مقدمه………………………………. 1

1- تبیین موضوع تحقیق……………….. 1

2- ضرورت و اهداف تحقیق……………… 1

3- سوالات تحقیق…………………….. 2

4- فرضیه‌های تحقیق………………….. 2

5- پیشینه تحقیق……………………. 3

6- قلمرو تحقیق…………………….. 3

7- روش تحقیق………………………. 3

8- ساختار تحقیق……………………. 3

بخش اول: مفاهیم و کلیات………………. 5

 فصل اول: امارات در نظام حقوقی اسلام………. 6

 مبحث اول: تعریف دلیل، اماره واصل ……………. 6

گفتار اول: تعریف دلیل………………………. 6

گفتار دوم: تعریف اماره…………………….. 11

گفتار سوم: تعریف اصل………………………. 14

 مبحث دوم: نگاهی کوتاه به پیشینۀ امارات ……… 15

 مبحث سوم: مقایسه دلیل، اماره و اصل با یکدیگر…. 17

گفتار اول: مقایسه دلیل و اماره با یکدیگر…….. 17

گفتار دوم: مقایسه دلیل و اماره با اصل……….. 19

 فصل دوم: حجیّت و کیفیّت حجیّت امارات……….. 20

 مبحث اول: اعتبار و حجیّت امارات……………… 20

 مبحث دوم: کیفیّت حجیّت امارت…………………. 23

گفتار اول: امکان تعبد به ظن………………… 23

گفتار دوم: تأسیس اصل در عمل به ظن…………… 35

گفتار سوم: وقوع تعبد به ظن…………………. 38

 فصل سوم: شناسایی ادله اثبات دعوی………… 46

مبحث اول: تعریف ادله اثبات دعوی…………….. 46

 مبحث دوم: سیستم­های دلایل در قوانین…………… 47

گفتار اول: نظام ادله قانونی………………… 48

گفتار دوم: نظام ادله معنوی…………………. 48

گفتار سوم: نظام ادله مختلط…………………. 49

گفتار چهارم: موضع قانونگذار ایران…………… 50

مبحث سوم: اقسام امارات……………….. 51

گفتار اول: اماره قانونی………………… 51

گفتار دوم: اماره قضایی…………………. 53

بخش دوم: ماهیت، جایگاه و اعتبار امارات قانونی   54

 فصل اول: ماهیت و عناصر امارات قانونی…….. 55

مبحث اول: ماهیت اماره قانونی……………….. 55

 مبحث دوم: عناصر امارات قانونی………………. 65

 فصل دوم: اقسام امارات قانونی……………. 70

مبحث اول: امارات نسبی……………………… 70

 مبحث دوم: امارات مطلق……………………… 72

 فصل سوم: نقش و جایگاه امارات قانونی (نسبت آن با سایر ادله) ………………………………….. 77

 مبحث اول: تعارض امارات قانونی با سایر ادله…… 77

گفتار اول: تعارض اماره خلاف­پذیر با سایر ادله….. 78

گفتار دوم: تعارض اماره خلاف­ناپذیر با سایر ادله… 78

 مبحث دوم: تعارض امارات قانونی با اصول عملی…… 79

گفتار اول: تعارض اماره با اصل استصحاب……….. 79

گفتار دوم: تعارض اماره با اصل برائت…………. 83

 مبحث سوم: تعارض امارات با یکدیگر……………. 84

گفتار نخست: تعارض اماره قانونی با اماره قانونی دیگر 84

گفتار دوم: تعارض اماره قضایی با اماره قضایی دیگر 85

گفتار سوم: تعارض اماره قانونی با اماره قضایی…. 86

 مبحث چهارم: انقلاب دعوا…………………….. 87

 فصل چهارم: ویژگی­ها، آثار و اعتبار امارات قانونی    91

 مبحث اول: ویژگی­ها و آثار امارات قانونی………. 91

گفتار اول: ویژگی­ها و توان اثباتی امارات قانونی.. 92

گفتار دوم: آثار و مجرای امارات قانونی……….. 94

 مبحث دوم: اعتبار امارات قانونی……………… 95

بخش سوم: ماهیت، مبانی و اعتبار امارات قضایی 97

 فصل اول: ماهیت و ارکان امارات قضایی……… 98

مبحث اول: ماهیت اماره قضایی ……………….. 98

مبحث دوم: ویژگی­ها و ارکان امارات قضایی……… 123

گفتار اول: ویژگی­های امارات قضایی…………… 123

گفتار دوم: ارکان امارات قضایی……………… 124

 فصل دوم: مبانی امارات قضایی……………. 125

 مبحث نخست: ظنون دادرسان…………………… 125

مبحث دوم: عرف و عادت……………………… 128

 مبحث سوم: اوضاع و احوال (قرائن) ………… 131

 فصل سوم: مصادیق بارز واعتبار امارات قضایی.. 132

 مبحث اول: مصادیق بارز امارات قضایی…………. 132

گفتار نخست: معاینه محل و تحقیق محلی………… 132

گفتار دوم: کارشناسی………………………. 138

گفتار سوم: عدم ارائه دفاتر تجاری…………… 142

گفتار چهارم: مشاهدات و ادراکات دادرس……….. 144

 مبحث دوم: اعتبار امارات قضایی……………… 151

نتیجه گیری……………………………….. 152

فهرست منابع و مآخذ……………………. 155

مقدمه

1- تبیین موضوع تحقیق

هر چند در بادی امر نقش امارات در دادرسی مدنی امری غامض و پیچیده به نظر می‌رسد اما تبیین مفهوم و محل جریان امارات در فقه کمک شایانی به بیان مسئله در حقوق ایران خواهد کرد و لذا امارات از منظر فقهی عبارتست از ظنی که شارع، کاشفیت آن را حکما در ردیف کاشفیت قطع قرار داده است و برخی علمای اصول از دلیل ظنی که شارع، کاشفیت آن را حکماً در ردیف کاشفیت قطع قرارداده است به اماره تعبیر کرده‌اند.

بنابر آنچه اجمالاً مطرح شد با مراجعه به قانون می‌توان گفت امارات در حقوق ایران عبارتست از اوضاع و احوالی که به حکم قانون یا در نظر قاضی دلیل بر امری شناخته می‌شود.

2- ضرورت و اهداف تحقیق

حق و عدالت از سر فصل‌هایی است که در نزد همه‌ی انسان‌ها قابل احترام است و بی شک هنگامی حق منشا اثر است که مورد تردید نباشد و گرنه حق مورد تردید نیاز به اثبات دارد و از این رو امارات بعنوان یکی از ادله حل و فصل دعاوی و حفظ حق از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است. و از سوی دیگر امروزه که حیات انسان‌ها گام به گام در حال رشد و پیشرفت است، اثبات حق بیشتر مستلزم دلیل گردیده و در عین حال در کم و کیف دلایل تغییر و تحولات زیادی رخ داده است. در میان ادله اثبات دعوی امارات از جمله دلایلی است که با گذشت زمان و پیشرفت علوم و تکنولوژی و تحولات حقوقی هر روز نقش آن برجسته‌تر می‌شود. در نتیجه شایسته است که به طور مفصل و دقیق به بررسی این قسم از ادله اثبات دعوی بپردازیم.

اهدافی که این تحقیق در پی تبیین آن است عبارتست از بیان امارات در نظام حقوقی اسلام، بیان و تبیین اعتبار و حجیّت آنها از منظر اصولیین و تبیین آثار، ویژگی‌ها و حدود اعتبار امارات قانونی و قضایی و تبیین ارزش اثباتی آنها در دعاوی مطروحه و جاری در محاکم قضایی ایران و همچنین بررسی تطور بار اثباتی امارات در حقوق ایران .

این مطلب را هم بخوانید :

3- سوالات تحقیق

1- امارات از چه زمانی در ردیف ادله‌ی اثبات دعوی قرار گرفتند؟

2- امارات در نظام حقوقی اسلام از چه جایگاهی برخوردارند؟

3- جایگاه امارات قانونی و قضایی در میان سایر ادله‌ی اثبات دعوا کجاست؟

4- ماهیت، عناصر، آثار و ویژگی‌های امارات قانونی چیست؟

5- ارکان، مبانی و حدود امارات قضایی چیست؟

4- فرضیه‌های تحقیق

1- مفهوم اماره ابتدائاً در اثبات دعوی ظهور کرده است و قبل از آنکه اماره‌ی قانونی بوجود آید بعنوان قراین و علائمی که اعتقاد قاضی را جلب می‌کرده، ارزش و اثر داشته است.

2- امارات قانونی در تعارض با سایر ادله، اگر اماره قانونی نسبی باشد ادله‌ی دیگر مقدم هستند و اگر اماره قانونی مطلق باشد سایر ادله‌ی اثبات نمیتواند آن را از اعتبار بیاندازد و اگر

 هم بتواند قانونگذار دوباره برای آنها جعل اعتبار می‌کند. و اگر اماره قضایی باشد در تعارض با سایر ادله مقدم می‌شود چون برای قاضی یقین و اطمینان شخصی بوجود می‌آورد. و امارات چه قانونی و چه قضایی مقدم بر اصول عملیه هستند. و امارات قضایی همواره مقدم بر امارات قانونی نسبی هستند.

3- از ویژگی‌های امارات قانونی این است که این امارات تنها مدعی را از مدعی علیه تعیین می‌کند و این امارات به دادرس تحمیل می‌شود و دادرس ملزم است در برابر آن رای صادر کند و دلالتشان غیرمستقیم است. ویژگی بارز امارات قضایی واگذار شدن آنها به صلاحدید دادرس می‌باشد.

4- امارات قانونی تمامی اعتبار خود را از قانون بدست می‌آورد و در کلیه‌ی دعاوی اگر چه دعاوی باشد که به شهادت شهود قابل اثبات نیست معتبر است و اعتبارش عام و فراگیر است و امارات قضایی نیز با حذف مواد 1306 تا 1308 ق.م. در همه‌ی دعاوی اعتبار دارد و می‌تواند مستند رای دادگاه قرار گیرد.

مقالات

ریاضی، علی اکبر، نقش امارات قضایی در اثبات حق، کانون وکلا شماره 9، 8، دوره 74-73

6- قلمرو تحقیق

فقه امامیه و حقوق ایران

7- روش تحقیق

کتابخانه‌ای

8- ساختار تحقیق

تحقیق شامل سه بخش می‌باشد.

بخش اول: مفاهیم و کلیات که شامل سه فصل است: فصل اول: نقش امارات در نظام حقوقی اسلام که شامل سه مبحث است:

مبحث اول: تعریف دلیل، اماره و اصل

مبحث دوم: نگاهی کوتاه به پیشینه اماره

مبحث سوم : مقایسه دلیل، اماره و اصل با یکدیگر

فصل دوم: حجیّت و کیفیّت حجیّت امارات

فصل سوم: شناسایی ادله اثبات دعوا که شامل سه مبحث است. مبحث اول: تعریف ادله اثبات دعوی و مبحث دوم: سیستم‌های دلایل در قوانین و مبحث سوم: اقسام امارات

بخش دوم: ماهیت، جایگاه و اعتبار امارات قانونی

فصل اول : ماهیت و عناصر امارات قانونی که شامل دو مبحث ماهیت امارات قانونی و عناصر امارات قانونی است:

فصل دوم: اقسام امارات قانونی که شامل دو مبحث: امارات نسبی و امارات مطلق است.

فصل سوم: نقش و جایگاه امارات قانونی که شامل سه مبحث است:

مبحث اول: تعارض امارات قانونی با سایر ادله، مبحث دوم: تعارض امارات قانونی با اصول عملیه، مبحث سوم: تعارض امارات با یکدیگر

فصل چهارم: ویژگی ها، آثار و اعتبار امارات قانونی

بخش سوم: ماهیت، مبانی و اعتبار امارات قضایی

فصل اول: ماهیت و ارکان امارات قضایی

فصل دوم: مبانی امارات قضایی که شامل سه مبحث است: مبحث اول: ظنون دادرسان، مبحث دوم: عرف و عادت، مبحث سوم: اوضاع و احوال

فصل سوم: مصادیق و اعتبار امارات قضایی که شامل دو مبحث است، مبحث اول: مصادیق بارز امارات قضایی، مبحث دوم: اعتبار امارات قضایی