جدول5-3 :ضریب آلفای کرونباخ ابعاد پرسشنامه تحریف های شناختی.. 79

 

چکیده :

پژوهش حاضر به منظور مقایسه تحریف های شناختی و طرح واره های ناسازگار اولیه در افراد سرطانی و افراد عادی انجام شده است .بدین منظور از جامعه آماری بیماران سرطانی مراجعه کننده به بیمارستان های دولتی شیراز  ، گروه نمونه 60 نفر به صورت شیوه نمونه گیری در دسترس و همچنین 60 نفر گروه افراد عادی که به صورت در دسترس انتخاب شدند ، در این پژوهش از افراد گروه نمونه خواسته شد تا به پرسشنامه های طرح واره های ناسازگار اولیه و تحریف های شناختی پاسخ داده و سپس با استفاده از روشهای آماری تحلیل واریانس چند متغیرهو آزمون تی مستقل داده ها مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند، نتایج حاصل از پژوهش نشان دادند در این تحقیق بین میانگین نمرات دو گروه سرطانی و عادی در ابعاد محرومیت هیجانی ،رها شدگی، نقص/شرم . شکست ، وابستگی / بی کفایتی،گرفتار، اطاعت، ایثار،معیارهای سرسختانه، وخویشتن داری / خود انضباطی ناکافی از ابعاد 15 گانه طرحواره های  ناسازگار اولیه  تفاوت معنی دار مشاهده شده است.

نتایج بدست آمده در فرضیه دوم  نشانگر تفاوت میانگین بین دو گروه زنان سرطانی و عادی مورد بررسی در این تحقیق در ابعاد کمال گرایی ، آسیب پذیری ، متأثر شدن،  و خشنود کردن معنی دار می­باشند.  تفاوت میانگین در بعد تأثیر گذاشتن ، از سطح معنی­دار برخوردار نیست.

واژه های کلیدی :  طرح‌واره‌های ناسازگار،  تحریف‌های شناختی، بیماری سرطان

 

فصل اول

کلیات پژوهش

 

 

مقدمه

دانستن علم و اراده مخصوص فرزندان آدم است که خداوند به عنوان بالاترین محبت به آنها اعطا نمودهاست. بدیهی است برای استفاده از این  دو موهبت خلق مسائل و نتیجه گیری ها در نظام هستی و ایجاد پیشنهادهایی لازم است تا انسان بتواند علم و اراده را که در ابتدا کوچک است بسط دهد و سرانجام بتواند با تسخیر و احاطه بر مسائل ، لیاقت نهایی و شایستگی جانشینی او را بیابد .وجود مسائلی بنام بیماری برای انسان شاید جزء خواسته های خود انسان است که بتواند در برخورد با آنها قدرت علم و اراده خود را محک بزند (تابعی؛  به نقل از جمشید زاده و ناموران ، 1382) .

سرطان جزء موارد بیماری است که ضمن به چالش کشید ن علم و اراده آدمی دارای رموز خاصی است . همان طور که سلول های بیمار چنگال در بافت ها و دستگاه های بدن وارد می کنند و همان گیاه عشقه که اگر به درختی وصل شود به آسانی از آن جدا نمی شود ، اراده انسان نیز می بایست در جهت تقابل بر سلول های سرطانی چنان اثر نماید که اثرات سلول های سرطانی را خنثی کند ( اوتیس،2007؛به نقل از محمدی و علی بیگی،1390) .

یافته های تحقیقاتیبه این نتیجه رسیدندکه تنش های مزمن و مکرر با کم شدن عملکرد نظام ایمنی رابطه مستقیم دارد ، علاوه بر این مطالعات دیگری نشان دادند : که میزان فعالیت و تعداد سلول های ان کی پس از تنیدگی های کوتاه مدت و آنی ، مثل : پرش با چتر نجات ، زد و خورد ، کشمکش ، حساب های ذهنی پیچیده و غیره به سرعت افزایش می یابد.این مطالعه نشان میدهد که نظام ایمنی به سرعت علیه عامل تنیدگی زا واکنش هایی در جهت رفع این عامل نشان میدهد ، اما در مقابل ، در موارد تنیدگی های مزمن و طولانی مدت، همانند اختلافات فردی ، بیماری ، ترس مزمن ، مرگ عزیزان ، طلاق ، نا امیدی و افسردگی های طولانی مدت ، میزان عملکرد مثبت نظام ایمنی از جمله: تعداد و فعالیت سلول‌های ان کی دچار نقصان می‌شود (اندرسون،1997)[1].

در هنگام بیماری ، ناراحتی هایی بروز می کند که فرد از خود و جهان برداشتی بدبینانه دارد و ممکن است

بگوید :”بیفایده است ، من بازنده هستم ” در نگرانی و هراس احتمالا این فکر به ذهن میرسد که : ” اگر کنترلم را از دست بدهم و سقوط کنم چه اتفاقی خواهد افتاد؟” . با آنکه افکار منفی به تنهایی اغلب اشتباه و غیر منطقی هستند به گونه ای فریب کارانه و واقعی به نظر میرسند . به طوری که فرد گمان میکند وضع به همان بدی است که به نظر میرسد و طبیعی است که اگر بیمار از شر این قبیل روحیات ناخوشایند نجات نیابد و طرز تلقی مثبت تر و واقعبینانه تری پیدا نکند ،  بیماری بر وی چیره میشود و این در حالی است که با درمان این طرز فکرها انواع مختلفی از ناراحتی های روزانه از جمله : احساس عدم امنیت روانی و حقارت ، احساس تقصیر ، فشار روانی ، ناکامی و ناامیدی بر طرف می شود (برنز ، 1990؛ به نقل از قراچه داغی ، 1391 ).

سرطان به عنوان یک حادثه آسیب زا در زندگی می تواند منجر به استرس پس از سانحه گردد. دالگلیشن (1999) عنوان می کند که قربانیان تروما اطلاعات ناهمخوان با طرحواره را مکرراً ارزیابی می کنند تا بتوانند این اطلاعات را با طرحواره های قبلی خود یکپارچه نمایند. اما ، ارزیابی این اطلاعات به عنوان تهدید کننده و ناهمخوان با طرحواره های قبلی باعث

 احساس تهدید کنونی یاقریب الوقوع می شود. فرض براین است که  فعالیت مزمن هیجان ترس باعث می شود که سیستم شناختی به صورتی شکل گیرد که سرنخ های مربوط به تروما به صورت انتخابی پردازش شوند و به این ترتیب احساس تهدید مداوم را تقویت میکنند .جای تعجب نیست که تحقیقات ارتباط معنی داری را بین تغییر دردیدگاه فرد درباره ی دنیا و ناراحتی روانشناختی تایید کرده اند. (ترنر،2006)[2].

اونز (2001) ارتباط بین شدت اختلال استرس پس از سانحه و تحریف های شناختی را بررسی کردند و دریافتند که بین شدت اختلال استرس پس از سانحه و ادراک خودارزشمندی پایین ارتباط معنی داری وجود دارد. باید توجه شود که ممکن است نوع طرحواره های ناسازگار براساس نوع تروما متفاوت باشد. بنابراین پژوهش حاضر در پی تبیین طرح واره های ناسازگار اولیه و تحریف های شناختی در بیماران سرطانی است .

1-1بیان مسئله:

در کشور ایران پس از بیماری­های قلبی عروقی دومین علت مرگ بیماری سرطان است به گزارش سازمان بهداشت جهانی در سال 2005 در اثر این بیماری 4700 مورد مرگ در ایران اتفاق افتاده که از این تعداد 2700 مورد کمتر از 70 سال سن داشتند؛  اصولاً عقیده بر این است که در این بیماری درمان مشکل ولی پیشگیری آسان است. تحقیقات متعدد ثابت کرده است حمایت روانی از بیماران به خصوص بیمارانی که به سرطان مبتلا هستند می­توانند بر روند درمان و کیفیت زندگی آن‌ها مؤثر باشد به گونه‌ای که تا به حال داستان زندگی بیماران مبتلا به بیماری‌های صعب‌العلاج را شنیده‌اید که توانستند با بیماری خود مبارزه کنند در این میان شخصیت و نوع باورهای بیمار بر روند سازگاری او با زندگی و بیماری‌اش بسیار مؤثر است پزشکان معتقدندبیمارانی که چنین بینش و نگرش مثبتی دارند و به علاوه از حمایت خانوادگی خوب و حمایت اجتماعی خوب برخوردارنددر مقایسه با گروه­های که فاقد این 3 خصیصه هستند روند بهبود و درمان را با کیفیت مطلوب طی می‌کنند و از زندگی خوب بهره می‌برند. بیماری سرطان جزء بیماریهای مزمنی است که هم سبب تحلیل قوای بدنی فرد می‌شود و هم باعث کاهش فعالیت‌های روزمره و سبب به وجود آمدن برخی مشکلات جنسی می‌شود. ضمن اینکه فرد ممکن است به دلیل بیماری که دارد مبتلا به اختلالات خلقی همچون افسردگی شود(احدی و خیر جو، 1387).

این مطلب را هم بخوانید :

میراندا[3] ، گراس[4]، پرسونز[5] و هان[6] (1998 )به این نتیجه رسیدند که افراد افسرده ناکارآمدی شناختی زیادی نشان می‌دادند .به همین منظور علاوه بر درمان های جسمانی ، درمان های روانشناختی نیز از اهمیت بسزایی برخوردارند .در درمان های روانشناختی، ارزیابی شناختی مداوم برای بهبود باورها مهم است در این راستا طرح واره ها به عنوان سازوکارهای اصلی مسئول مشکلات ظاهری بیمار هستند . یک فرضیه کاری خوب درباره مشکلات ظاهری بیمار و طرح واره های زیرین به درمانگر کمک می کند ارتباط بین مشکلات را درک کند ، رفتارهای او را پیش بینی کند و مداخله های درمانی مناسبی را اتخاذ کند ، اما با توجه به اینکه طرح واره ها به آسانی در آگاهی نیستند درمانگر با تقویت اتحاد درمانی و تدوین مفهوم پردازی و شناسایی سطوح قابل دسترس شناخت ، روش خودرا آغاز می کند .  افکار خود آیند نخستین و قابل دسترس ترین سطح شناخت هستند و می توانند سرنخ هایی را برای طرح واره های فعال شده ارائه کنند(ریزو، تویت،استینویانگ،2007 ؛به نقل از مولودی و احمدی ، 1390 ).

دو نوع اصلی خطاهای منطقی وجود دارد : تفکرافراطی[7] و تفکر اختیاری[8] . تفکر افراطی موقعی به کار می‌رود که تحریف ، در فرایند تفکر رخ دهد ، که معمولا به شکل اغراق یا کم اهمیت ساختن امور[9] تجلی پیدا می کند . در تفکر اختیاری ، هر نوع نتیجه گیری یا استنباطی بدون طی فرایند تفکر ، به دست می آید .

 

تفکر افراطی به چهار گروه تقسیم می شود : فراتر رفتن از واقعیات[10] ، سوء تعبیر واقعیات[11]، در نظر نگرفتن تمام واقعیات[12]، استفاده از تقسیم بندی دو بعدی (دو وجهی)[13] برای پدیده های پیوسته یا طیفی ، و درجه بندی اموری که قابل درجه بندی نیستند ( فری ،1999؛ به نقل از محمدی و فرنام ،1384).

دونوع تفکراختیاری وجوددارد: بایدها[14]واستفاده ازهیجان برای تایید باورها[15]. دربایدها،جمله های ترجیحی ( ” من ترجیح می دهم به شنابروم ” ، ” ماهمگی ترجیح می دهیم که کسی ازمادزدی نکند “) تبدیل به جمله های آمرانه ی بدون دلیل می شوند : ” من باید به شنابروم ” ؛ ” اونباید دزدی کند “( ویلسون،1997).

با این اوصاف در بیماران سرطانی ضروری است مبناهای روان شناختی تأ ثیر گذار برکیفیت زندگی و روند درمانی بررسی شود و به همین منظور ضمن توجه به ویژگی‌های جمعیت شناختی بیماران ، خطای شناختی و طرح واره های ناسازگار اولیه این بیماران در مقایسه با افراد سالم مورد بررسی قرار می‌گیرد. در نتیجه ، پژوهشگر به دنبال پاسخگویی به این سوال است که آیا بین طرحواره های ناسازگار اولیه و تحریف های شناختی در بیماران سرطانیو افراد سالم تفاوت معناداری وجود دارد یا خیر ؟

[1].Anderson

[2]. Torner

[3].Miranda

[4].Grass

[5].Persons

[6].Han

[7]extreme thinking

4-3-3 فرضیه سوم پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………… 43

4-3-4 فرضیه چهارم پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………….. 43

4-3-5 فرضیه پنجم پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………. 45

4-3-6 فرضیه ششم پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………. 45

4-3-7 فرضیه هفتم پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………. 45

4-3-8 فرضیه هشتم پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………… 45

یافته های اضافی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 46

بررسی همبستگی بین متغیرها…………………………………………………………………………………………………………………………. 46

فصل پنجم: نتیجه گیری

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 50

5-1 بحث و نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………….. 52

5-2 محدودیتهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………. 58

5-3پیشنهادهای برای پژوهش های بعدی……………………………………………………………………………………………………….. 58

5-3-1 پیشنهادهای اجرایی……………………………………………………………………………………………………………………………… 58

5-3-2 پیشنهادهای کاربردی……………………………………………………………………………………………………………………………. 58

منابع فارسی ولاتین……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 61

فهرست جداول

عنوان

صفحه

جدول4-1. فراوانی و درصد توزیع سن در سه گروه بیمار ان اسکیزوفرن، افسردگی اساسی و بهنجار……… 33

جدول 4-2. آزمون تحلیل واریانس یک راهه جهت بررسی تفاوت میانگین آزمودنیها در متغیر سن………… 33

جدول 4-3. آزمون تعقیبی جهت سن…………………………………………………………………………………………………………….. 34

جدول4-4. فراوانی و درصد توزیع تحصیلات در سه گروه بیماران اسکیزوفرن، افسردگی اساسی و بهنجار 34

جدول4-5. آزمون تحلیل واریانس یک راهه جهت بررسی تفاوت میانگین آزمودنیها در متغیر تحصیلات… 35

جدول 4-6. آزمون تعقیبی جهت تحصیلات…………………………………………………………………………………………………… 35

این مطلب را هم بخوانید :

جدول4-7. فراوانی و درصد توزیع هوش پیش مرضی در سه گروه بیماران اسکیزوفرن، افسردگی اساسی و بهنجار…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 36

جدول 4-8. آزمون تحلیل واریانس یک راهه جهت بررسی تفاوت میانگین آزمودنیها در متغیر هوش پیش مرضی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 36

جدول 4-9. آزمون تعقیبی جهت هوش پیش مرضی…………………………………………………………………………………….. 37

جدول4-10. آمارههای توصیفی متغیر سلامت عمومی………………………………………………………………………………….. 37

جدول 4-11. آزمون تحلیل واریانس یک راهه جهت بررسی تفاوت میانگین آزمودنیها در متغیر سلامت عمومی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 38

جدول 4-12. آزمون تعقیبی جهت سلامت عمومی……………………………………………………………………………………….. 38

جدول4-13. آمارهای توصیفی متغیرهای علائم بدنی، اضطرابی، اختلال در کارکردهای اجتماعی و افسردگی  39

4-14. میانگین و انحراف استاندارد گروهای بیمار و افراد بهنجار در زیر مقیاسهای متغیر عملکرداجرایی… 40

4-15. میانگین و انحراف استاندارد گروهها به تفکیک زنان و مردان در زیر مقیاسهای متغیر عملکرد اجرایی    40

4-16. میانگین و انحراف استاندارد دو گروه زنان و مردان در زیر مقیاسهای متغیر عملکرد اجرایی………….. 41

جدول 4-17. جدول نتایج تحلیل واریانس چند متغیره………………………………………………………………………………… 42

جدول 4-18. نتایج تحلیل واریانس و سطح معناداری بررسی متغیرهای مورد مطالعه در گروه های بیمار و افراد بهنجار…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 42

جدول 4-19. نتایج تحلیل و اریانس و سطح معناداری بررسی متغیرهای مورد مطالعه در دو گروه زنان و

 مردان…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 44

جدول 4-20. آزمون تعقیبی جهت آزمون کلمه و رنگ استروب (اثراستروپ؛ هزارم ثانیه)……………………….. 44

جدول 4-21. ضرایب همبستگی بین متـــغیرهای عملکرد اجرایی، سلامت عمومی، هوش پیش­مرضی و داده های جمعیت شناختی در گروه اسکیزوفرن……………………………………………………………………………………………………………… 46

جدول4-22.ضرایب همبستگی بین متـــغیرهای عملکرد اجرایی، سلامت عمومی، هوش پیش­مرضی و داده های جمعیت شناختی درگروه افسردگی اساسی……………………………………………………………………………………………………………………. 47

جدول4-23. ضرایب همبستگی بین متـــغیرهای عملکرد اجرایی، سلامت عمومی، هوش پیش­مرضی و داده های جمعیت شناختی در گروه بهنجار……………………………………………………………………………………………………………………………………. 48

فهرست شکل

عنوان

صفحه

شکل 2-1 تصویر لوب پیشانی جایگاه ضروری در عملکرد اجرایی………………………………………………………………… 11

 

چکیده

تحقیقات مختلف، نقایص شناختی را به عنوان یکی از جنبه های مهم اسکیزوفرنیا مطرح کرده اند. علاوه بر این وجود روانپریشی در این بیماران می تواند بر میزان نقص در عملکردهای اجرایی تاثیرگذار باشد. هدف از پژوهش حاضر مقایسه عملکردهای اجرایی در بیماران اسکیزوفرنیا بدون علائم روانپریشی و افسردگی اساسی بدون علائم روانپریشی و افراد بهنجار است. این پژوهش از نوع علی- مقایسه ای می باشد. بدین منظور از روش نمونه گیری در دسترس که شامل 30 بیمار اسکیزوفرنیا بدون علائم روانپریش (15 زن ، 15 مرد) و 30 بیمار افسرده اساسی بدون علائم روانپریشی (15 زن، 15 مرد) و 40 نفر آزمودنی بهنجار (20 زن، 20 مرد) از بیمارستان اعصاب و روان دکتر محرری شهر شیراز انتخاب شدند و بر اساس متغیرهای سن و جنس و تحصیلات همسان سازی شدند. عملکردهای اجرایی آزمودنی ها به وسیله آزمون های دسته بندی ویسکانسین، آزمون کلمه و رنگ استروپ، پرسشنامه سلامت عمومی و آزمون مهک مورد ارزیابی قرار گرفت. داده ها با استفاده از تحلیل واریانس چند متغیره، آزمون F یک طرفه و آزمون تعقیبی بن فرونی تحلیل شد. نتایج نشان داد در آزمون ویسکانسین بین بیماران اسکیزوفرنیا علائم روانپریشی و افسردگی اساسی بدون علائم روانپریشی و افراد بهنجار تفاوت معنی داری وجود ندارد ولی در آزمون کلمه و رنگ استروب بین عملکرد بیماران اسکیزوفرنیا بدون علائم روان پریشی و افسردگی اساسی بدون علائم روان پریشی و افراد بهنجار در زمان واکنش تفاوت وجود داشت همچنین بین آزمودنیهای زن و مرد در آزمونهای استروپ و وسیکانسین تفاوت معناداری وجود نداشت و نیز نتایج حاصل از تحلیل واریانس چند متغیره نشان داد که عامل تحصیلات و سن تاثیری درمقیاس عملکرد اجرایی نداشتند ولی نتایج نشان داد عامل تغییرات هوش مرضی بر روی عملکرد گروه ها تاثیر دارد ولی به تنهایی نمی تواند پیش بینی کننده باشد.

نتیجه گیری: به طور کلی آسیب بیشتر عملکردهای اجرایی در آزمون جور کردن کارتهای ویسکانسین و آزمون کلمه و رنگ استروپ با استعداد روان پریشی مرتبط می باشد و همچنین جنسیت تاَثیری در عملکرد اجرایی بیماران اسکیزوفرنیا بدون علائم روان پریشی و افسردگی اساسی بدون علائم روان پریشی و افراد بهنجار ندارد.

کلید واژه ها : عملکردهای اجرایی ،اسکیزوفرن بدون علائم روانپریشی ،افسردگی بدون علائم روانپریشی،آزمون جورکردن کارتهای ویسکانسین،ازمون کلمه و رنگ استروپ

 

فصل اول

کلیات پژوهش

 

1-1 مقدمه

«شواهد قابل ملاحظه ای از مطالعات پسامرگی مغز بیماران وجود دارد که مؤیّد نا هنجاری ای اناتومیک قشر جلوی پیشانی در اسکیزو فرنی است. روشهای تصویر برداری کارکردی مغز نیزنقایص کارکردی را در ناحیه جلوی پیشانی نشان داده اند.از مدتها پیش مشخص شده است که چنین علا مت اسکیزوفرنی شبیه علایمی است که در مورد لوبوتومی پره فرونتال یا سندرم های لوب پیشانی دیده می شود.»(رضاعی،1385،ص19).

ناحیه ارتباطی پره فرونتال قادر به فراخوانی اطلاعات از نواحی گسترده ای از مغز و سپس استفاده از آن در الگو های عمیق تفکر برای دست یابی به الگو های مورد نظر است . نقص در ناحیه پره فرونتال باعث اختلال دراعمال اجرایی یعنی فرایند های عصب- روانشناختی که برای تطابق با محیط ضروری است، می گردد . اعمال اجرایی شامل توانایی هایی نظیر طرح ریزی ، ابتکار عمل ، انعطاف پذیری ، حفظ انگیزش ، توانایی شناخت وتغییر توالی ها، توانایی استفاده از سر نخ ها و باز خوردهابرای انجام رفتار هدف دار ، توانایی تفکر انتزاعی (افزایش عمق و ارتباط افکار)، و حفظ همزمان تعداد زیادی واحد اطلا عاتی وسپس فراخوانی این اطلاعات برای انجام اعمال بعدی می باشد (کلان[1]،کنن[2]، 2000).

مطالعات مربوط به جریان خون منطقه ای مغز (RCBF)[3] با استفاده از ترمو گرافی گسیل پوزیترون (SPEST_PET)[4] نشان داده است که اختلال در پاسخگویی آزمون ویسکانسین بااختلال عملکرد لوب فرونتال مشاهده شده است (استراتا و دانیلو[5]،2000).

تحقیقات نشان داده اند که بیماران مبتلا به اسکیزو فرنیا در مقایسه باافراد بهنجار نقایص شناختی بیشتری دارند.از جمله نقایص موجود می توان به نقص عملکرد اجرایی اشاره کرد . در تعریف عملکرد اجرایی ،لزاک[6]، 1995گفته است:عملکرد اجرایی مستلزم توانایی شخص در نظم دهی وهدایت رفتار خود است .این کار کردهارا می توان به بخش های فرعی شامل نیت و اراده، برنامه ریزی، اقدام هدفمند و عملکرد موثر تقسیم کرد (به نقل پاشا شریفی، 1386).

بر خلاف اهمیت توانایی های اجرایی، در موقعیت سنجش روانی این امر نادیده گرفته می شود. یکی از دلایل این کار ان است که عملکرد اجرایی دچار اختلال شود، در صورتی که سایر کارکرد های شناختی سالم بنظر می رسند. گراث- مارنات (2003، ترجمه پاشا شریفی و نیکو، 1386 ). برخی شواهد وجود دارند که نشان می دهند، هوش بیمار پس از ضایعه قطعه پیشانی در واقع افزایش نشان می دهد اما از نظر توانایی های اجرایی دچار اختلال هستند (همان منبع).

عملکردهای اجرایی به عنوان فرایند های پیچیده ای تعریف می شوند .که در حل مسائل جدید به کار می روند .این فرایند شامل آگاهی از مسائل موجود وارزیابی آن ،تحلیل شرایط مساله وفرمول بندی هدف های خاص ، ایجاد مجموعه ای از طرحها ونقشه ها به منظور مشخص کردن اعمال مورد نیاز برای حل مسئله ، وتغییر طرح های غیر موثر وتغییردر جهت اجرای طرح های موثر تر ، مقایسه نتایج بدست آمده با نتایج قبلی (در صورتی که از طرح جدیدی متناسب با موقعیت مساله استفاده شده باشد )، اتمام طرح هنگامی که نتایج رضایت بخش است ودر نهایت حفظ طرح وبازیابی آن برای مواجعه با مساله یا مساله مشابه در آینده می باشد گراث-مارنات(2003،ترجمه پاشا شریفی و نیکخو ،1386).

به طور معمول عملکرد اجرایی با آزمون کلمه و رنگ استروپ[7] (گلدن[8]،1987) و آزمون جور کردن کارت های ویسکانسین[9] (گرانت وبرگ[10]،1993 )موردسنجش قرار می گیرند هبن[11]، میلبرگ[12] (2002، ترجمه حق شناس، 1387).

در واقع هدف از تحقیق ، بررسی عملکرد اجرایی بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا بدون علائم روانپریشی، افسردگی اساسی بدون علائم روانپریشی و افراد بهنجار به وسیله دو آزمون رنگ وکلمه استروپ وآزمون جور کردن  کارت های ویسکانسین می باشد.

 

1-2- بیان مسئله

2-8-2-7- تفرجگاه گلم زرد و گره چکا 29

2-8-2-8- تفرجگاه کلم بدره 29

2-8-2-9- تفریحگاه جنگلی تنگ ارغوان (تنگ قوچعلی) 30

2-8-2-10- سایر گردشگاه­های جنگلی برحسب شهرستان­های استان. 30

2-8-3- ارتفاعات و کوه­ها 30

2-8-3-1- کبیرکوه 30

فهرست مطالب

عنوان                                         صفحه

2-8-3-2- اهوران. 31

2-8-3-3- بانکول. 31

2-8-3-4- چمن گیر 31

2-8-3-5- سامله 32

2-8-3-6- سرخ خانی. 32

2-8-3-7- سرکب.. 32

2-8-3-8- شره زول. 32

2-8-3-9- شلم. 33

2-8-3-10- قلاجه 33

2-8-3-11- قلارنگ… 33

2-8-3-12- مانشت.. 33

2-8-3-13- کوه ملینجه 34

2-8-3-14- دینارکوه 34

2-8-3-15- بهار آب.. 34

2-8-3-16- بانهراز 34

2-8-3-17- کلک… 34

2-8-3-18- سایر کوه­های استان ایلام برحسب شهرستان­ها 34

این مطلب را هم بخوانید :

فهرست مطالب

عنوان                             صفحه

2-8-4- دریاچه­ها 35

2-8-4-1- دریاچه سد ایلام 35

2-8-5- چشمه­ها 35

2-8-5-1- چشمه آبگرم دهلران. 36

2-8-5-2- چشمه آبگرم چمن بولی. 36

2-8-5-3- چشمه میمه زرین آباد 36

2-8-5-4- چشمه کلم. 36

2-8-5-5- چشمه سیکان. 37

 

2-8-5-6- دیگر چشمه­های استان. 37

2-8-6- دشت­ها 37

2-8-7- تالاب­ها 38

2-8-7-1- تالاب سیاب دریوش.. 38

2-8-7-2- تالاب زمزم 38

2-8-7-3- تالاب چکر 38

فصل سوم: روش­شناسی تحقیق

مقدمه‌ 40

3-1- روش‌ پژوهش‌ 40

فهرست مطالب

عنوان                            صفحه

3-2- مدل پژوهش… 41

3-3- حجم نمونه و روش اندازه گیری. 42

3-4- جامعه آماری. 43

3-5- ابزار جمع آوری داده­ها 43

3-6- روایی (اعتبار) و پایایی(اعتماد) 44

3-7- روش تجزیه و تحلیل داده­ها 45

3-7-1- ضریب همبستگی. 45

3-7-2- ضریب همبستگی پیرسون. 46

3-7-3- ضریب تشخیص… 46

3-7-4- مدل یابی معادلات ساختاری. 46

فصل چهارم:  تجزیه و تحلیل داده­ها

4-1- یافته­های پژوهش… 50

4-1-1- اطلاعات مربوط به مشخصات پاسخگویان پرسشنامه 50

4-2-آزمون فرضیه­ها 53

4-2-1-آزمون فرضیه1. 53

4-2-2- آزمون فرضیه 2. 54

4-2-3- آزمون فرضیه 3. 56

فهرست مطالب

عنوان                                   صفحه

4-3- تحلیل گردشگری با استفاده از مدل SWOT. 58

فصل پنجم: بحث، نتیجه­گیری و پیشنهادها

مقدمه 62

5-1- بحث و نتیجه­گیری. 63

5-2- پیشنهادها و راهکارهای مبتنی بر یافته­ها 68

5-3- محدودیت­های پژوهش… 71

5-3-1- محدودیت­های در اختیار پژوهشگر 71

5-3-2- محدودیت­های خارج از اختیار پژوهشگر 71

منابع و مآخذ. 72

منابع فارسی. 72

منابع اینترنتی. 74

منابع انگلیسی. 75

فهرست جداول

عنوان                           صفحه

جدول (3-1): آلفای کرونباخ مربوط به هر یک از مؤلفه­های طبیعت گردی. 45

4-3 بررسی فرضیه های پژوهش(آمار استنباطی): 81

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهاد

5-1 مقدمه. 95

5-2 یافته های پژوهش… 95

5-2-1 نتایج آمار توصیفی.. 95

5-2-2 نتایج آمار استنباطی.. 96

5-3 بحث و نتیجه گیری.. 97

5-4 محدودیت ها و مشکلات پژوهش… 100

5-5 پیشنهادات… 100

5-5-1 پیشنهادات این پژوهش: 100

5-6 خلاصه پژوهش… 102

منابع و مأخذ. 104

پیوست… 108

 

فهرست جداول

 

جدول 1-3 توزیع فراوانی نمونه­های آماری برحسب رشته تحصیلی……………………………… 71

جدول 2-3 هنجارگزینی ایرانی­ها در مقایس افسردگی بك…………………………………………. 76

جدول 1-4 توصیف میزان افسردگی معلمان زن گروه نمونه به تفكیك نوع مدرسه……………. 78

جدول 2-4 توصیف میزان اضطراب و مؤلفه­های آن در گروه نمونه به تفكیك نوع مدرسه…… 79

جدول 3-4 نتایج تحلیل فرضیه اول………………………………………………………………………. 81

جدول 4-4 نتایج تحلیل فرضیه دوم………………………………………………………………………. 83

جدول 5-4 نتایج تحلیل فرضیه سوم……………………………………………………………………… 84

جدول 6-4 نتایج تحلیل فرضیه چهارم…………………………………………………………………… 85

جدول 7-4 نتایج تحلیل فرضیه پنجم…………………………………………………………………….. 87

جدول 8-4 نتایج تحلیل فرضیه ششم…………………………………………………………………….. 88

جدول 9-4 نتایج تحلیل فرضیه هفتم……………………………………………………………………… 90

جدول 10-4 نتایج فرضیه…………………………………………………………………………………… 91

جدول 11-4 نتایج فرضیه…………………………………………………………………………………… 93

 

فهرست نمودارها

 

نمودار 1-4 هیستوگرام نمرات افسردگی…………………………………………………………………. 79

نمودار 2-4 هیستوگرام نمرات اضطراب كل معلمان زن………………………………………………. 81

نمودار 3-4 توزیع نمرات افسردگی به تفكیك گروه………………………………………………….. 82

نمودار 4-4 توزیع نمرات اضطراب به نفكیك گروه…………………………………………………… 83

نمودار 5-4 پراكندگی نمرات اضطراب و افسردگی معلمان زن در مدارس عادی………………. 85

نمودار 6-4 پراكندگی نمرات اضطراب و افسردگی معلمان زن در مدارس استثنایی…………… 86

نمودار 7-4 توزیع نمرات هوشیاری خود به تفكیك گروه……………………………………………. 88

نمودار 8-4 توزیع نمرات نیروی من به تفكیك گروه…………………………………………………. 89

نمودار 9-4 توزیع نمرات گرایش پارانویایی به تفكیك گروه……………………………………….. 91

نمودار 10-4 توزیع نمرات گرایش احساس گناه به تفكیك گروه………………………………….. 92

نمودار 11-4 توزیع نمرات تنش­گرایی گناه به تفكیك گروه…………………………………………. 94

 

چکیده

 

پژوهش حاضر به مقایسه میزان افسردگی و اضطراب در بین معلمان زن مدارس استثنایی و عادی در شهر کرج می­پردازد. جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل کلیه معلمان زن دوره ابتدایی شهر کرج که 105 نفر معلم استثنایی و 273 نفر معلم عادی می باشد. روش نمونه­گیری تصادفی طبقه­ای یا نسبی است. برای جمع­آوری اطلاعات از پرسش­نامه افسردگی بک و اضطراب کتل استفاده شده است که شامل سوال­هایی در خصوص اضطراب و افسردگی است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده­ها در بخش توصیفی از جداول توزیع فراوانی و درصد فراوانی و در بخش استنباطی از آزمون t برای تجزیه و تحلیل سوال­های پژوهش استفاده شده است. یافته­های کلی پژوهش عبارتند از: بین افسردگی و اضطراب معلمان زن مدارس عادی رابطه معنی­داری وجود دارد. یعنی با افزایش اضطراب، افسردگی معلمان زن عادی نیز افزایش یافته است. و همچنین بین افسردگی و اضطراب معلمان زن مدارس استثنایی رابطه معنی­داری وجود. یعنی با افزایش اضطراب، افسردگی معلمان زن استثنایی نیز افزایش یافته است. نتایج بررسی مقیاس­های پرسش­نامه­ی اضطراب نیز حاکی از آن است که: بین میزان هوشیاری نسبت به خود معلمان زن مدارس عادی و معلمان زن مدارس كودكان استثنایی تفاوت معناداری مشاهده نشد. بین میزان نیروی من معلمان زن مدارس عادی و مدارس كودكان استثنایی تفاوت معناداری وجود دارد به­طوری كه نیروی من معلمان زن مدارس استثنایی بیشتر است. بین میزان گرایش به پارانویایی معلمان زن مدارس عادی و معلمان زن مدارس كودكان استثنایی تفاوت معناداری مشاهده نشد. بین میزان گرایش به احساس گناه معلمان زن مدارس عادی و مدارس كودكان استثنایی  تفاوت معناداری وجود دارد به­طوری كه گرایش به احساس گناه معلمان زن مدارس استثنایی بیشتر است. بین میزان تنش ارگی معلمان زن مدارس عادی و مدارس كودكان استثنایی تفاوت معناداری وجود دارد به­طوری كه تنش ارگی معلمان زن مدارس استثنایی بیشتر است.

 

واژگان کلیدی : افسردگی، اضطراب، کودکان استثنایی، مدارس عادی، مدارس استثنایی

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

1-1 مقدمه

در دنیای امروزه هیجانات، تنش­ها، عصبیت­ها و عوامل متعددی از این قبیل بر زندگی روزمره مردم تأثیرات سوء دارند. هر کدام از افراد جامعه امروزی در معرض مواجهه با انواع استرس­ها و شرایط عصبی قرار دارند. محیط زندگی اجتماعی، خانواده و هر آنچه فرد با آن در ارتباط است می تواند به عنوان عامل تنش­زا جریان زندگی او را به سمت بحران­ها و نگرانی­ها سوق دهد.

اضطراب، دلشوره، تشویش، نگرانی، دلهره، دلواپسی، بی­قراری، دل­آشوبه و نابسامانی حالاتی هستند که هر انسانی در طول زندگی خود، خواه و ناخواه آن­را تجربه کرده است. می­توان با اطمینان گفت که امکان ندارد انسان در این جهان زیسته باشد و تجربه اضطراب را نداشته باشد (معانی،1370،ص61).

ممکن است اضطراب را یک نوع درد داخلی دانست که سبب ایجاد هیجان و به هم ریختن تعادل موجود می­گردد و چون بشر دائماً به منظور برقراری تعادل کوشش می­کند، بنابراین می­توان گفت که اضطراب یک محرک قوی است. امکان دارد این محرک مضر باشد و این خود بستگی دارد به درجه ترس و مقدار و خطراتی که متوجه فرد است (شاملو،1369،ص56).

افسردگی نیز بیماری بسیار شایعی است که با وجود تحقیقات دامنه­دار در مورد علل، علائم و طرق درمان آن متأسفانه در بیشتر جوامع امروزی و از جمله جامعه خودمان توجه زیادی به آن مبذول نشده است. در گذشته علائم افسردگی را تا مدت­ها به عوامل دیگری چون ضعف اعصاب، عصبانیت هیپوکندریاک و غیره نسبت می­دادند به همین سبب تشخیص صحیح و درمان آن به تعویق می­انجامید (امانت،1338).

افسردگی بیماری­ای است که مهمترین خصوصیت آن تغییر خلق است و در واقع احساس غمگینی است که درجه ابتلا به آن می­تواند از یک ناامیدی خفیف تا احساس یأس شدید ممکن است نوسان داشته باشد. این تغییر خلق نسبتآً ثابت و برای روزها، هفته­ها، ماه­ها یا سال­ها ادامه دارد. افسردگی بر روی کل ارگانیسم اثر می­گذارد و تمام حوزه­های زندگی یک فرد را تحت تأثیر قرار می­دهد. این اثر در احساسات، نیرو، کشش، فکر و کیفیت علاقه فرد نمایان می­شود.

در روان­پزشکی، افسردگی را تغییر خلق به سمت غمگینی می­دانند، بارزترین علامت بیماری افسردگی همان خلق افسرده­ای است که به درجات مختلف ممکن است پدید آید. در پاره­ای از موارد خلق افسرده ممکن است تنها علامت بیماری باقی بماند. به هر حال در این بیماری کلیه اعمال حیاتی متناسب با خلق افسرده تغییر می­کند (طاهری،1388،ص29).

همان­طور که می­دانیم افسردگی تنها دارای علائم عاطفی نیست و می­تواند همراه با بی­خوابی و بی اشتهایی، خودکشی، احساس بی­ارزش و فراوان باشد. حدود افسردگی گاهی با موقعیت موجود متناسب نیست و گاهی حتی خود فرد از آن آگاهی ندارد (پورافکاری،1364،ص105).

امروزه تجارب تنش زا ناخواسته عکس­العمل افراد را تعیین می­کند. بدین ترتیب که وقتی فردی یک تجربه ناخوشایند و استرس همراه با آن را دریافت می­کند واکنش منفی به­صورت اضطراب، خود کم­بینی، افسردگی و غیره را از خود بروز می­دهد. زیرا در اغلب موارد قدرت برخورد مقابله طبیعی با مشکلات را در­نیافته و شاید نمی­تواند که دریافت صحیحی از موقعیت خود داشته باشد.

با توجه به مطالب فوق و زمینه­های مشابه که در جامعه مشاهده می­شود، هدف پژوهشگر بررسی میزان افسردگی و اضطراب در معلمان زن مدارس کرج است.

 

1-2 بیان مسأله

سه انقلاب در بهداشت روانی رخ داده است. انقلاب اول به رهبری پینل بود که توجهات بشر را به بیماری روانی جلب کرده، فروید با وارد نمودن توجهات شهوانی در زندگی درونی روانی انسان دومین انقلاب را ایجاد کرد، سومین انقلاب که هم اکنون در جریان است تحت نام­های مختلفی همچون روان شناسی جامعه (روان­پزشکی جامعه) و (سلامت روانی جامعه) نام برده می­شود (قراچه داغی،1382،ص44).

اگر چه تعاریف این اصطلاحات متفاوت است، اما هر یک از آن­ها بازتابی از تغییر فاحش در مفهوم سازی بیماری روانی و درمان آن است. دیگر مثل گذشته تأکید مطالعات بر فرد

این مطلب را هم بخوانید :

پایگاه اطلاع رسانی فرادانش -

 بیمار نیست، بلکه بیشتر بر جامعه بزرگ تأکید می­شود.

از جمله اهداف نظام آموزش عالی کشور پرورش در زمینه­های مورد نیاز بخش­های مختلف جامعه به منظور پاسخ دادن به تقاضای روز افزون و افزایش سطح علمی آحاد ملت است. بدیهی است رسیدن به این هدف مستلزم سرمایه­گذاری­های عظیم و تربیت نیروی انسانی متعهد و متخصص است. نظر به افزایش تعداد داوطلب معلمی در سال­های اخیر، ایجاد زمینه­های مناسب و کمک به آنان در پیشرفت تحصیلی و حرفه­ای و استفاده بهینه جامعه از تجارب علمی آن­ها، انجام پژوهش­های بنیادی و کاربردی در زمینه مسائل و مشکلات اجتماعی معلمان زن و تلاش در رفع آن­ها از جمله مواردی است که می تواند زمینه دستیابی به اهداف آموزش عالی را سریع­تر فراهم آورد. جای ذکر است برای اکثر معلمان زن تدریس در مدارس و مراکز علمی به دلایل عدم آشنایی با محیط تدریس، بی­علاقگی به رشته تدریس، کافی نبودن امکانات رفاهی و اقتصادی دارای مشکلاتی است که در صورت شدت آن و عدم آشنایی معلمان زن با شیوه مقابله با آن­ها چه بسا زمینه ساز مشکلات خانوادگی، اجتماعی و یا عصبی_روانی گردیده است و در پیشرفت حرفه­ای آنان مانعی به وجود می­آورد . با توجه به گسترش روز افزون کودکان استثنایی و دچار مشکل به علت مسائل عدیده­ای که در زندگی امروزی وجود دارد کادر آموزشی مدارس یکی از با اهمیت ترین جنبه­های آموزشی را تشکیل می­دهد که بالطبع موقعیت جسمی و روانی آنان از اهمیت بسیاری برخوردار است (کراز، به نقل از دادستان،1368،ص52).

در این تحقیق اضطراب و افسردگی معلمان زن مدارس استثنایی و معلمان زن مدارس عادی بررسی و مقایسه می­شود.

1-3 اهمیت و ضرورت پژوهش

با توجه به روابط پیچیده زندگی شهری و تعدد وظایف و عملکرد افراد در جامعه، چه در خانواده و چه در محیط کار و حتی در روابط گروهی و همچنین وجود قوانین، مقررات و ضوابط مختلف در همة حوزه­های این روابط، شرایط و زمینه بروز استرس و اضطراب فراوان بوده و معمولاً همة افراد به نوعی و به نسبتی گرفتار این پدیده­ها هستند.

از جمله افرادی که روابط گسترده­ای در جامعه دارند، معلمان زن هستند. معلمان زن با توجه به وظایف زیاد و نوع عملکردشان و با توجه به این­که همیشه و هر لحظه باید پاسخگو والدین، اولیا مدرسه و دانش­آموزان باشند؛ احتمال ابتلا به استرس و اضطراب در آن­ها به شدت روند فزاینده­ای دارد. كار معلمی تنها یك شغل نیست زیرا با فكر و ذهن و روح افراد ارتباط دارد. معلم باید مسائل و مشكلات عاطفی، خانوادگی، مالی و شغلی خود را در لایه‌های زیرین وجودش گذاشته و وقتی وارد كلاس می‌شود ظاهر او به گونه‌ای باشد كه گویی همه چیز عالی است. بدیهی است كه این كار از عهده هر صاحب علم و تجربه‌ای برنمی‌آید. مسأله استرس در همه مشاغل مطرح است، اما در ارتباط با شغل معلم، استرس معنای خاصی پیدا می­کند، چون یک معلم، علاوه بر مسائل و مشکلاتی که در همه افراد مطرح است، با برخی مسائل و مشکلات که صرفاً ناشی از نوع شغل وی است نیز مواجه می­شود. معلم در مدرسه با مسائلی مواجه است که در کمتر حرفه­ای چنین مسائلی وجود دارند. به طور مثال معلم ناچار است روزانه چندین ساعت تنها مقابل یک گروه که گاهی یک گروه ناآشنا نیز هستند قرار بگیرد و صحبت کند. گذشته از آن که خود صحبت کردن از انرژی و توان معلم کم می­کند. لازم به ذکر است که ابتلا به استرس در معلمان زن پیامدهای سوء زیادی را در بر­می گیرد، که می­تواند تأثیرات مثبت و منفی را به­دنبال داشته باشد. مطالعه این تأثیرات از این جهت حائز اهمیت است که می­تواند به این قشر از افراد زحمت­کش جامعه در جهت هدایت و کنترل استرس­های به وجود آمده احتمالی در آن­ها کمک کند. نتایج پژوهش­هایی از قبیل این پژوهش می­تواند پیشنهادهای مناسبی را به معلمان زن و مدیران در سراسر نظام آموزش و پرورش و نهایتاً کارکرد آموزشی آنان فراهم نماید.

1-4 فرضیه­های پژوهش

1-4-1 فرضیه­های اصلی:

1– بین میزان افسردگی معلمان زن مدارس عادی و معلمان زن مدارس استثنایی تفاوت معنی­داری وجود دارد.

2-بین میزان اضطراب معلمان زن مدارس عادی و معلمان زن مدارس استثنایی تفاوت معنی­داری وجود دارد.

1-4-2 فرضیه­های فرعی پژوهش:

1- بین میزان اضطراب و افسردگی معلمان زن در مدارس عادی تفاوت معنی­داری وجود دارد.

2- بین میزان اضطراب و افسردگی معلمان زن در  مدارس استثنایی تفاوت معنی­داری وجود دارد.

3- بر حسب عامل تحول هوشیاری نسبت به خود بین معلمان زن مدارس عادی و معلمان زن مدارس استثنایی تفاوت معنی­داری وجود دارد.

 

 

 

فهرست نمودارها/اشکال

 

نمودار شماره                عنوان نمودارصفحه

 

2-1.	رابطه سلامت روان با حیطه های مشابه ……………………………………………	43
4-1.	فراوانی و درصد فراوانی جمعیت نمونه به تفکیک وضعیت آزمودنی…….	76
4-2.	فراوانی و درصد فراوانی دختران فراری به تفکیک تحصیلات……………..	77
4-3.	فراوانی و درصد فراوانی دختران عادی به تفکیک تحصیلات………………	78
4-4.	فراوانی و درصد فراوانی دختران فراری به تفکیک تعداد اعضای خانواده	79
4-5.	فراوانی و درصد فراوانی دختران عادی به تفکیک تعداد اعضای خانواده …	80
4-6.	فراوانی و درصد فراوانی دختران فراری به تفکیک شغل پدر…………………	81
4-7.	فراوانی و درصد فراوانی دختران عادی به تفکیک شغل پدر………………..	82
4-8.	فراوانی و درصد فراوانی دختران فراری به تفکیک شغل مادر………………	83
4-9.	فراوانی و درصد فراوانی دختران عادی به تفکیک شغل مادر……………….	84
4-10.	فراوانی و درصد فراوانی دختران فراری به تفکیک وضعیت سکونت …….	85
4-11.	فراوانی و درصد فراوانی دختران عادی به تفکیک وضعیت سکونت ……..	86

 

چکیده فارسی

 

این مطلب را هم بخوانید :

هدف:این پژوهش با هدف مقایسه همبستگی خانوادگی، سلامت روانی و جهت گیری مذهبی در دختران فراری و عادی شهر تهران انجام شد. روش: روش تحقیق علّی-مقایسه ای و جامعه آماری آن 200نفر ازختران فراری و عادی شهر تهران در سال 93 بودند که از این تعداد 200 نفر، 100 نفردختران عادی به شیوه تصادفی ساده و 100نفردختران فراری به شیوه در دسترس انتخاب و به پرسشنامه های همبستگی خانواده، سلامت روان و جهت گیری مذهبی پاسخ دادند. داده های حاصل به روش تحلیل پارامتریک تحلیل واریانس چندمتغیره مانوابا نرم افزار spss تجزیه و تحلیل شد. یافته ها: نتایج تحقیق نشان داد که همبستگی خانوادگی، سلامت روانی و جهت گیری مذهبی در بین دختران فراری مستقر در مراکز نگهداری بهزیستی و عادی شهر تهران متفاوت است. همبستگی خانوادگی در بین دختران فراری و عادی شهر تهران متفاوت است.سلامت روانی در بین دختران فراری و عادی شهر تهران متفاوت است.جهت گیری مذهبی در بین دختران فراری و عادی شهر تهران متفاوت است.

واژه گان کلیدی:

همبستگی خانوادگی، سلامت روانی، جهت گیری مذهبی، دختران فراری و عادی

 

1-1- مقدمه

پدیده فرار[1] از منزل از جمله پدیده هایی است که همواره توجه متخصصان علوم روانی و اجتماعی را به خود معطوف داشته است. درک علل، پیش زمینه ها، همچنین عواقب و نتایج پدیده فرار، دارای اهمیت    ویژه ای در پیشگیری از نتایج زیانبار فرار است (تایلر و کاوس[2]، 2002). خانوادۀ هسته ای (که هستۀ متشکل از شوهر، زن و فرزندان است) به طور سنتی به عنوان تأمین کنندۀ اصلی امکان تربیت اجتماعی فرزندان خردسال و نوجوانان و حامی سنن فرهنگی تلقی می شود. همچنین خانواده های هسته ای به عنوان یک گروه اجتماعی که جامعه روابط جنسی را در آن تنها در حریم و چارچوب قانون مجاز می شمارد، نگریسته می شود. لیکن، هسته خانواده سنتی در حال کوچک و کوچکتر شدن است به طوری که در حال حاضر تنها حدود 25% کل انواع خانواده ها را تشکیل می دهد. سلامت خانواده در طول عمر خانواده دستخوش تغییر می گردد. این واقعیت که در یک مقطع زمانی خاص، خانواده از سلامت برخوردار است، تضمینی برای تداوم این وضعیت نیست. در حقیقت، دستیابی و حفظ سلامت مستلزم کار مداوم هر یک از اعضای خانواده و همچنین کل خانواده به عنوان یک سیستم است. یکی از کنش های خانوادگی انسجام و یا همبستگی خانوادگی[3] است که نشان دهنده رابطه عاطفی میان والدین و فرزندان است (سامانی، 1384).

طبق دیدگاه سیستمی، خانواده مجموعه ای از عناصر به شمار می رود که در این مجموعه هر یک از عناصر دارای نقش های تعریف شده و در عین حال پویا هستند. السون[4] (1999) با نگاه سیستمی به ارایه مدلی پیرامون ارتباطات خانواده پرداخته که این مدل مشتمل بر سه بعد انسجام خانواده، انعطاف پذیری خانواده و ارتباط در خانواده است. انسجام یا همبستگی در این مدل نشان دهنده پیوند عاطفی میان فرزندان و والدین است و شامل مؤلفه های رابطه عاطفی، تعامل خانوادگی، روابط زناشویی، روابط والدین و فرزند، میزان تعامل به لحاظ زمان و مکان، نوع دوست و علایق و نهایتاً نحوه گذراندن اوقات فراغت می باشد (سعیدی و حسن زاده، 1385).

   یكی از محورهای ارزیابی سلامتی جوامع مختلف، بهداشت روانی آن جامعه است. بی شك سلامت روان[5]، نقش مهمی در تضمین پویایی و كارآمدی هر جامعه ایفا می كند. از آنجا كه دانشجویان از اقشار مستعد، برگزیده جامعه و سازندگان فردای هر كشور می باشند، بنابراین سلامت روانی آنان از اهمیت لازم و ویژه ای در یادگیری و افزایش آگاهی علمی برخوردار است (ابراهیمی، 1384).

سلامت روان مفهومی است که درباره آن دیدگاه های متفاوتی وجود داشته و هر دیدگاه از زاویه ای خاص به تعریف و تبیین ویژگی های آن پرداخته است. در دیدگاه روانکاوی پیوستار سلامت و بیماری بر اساس سطوح ناهشیاری قابل تحلیل است. روانکاوان در جریان واکاوی سلامت روانشناختی بر نقش تعارض های درون فردی از جمله تکانه ها، اضطراب ها و دفاع های ناخودآگاه تأکید دارند. در نگاه روانکاوی نوین بر نقش خود و خودآگاهی در سلامت روانشناختی تأکید زیادی شده است. در دیدگاه انسان گرایی بر عکس روانکاوی سلامت روان تنها در محدوده انسان های به غایت سالم مطالعه شده است. به اعتقاد صاحبنظران حوزه انسان گرایی بیماری روانی و سلامت روان را نباید دو سوی یک پیوستار دانست بلکه باید بین آنها تفاوت قائل شد. افراد سالم و رشد یافته لزوماً محصول پالایش ها و واکاوی های حوزه آسیب شناسی روانی نیستند. به همین دلیل انسان گرایان معتقدند اگر قرار باشد که اشخاص درمانده، نابالغ و ناسالم بررسی شوند آنچه در آنان مشاهده خواهد شد فقط جنبه های منفی انسانی است و نه جنبه های مثبت. بنابراین سلامت روان به معنای ارتقاء دادن جنبه های مثبت در انسان ها است. در دیدگاه شناختی نیز همانند انسان گرایان بر جنبه های مثبت انسانی در سلامت روان تأکید شده است (پیرخائفی، 1391).

بر پایه رویکرد سازمان بهداشت جهانی، سلامتی به معنای رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی است و نه فقدان بیماری و  ناتوانی. سلامت روان در سایۀ اینکه فرد چه احساسی نسبت به دنیای پیرامون، محل زندگی، اطرافیان، میزان درآمد و موقعیت مکانی و زمانی خویش دارد، شکل می گیرد (نوابی نژاد، 1373).

سلامت روانی یکی از مباحث مهمی است که در رشد و بالندگی خانواده و جامعه مؤثر است. به طور کلی، بهداشت روانی، ایجاد سلامت روان به وسیلۀ پیشگیری از ابتلا به بیماری های روانی، کنترل عوامل مؤثر بر بروز آن، تشخیص زودرس، پیشگیری از عوامل ناشی از برگشت بیماری های روانی و ایجاد محیطی سالم برای برقراری روابط صحیح انسانی است (میلانی فرد، 1382). سلامت روان عبارت است از سازگاری مداوم با شرایط متغیر و تلاش برای تحقق اعتدال بین تقاضاهای درونی و الزامات محیط در حال تغییر (گلدنبرگ و همکاران، 1997). برخوردار نبودن از سلامت روانی از پیشرفت فرد و جامعه جلوگیری می کند؛ زیرا در چنین شرایطی فرد توانایی اجرای صحیح وظایف محوله و ایفای نقش های اجتماعی را ندارد؛ بنابراین، هم فرد و هم جامعه رو به تحلیل می روند. تعریفی دیگر، بهداشت روانی را عبارت از سلامت فکر دانسته و بیان می کند که بهداشت روانی نشان دهنده وضع مثبت سلامتی روان فردی است که می تواند برای ایجاد سیستم ارزشی در مورد ایجاد تحرك، پیشرفت و تکامل در حد فردی، ملی و         بین المللی اقدام کند (خسروی و آقاجانی، 1382).

دنیای چالش برانگیز امروز انسان را همواره دستخوش نگرانی و تلاطم های روحی می کند، برای همین انسان به دنبال چیزی می گردد که او را از نگرانی ها برهاند. مذهب و معنویت[6] امروزه به عنوان ابزاری شناخته شده است که می تواند موجب آرامش روان و هدایت و معرفت درونی و حفظ تعادل فکری گردد و با سلامت جسمی و روانشناختی فرد مرتبط است. معنویت موجب می شود انسان هنگام رویارویی با مشکلات و ناملایمات زندگی خود را نبازد و قدرت مقابله با آنها را داشته باشد، چون با ایمان و اعتقاد به یک نیروی قدرتمند جلو می رود و با مشکلات مقابله می کند، به همین علت بسیاری از روان درمانگران سعی کرده اند که از دین و معنویت در درمان اختلالات روان شناختی استفاده کنند (آرگل[7]، 2009).

   بر همین اساس انگیزه محقق نیز در این پژوهش، مقایسه همبستگی خانوادگی، سلامت روانی و جهت گیری مذهبی[8] در دختران فراری و عادی شهر تهران می باشد.

 

   1-2- بیان مسأله

فرار از خانه پدیده ای است که میزان آن در سال های اخیر رشد کرده به طوری که تدریجاً به یک نگرانی و معضل اجتماعی تبدیل شده است. فرار از خانه به معنای دوری از خانه بدون اجازه والدین یا سرپرست قانونی است، موقعیتی که در آن یک نوجوان از خانه و یا محل سکونتش برای حداقل یک شب بدون اجازه غیبت کند. بر اساس برآورد بخش خدمات انسانی و سلامت ایالات متحده، سالانه 1 میلیون جوان از خانه فرار می کنند. در سال های بین 2002- 1999 پلیس رسمی سنگاپور 2433 مورد فرار از خانه در سنین زیر 16 سال را گزارش کرده است که به طور متوسط سالانه 600 مورد را در بر می گیرد که 60% این موارد مربوط به دختران بوده است (خانگ[9]، 2009).

بر اساس مطالعات کمیته حمایت از جوانان در یک زمینه یابی ملی از دانش آموزان دبیرستانی کره ای در سال 1998، 7/11% آنان سابقه فرار از خانه داشتند، این در حالی است که بزرگترین نگرانی این است که 2/74% این دانش آموزان، فرار از خانه را به عنوان یک انتخاب در نظر گرفته اند. سابقه فرار در ایالات متحده نشان می دهد که 90% فراریان از خانه، در طی یک ماه به خانه باز می گردند و بیش از 99% آنان در مدت یک سال به خانه باز می گردند. تحقیقات نشان می دهد که این پدیده در دختران نوجوان شیوع بیشتری دارد. در ایران نیز نتایج گزارش های منتشر شده حاکی از آن است که پدیده فرار از خانه در بین دختران در سال های اخیر افزایش چشمگیری یافته است. طبق گزارش شاره و همکاران (1385) تعداد دختران فراری در سال 1378، 20 برابر بیشتر از سال 1365بوده است و در چهار ماهه آخر سال 1380، 6156 نوجوان فراری دستگیر شده اند. البته آمار دختران فراری از منزل دقیق نیست، چرا که ممکن است تمام آنها به مراکز بهزیستی مراجعه نکرده و یا توسط نیروی انتظامی دستگیر نشوند و بدون اینکه رسمأ گزارشی از فرارشان ارئه شود، روزها و گاه هفته ها زندگی خارج از خانه را تجربه کنند (تمنایی فر و همکاران، 1392).

منظور از انسجام خانواده، احساس همبستگی، پیوند و تعهد عاطفی است که اعضای یک خانواده نسبت به همدیگر دارند (اولسون، 1999). لینگرن[10] (2003) انسجام را به صورت احساس نزدیکی عاطفی