سریع خود بر قیمت سهام و بازده سهامداران ممکن است بر سایر فعالیت های شرکت نیز اثرگذار باشد. البته بایستی اذعان داشت که افزایش سرمایه، یکی از بهترین روشهای کسب نقدینگی در جهت توسعه فعالیتها و اجرای طرحهای آتی هم به لحاظ هزینه سرمایه و هم سهولت انجام آن است. لیکن پس از افزایش سرمایه، سهامداران از لحاظ روانی کاهش قیمت سهامشان را کاهش ثروت خود تلقی می کنند و مدیران شرکت را مسئول این امر می دانند..

بازده سهام یکی از فاکتور های مهم در انتخاب بهترین سرمایه گذاری است. سرمایه گذاران علاوه بر اینکه بسیاری از عوامل درون و برون شرکتی را برای پیش بینی و تصمیم گیری در نظر می گیرند، با آگاهی از عوامل مؤثر بر بازده سهام می توانند با کیفیت ودقت بیشتری سرمایه گذاری کنند. یکی از مهمترین عوامل اثرگذار بر بازده سهام، نقدینگی شرکت است. نقدینگی وجه نقد می تواند به ادامه حیات شرکت ها در زمان پریشانی های اقتصادی یا شوک غیرمنتظره کسب و کار کمک کند و کمبود نقدینگی یا ناکافی بودن وجه نقد منجر به حرکت شرکت به سمت ورشکستگی می شود و البته اگر شرکت ها به منظور مواجه نشدن با کمبودوجه نقد و جلوگیری از خسارت های احتمالی ناشی از آن اقدام به نگهداری بیش از حد وجه نقد بنمایند؛ به دلیل راکد ماندن وجه نقد متضرر می شوند. به طور معمول، مدیران به دنبال سطحی از نقدینگی هستند که با توجه به مزایا و معایب نگهداری موجودیهای نقدی حالت بهینه داشته باشد. بنابراین تحقیق حاضر در جهت فراهم آوردن شواهدی در خصوص بررسی رابطه بین میزان نقدینگی با بازده سهام به عنوان یکی از مهمترین شاخص های ارزیابی عملکرد آینده شرکت می باشد.

اهداف پژوهش

اهداف این تحقیق عبارت است از:

اهداف علمی: هدف اصلی تحقیق بررسی رابطه بین نقدینگی و بازده سهام می باشد.

هدف نهایی شناسایی محرک های نقدینگی و تاثیر غیر مستقیم بر بازده سهام

هداف کاربردی: شناسایی چگونگی اثر گذاری نقدینگی بر بازده سهام و کانال های اثر گذار نقدینگی بر بازده

پرسش‏های پژوهش

آیا بین حجم نقدینگی و شاخص بازده سهام ارتباط معنادار وجود دارد؟

آیا بین تغییرات نرخ ارز و شاخص بازده سهام ارتباط معنادار وجود دارد؟

آیا بین شاخص تورم و شاخص بارده سهام ارتباط معنادار وجود دارد؟

آیا بین رشد تولید ناخالص داخلی واقعی و بازده سهام ارتباط معناداری وجود دارد؟

آیا بین درجه باز بودن اقتصاد و بازده سهام ارتباط معناداری وجود دارد؟

 تعاریف مفهومی و عملیاتی پژوهش

شاخص بازده سهام:

بازده کل و یا بازده دوره نگهداری، قابل مقایسه ترین معیار سنجش نتیجه یک سرمایه‌گذاری، صرف نظر از نوع دارائیهای مورد سرمایه گذاری است.

بازده سهام از دو قسمت تشکیل می شود:

• بازده ناشی از دریافت سود سهام( سود نقدی)
• بازده ناشی از تغییرات قیمت سهام(سود سرمایه‌ای)

نرخ بازده هم برای دوره‌های گذشته و هم برای دوره های آینده قابل محاسبه است. چنانچه شما سهمی را درابتدای یک دوره زمانی خریداری نمائید، بازده دوره نگهداری یا بازده کل از فرمول زیر استخراج می گردد.

اگر Dt سود نقدی سهم در یک دوره مالی و Pt و Pt-1 قیمت سهم  در ابتدا و انتهای دوره مالی یادشده باشد آنگاه درامد سهم(E) برابر است با:

Et = Dt + (Pt – Pt-1)

 

با تقسیم این معادله بر Pt-1 ، بازده سهم(Y) در طول دوره به دست می‌آید:

Yt = (Dt/ Pt-١) + (Pt – Pt-١) / Pt-١

 

چنانکه پیداست، بازدهی سهم همیشه مثبت نیست؛ و بسته به میزان تغییرات قیمتی در دوره

نگهداری و میزان پرداخت سودنقدی در پایان دوره مالی ممکن است مثبت،  صفر یا حتی منفی شود.

حجم نقدینگی:

به مجموعه پول (سپرده‌های دیداری بخش غیردولتی نزد بانک‌ها و اسکناس و مسکوک در دست اشخاص) و شبه پول (سپرده‌های سرمایه‌گذاری مدت‌دار، سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز و سپرده‌های متفرقه) نقدینگی گفته می‌شود.(ر.ک : تعاریف و مفاهیم استاندارد ، مرکز آمار ایران) در یک تعریف ساده، مجموع اسکناس و مسکوکات و منابع اعتبارات بانکی، مهم ترین اجزای تشکیل دهنده نقدینگی هستند. و یا به عبارت بهتر نقدینگی عبارت است از مجموع اسکناس و مسکوکات در دست مردم به علاوه سپرده های کوتاه مدت (پول) و سپرده های بلند مدت (شبه پول).

 متغیرهای تحقیق

که در آن:

Rit:بازده سهام

Liquidityit:حجم نقدینگی

Fundamentalsit:متغیرهای کنترل که شامل متغیرهای کلان اقتصادی از جمله نرخ ارز حقیقی،نرخ رشد واقعی سرانه،تورم،درجه باز بودن اقتصاد،سهم تجارت از بازار سرمایه،سهم تجارت از تولید ناخالص داخلی می باشد.

 مراحل و طرح کار

• روش کلی تحقیق

روش به کاررفته در تحقیق حاضر از نوع توصیفی – تحلیلی می باشد که به منظور تطبیق تئوری های مالی با واقعیت جوامع ، روابط علی بین متغیرها با استفاده از آمار و ارقام مورد بررسی قرار میگیرد و پس از تطبیق با تئوری ها با استفاده از آمار استنتاجی و روش های اقتصادسنجی رد یا اثبات فرضیه های ارائه شده مورد آزمون قرار میگیرد.

• روش گردآوری داده­ها و اطلاعات

اطلاعات موردنیاز در این تحقیق از طریق منابع مختلف گردآوری شده است.داده های موردنیاز از وب سایت های مختلف (سازمان بورس اوراق بهادار تهران ) و صورت های مالی شرکت های مورد مطالعه  گردآوری شده است و همچنین کتابها و مقالات مختلف مرتبط با این موضوع مورد استفاده قرار گرفته است.

• جامعه آماری

جامعه اماری شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران  در طی سال های 1380 الی 1392 می باشد.وبا استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده، تعداد عناصر مورد نیاز از هر گروه انتخاب خواهد شد. در زیر فرمول تعیین نمونه آورده شده است .

= تعداد نمونه، = تعداد کل جامعه آماری، p= نسبت موفقیت در جامعه و از آنجایی که می‌خواهیم n یعنی تعداد نمونه حداکثرباشد p معادل یک دوم است.، = دقت برآورد، = مقدار متغیر  نرمال متناظر با سطح اطمینان  درصد

روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده­ها

در این تحقیق این تحقیق از نوع کاربردی  است و در این تحقیق از روش اقتصاد سنجی پانل دیتا یا داده های تابلویی استفاده خواهد شد که توضیح مختصر ان به شر

این مطلب را هم بخوانید :

نام و نشان تجاری و انتخاب نام تجاریح ذیل است:

روش پنل دیتا:

انواع داده¬هایی که عموماً برای تحلیل¬های تجربی به کار برده می¬شوند، در سه گروه مورد بحث و بررسی قرار می¬گیرند:

• داده¬های سری زمانی
• داده¬های مقطعی
• داده¬های تلفیقی سری زمانی و مقطعی

در داده¬های سری زمانی مقادیر یک یا چند متغیر را طی یک دوره زمانی مشاهده می¬کنیم (برای مثال GDP طی چند فصل یا چند سال) در داده¬های مقطعی، مقادیر یک یا چند متغیر برای چند واحد یا مورد نمونه¬ای در یک زمان یکسان جمع¬¬آوری می¬شود (برای مثال نرخ¬های جرم و جنایت برای  سی استان ایران  در در یک سال معین).

داده¬های تابلویی ترکیبی از داده¬های مقطعی و سری زمانی می¬باشد، یعنی اطلاعات مربوط به داده¬های مقطعی در طول زمان مشاهده می¬شود. بدین¬صورت که چنین داده¬هایی دارای دو بعد می باشند که یک بعد آن مربوط به واحدهای مختلف در هر مقطع زمانی خاص است و بعد دیگر آن مربوط به زمان می¬باشد. برای براورد مدل هایی که از این متغیر ها در انها استفاده می شود از روش پنل دیتا استفاده می شود.

 

به طور کلی می­توان گفت مزیت استفاده از داده­های تلفیقی نسبت به سری­های زمانی و داده­های مقطعی آن است که داده­های تلفیقی، با ترکیبی از سری­های زمانی و مقطعی، اطلاعات بیشتر، تنوع یا تغییرپذیری بیشتر، همخطی کمتر بین متغیرها، درجات آزادی و کارآیی بیشتر را فراهم می­کند. سری­های زمانی معمولاً دچار همخطی هستند در حالی‌که در داده‌های تلفیقی، بعد مقطعی داده­ها موجب افزایش تغییرپذیری یا تنوع بسیار زیادی می­شود که با در دست داشتن این اطلاعات می­توان برآوردهای معتبرتری انجام داد. در ضمن این روش امکان بیشتری برای شناسایی و اندازه­گیری اثراتی را فراهم می­کند که به وسیله فقط آمارهای مقطعی و یا فقط سری زمانی به سادگی قابل شناسایی نیست. برای آشنایی بیشتر مدل پانل دیتای زیر را در نظر بگیرید:

Yit = αi + βit Xit + Uit

که در آن:

αi عرض از مبدأ،

β = (β1, β2, … ,βk) بردار ضرایب یا پارامترها،

Xit شامل k متغیر توضیحی است،

Uit جمله اخلال مدل می باشد که از فروض کلاسیک رگرسیون خطی پیروی می­کند،

i = 1, 2, … ,N تعداد مقاطع و

t = 1, 2, … ,T دوره زمانی است.

در این صورت تخمین معادله فوق به فروض ما درباره عرض از مبدأ، ضریب شیب و جمله خطای Uit بستگی دارد. روش‌های متداول برای تخمین معادله فوق با استفاده از داده‌های ترکیبی عبارتند از:

1- روش مدل اثرات مشترک[1]

2- روش مدل اثرات ثابت[1]

3- روش مدل اثرات تصادفی[1]

برای انتخاب هر یک از این روش ها از ازمون های تشخیصی بصورت ذیل استفاده خواهد شد.

برای تعیین نوع مدل مورد استفاده در داده­های ترکیبی از آزمون­های مختلفی استفاده می‌شود. رایج­ترین آن‌ها آزمون چاو[1] برای استفاده از مدل اثرات ثابت در مقابل مدل برآوردی داده­های تلفیق شده(Pooled) است. آزمون هاسمن[1] برای استفاده از مدل اثر ثابت در مقابل مدل اثر تصادفی است.

1-2-مقدمه

جریان های نقدی در بسیاری از تصمیمات مالی، مدل های ارزش گذاری اوراق بهادار، روش های ارزیابی طرحهای سرمایه ای و غیره، نقش محوری دارند. اطلاعات مربوط به جریان های نقدی همچنین از لحاظ درون سازمانی نیز اداره امور را در کاراترین شکل خود امکان پذیر می سازد و منجربه اتخاذ تصمیمات بهینه در زمینه های عملیاتی، سرمایه گذاری و تأمین مالی می شود.

در چارچوب نظری حسابداری مالی که تأمین کننده ی هدف های گزارشگری مالی است توجه خاصی به جریان های نقدی و امکان پیش بینی ان مبذور شده است. شرکت باید بتواند وجوه نقد کافی برای ایفای تعهداتش به هنگام سررسید و سایر عملیات نقدی و از جمله سود نقدی سهام ایجاد نماید.

جریان نقد عملیاتی[1] (CFO)، وجه نقدی است که از فعالیت های عملیاتی واحد تجاری جاصل می شود. اما جریان های نقد آزاد[2] (FCF) وجوهی است که بعد از تعدیلاتی بر روی جریان نقد عملیاتی به دست می آید. نظریه ی جریانهای نقد آزاد که در سال 1986 برای اولین بار توسط جنسن[3] مطرح شد و به تدریج توسعه یافت. یکی از مباحث جدید در ادبیات مالی اتسک ه رفتار شرکتهایی را توصیف می کند که با نظریه های قبلی اقتصادی قابل توجیه نبود.

جریان های نقد آزاد یکی از معیارهای اندازه گیری عملکرد واحد تجاری است و وجه نقدی را نشان می دهد که شرکمت پس از انجام مخارج لازم برای نگهداری یا توسعه دارایی ها در اختیار دارد. جریانهای نقد آزاد می تواند کاربردهای مهمی برای سهامداران در ارزیابی سلامت مالی واحد تجاری داشته باشد. همچنین مدیران نیز می توانند با استفاده کارآمد از منابع تحت مالکیت خود جریان های نقد آزاد را در طرحهایی با ارزش فعلی خالص[4] (NPV) مثبت سرمایه گذاری کرده و باعث افزایش ارزش شرکت گردند.

اما نکته ای که در اینجا باید به آن توجه داشت این است که ممکن است در برخی موارد الزاماً افزایش ثروت مدیران در جهت افزایش ثروت سایر گروهها از جمله سهامداران نباشد در این راستا ممکن است مدیران وجوه مذکور را در پروژه هایی سرمایه گذاری کنند که برای هسامداران ایجاد ارزش نکند و به منظور از بین بردن آثار چنین سرمایه گذاری هایی دست به مدیریت سود بزنند[5].

باید توجه داشت که همه افراد به طور طبیعی به دنبال افزایش منافع شخصی خود هستند. از اینرو مدیران نیز ممکن است بنا به دلایلی نظیر ابقا در شرکت، دریافت پاداش و سایر عوامل، خواسته یا ناخواسته وضعیت شرکت را مطلوب جلوه دهند. تضاد منافع[6] بین مدیران و مالکان (سهامداران)، احتمال خطر ارائه اطلاعات غیرقابل اتکا را افزایش می دهد.

یکی از عواملی که نقش مهمی در ایجاد تضاد بین سهامداران و مالکان دارد پرداخت وجه نقد به سهامداران تحت عنوان سود سهام است. پرداخت سود سهام به طور نقد که کمتر هم مورد توجه قرار گرفته است باعث کاهش منابع تحت کنترل مدیران می شود و به این ترتیب مدیران کنترل خود را بر بازارهای سرمایه از دست داده و در مواقع لازم نمی توانند سرمایه های جدیدی برای شرکت جذب کنند. (جنسن، 2010)

مدیران شرکتها غالباً بدون در نظر گرفتن اندازه مطلوب شرکت تحت مدیریت خود، به دنبال رشد آن هستند. زیرا رشد شرکت دو مزیت عمده برایم دیران می تواند به همراه داشته باشد. از این لحاظ که هم می تواند منابع تحت کنترل مدیران را افزایش داده و قدرت آنها را در شرکت و در بازارهای سرمایه افزایش دهد و هم توأم با پاداش برای مدیران باشد. به این دلیل که غالباً بین پاداش مدیران و رشد فروش شرکت رابطه ی مستقیمی وجود دارد. تمایل شرکت ها در دادن پاداش به مدیران سطح میانی براساس ایجاد رشد در شرکت در مقابل اعطای پاداش به صورت سالیانه باعث بوجود آمدن انحرافاتی مهم در خصوص نحوه ی ترفیع آن ها در شرکت می شود به این خاطر که مدیران علاقه مندند با نشان دادن رشد بخش های تحت مسئولیت خود به هر نحو مسکن، موقعیت جدیدی برای خود به وجود آورند.

طبق نظریه ی جنسن اگر مدیران شرکتها که به هر طریق ممکن به دنبال رشد شرکت خویش هستند، به جای سرمایه گذاری جریانهای نقد آزاد در طرح های با ارزش فعلی خالص منفی و به دنبال آن مدیریت سود برای از بین بردن زبان های ناشی از سرمایه گذاری در چنین طرح هایی، وجوه مذکور را بین سهامداران توزیع کنند، به نفع سهامداران بوده و همچنین وضعیت شرکت نیز بهبود می یابد. (همان منبع)

تاکنون در ایران تحقیقات کمی در مورد جریان های نقد آزاد انجام گرفته و تقریباً تمامی تحقیقات انجام شده در ایران بر نقش جریان های نقد آزاد به عنوان عاملی در مدیریت سود تأکید کرده اند، ولی به عواملی که می تواند این انگیزه را تعدیل کند اشاره نشده است و اهمیت و کاربرد وجوه مذکور نیز مورد بحث قرار نگرفته است. در این تحقیق ابتدا تعاریف متعددی که توسط محققان از جریانهای نقد آزاد صورت گرفته و همچنین به روش ها و مدل های محاسبه جریان های نقد آزاد و ماهیت و مفهوم این وجوه اشاره می شود. همچنین به بحث اهمیت و کاربرد وجوه مذکور برای سهامداران و سرمایه گذاران و همچنین مدیران واحد تجاری پرداخته می شود و چند نسبت مالی که مربوط به جریان های نقد آزاد است و می تواند کاربردهایی برای سهامداران و سرمایه گذاران داشته باشد معرفی می شود و بعلاوه بحث جریان های نقد آزاد به عنوان محرک و انگیزه ای برای مدیریت سود که برای اولین بار توسط جنسن مطرح شد و عواملی که می تواند این انگیزه را تعدیل کنند مورد بررسی قرار خواهد گرفت. (همان منبع)

2-2-تعریف و محاسبه جریانهای نقد آزاد

جریان نقد آزاد برای شرکت معیاری است که سودآوری شرکت را پس از همه ی هزینه ها و سرمایه گذاری ها اندازه گیری می کند. معیار مزبور یکی از معیارهای متعددی است که برای مقایسه و تجزیه و تحلیل سلامتی مالی شرکت ها استفاده می شود.

تاکنون تعریف واحدی از جریانهای نقد آزاد ارائه نشده است اما تعاریف متعددی توسط افراد مختلفی به منظور محاسبه ی جریان های نقد آزاد ارائه شده است که در اینجا به چند مورد اشاره می شود.

تئوری جریانهای نقد آزاد برای اولین بار توسط جنسن توسعه یافت. افزون بر این، تحلیل نظری هزینه های نمایندگی[7] نیز به وسیله ی او در خصوص جریان نقدی آزاد انجام گرفت. در این نظریه، جریان های نقدی آزاد عبارتست از باقیمانده جریان های نقدی پس از کسر وجوه نقد لازم برای سرمایه گذاری در پروژه هایی که خالص ارزش فعلی آنها مثبت ارزیابی می شود. این پروژه ها، طرحهای سرمایه گذاری بلندمدتی هستند که ارزش فعلی جریانهای نقدی ورودی مورد انتظار از آنها بیش از ارزش فعلی جریانهای نقدی خروجی مورد انتظار از آنها است. بدیهی است در محاسبه ارزش فعلی از نرخ هزینه ی سرمایه جهت تنزیل استفاده می شود. (مهام ،1384)

طبق تعریف جنسن جریانهای نقد آزاد از طریق فرمول زیر تعیین می شود: (جنسن،2010)

FCFt =CFOt – investmentt+

که در آن:

FCFt= جریانهای نقد آزاد واحد تجاری در دوره t

CFOt= وجه نقد حاصل از عملیات واحد تجاری در دوره t

investmentt+= جریانهای نقد آزاد موردنیاز برای سرمایه گذاریدر پروژه هایی با NPV مثبت مورد انتظار واحد در دوره t

بعد از جنسن نیز تحقیقات مختلفی انجام شد و تعاریف متعددی از جریان های نقد آزاد ارائه گردید. طبق تعریف لن و پلسن از جریانهای نقد آزاد، وجوه مذکور عبارت است از سود علمیاتی قبل از کسر هزینه استهلاک و پس از کسر مالیات پرداختی، بهره، سود سهامداران ممتاز و عادی طبق تعریف لن و پلسن جریانهای نقد آزاد به صورت زیر تعیین می شود: (لهن[8]،2010)

FCFi,t =(INCi,t ­–TAXi,t –INTEXPi,t –PSDIVi,t –CSDIVi,t)/Ai,t-1