کلیات تحقیق.. 1

1- مقدمه  1

1-1 بیان مساله. 2

1-2- اهداف تحقیق.. 3

1-3- سوالات تحقیق.. 3

1-4- روش کار 3

1-4-1- روش تحقیق.. 3

1-4-2- ابزار گردآوری اطلاعات.. 4

1-4-3- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 4

فصل دوم  5

روش تحقیق.. 5

2- مقدمه  5

2-1- شرح چگونگی روش تحقیق.. 6

2-3- ابزارها و روش های گرد آوری اطلاعات.. 6

2-3-1- جمع آوری اطلاعات از طریق کتابخانه. 7

2-3-2- جمع آوری اطلاعات از طریق مشاهده 7

فصل سوم  8

مفاهیم پایه (مبانی نظری عام) 8

3- مقدمه  8

3-1- ادبیات و پیشینه تحقیق(چهارچوب نظری) 8

3-1-1- به لحاظ مبانی نظری.. 9

3-1-2- به لحاظ عملکردی.. 10

3-2- مسکن.. 11

3-2-1- تاریخ پیدایش و تکامل مسکن.. 11

3-2-2- انسان و مسکن.. 12

3-2-3- تعریف مسکن.. 12

3-2-4- مسکن مطلوب.. 13

3-2-4-1- عوامل کلی مؤثر بر مطلوبیت مسکن.. 14

 

3-2-4-2- عوامل مؤثر در مطلوبیت فضاهای خانه: 15

3-2-5- مفهوم سکونت… 16

3-2-6- شیوه های سکونت… 17

3-2-7- چهار شیوه سکونت… 17

3-2-8- مقدمات اساسی سکونت… 18

3-3- مجتمع مسکونی.. 19

3-3-1- تعریف مجتمع مسکونی.. 20

3-3-2- انواع مجتمع های مسکونی.. 21

3-3-3- روند پیدایش مجتمع مسکونی.. 21

3-3-4- مسکن در ایران.. 22

3-3-5- نتیجه گیری و جمع بندی مسایل مربوط به مجتمع مسکونی.. 22

3-4-رویکرد توسعه پایدار در محیط زیست و معماری امروز 23

3-4-1- مفاهیم اولیه. 24

3-4-1-1- محیط زیست… 24

3-4-1-2- توسعه پایدار 24

3-4-1-3- محیط پایدار 24

3-4-1-4- معماری پایدار 25

3-4-2- ابعاد پایداری.. 25

3-4-2-1- پایداری اجتماعی در معماری.. 25

3-4-2-2- پایداری فرهنگی در معماری.. 26

3-4-2-3- پایداری زیست محیطی در معماری.. 26

3-4-2-4-  پایداری اقتصادی در معماری.. 27

3-4-3- اصول معماری پایدار 27

3-4-4- طراحی پایدار 28

3-4-5- اصول طراحی پایدار 28

3-4-6- صرفه جویی در منابع. 28

3-4-7- طراحی برای بازگشت به چرخه زندگی.. 29

3-4-8- طراحی برای انسان.. 29

این مطلب را هم بخوانید :

3-4-9- ارائه راهکارهای موردی طراحی.. 29

3-4-10- ارائه راهکارهایی جهت کاربردی کردن ویژگی های توسعه و طراحی پایدار در امر ساخت و ساز(مداحی و همکارانش): 30

3-5- عناصر پایدار در معماری سنتی ایران.. 32

3-5-1- فضاهای اقلیمی در معماری ایرنی.. 33

3-6- انرژی.. 38

3-6-1- منابع انرژی.. 38

3-6-2- مسائل عمده در حفظ محیط زیست… 39

3-6-3- میزان مصرف انرژی بخش های مختلف… 40

3-6-4- انرژی های تجدید پذیر. 40

3-6-4-1- انرژی خورشید. 41

3-6-4-2- انرژی باد. 42

3-6-4-3- انرژی آب.. 43

3-6-5- انرژی های تجدید ناپذیر(فنا پذیر) 43

3-6-5-1 چوب و هیزم. 43

3-6-5-2- انرژی های فسیلی.. 43

3-6-5-3- انرژی های هسته ای.. 43

3-7- انرژی و معماری.. 43

3-7-1- انرژی در معماری.. 44

3-7-1-1-  دستورالعمل اجرایی در مورد چگونگی بهینه سازی و صرفه جویی.. 45

3-7-1-2-  خدمات مشاوره در زمینه مدیریت انرژی در ساختمان‌های موجود: 50

3-7-2- دسته بندی مصالح بر حسب اولویت به شرح جدول زیر می باشد: 51

3-7-3- انرژی در شهرسازی ( برون شهری و یا درون شهری ) 54

3-7-4- تحلیلی برمبحث 19 (استفاده بهینه از انرژی ) 55

3-7-5- نتیجه گیری.. 55

3-8- اقلیم. 56

3-8-1- عوامل اقلیمی.. 56

3-8-1-1- تابش خورشید. 56

3-8-1-2- دمای هوا 58

3-8-1-3- رطوبت هوا 58

3-8-1-4- بارندگی.. 60

3-8-1-5- باد. 60

3-8-2- تقسیمات اقلیمی.. 60

3-8-3-حوزه های اقلیمی.. 61

3-8-3-1-تقسیمات اقلیمی در جهان.. 61

3-8-3-2- تقسیمات اقلیمی در ایران.. 61

3-9- اقلیم و انسان.. 62

3-9-1- مقدمه. 62

3-9-2- آسایش حرارتی.. 62

3-9-3-  تعادل حرارتی در بدن انسان.. 63

3-9-4- مهمترین عوامل تاثیر گذار بر احساس آسایش حرارتی.. 63

3-9-3-1- دمای هوا 64

3-9-3-2- دمای متوسط تشعشعی.. 64

3-9-3-3- رطوبت هوا 64

3-9-3-4- جریان هوا 65

3-9-3-5- میزان فعالیت… 65

3-9-3-6- نوع پوشش…. 65

3-9-4- تاثیر عوامل خاص بر احساس آسایش حرارتی.. 66

3-9-4-1- سن.. 66

3-9-4-2- جنس…. 66

3-9-4-3- رنگ فضا 66

3-9-4-4- شرایط اقلیمی.. 67

3-10- اقلیم و معماری.. 67

3-10-1- مقدمه. 67

3-10-2- مکانیابی پروژه 67

3-10-3- نظم و ترتیب و جهت گیری بنا 68

3-10-4- مقاومت مصالح به کار رفته. 68

3-10-5- طرح و شکل.. 69

3-10-5-1- شکل بنا و نور و روشنایی.. 71

3-10-5-2- شکل بنا و تعادل حرارتی.. 73

3-10-5-3- شکل بنا و برف و باران.. 76

3-10-5-4- شکل بنا و باد. 76

3-10-5-5- آثار مهم باد بر ساختمانها 77

3-10-6- طراحی داخلی ساختمان و محل قرارگیری اتاق ها 78

3-10-7- اندازه و محل قراگیری پنجره 78

3-10-8- سیستم های گرمایشی و سرمایشی.. 79

3-10-9- روشنایی ساختمان.. 79

3-10-10- فضا سازی اطراف ساختمان.. 79

3-10-11- ضرایب راحتی و آسایش ساختمان : 80

3-10-12 – جمع بندی.. 80

3-11- سامانه های غیر فعال خورشیدی.. 80

3-11-1- مقدمه. 80

3-11-2- جذب مستقیم 81

3-11-2-1- نورگیرهای سقفی.. 83

3-11-2-2- ذخیره انرژی در جذب مستقیم. 84

3-11-3- جرم حرارتی 85

3-11-4- جذب غیرمستقیم 87

3-11-4-1- دیوار ترومب… 87

3-11-4-2- دیوارهای آبی.. 90

3-11-4-3- حوضچه های سقفی 91

3-11-4-4- گلخانه 91

3-11-4-5- سامانه ترموسیفون.. 99

3-11-4-6- بناهای محصور درخاک… 101

3-11-4-7- بافت زیستی درخاک 103

3-11-4-8- زمین گرمایی 106

3-11-5- ملاحظات طراحی خورشیدی.. 107

3-11-5-1- اصول حفظ گرما در داخل ساختمان.. 108

3-11-5-2- اصول فراهم کردن امکان نفوذ اشعه خورشید به داخل بنا 108

3-11-5-3- محافظت بنا از بادهای سرد زمستانی.. 109

3-11-5-4-  شکل مناسب ساختمان.. 110

3-11-6- عایق های حرارتی.. 111

3-11-6-1- مشخصات و ویژگی های مهم عایق‌های حرارتی.. 112

3-11-6-2- روش‌های عایق کاری دیوارهای ساختمان.. 113

3-11-6-3- عایق کاری پشت بام. 115

2-11-6-4- بازشوها 116

3-11-6-5- کف‌ها 117

3-12- سامانه های فتولتاییک… 119

3-12-1- مقدمه. 119

3-12-2- اجزای سیستم های فتوولتائیک (برق خورشیدی) 120

3-12-3- انواع کاربرد صفحات خورشیدی.. 120

3-12-4- صفحات نمای ساختمان.. 120

3-12-5- نماهای نیمه شفاف.. 121

3-12-6- سیستم های سایبان.. 121

3-12-7- مصالح بام. 121

3-12-8- نورگیرها 122

3-12-9- ایجاد سایه با فتوولتاییک ها 122

3-12-10- مزایای تکنولوژی فتوولتائیک (تولید برق خورشیدی) 122

3-12-11- اهمیت پنل های خورشیدی.. 123

3-13- آبگرمکن خورشیدی.. 124

3-13-1- مقدمه. 124

3-13-2- انواع کلکتورهای خورشیدی.. 125

3-13-3- اهمیت و کاربرد انرژی خورشیدی در تامین گرمایش…. 126

3-14-دیدگاه معماران معرف در مورد معماری پایدار 126

3-14-1- مقدمه. 126

3-14-2- نظر این سه معمار درباره ی « تعریف معماری پایدار ». 127

3-14-3- این سه معمار درباره ی « دلایل موفقیت ساختمان ها در قرن سبز » معتقدند ؛ 127

3-14-4- آنها درباره ی « استفاده از طبیعت بعنوان راهنما » معتقدند ؛ 127

3-15- مصادیق.. 128

3-15-1- مقدمه. 128

3-15-2- ساختمان GLA، تالار شهر لندن.. 128

3-15-3- ساختمان فورتایمز نیویورک… 135

3-15-4-برج کریستال مسکو. 136

3-15-5- ساختمان دایملر ـ کریسلر، برلین.. 137

3-15-6- تکنوپلیس، شهر اکوتک، سنگاپور 138

3-15-7- ساختمان کوئینز مدرسه مهندسی و تولیدات انگلستان.. 140

3-18- نتیجه گیری.. 141

فصل چهارم. 142

مبانی نظری خاص پروژه 142

4-1- مقدمه. 142

4-2- موقعیت جغرافیایی و طبیعی استان اصفهان: 142

4-3- تعیین نوع اقلیم اصفهان.. 144

4-3-1- باد در شهر اصفهان.. 146

4-3-2- بارش در شهر اصفهان.. 152

4-3-3- انرژی خورشیدی در اصفهان.. 153

4-3-4- وضعیت مناطق شهر اصفهان.. 154

4-3-5- وضعیت توپوگرافی استان اصفهان.. 154

4-3-6-  جغرافیای‌ گیاهی‌ استان اصفهان : 154

4-4- اقلیم گرم و خشک… 154

4-4-1- ویژگی های معماری بومی مناطق گرم و خشک… 155

4-4-2- تهویه موردنیاز اقلیم گرم و خشک… 156

4-4-3- جدول زیست اقلیمی ساختمانی اصفهان.. 157

4-5- بررسی پنجره و سایبان در اصفهان.. 158

4-5-1- مقدمه: 158

4-5-2- پنجره : 158

4-5-3- سایبان های طبیعی.. 159

4-5-4- سایبان.. 160

4-5-5- دستورالعمل طراحی پیش آمدگی های متحرک جنوبی.. 160

4-5-6- سایه انداز پنجره های شرقی و غربی.. 161

4-6-پیشینه تاریخی شهر اصفهان.. 162

4-6-1- ویژگی‌های خانه های بومی و سنّتی اصفهان.. 163

4-7- ضوابط واستانداردهای.. 164

4-7-1- ضوابط واستانداردهای طراحی ساختمان های مسکونی در اصفهان.. 164

4-7-2- حیاط.. 164

4-7-3- پله فرار و آسانسور 165

4-7-4- پخی.. 165

4-7-5- پیش آمدگی ساختمانی در گذرها 165

4-7-6- رعایت محدودیت ارتفاع. 165

4-7-7- پارکینگ… 166

4-7-8- ضوابط ساختمانی مجتمع های مسکونی.. 166

4-7-9-ضوابط و مقررات نمای شهری اصفهان.. 166

4-7-10- ضوابط شهرداری و نکات مهم در طراحی معماری.. 168

فصل پنجم. 170

تجزیه و تحلیل سایت و روند شکل گیری طرح. 170

5-1- مقدمه. 170

5-2- معرفی سایت مورد نظر. 171

5-2-1- دلایل انتخاب سایت… 172

5-2-2- مشخصات اقلیمی سایت… 172

5-2-3- دسترسی ها و همجواری ها 173

5-2-4- دید و منظر سایت… 173

5-3- روند شکل گیری طرح. 176

5-3-1- مبانی نظری.. 176

5-3-2- شکل گیری ایده طرح. 177

5-4- ایده های مکمل با نگرش به پایداری محیطی در جهت شکل گیری مجموعه ای خود کفا 180

5-4-1- استفاده از گیاه در مجموعه. 180

5-4-2- روش های پیشنهادی برای استفاده از سیستم های طبیعی برای گرمایش و سرمایش فضاها 181

5-4-3- روش های پیشنهادی برای تولید برق و تامین گرما (سامانه های فتوولتاییک) 184

5-5- برنامه فیزیکی پروژه 189

5-6- مدارک پروژه : 190

6-        منابع. 191

No table of contents entries found.

مقدمه

سیمای شهرهای اقصی نقاط جهان که تا چندی پیش هرکدام درون خود دنیایی متفاوت داشت، هر روز با سرعتی افزون تر در پی محو شدن آن چیزی است که به آن هویت مستقل می‌داد و این امر همسانی و یکنواختی را به بار آورده است. معماری و شهر برای انسان قبل مدرن، محصول خلاقه‌ای بود که نتیجه محدودیتهای اقلیمی و سازه ایی از طرفی و باورهای جمعی افراد از طرف دیگربود. آنچه که فضای مصنوع او را تشکیل می‌داد، برخاسته از بستر و همپا و همراستا با ویژگیهای آن منطقه بود. این پیوند سبب گشته بود که محصول اندیشه معمار در حدود ویژگیها و بایدهایی که مصالح محلی و شرایط محیطی به اثر اجبار می‌نمود، امکان حرکت داشته باشد. از جهت دیگر به علت باورهای متافیزیکی به طبیعت و پدیده‌های آن و لزوم حفظ این عرصه به عنوان موهبت، مدیریت پسماندها نیز به گونه ایی انجام می‌گردید که چرخه حیات مختل نگردد. لازم است ذکر شود که سرعت تحول و تغییرات نیز به گونه ایی بود که فرصت آزمایش و خطا و سپس تصحیح به جهت حفظ هرچه بیشتر ساختارهای زیستی را ممکن می‌نمود. اما حریم باور متافیزیکی شکست و بشر تنها یک چیز و آن ذهن انسانی را محور قرار داد و دلیل بودن را در اندیشیدن و حتی بصورت افراطی در شک دائم یافت و چنان بر خود باور یافت و خود را از قید و بند رهایید که هر آنچه را انجام می‌داد، درست می‌پنداشت. جالب اینجاست که سرعت این تغییرات نیز امکان سنجش بازخوردها را از بین برده بود. بشر به مدد بهره‌گیری از تکنولوژی جهت جبران ضعفهایش و قرار دادن آن به عنوان بهترین دستاویز برای پاسخ به نیازهایش، دست یازیدن افراطی به طبیعت را به عنوان منبع تامین نیازها مجاز دانست. این امر تاثیر پذیری معماری از خصوصیات محیطی ومحلی را کاسته بود، به گونه‌ای که برخی با طرح معماری بین‌المللی و منشور آتن، ادعای حل همهٔ مشکلات معماری و شهر را داشتند، اما طبیعت و شهر در حال از بین رفتن بود. جنگ اعراب و اسرائیل و جلوگیری از صادرات نفت به غرب، اولین صدای زنگ خطر را به گوش رساند. منابع در حال پایان است چه می‌کنید؟ در واقع آنچه که امروز به عنوان توسعه پایدار یاد می‌شود، بازنگری اصلاح طلبانه‌ای است به مدرنیسم و سنت جهت یافتن راهی بینابینی. توسعه پایدار، توسعه ایی است که نیازهای اکنون را به گونه ایی برآورده نماید که توان نسلهای بعدی را جهت تامین نیاز، کاهش ندهد. با توجه به این نکات مطروحه، سعی داریم به تبیین مفهوم توسعه و طراحی پایدار بپردازیم و با طرح راهکارهایی، زمینهٔ تحقق این باور را ایجاد نماییم. معماران نیز همسو با سایر دست اندرکاران در پی یافتن راهکارهای جدیدی برای تامین زندگی مطلوب انسان هستند. بدیهی است که زندگی، کار، تفریح، استراحت و… همه و همه فعالیت‌هایی می‌باشند که در فضاهای طراحی شده توسط معماران صورت پذیرفته و از آنجا که نقاط ضعف و قوت یک ساختمان بر زیست بوم جهان تأثیر مستقیم خواهد داشت، وظیفه‌ای بس حساس در این خصوص بر عهده معماران می‌باشد.

1- مقدمه

رویکرد های جدید طراحی مسکن در دهه های اخیر در کشورهای مختلف جهان مورد توجه بوده اند. از آنجایی که الگوی مسکن برگرفته از نوع تفکر انسان ها ، آداب و رسوم، سنت ها، اقتصاد و تکنولوژی می باشد، با گذشت ایام تغییرات وسیعی در آن دیده می شود. بررسی فضاهای مسکونی در چند دهه گذشته خصوصا در ایران، نشان می دهد که افراد به صورت گروه های پر جمعیت و در یک واحد مسکونی بزرگ با فضاهای متعدد زندگی میکنند و این شکل از زندگی، صورت متداول سکنی را به خود اختصاص داده بود. خانواده های بزرگ شامل پدر و مادر، فرزندان، عروس ها، دامادها و حتی نوه ها می شدند در یک واحد مسکونی که بسیاری از فضاها در آن به صورت مشترک استفاده می شد، سکنی داشتند.

مثال بارز این موضوع ، خانه های حیاط مرکزی با اتاق های متعدد در اطراف حیاط ، مهتابی در گوشه ای از حیاط، انبار، مطبخ و سرویس بهداشتی در طبقه زیرزمین و در برخی خانه ها، فضاهای اختصاصی فصول سرد و گرم(زمستان نشین و تابستان نشین) می باشد. هدفی که به صورت بارز در طراحی اینگونه خانه ها به چشم می خورد هماهنگی کامل آن با محیط و بستر خود می باشد و این هدف چیزی است که این روزها در معماری ما کمتر دیده می شود و با توجه به رشد روز افزون جمعیت جهان و کاهش منابع طبیعی لازم است که با برنامه ریزی اصولی در طراحی ساختمان ها سعی کنیم با حداقل مصرف انرژی آسایش روحی و جسمی فرد را تامین کنیم.

در این پژوهش تلاش می گردد تا راهکارهایی برای کاهش مصرف انرژی گرمایشی همچون جذب مستقیم از طریق “نورگیرهای سقفی ،قرارگیری مناسب پنجره ها” ، جذب غیرمستقیم، همچون استفاده از “دیوار ترومب،سقف آبی و گلخانه”و راهکارهایی برای کاهش مصرف انرژی سرمایشی همچون “حوزه بندی و سازماندهی فضاها، تهویه و خنک کننده های طبیعی و خنک کننده های تبخیری[1] (Grondzik, W.T, Kwok, A.G, Stein, B, Reynolds, J.S, 2010) ” در طراحی معماری مجتمع مسکونی با توجه به شرایط موجود، مورد مطالعه و استفاده قرار گیرد.

1-1 بیان مساله

انرژی مصرف شده در ساختمان ها سهم بزرگی از مصرف انرژی کل را تشکیل می دهد. در ساختمان های مسکونی و تجاری این میزان مصرف برای خود ساختمان می باشد و این ساختمان ها بیش از 35 درصد مصرف انرژی کل را به خود اختصاص می دهد (IEA, 2007) [2] . در ساختمان ها، انرژی در موارد مختلفی همچون گرمایش، سرمایش، تهویه، روشنایی، تأمین آب گرم مصرفی و تجهیزات مختلف نصب شده در آن، مورد استفاده قرار می گیرد. انرژی مصرفی برای گرمایش، سرمایش و تأمین آب گرم مصرفی بیش از 75 درصد مصرف انرژی کل را به خود اختصاص می دهد (IEA, 2007). بنابراین طراحی معماری ساختمان ها خصوصاً مسکونی یا تجاری در جهت کاهش میزان مصرف انرژی های تجدیدناپذیر امری لازم و ضروری است.

انرژِی تجدید پذیر[3] ، انرژی برگشت پذیر، نیز نامیده می‌شود. به انواعی از انرژی می‌گویند که بر خلاف انرژی‌های تجدیدناپذیر قابلیت بازگشت مجدد را به طبیعت دارند.

نگرانی درباره تغییرات زیست محیطی در کنار افزایش قیمت روزافزان نفت و اوج تولید نفت و حمایت دولتها، باعث رشد روزافزون وضع قوانینی می‌شود که بهره برداری و تجارتی کردن این منابع سرشار تجدید پذیر را تشویق می کنند.

انواع انرژی‌های تجدید پذیر عبارتند از:

انرژی آب ، انرژی باد، انرژی خورشید، انرژی گرمای آب و اقیانوس ها ، انرژی امواج و جزر و مد  و انرژی گرمای زمین.

طراحی اقلیمی در پی ایجاد هارمونی با طبیعت  و استفاده از انرژی های تجدید پذیر پیرامون است. بنابراین مرحله اول شناخت اقلیم و مرحله دوم چگونگی بهره برداری از این منابع است. برای طراحی ساختمانی که موجبات آسایش آن را فراهم نموده و از نظر صرفه جویی در مصرف انرژی کارآمد باشد، شناخت اقلیم و عوامل تاثیر گذار بر آن از جمله ضروریات به شمار می رود که از جمله عوامل اقلیمی مانند : دمای هوا، رطوبت هوا، بارندگی، باد و تابش خورشید است.

امروزه بعضاً به دلیل ضعف طراحی ، درصد قابل ملاحظه ای از انرژی های اولیه صرف گرم کردن ،خنک نمودن ونوررسانی ساختمان ها می گردد. با اندکی توجه به اصول طراحی منطبق با اقلیم و به کارگیر ی انرژی های تجدید شونده می توان مصرف انرژی را در بناها تا حد قابل ملاحظه ای کاهش داد از جمله این راهکارها استفاده از جذب مستقیم ، جذب غیر مستقیم و (استفاده مناسب از انرژی تابشی ) ،جهت گیری مناسب ساختمان ، تهویه مناسب ساختمان، استفاده از عایق های طبیعی و صنعتی، استفاده از مصالح مناسب با توجه به اقلیم و…… درصورت استفاده از سامانه های غیر فعال خورشیدی، ساختمان ها به گونه ای طراحی می شوند که نیازهای گرمایش ، سرمایش ونوررسانی در آنها به صورت طبیعی وهمساز با اقلیم تامین گردد و به  این دلیل ” سامانه غیر فعال”  نامیده می شوند که نیازبه فعالیت تجهیزات گرمایشی وسرمایشی به حداقل ممکن می رسد.

پیشینیان همچنین اطلاعات وسیعی از پتانسیل های معماری به دست آورده بودند که قادر به اصلاح گرمایشی تابشی و سایه خورشید شدند در واقع استفاده از خورشید به عنوان یک منبع گرما چیز جدیدی نیست . در 2400 سال پیش سقراط دریافته است که :

“امروزه در خانه های با جهت جنوبی اشعه خورشید در زمستان ها به داخل ایوان نفوذ می کند، اما در تابستان مسیر حرکت خورشید درست در سمت بالای سرمان ویا بالای پشت بام است به طوری که سایه ایجاد می کند بنابراین باید سمت جنوب را برای گرفتن آفتاب زمستان بزرگتر وکشیده تر وسمت شمال را برای دوری از بادهای زمستان کوتاه تر ساخت . دارنده چنین خانه ای می تواند فضای مناسبی درهمه فصول داشته باشد .”

 همچنین خانه های اقلیمی باید به خوبی عایق شده باشند و سرعت نشت هوا در آنها کاهش یابد تا گرمای خورشید رانگاه دارند بنابراین با انجام عایق کاری خوب مقدار متنابهی از انرژی که امروزه به هدر می رود می تواند ذخیره ومورد استفاده قرا رگیرد.

1-2- اهداف تحقیق

امروزه معماری پایدار در زمینه های طراحی مسکونی با رویکرد به فناوری نوین بدنبال ایجاد شیوه های جدید طراحی این چنین فضاهای مسکونی است. همانطور که با گذر زمان ساختارهای صنعتی رو به

2-2. تاریخچه طب کودکان. 9

2-3. تاریخچه مراکز درمانی و درمانی کودکان در ایران. 10

3-3. پیشینه معماری سبز و پایدار. 12

فصل سوم معماری برای کودکان. 14

3-1. کودک و معماری.. 15

3-1-1. حس دریافتی کودک از فضا 16

3-1-2. تملک فضا توسط کودکان. 19

3-1-3. معیارهای فضاهای مطلوب کودکان از نظر کیفی.. 19

3-1-4. طراحی برای کودکان. 22

3-2. روانشناس کودکان. 26

3-2-1. عوامل تأثیر گذار بر رشد کودک.. 26

3-2-2. نظریه های رشد. 26

3-2-3. خصوصیات کلی کودکان. 34

3-3. بستری شدن و کودکان. 36

3-3-1. برخورد و نگاه به بستری شدن. 36

3-3-2. آماده سازی کودک.. 38

فصل چهارم سرطان و کودکان. 40

4-1. سرطان. 41

4 -2. معرفی مشکل سرطان. 42

4 -3 . انواع سرطان‌ها 43

4 -4  .سبب شناسی سرطان. 48

4 – 5 . روشهای اصلی درمان سرطان. 49

4-5-1. شیمی درمانی.. 49

4-5-2. پرتو درمانی.. 50

4-5-3. جراحی.. 54

4-5-4. ژن درمانی.. 54

4-5-6 . آنتی‌انجیوجنسیس… 55

4-5-7 .  تفکر مثبت.. 56

 

4-5-8 .  هایپرترمیا 56

4-5-9 . درمان بیولوژیکی یا ایمونولوژیک: 56

4-5-10 .درمان فوتودینامیک (بکارگیری رنگ و نور): 56

4 – 6. بخش کودکان سرطانی.. 57

4-6-1. کودکان و فضای مناسب برای تجمع آنها 57

4-6-2. شناسایی کودکان سرطانی و عمده ترین سرطانهای شایع کودکان. 59

4-6-3. کودکان سرطانی.. 62

4-6-4. شناسایی بیماری کودکان. 62

اقدامات مفید جهت بهبود کودکان سرطانی. 64

4 – 7 . درمانهای تکمیلی یا جانبی  (Complementary therapy) 65

4-7-1. بیوفیدبک یا پس خوراندن زیستی  (Biofeedback) 65

4-7-2. منحرف کردن فکر ( Distraction ) 66

4-7-3. هیپنوتیزم. 67

4-7-4. تصویر سازی ذهنی Imagery. 67

4-7-5 . ماساژدرمانی.. 68

4-7-6 . عبادت و دعا Meditation and Prayer. 68

4-7-7 .کشش ونرمش عضلات.. 68

4-7-8 . ورزشهای فیزیکی.. 69

4-7-9. تنفس منظم. 69

4-8 . روش های نوین درمان کودکان. 69

4-8-1. هنر درمانی.. 70

4-8-2. تعریف رشته های هنردرمانی.. 72

4-8-3. فواید درمانی هنر درمانی.. 73

4-8-4. هنر درمانی و بستری شدن کودک.. 74

4-8-5 . هنر درمانی و تئوری کنترل (LOC) 77

4-8-6 . بکارگیری تصویرسازی در هنردرمانی.. 78

4-8-7 . مطالعات صورت گرفته در مورد نقش نقاشی در درمان. 78

4-8-8 . روشهای هنر درمانی.. 80

این مطلب را هم بخوانید :

4-8-9 . راهکارهای هنر درمانی برای کودکان. 82

4-9 .  موسیقی درمانی.. 84

4-9-1 . نتایج درمانی موسیقی درمانی.. 85

4-9-2 . مزیتهای موسیقی درمانی برای کودکان. 86

4-9-3 . اجرای موسیقی درمانی.. 88

4-10 . بازی درمانی.. 89

4-10-1. سیر تکامل بازیها 90

4-10-2 .  رابطه افزایش سن و تعداد بازیهای کودکان. 90

4-10-3 . تقسیم بندی بازیها 91

4-10-4 . انواع بازی درمانی.. 91

4-10-5 .  رویکرد کودک محور به بازی درمانی.. 92

4-10-6 .  اصول پایه بازی درمانی کودک محور. 94

4-10-7 . نتایج درمانی بازی درمانی.. 95

فصل پنجم معماری سبز. 97

5-1. مبانی معماری پایدار و معماری سبز. 98

5-1-1 . ویژگی ساختمان های سبز. 100

5-1-2 .  تفاوت معماری سبز و معماری پایدار. 100

5-1-3 .  دیدگاه های معماری پایدار. 101

5-1-4 .  معماری سبز و ارتباط با موضوع. 102

5-2 .   اصول معماری سبز. 103

5-3 .  معماری اکوتک… 105

5-3-1 . ویژگی های بناهای ساخته شده به سبک اکوتک… 106

5-3-2 . نگاه به معماری اکوتک… 107

5-3-3 . اکوتک و رابطه آن با طبیعت.. 107

5-3-4 . اهداف معماری اکوتک… 108

5-4 .  اصول طراحی سبز. 108

5-4-1 .  صرفه جویی در مصرف منابع( Economy of Resources ) 109

5-4-2 .  طراحی بر اساس چرخه حیات  (Life cycle design ) 124

5-4-3 .  طراحی انسانی.. 125

5-5 .  سامانه های ارزیابی ساختمان پایدار و سبز. 126

5-5-1 .  سامانه ارزیابی بری یم (انگلستان 2008) 127

5-5-2 .  سامانه ارزیابی لید(ایالات متحده 2009) 128

5-5-3 .  مقایسه سامانه های ارزیابی لید و بری یم. 130

5-5-4 . سامانه ارزیابی مروارید (امارات متحده 2009) 132

5-6 .  معماری سنتی ایرانی و پایداری.. 133

فصل ششم مصادیق و نمونه ها 135

6-1 . محک (موسسه حمایت از کودکان مبتلا به سرطان) 136

6-2 . بیمارستان کودکان مفید تهران. 143

6-3 . بیمارستان اِوِلینا 144

6-4 . بیمارستان کودکان دِل. 146

6-5 . معماری بیمارستان کودکان فونیکس… 149

فصل هفتم شناخت عوامل خارجی ومحیطی در بستر طرح. 152

7-1 . شناخت کلی.. 153

7-1-1 .  شناخت کلی استان گیلان. 153

7-1-2 .  بندر انزلی.. 157

7-1-3  .  ویژگی های کلی معماری.. 159

7-1-4 . بررسی شرایط محیطی حاکم بر معماری بومی گیلان. 160

7-1-5 . شرح اصول و الگوی شکل گیری معماری بومی.. 162

7-1-6 . الگوی معماری  بومی.. 163

7-2 . مشخصات اقلیمی.. 163

7-2-1 .  عوامل موثر بر آب و هوای بندرانزلی.. 163

7-2-2 .  بررسی اقلیمی منطقه. 165

7-2-3 .  بارش… 165

7-2-4 . دمای هوا 166

7-2-5 .  رطوبت.. 167

7-2-6 .  ابرناکی.. 167

7-2-7 .  روزهای یخبندان. 167

7-2-8 .  سرعت و جهت باد. 168

7-2-9 .  تابش آفتاب.. 169

7-2-10 .  تحیلیل سایت از نظر ویژگی های اقلیمی.. 173

7-3 . تحلیل مکانی طرح.. 174

7-3-1 . موقیت قرار گیری زمین مورد نظر. 175

7-3-2 . بررسی دسترسی ها و ورودی ها 176

7-3-3 . صدا و تاثیرات آن بر طرح.. 177

7-4-4 . دید و منظر. 177

7-4-5 . ارزیابی مکانیابی طرح.. 178

فصل هشتم مداخله و طراحی.. 182

8-1 . شناخت فضاها واستانداردها 183

8-1-1 .  بخش تصویر برداری.. 183

8-1-2 . بخش پزشکی هسته ای.. 183

8-1-3 . بخش خدمات.. 183

8-1-4 .  کلینیک های عمومی.. 184

8-1-5 . بخش جراحی.. 184

8-1-6 .  بخش مراقبت های ویژه 185

8-1-7 .  بخش پیوند مغز و استخوان و بستری ایزوله. 185

8-1-9 .  بخش شیمی درمانی.. 186

8-1-10 .  بخش آزمایشگاه 186

8-1-11 .  بخش فیزیوتراپی.. 187

8-1-12 .  بخش بستری کودکان. 188

8-1-13 .  بخش آموزش… 189

8-1-14 .  بخش مددکاری و مشاوره 189

8-1-15 .  آشپزخانه. 189

8-1-16 . سالن غذاخوری و بوفه. 190

8-1-17 . بخش اداری.. 190

8-1-18 . بخش های هنر درمانی.. 190

8-1-19 .  بخش استراحت.. 190

8-1-20 . ادئون. 190

8-1-21 . تاسیسات اصلی و انبارها 191

8-1-22 . فضاهای آب و آب درمانی.. 191

8-1-23 .  فضاهای گالری های نمایش آثار و سالن همایش… 191

8-2 . برنامه فیزیکی.. 192

8-3 . سازه 201

8-3-1 . معرفی سیستم سقف های پیشنهادی.. 201

8-3-2 . درزهای انبساطی (Expansion Joints) 207

8-3-3 . سازه کابلی.. 208

8-4 . تاسیسات.. 211

8-4-1 . تاسیسات و تجهیزات گرمایشی و سرمایشی و تهویه. 211

8-4-2 . شبکه فاضلاب بیمارستانی.. 213

8-4-3 . تاسیسات الکتریکی.. 216

منابع. 219

چکیده

نقش تأثیرگذار فضاهای درمانی و به طور کلی محیط، در رفتار و روحیه کودکان مسئله ای قابل انکار نیست، محیط­هایی از این دست نیازمند تدابیر خاص برای طراحی می باشند. چرا که خلق فضایی مناسب می­تواند در بازده و نتیجه­ی درمان و کاهش استرس در محیط های درمانی مؤثر باشد، فضاهای درمانی حاضر در داخل کشور بطور عمده نیازهای روحی و جسمی کودکان را در طراحی در بر نگرفته اند زیرا مطابق با استانداردهای پیشین بوده و فقط چند نمونه بازسازی نسبتا مناسب از آنها موجود می باشد.

ارتباط تنگاتنگ ذات و درونی انسان با محیط طبیعی موضوعی است اثبات شده که در وجود کودکان این موضوع بسیار تأثیرگذار است؛ ایجاد فضاهای سبز و ارضای نیازهای روحی ،حرکتی و اجتماعی کودکان، در این پروژه از اصول پایه بوده خلق فضاهای مورد علاقه کودکان شامل فعالیت هایی نظیر بازی، نقاشی، موسیقی و… و توجه به ذهن خلاق و بدون مرز و آزادی و حضور در فضاهای گوناگون از نکات مورد توجه در طراحی این پروژه است. کودکان سرمایه های جامعه هستند که باید پرورش استعدادها و ظرفیت های درونی آنان برای شکل گیری شخصیت آنها مورد توجه قرار گیرد، در این کنار مقوله ای پایدار که صرفاً مقوله ای مادی نبوده و به ابعاد روانی و معنوی انسان و جامعه مربوط می باشد باید از ابتدا در نهاد کودکان نهادینه شود. از همین رو استفاده از معماری سبز در این پروژه مورد نظر بوده است.

این پروژه در فصول مختلف به بررسی این موارد پرداخته است: ابتدا به کلیات و شناخت موضوع و چهارچوب های پژوهش پرداخته شده. در فصل دوم پیشینه­ی موضوع چه از لحاظ درمانی و چه رویکرد سبز مورد بررسی قرار گرفته، در فصل سوم به ویژگی های معماری متناسب برای کودک پرداخته شده، در فصل چهارم به موضوعاتی در قالب معرفی سرطان و انواع سرطان در کودکان و روش های درمانی مختلف آن مورد بررسی قرار گرفته شده است. تا با این موضوع و پروسه درمانی که در این پروژه رخ خواهد داد آشنای لازم و کافی بوجود آید. در فصل پنجم به معماری سبز و پایدار و اهداف آن و ارتباط آن با فضای درمانی و کودکان و بررسی تأثیرات متقابل آنها پرداخته شده است. در فصل ششم به مصادیق و نمونه ها پرداخنه شده است،  در فصل هفتم عوامل تأثیرگذار بر روند طراحی و برنامه­ریزی معماری مربوطه از جهات مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. و در انتها طرح و روند طراحی آن ارائه میگردد.

 کلید واژه: مرکز درمانی، کودک، سرطان، معماری سبز

1-1. مقدمه

در این بخش ابتدا با ارائه توضیحاتی به بیان مساله مورد پژوهش پرداخته شده و سپس دلایل انتخاب و اهمیت و ضرورت موضوع  مورد اشاره قرار می گیرد.پس از آن تعاریفی از واژه هایی که در پژوهش مورد استفاده بوده ارائه می گیردد تا به هرچه شفاف تر شدن موضوع کمک نماید .در مجموع هدف این بخش معرفی موضوع رساله و اهدافی است که رساله در پی دست یافتن به آن ها می باشد.

1-2. بیان مساله

کودکان سرمایه های جامعه کنونی ما هستند، با وجود تمامی مشکلات ، باید آن ها را پرورش ، آماده زندگی و ساختن جامعه خویش نمود. در این میان برخی از آن ها ، ازجمله کودکان خاص و سرطانی برای آموزش ، درمان ، مشاوره و … نیازمند  فضا ، روش و توجهی خاص هستند . موارد فوق  باید تمامی جنبه های روحی و جسمی حساس کودکان را در بر گیرد .

“ واژه آلمانی «  krankenhaus  » به معنی « مریض خانه » برای نخستین بار در سال 1789 میلادی به کار گرفته شد .قرن هجدهم ، هنگامی که ساختمان های مجزا و دارای امکانات خاص برای مراقبت از بیماران و درمان آنها ساخته شد، زمانی بود که جدایی نهایی میان دیدگاه درمان و پرستاری به عنوان یک کار خیریه و دردیدگاه مدرن به رفاه و سلامت عمومی اتفاق افتاد و فارغ از ارزش های معنوی ، به عنوان مسئولیتی اجتماعی بر عهده دولت ها و حکومت ها شناخته شد .” (طالبیان، آتشی ،نبی زاده ، 1392 ، ص 9 )

نقش تأثیر گذار فضاهای تخصصی برای رسیدن به نتیجه مطلوب در درمان بیماریهای خاص قابل انکار نیست . کودکان سرطانی بنابر طبیعت خاص و لطیفی که دارند و همچنین نیاز به رشد و شکل گیری هویت ، نیازمند فضاهایی هستند که به این مهم  کمک شایان نمایند. بنابراین دور کردن آن ها از فضاهای استرس زای درمانی و توجه به مسائل روانی باید در اولویت کار طراحان اینگونه فضاها  باشد .

در سال 1970 بشر متوجه شد که انرژی فسیلی رو به اتمام است بنابراین در این زمان شروع به طراحی هایی برای جایگزینی انرژی فسیلی کرد زیرا قبل از آن در عصر انقلاب صنعتی و پیشرفت های تکنولوژی رفته رفته به عنوان مصرف کننده ای در مقابل طبیعت قرار گرفته بود و بهره برداری از طبیعت چنان در اولویت بود که حفظ و نگهداری از آن تقریبا به دست فراموشی سپرده شد .

با توجه به پیشرفت های صنعتی و در نتیجه آن استخراج نفت و سوختهای فسیلی ، منابع بسیار عظیمی از انرژی های تجدید ناپذیر مورد استفاده قرار گرفت، به طوری که راهکارهای طبیعی متناسب با اقلیم برای رسیدن به شرایط آسایش در بنا کمرنگ و کمرنگتر شد. کشور ایران به دلیل دارا بودن ذخایر عظیم انرژی تجدید ناپذیر نیز در این مقوله به یک مصرف کننده بزرگ تبدیل شده است ، الگوهای حفظ انرژی و محیط زیست  و استفاده از انرژی های تجدید پذیر در آن نادیده گرفته شده و تامین انرژی برای رسیدن به شرایط آسایش به صورت چشم گیری توسط انرژی های تجدید ناپذیر و سوخت های فسیلی تامین می شود .

انسان به عنوان کالبد ، در چرخه طبیعت ، فرآیندی عالی از ترکیب آب و خاک است که بدون فضا و نور ( باد و آتش ) نمی تواند زندگی کند و از آن روی که خود را دوست دارد ، دوستدار طبیعت و عناصر آن نیز می باشد. این میل درونی انسان غیرقابل انکار است و در ارتباط با طبیعت و حضور در مکان طبیعی امکان رشد و شکوفایی او میسر می شود.

“معماری سبز برخاسته از معماری پایدار و توسعه پایدار می باشد ، که ناشی از نیازانسان  امروز در مقابل پیامدهای سوء جهان صنعتی و مصرفی عصر حاضر است .”) فهیمیان،1387،صفحه 1)

معماری سبز با حفظ رویکرد طبیعت گرایانه انسان  به ایجاد نزدیکی و ارتباط و تقویت احساس وابستگی و مسئولیت او در حفظ و احترام به محیط طبیعی می پردازد .

کودک سرطانی با ایجاد ارتباط با محیط زیست و طبیعت  با نشاط ، پویایی و احساسی سرشار از امید و سر زندگی ، پروسه درمانی خود را طی میکند و مسلما” این ارتباط با طبیعت و آثار آن در روند درمانی او تاثیر گذار خواهد بود .بنابراین او بدون احساس ضعف با ریشه های آفرینش خود که برخاسته از محیط طبیعی است آشنا شده و  بدور از ترس ، استرس و نگرانی نسبت به محیط های درمانی و بهداشتی  سرد و بی روح ، با انرژی مراحل درمان را طی می کند . همچنین حضور در کنار خانواده ، حرکت  وفعالیت بین همنوع و حس درد مشترک و انگیزه مبارزه با آن در این محیط برای او فراهم می آید .

“آسایش و آرامش کیفیتی است که انسان باید به وجود آورد. کیفیتی که شخص باید بشناسد تا به جستجویش برخیزد. تو نمی دانی آسایش چیست، چون هیچ وقت آن را حس نکرده ای و خاطره ای از آن نداری….. ”       (دُن خوآن ماتئوس)

ذهن آرام و متمرکز جز در آغوش بستری مناسب متجلی نمی شود. این بستر چیزی نیست جز محیط پیرامون کودکان، معماری همانقدر که با جسم کودکان در ارتباط است بر روح و روان آن ها  نیز تأثیر گذار است و این تاثیر قابل انکار نیست. حتی می توان گفت مهمترین تکلیف معماران تأمین بهداشت محیط از نظر روانی است به گونه ای که در تمام فضاهایی که خلق می شود سعی براین است که روح کودکان تغذیه شود.

1-1 شرحموضوع. 2

1-2 بیانسوالاتدرتحقیق.. 2

1-3 اهدافواهمیتانجامتحقیق.. 2

1-4 روشانجامتحقیق.. 2

1-5 پیشینهتحقیق.. 2

1-6 مشکلاتپیشرو 3

1-7 جامعه آماری ……………….3

فصل دوم: تاریخچه فلزکاری پس از اسلام تا دوره ی صفوی………..4

2-1  فلزکاریقروناولیه……………………….5

2-2  فلزکاریدردورانسلجوقیان……………….8

2-2-1  انواع صنایع فلزکاری دوره سلجوقی….…………11

2-3  فلزکاریدردورانموصل.. 14

2-3-1شمعدانابنفتوحموصلی………………15

2-4  فلزکاریدورانمغولوایلخانی…………………….18

2-5  هنرفلزکاریدرخراسان. 21

2-6- فلزکاریدورانتیموری.. 22

2-7 فلزکاری دوره صفویه. 27

فصل سوم: بررسی فن تزئینات فلزات و کتیبه شناسی………31

3-1 انواعفلزاتاستفادهشدهدردورانباستان. 32

3-2  تکنیکهایساختوشکلدهیاشیاءفلزیایراندردوراناسلامی.. 32

3-2-1  قالبگیرییاریختهگری………………………32

3-2-1-1  قالبروباز………..…………………..33

3-2-1-2  قالببستهیادوکفه. 33

3-2- 2  کندهکاری……………………….33

3-2-3   قلمزنیوحکاکی.. 34

3-2-4  فلزکوبییاترصیعکاری.. 34

3-2-5  سیاهقلم. 35

3-2-6  میناکاری.. 36

 

3-2-7   مشبککاری………..………………..36

3-4  نقوشتزئینیدرهنرفلزکاریدوراناسلامی…………….37

3-4-1   تزئیناتنقوشهندسی.. 37

3-4-2  تزئیناتنقوشگیاهییانباتی…………………39

3-4-3   تزئیناتنقوشانسانی.. 40

3-4-4   تزئیناتنقوشحیوانیوموجوداتافسانهای.. 40

3-4-4-1  شیر. 42

3-4-5  تزئیناتنقوشکتیبهای………………43

3-4-5-1  خطکوفی.. 43

4-3-5-2خطثلث…………………………..44

3-4-5-3  خطنستعلیق.. 45

فصل چهارم: ادبیات قندیل­ها و شمعدانهای دوران صفویه……….46

4-1  تاریخچهرواج‌،ساخت‌واستفاده‌ازچراغ‌درجهان‌اسلام‌. 47

4-2 افسانه‌هاییدرموردچراغ. 47

4-3   نگاهیبهمفهومنوردرفرهنگاسلامی………47

4-4   بررسیلغویمشکات.. 48

4-5  مفهومچراغوقندیل.. 48

4-6  قندیلدرادبیاتفارسی…………………48

4-7  ساختاروجنسقندیل­ها…………………….49

4-7-1  قندیلهایفلزی……………. 50

4 – 8  شمعدانها 51

فصل پنجم: بررسی نمونه­هایی از قندیل­ها و شمعدانهای دوران صفوی…………………… 54

5-1  بررسی نمونه­هایی از قندیل­های دوره صفویه …………… 55

5-2   بررسینمونههاییازشمعدانهایدورهصفوی.. 67

فصل ششم: نتیجه گیری………………….. 123

نتیجهگیری.. 124

منابعومأخذ………………………………. 126

چکیده انگلیسی…………………….. 129

این مطلب را هم بخوانید :

مقدمه

هنر فلزکاری ایران بازتاب جامعه­ای است که آن رآفریده است. اگر چه درمتن تاریخ ایران به هنر، به ویژه هنر فلزکاری توجه زیادی نشده و بدین لحاظ چهره­های بسیاری از هنرمندان بخصوص فلزکاران را غبار فراموشی فرا گرفته است؛ اما شاهکارهای به جا مانده گواهانی پر معنی از اندیشمندی و سخت کوشی آنان در آفرینش هنرهای ارزنده ایرانی است. این هنر که در شمال شرقی ایران، خراسان و ماوراءالنهر شکوفا شده است. متاسفانه به دلیل پایین بودن دمای ذوب فلزات گرانبها، بسیار محتمل بوده است که اشیایی که از فلزات ساخته شده­اند، ذوب شده ومجدداً بکار گرفته شوند.

آغاز تولد دوباره­ی فلزکاری پس از حمله مغولان از اوایل سده ی هفتم­/ سیزدهم میلادی در غرب ایران پدیدار گشت و به تدریج تا اواسط سده هشتم­/ چهاردهم میلادی به خطه­ی فارس و غرب خراسان نفوذ یافت. شاه اسماعیل نخستین شاه ایرانی بود که پس از مرگ آخرین پادشاه ساسانی بعد از هشتصد و پنجاه سال استیلا و حکومت عرب­ها، و تاتار­ها، بار دیگر کشور را منسجم کرد و حکومتی شیعی – ایرانی برقرار کرد. وی توجه فراوانی به فرهنگ و هنر ایران داشت و همین امر باعث شد دوباره در هنرهایی که درآن دوره متأثر از فرهنگ مغولی اواخر دوره تیموری بودند، شیوه­های ایرانی رواج یابند. با روی کار آمدن دودمان صفوی باب تازه­ای در مکتب هنر ایران گشوده شد؛ تا جایی که عصر طلایی هنر در ایران را باید مقارن حکومت همین دودمان دانست.

هنرمندان و فلزکاران این دوره از دواصل تشیع و ملی­گرایی – در آن زمان در جامعه رواج یافته و در حال گسترش و توسعه بود – الهام می­گرفتند واین اصل را در کارهایشان به کار می­بستند و سعی می­کردند تا

کلید واژه: اسطوره، ایران باستان، سفال، گورخمر

فهرست مطالب:

مقدمه……………………………………………. 1

فصل اول: کلیات

1-1 مقدمه……………………………………………….. 4

1-2 هدف تحقیق…………………………………… 4

1-3 بیان مسأله و تشریح ابعاد آن……………………… 4

1-4 اهمیت مسأله تحقیق…………………………….. 5

1-5 انگیزه محقق در انتخاب موضوع…………………………. 6

1-6 سؤالات تحقیق……………………………………… 7

1-7 فرضیه های تحقیق…………………………………. 7

1-8 محدوده مطالعه و مقطع زمانی تحق7

1-9 مروری بر ادبیات تحقیق……………………….. 8

1-10 جمع بندی مطالب فصل اول…………………. 8

فصل دوم: نگرش های اساطیری و تاریخی مرگ در ایران باستان

2-1 مقدمه………………………………………. 9

2-2 اعتقادات و آیین ها در جوامع اولیه…………. 9

2-2-1 تجلی دین در جوامع ابتدایی…………………….. 9

2-2-2 انواع باورهای دینی…………………………………… 10

2-2-3 نیاز معنوی دستمایۀ آفرینندگی……………………… 11

2-2-4 مرگ و رستاخیز…………………………………… 12

2-3 تدفین در اساطیر ایران باستان……………………….. 14

2-3-1 زروان گرایی…………………………………………….. 15

2-3-2 آیین زرتشت…………………………………………. 17

2-3-3 میترائیسم…………………………………………………. 19

2-3-4 آناهیتا…………………………………………………………….. 20

2-3-5  تأثیر كیش یونانی………………………………………. 20

2-4 شیوه های تدفین در ایران باستان………………………… 21

 

2-4-1 استودان……………………………………… 22

2-4-2 آرامگاه های سردابه ای………………………… 23

2-4-3 آرامگاه چاهی با ظروف تدفین…………………………….. 24

2-4-4 قبرستان با ظروف تدفین……………………………… 25

2-4-5 خاکستردان…………………………………………… 26

2-4-6 تدفین گورخمره ای……………………. 27

2-5 جمع بندی مطالب فصل دوم………………. 27

فصل سوم: خمره های تدفینی

3-1 مقدمه……………………………….. 29

3-2 تدفین های خمره ای دوران پیش از تاریخ………………………………. 29

3-2-1 چغاگاوانه………………………………………………….. 29

3-2-2 تپه حاجی فیروز…………………. 30

3-2-3 قلعه گوشه………………………………………….. 31

3-2-4 اریسمان……………………. 34

3-2-5 سیلک……………………………………… 35

3-2-6 تپه اسماعیل آباد………………………………………….. 37

3-2-7 چشمه علی…………………………………………….. 37

3-2-8  تپه زاغه……………………………………………………… 37

3-2-9  محوطه الهایی………………………………………. 38

3-2-10 تپه قلی درویش……………………………….. 39

3-2-11 تپه گیان…………………………………… 40

3-2-12 محوطه ازبکی……………………………………. 41

3-2-13 مارال تپه………………………………………………. 42

3-2-14 کلورز…………………………………………… 44

3-2-15 قلعه کوتی……………………………………. 44

3-2-16 هفت تپه……………………………………………. 45

3-2-17 گوهر تپه……………………………………….. 48

3-3 تدفین های خمره ای دوران تاریخی………….. 49

 

این مطلب را هم بخوانید :

3-3-1 آکروپل وشهرشاهی در شوش………………………. 50

3-3-2 تل آپادانا…………………………………….. 52

3-3-3 کنگاور…………………………………………… 52

3-3-4 محوطه شیر سنگ…………………………………… 54

3-3-5 تپه خرمن…………………………………………………………. 54

3-3-6 تپه کن یری……………………………………………….. 55

3-3-7 آیری زمین (تپه نخود)………………………. 56

3-3-8 تپه پیه درق…………………………………………………… 56

3-3-9 تپه همت سلاله……………………………………….. 57

3-3-10 چوجیران………………………………………. 57

3-3-11 گرمی………………………………………. 57

3-3-12 طاق بستان………………………………………. 60

3-3-13 گهرتپه……………………………… 61

3-3-14 تنگه هرمز………………………………………… 62

3-3-15 تپه سنجر……………………………………. 63

3-3-16 نخل ابراهیمی………………………………………….. 63

3-3-17 دستوا……………………………………………………… 64

3-3-18 ستون های سنگی در دوگور دوپا………………………….. 65

3-3-19 تپه شیان………………………………………. 66

3-4 جمع بندی مطالب فصل سوم…………………………….. 67

فصلچهارم: سفال بستری مناسب جهت بروز ارزش های فکری و بصری

4-1 مقدمه…………………………………….. 70

4-2 نسبت گورخمره های سفالین با اساطیر و باورها………………….. 71

4-3 زیبایی شناسی خمره های تدفینی……………………… 73

4-4 جمع بندی مطالب فصل چهارم…………………….. 74

فصل پنجم: نتیجه گیری و تبیین فرضیات

5-1 فرضیه اول…………………………………… 76

5-2 فرضیه دوم………………………… 76

5-3 نتیجه گیری……………………….. 77

فهرست منابع و مآخذ………………….. 81

فهرست جداول

فهرست تصاویر

مقدمه

یكی از بهترین راه های شناخت اعتقادات مذهبی بشر در یك جامعه باستانی، مطالعه انواع تدفین های آن جامعه است. “تدفین یكی از عینی ترین و ملموس ترین تجلیات تفكر و تخیلات بشر در طول تاریخ بوده است. همچنین با استفاده از اشیاء به دست آمده در انواع گورها می توان این اعتقادات را بررسی نمود. جهت شناسایی شیوه ها و تشریفات وابسته به تدفین ابتدا باید آیین ها و اعتقادات حاكم بر جامعه را مورد مطالعه قرار داد. بطور كلی آداب تدفین تابع نوع برخورد زندگان با مردگان است. این نوع برخورد در هر دوره، بسته به شرایط اجتماعی و اعتقادات، متفاوت بوده است. اما گاه شباهتهایی درباره طرز تلقی انسان نسبت به مرگ و زندگی پس از مرگ در جوامع مختلف وجود دارد. ” (چایچی امیرخیز، 1384: 21)اعتقاد به جهان پس از مرگ در اعتقادات اساطیری ایران باستان باعث رواج آیین ها و مراسم خاصی در مورد تدفین مرگان می شود که تابع شرایط زمانی و مکانی است. این اساطیر و باورها عاملی برای توجیه این مراسم به حساب می آیند. هر یک از اساطیر مناسک و آداب خاصی دارند اما چنان که محرض است یکی از آداب مشترک آنها تدفین خمره ای است که موضوع اصلی این پژوهش است.

ادیان و اسطوره های حاكم بر هر جامعه در نحوه تدفین مردگان نقش موثر و مستمر داشته اند. یكی از باورهای بشریت اهتمام بر آلوده نكردن عناصر مقدس چهارگانه، آب، آتش، خاك و باد است. تحقق این باورها در گرو استفاده از ابزار و مواد خاصی جهت به خاك سپاری اموات و در گذشتگان بوده است؛ یكی از این موارد سفالینه می باشد كه فراز و فرودهایی را طی كرده و در هر دوره تغییراتی را به خود دیده است. “سفالینه ها به خاطر تركیبات و جنس مقاومشان در برابر شرایط محیطی یكی از بادوام ترین مواد انتقال فرهنگ هستند و در امر  تدفین به صورت خاكستردان، استخوان دان و ظروف تدفین ظاهر شده اند.” (همان، ص17)  از پركاربردترین ظروف تدفین می توان به گور خمره اشاره كرد که طبق مطالعات نگارنده استفاده از آنها از دوره نوسنگی آغاز می شود، در دوره های بعدی گسترش می یابد و در دوره اشكانی بیشتر و قاعده مندتر مورد مصرف قرار می گیرد؛ تا بدین وسیله سنت های بومی و آیین های نیاكان تداوم یابد و بشر هرچه بهتر و دقیق تر در جهت حفظ تقدس عناصر اربعه برآید. چنان که در فصول پژوهش شرح داده خواهد شد مصرف این خمره ها بیشتر در مورد كودكان و نوزادان دیده می شود و نحوه قرارگیری جسد به حالت جنینی است.  همچنین می توان شكل ظاهری خمره ها را  با شكل رحم تطبیق داد تا شاید بتوان تدفین به شكل جنینی در ظروفی به شكل رحم را تعبیری از تسلسل میان مرگ، مرحله آشناسازی، بازگشت به رحم و تولد دوباره دانست.  شواهد مدلل می دارند که گورخمره های سفالین از پشتوانه اساطیری و آیین های خاصی برخوردار بوده اند. وجه اشتراک بیشتر گورخمره ها انتزاعگری در طراحی آنها است. زیرا هدف سفالگر دستیابی به ذات شیء بوده بنابر این فرم کلی این گونه سفالینه ها حجم های مدور و منحنی است که در نهایت  سادگی و بی پیرایگی متبلور شده اند. فرم هایی که معمولاً بدون تزئین آنچنانی مفاهیم فرازمینی خاصی را به آدمی القا می کنند. در پی آن فرم های طبیعی ساده شدند تا بتوانند به وسیله نیروهای طبیعی خود را بارور سازند. یکی از این فرم ها رحم یا همان زهدان است. تدفین به حالت جنینی در ظروف صورت می گیرد و ظرف نماد زهدان پنداشته شده است. تدفین به شكل جنینی تعبیری از تسلسل میان مرگ، آشناسازی و بازگشت به رحم است. كودكان به حالت جنینی در خمره ها جای گرفته و مانند بذری كه در زمین كاشته می شود، در سینه زمین- مادر دفن می گردند تا حیاتی دوباره یابند. بازگشت به مرحله جنینی معادل است با راه یافتن به مرحله اولیه و شاید به منظور كمك به تولد دوباره، كودكان را با حالت جنینی دفن می نمودند. (الیاده، 1375: 194)

چنان که در فصول آینده خواهیم دید در بیشتر موارد جهت خمره ها شرقی- غربی و سر جسد به سمت خورشید است. این امر بیانگر قداست خورشید در جوامع گذشته است. همچنین در نقوش یافت شده بر سطح بیرونی برخی خمره ها طرح های دایره ای شكلی دیده می شود كه می تواند تداعی كننده شكل خورشید باشد. بیشتر خمره ها ظاهری ساده دارند یا با نقوش طنابی افزوده تزئین گردیده اند. این نقوش جهت تزئین و استحكام خمره ها تعبیه شده اند. شاید بتوان نقوش طنابی شكل را كه زنجیره وارد گرداگرد خمره ها كشیده شده اند بند نافی تصور نمود كه جسد متوفی را به رحم، زمین- مادر و در نهایت به عالم باقی گره می زند.  جاودانگی و بقا در میان مردمان نخستین نیازی طبیعی و غریزی تلقی می شد و آدمی راز این بقا در محیط رازآمیز طبیعت را حفظ عناصری می دانست که موجب تداوم هستی وی می گشتند. بدین ترتیب نیروهایی را در باور خود پروراند که موجبات امنیت و بقای او را تأمین می کردند. در این میان با خلق و استفاده از فرم های شکم دار سفالین ارتباط خود با نیروهای ماورایی را برقرار می کرد و به واسطه این روند، نوعی تسلسل، تداوم و بازگشت به سرچشمه زندگی را مصور می نمود.

تحقیق پیش رو در 5فصل تنظیم و تدوین گردیده است. در فصل اول ساختار کلی پژوهش از نظر می گذرد که شامل هدف تحقیق، بیان مسأله و تشریح ابعاد آن، اهمیت مسأله تحقیق، انگیزه محقق در انتخاب موضوع، محدوده مطالعه و مقطع زمانی است و بر مبنای سؤلات پژوهش فرضیه ها مطرح می گردند. در فصل دوم نگرش های اساطیری و تاریخی مرگ در ایران باستان شرح داده می شود و پس از توضیح مختصری درباره اعتقادات و آیین ها در جوامع اولیه، شیوه های تدفین در ایران باستان و اساطیر مؤثر بر آنها مورد بررسی قرار می گیرد. فصل سوم در دو بخش دوران پیش از تاریخ و دوران

Home

تحقیقات و انتشارات این مرکز مطالعاتی پیرامون دو گروه سیاست و مدیریت دریایی (Maritime Policy and Management) و گروه مدلسازی و عملیات دریایی (Maritime Operations &

این مطلب را هم بخوانید :