسات كشاورزی بزرگی، كوچكی و… و درجه استقبال مؤسسات كشاورزی (علی­بابایی 1369: 49).

اصلاحات ارضی در ایران با حکم شاه آغاز و در سه مرحله اجرا شد. هدف این اصلاحات، انتقال مالکیت زمین به کشاورزان بود. اصلاحات ارضی با تصویب قانون اصلاحات ارضی در تاریخ ۱۹ دی ۱۳۴۰ آغاز شد و با رفراندوم ۶ بهمن ۱۳۴۱ به مرحله اجرا درآمد. اصلاحات ارضی در سه مرحله انجام شد:

در مرحله نخست تعیین شد که هیچ مالکی بیش از یک ده ششدانگ یا ششدانگ زمین در چند ده مختلف نداشته باشد. دولت زمین‌های مازاد بزرگ مالکان را خریداری و بخش‌هایی که دارای زارعان صاحب نسق بودند را به‌صورت اقساطی به آن‌ها فروخته و زمین‌های بلاکشت باقی‌مانده تحت عنوان اراضی دولتی در اختیار دولت قرار می‌گرفت. با فروش سهام کارخانجات دولتی ترتیب بازپرداخت بهای زمین‌ها به مالکان فراهم گردید.

در مرحله دوم صاحبان زمین‌های استیجاری می‌باید یا به تقسیم درآمد حاصل از اجاره بپردازند و یا براساس قراردادهای اجاره زمین‌ها را به زارعان بفروشند. به‌عبارت دیگر مالکان موظف شدند که یا ملک کشاورزی خود را برای سی سال به کشاورزان اجاره نقدی دهند و یا آن را با توافق بدان‌ها بفروشند. بدین ترتیب حداکثر مالکیت زمین‌ها در دست یک مالک بسیار محدود شد. املاک موقوفه عام نیز براساس درآمد آن زمین به اجاره درازمدت ۹۹ ساله به کشاورزان واگذار گردید. در مورد موقوفات خاص متولیان مجبور به فروش آن‌ها به دولت و تقسیم آن بین کشاورزان شدند.

در مرحله سوم مالکانی که ملک خود را اجاره داده بودند براساس قانون تقسیم و فروش املاک مورد اجاره به زارعین مستأجر مصوب 1347 ملزم شدند یا زمین خود را به زارعان بفروشند؛ یا با رضایت مالک و زارع به نسبت بهره مالکانه یا عرف محل آن را با یکدیگر تقسیم کنند.

از نظر جامعه‏شناسی اصلاحات ارضی یک تغییر اساسی در نهادهای جامعه‏ است زیرا در جوامع کشاورزی نهاد مالکیت ارضی تنها به قلمرو مناسبات اقتصادی‏ و بهره‏برداری از زمین منحصر نمی‌شود بلکه روابط قدرت و مناسبات اجتماعی افراد را نیز دربر دارد. از این‌رو اصلاحات ارضی را می‌توان به‌عنوان یک نهضت اجتماعی‏ که هدف آن تغییر روابط زمینداری به نفع کشاورزان است تعریف کرد. بدیهی‏ است تغییر روابط زمینداری متضمن تغییرات اساسی از جمله تقسیم اراضی بزرگ، بهبود روابط اجتماعی در زمینه بهره‏برداری کشاورزی و تغییر روابط قدرت و ترکیب‏ طبقاتی جامعه است‏.

شهرستان اردبیل به‌عنوان یكی از قطب‌های سطح متوسط كشاورزی به‌دنبال اجرای اصلاحات ارضی و به‌هم خوردن سیستم مالكیت زمین‌های كشاورزی و نظام ارباب ـ رعیتی، از یك سو با گرفتن زمین‌ها از اربابان، بسیاری روستاییان به جهت عدم مشمول بودن قانون اصلاحات ارضی و نداشتن قرارداد رسمی سهم‌بری نبسته بیكار و روز به روز فقیرتر شدند و اكثریت دهقانانی كه صاحب زمین شدند قطعه زمین‌های كوچك و نامرغوبی به‌دست آوردند و نیمی از زمین‌ها اصولاً تقسیم نشد و در اختیار بزرگ مالكان باقی ماند (مقاومت شكننده، پیشین: 474). كه این موارد و عواملی از این قبیل موجب تغییراتی در سطوح مختلف اقتصادی و اجتماعی روستائیان شده است. لذا این پژوهش با بررسی نظریه‌ها و اسناد و تحلیل‌های تخصصی در حوزه اصلاحات ارضی با رویكردی جامعه‌شناختی درپی تبیین و تحلیل اثرات اجتماعی و اقتصادی ناشی از اصلاحات ارضی در بین روستا‌های تابعه بخش مركزی شهرستان اردبیل می‌باشد. به‌عبارتی تحقیق حاضر درپی آن خواهد بود كه تحقق اصلاحات ارضی به‌لحاظ اقتصادی و تغییرات در نظام مالكیت در تغییرات سازمان تولید، تغییرات سطح زیرکشت و بازده محصولات، تغییر حجم سرمایه‏گذاری و هزینه‏های جاری کشاورزی، تغییر سطح درآمد خانوارهای زارع چه تأثیری داشته است و همچنین اثرات عمده اجتماعی اصلاحات ارضی از قبیل تغییر بنیان و ترکیب طبقاتی‏ ده، توزیع عادلانه‏تر عوائد کشاورزی و نحوه اتخاذ تصمیم درباره امور بهره‏برداری‏ زراعی چگونه از طریق اصلاحات ارضی مورد دگرگونی قرار گرفته است؟

1ـ2ـ اهداف تحقیق

1-1- بیان مسئله. 2

1-2-  اهمیت و ضرورت تحقیق.. 9

1-3- اهداف تحقیق.. 11

1-4- سوالات تحقیق.. 11

فصل دوم:ادبیات و مبانی نظری

2-1- پیشینه تحقیق.. 13

2-2- تعاریف نزاع و ابعاد مفهومی آن. 25

2-3- مروری برنظریه های مرتبط.. 28

2-4- نظریه های انحرافات اجتماعی.. 30

2-5- تئوری های جامعه شناسی تبیین نزاع. 32

2-6- خشونت و پرخاشگری.. 33

2-7- نظریه کنترل اجتماعی.. 37

2-8- خویشاوندگرایی.. 42

2-9- نظریه مشارکت اجتماعی.. 45

2-10-فرهنگ شهروندی.. 49

2-11- رابطه بین نظریه ها با فرضیه ها 62

2-12- خلاصه و جمع بندی نظریات… 65

2-13- مدل مفهومی تحقیق.. 65

2-14- چارچوب نظری پژوهش (مدل تلفیقی پژوهش) 66

2-15- فرضیات… 67

فصل سوم:روش تحقیق

3-1- روش تحقیق.. 69

3-2- روش گردآوری داده ها 69

3-3- جامعه آماری.. 70

3-4- واحد نمونه ای.. 70

3-5- حجم نمونه و شیوه نمونه گیری.. 70

3-6- شیوه ی نمونه گیری.. 71

3-7- پایایی و روایی ابزار پژوهش… 71

 

3-8- پایایی پرسشنامه. 72

3-9- تفسیر توصیفی.. 72

3-10- روش آماری تجزیه و تحلیل داده ها 72

3-11- تعاریف مفهومی و عملیاتی مفاهیم و متغیرها 73

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- مقدمه. 79

4-2-  روش تجزیه و تحلیل داده ها 79

فصل پنجم:بحث و نتیجه گیری

5-1- مقدمه. 102

5-2- بحث و نتیجه گیری.. 102

5-3- بحث پیرامون فرضیه های تحقیق.. 106

5-4- نتیجه گیری.. 110

5-5- پیشنهادهای تحقیق.. 111

5-6- دیگر پیشنهادهای کاربردی.. 113

منابع. 115

ضمائم. 123

مقدمه

اساسا آسیب های اجتماعی ناشی از روابط ناسالم انسانی است که بنیان های جامعه را به طور جدی تهدید می‌کند ومانع تحقق نیازمندی ها وتقاضاهای افراد کثیری می گردد به نظر می رسد آسیب های اجتماعی وقتی به وجود می‌آید که نهادهای تنظیم کننده روابط بین افراد با شکست روبرو شده ودچار تزلزل شوند که نتیجه آن شکل گیری شکاف های عمیق بین افراد است،در چنین وضعیتی قوانین تنظیم کننده روابط انسانها مورد بی احترامی قرار می‌گیرند ومتزلزل می‌شوند زیرا قانونمندی و پذیرش قانون ریشه در ساختارهای جامعه دارد ودر روابط با فرهنگ عمومی جامعه قابل پذیرش است (کلانتری ودیگران،1384 :702).

جامعه شناسان و آسیب شناسان اجتماعی عمده ترین آسیب های اجتماعی در جامعه ایران راچنین برشمرده اند، اعتیاد، روسپیگری، نزاع ودرگیری، سرقت، قتل، خودکشی، فرار، تکدی وجرائم مالی، از این رو این گونه آسیب ها در نظر آسیب شناسان اجتماعی دارای اهمیت واولویت در مطالعه و پژوهش و اقدام اجتماعی قرار دارد (خراطها وجاوید،1384 :16).

پدیده نزاع و درگیری در جامعه از آن دسته از آسیب­هایی است که با ایجاد اخلال در روابط اجتماعی، فصایی آکنده از بغض، کینه و دشمنی را میان افراد بوجود می­آورد که این امر با زمینه سازی برای ایجاد نزاع وتنش های بعدی، جامعه را از نظر مادی و معنوی متضرر می‌سازد این پدیده در کشور ما که دارای بافت جمعیتی چند قومیتی است به عنوان پدیده ای مسئله ساز ظاهر می‌شود. پدیده نزاع‌های جمعی در مناطقی از کشور که به شدت متاثر از ارزش‌های سنتی وطایفه ای خود می باشد و گرایش و پایبندی کمتری نسبت به قانون دارند، بیشتر مشهود است از سوی دیگر متاسفانه هنوز خشونت و نزاع از جمله موضوعاتی است که در فرهنگ بعضی از هموطنان، شاخص قدرت و یا دفاع از منزلت اجتماعی وفرهنگی وحیثیت خانوادگی محسوب می‌شود (پور افکاری،1383 :3).

1-1- بیان مسئله

ایران كشوری چند قومی است و تاریخ سیاسی آن درمقاطع مختلف با نقش فعال قبایل و طوایف گره خورده است در واقع تحلیل تاریخ كشورمان بدون تحلیل حضورآنها درجنگها و سایر رویدادهای مملكتی مقدور نیست. نقش آنها گاهی مثبت و گاهی منفی است صرف نظر از این نقشها، گاهی درون این گروه­ها و هم­چنین در

این مطلب را هم بخوانید :

پایان نامه تاثیر هشت هفته تمرین مقاومتی عضلات دور ونزدیک کننده و چرخاننده‌های ران بر درد و زاویه ی Q مردان مبتلا به سندرم پتلو فمورال بعضی از روستاها و شهرها برخوردهایی شكل می­گیرد كه آثار تخریبی آن، امنیت و آسایش مردم را بخاطر قتل­ها و كشتارهای بی امان، سلب می­نماید و این یكی ازمشكلات ماست. هنوز درگوشه و كنار كشورمان بعد از گذشت این همه دگرگونی­های اجتماعی و تغییرات فرهنگی، آثار ناگوار پدیده­­ای به نام نزاع­های جمعی و درگیریهای قومی وقبیله­ای مشاهده می­شود، هنوز خشونت و نزاع ازجمله موضوعاتی است كه درفرهنگ بعضی از هموطنان، شاخص قدرت و یا دفاع ازمنزلت اجتماعی و فرهنگی و حیثیت خانوادگی محسوب می شود (پورافكاری، 1383: 3).

«با توجه به اینکه در مناطق مختلف کشور بر طبق آداب و آیین خاص فرهنگی معمولا بخش مهمی از اعمال خشونت بار، گزارش نمی‌شود و معمولا به دلیل ترس ازعواقب آن (بویژه در زنها) کتمان می‌شود آمار و ارقام، فقط بخش اندکی از خشونت های جاری در کشور را نشان می‌دهند.» (بخارایی، 1390: 317).

مفهوم نزاع دسته‌جمعی شركت در درگیری و منازعه یعنی روی آوردن به ضرب و جرح. یعنی دست زدن به جرم علیه اشخاص كه تبعات حقوقی فراوانی برای افراد به‌ بار می‌آورد.

خشونت و نزاع از جمله موضوعاتی است كه بعنوان یكی از مسائل و آسیب های اجتماعی توجه اندیشمندان وجامعه شناسان را به خود جلب نموده است و تاكنون دیدگاههای متفاوتی را دراین باره مطرح نموده اند كه اغلب آنها این موضوع را درقالب جنگ مورد بررسی قرار داده اند، دراین زمینه منابع بسیار وجود دارد كه بیشتر جنبه های فردی این پدیده را مورد بررسی قرارداده و كمتر به حالتهای گروهی وجمعی این موضوع پرداخته شده است. نزاع جمعی یك نوع رفتار جمعی است كه از جمله آسیب ها و مسائل اجتماعی بشمار می رود و «رفتار جمعی به رفتاری گفته می شود كه براثر وضعیت یا حادثه ای از شخص یا  اشخاص سر می زند ودراثر درگیری اجتماعی به دیگران منتقل و درنتیجه گروه كمابیش نامتجانسی را بوجود می آورد.»(اگبرن و نیمكف، 1356: 173).

پدیده نزاع و درگیری در جامعه از آن دسته از آسیب های اجتماعی است که با ایجاداختلال درروابط اجتماعی فضایی آکنده از بغض وکینه ودشمنی را در میان افراد بوجود می آورد که این امر با زمینه سازی برای ایجاد نزاع و تنش­های بعدی جامعه را از نظر مادی و معنوی متضرر می‌سازد. پدیده نزاع‌های جمعی در مناطقی از کشور که به شدت متأثر از ارزش­های سنتی و طایفه­ای خود هستند وگرایش و پایبندی کمتری نسبت به قانون دارند، بیشتر مشهود است.

نزاع دسته‌جمعی درگیری بدنی یا رفتار پرخاشگرانه ای یا ستیزه جویانه ای است که حداقل شامل سه نفر است و از این منظر در چارچوب و محدوده روابط متقابل اجتماعی تجلی و بروز می‌یابد و می‌توان آن را به عنوان یک پدیده اجتماعی تعریف کرد، این پدیده که رفتار جمعی محسوب می‌شود در زمره آسیب­های اجتماعی قرار می­گیرد و در برخی اجتماعات کوچک و خاصه اجتماعات روستایی رواج دارد (صدیق سروستانی،1389: 7).

نزاع‌های جمعی درگذشته و امروز منشا خسارات مالی و جانی بسیاری از جمله انهدام دام­ها، تخرب مزارع و باغ­ها، غارت اموال، مهاجرت های اجباری، ضرب وجرح، نقص عضو و قتل گردیده و مانع توسعه انسانی و اجتماعی بوده است (عبدالهی،1373: 23).

جامعه شناسان و آسیب شناسان اجتماعی عمده ترین آسیب­های اجتماعی در جامعه امروز ایران را چنین برشمرده اند: اعتیاد، روپیسگری، نزاع ودرگیری، سرقت، قتل، خودکشی، فرار، تکدی وجرائم مالی از این رو اینگونه آسیب ها درنظر آسیب شناسان اجتماعی دارای اهمیت و اولویت در مطالعه و پژوهش و اقدام اجتماعی قرار دارد (خراطها و جاوید،1384: 16).

درگیری قومی و نزاع‌های جمعی در هر دوره ای از تاریخ وجود داشته و در جوامع سنتی و ایلی این موضوع بیشتر نمود داشته است، شاید ضعف کنترل های خانوادگی و اجتماعی یا نبود قوانین جزائی متقن