دانلود پایان نامه ارشد : بررسی محوریت وقف در توسعه پایدار اقتصادی |
 |
1-2 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق 5
1-6-2 روش گرد آوری اطلاعات(میدانی ، كتابخانهای و غیره ) 9
1-9 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات : 10
شناخت فرهنگ وقف و اثرات مثبت آن بر توسعه اقتصادی پایدار 14
2-2 نگاهی به وقف در قبل از اسلام 16
2-3 پیشینه تاریخی وقف در جهان اسلام 17
2-3-2 وقف در سیره پیامبر اسلام 18
2-3-3 وقف در سیره ائمه معصومین 19
2-4 وقف و سابقه تاریخی و شروط فقهی 20
1-2 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق 5
1-6-2 روش گرد آوری اطلاعات(میدانی ، كتابخانهای و غیره ) 9
1-9 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات : 10
شناخت فرهنگ وقف و اثرات مثبت آن بر توسعه اقتصادی پایدار 14
2-2 نگاهی به وقف در قبل از اسلام 16
2-3 پیشینه تاریخی وقف در جهان اسلام 17
2-3-2 وقف در سیره پیامبر اسلام 18
2-3-3 وقف در سیره ائمه معصومین 19
2-4 وقف و سابقه تاریخی و شروط فقهی 20
2-5 خصوصیات اجتماعی و اقتصادی وقف اسلامی 23
2-6 وقف و بهبود وضع اقتصادی جامعه: 28
2-8 وقف در سایر مذاهب و کشورهای مختلف 31
2-8-2 آسیب شناسی وقف در ایران 35
2-9 کارکرد وقف در نهادهای فرهنگی و آموزشی: 36
2-9-3 تأثیرات وقف بر برنامه آموزشی 40
2-9-4 تعیین محتوای درسی در وقف نامهها 40
2-9-5 تعیین مدت زمان تحصیل در وقف نامهها 41
2-9 -6 تعیین نحوه اداره مدارس دروقف نامهها 41
2-9-7سنت وقف در دانشگاههای جهان 43
2-10-3 وقف و توسعه فکری و فرهنگی 46
2-11-2 تفهیم بنیادی توسعه پایدار 51
2-11-3 توسعه پایدار از دیروز تا امروز 52
2-11-4 مؤلفههای توسعه پایدار: 54
2-11-5 ارکان اصلی توسعه پایدار: 54
2-11-6-1 کنار گذاشتن تصور قدر قدرتی انسان 55
2-11-6-3 اکوسیستم بسیار مهمتر از درک و تصور فعلی است 55
2-11-6-4 آشتی توسعه و پایداری 55
2-11-6-7 برنامه جامع ، چرخه‌ای و تلفیقی 56
2-11-6-8 دیدی سیستمی و کل گرایانه 57
2-11-6-9 ساخت بر روی آنچه که وجود دارد: 57
2-11-6-11 استفاده عاقلانه از منابع 57
2-11-6-12 تفکر جهانی و عمل محلی 58
2-11-7 اهداف کلی توسعه پایدار : 58
2-12 مؤلفههای توسعه پایدار در جهت رفاه اجتماعی 61
2-13 رشد ، توسعه پایدار و توسعه پایدار اقتصادی 62
2-13-1 توسعه پایدارازمنظراقتصادی 64
2-13-2 نقش امنیت اقتصادی در تامین توسعه پایدار 66
2-13-3 نقش وقف در تامین امنیت اقتصادی: 67
2-14 ارتباط وقف در پایداری اقتصادی 67
2-14-1 مؤلفههای وقف در توسعه پایدار اقتصادی 69
2-15 تأثیر وقف بر استقلال اقتصادی و رشد و توسعه: 70
2-16 تأثیر وقف بر تحقق عدالت اجتماعی و رفاه عمومی 72
2-17 نقش وقف در توسعه پایدار اقتصادی 74
2-17-1 نمونه‌ای موردی برای برسی و تفهیم بهتر موضوع 75
2-17-1-2 نخستین مدرسه در اسلام 76
2-17-1-3 باز شناسی ربع رشیدی (ربع: خانه، سرا و محله) 78
2-17-1-4 هدف ربع رشید از احداث این فرهنگسرا 78
2-17-1-5 مؤلفههای شهرک دانشگاهی ربع الرشید: 79
2-17-1-6 نظام وقف در ربع الرشیدی 79
2-17-1-7 ربع الرشیدی شهری با شاخصه‌های توسعه پایداری 80
2-17-1-8 توجه به اقتصاد در ربع رشیدی 81
2-17-1-9 دلایل ناپایداری شهرک ربع رشید 81
2-18-3 فرآیند طراحی شهرک دانشگاهی با محوریت وقف 86
فصل سوم : شناخت بافت و اقلیم شهر شیراز 87
3-1 دورههای تاریخی توسعهی شهر شیراز 87
3-1-1 دوران باستان و ساسانی 87
3-1-2-1 فتح فارس توسط مسلمانان 88
3-1-2-3 دوران صفویه تا دوران معاصر 89
3-4-1 محلات دوران اتابکی مظفریان و آل بویه 93
3-4-2محلات شیراز در زمان صفویه: 93
3-4-3 محلات شیرازدر زمان زندیه 94
3-4-4 محلات شیراز در عهد قاجار 96
3-5 ساختار ا صلی شهر شیراز در ادوار مختلف تاریخ 97
3-6 استخوانبندی شهر در دوران زندیه 102
3-6-1 بافت شهری در دوران زندیه 103
3-6-2 ویژگیهای فضایی و بصری 105
3-8 شیراز در دوره پهلوی اول 106
3-9 شیراز از دوره پهلوی دوم تا دوره معاصر 107
3-10 ساختار فضایی شهر شیراز 109
3-10- 1 دوره پیش مدرن و پیش سرمایهداری (اواخر قرن سیزده ه.ش تا سال 1300 ه .ش): 109
3- 10-2 دوره مدرن سازی اولیه ( سال 1300 ه.ش تا اوایل سالهای 1330 ه.ش ) 110
3- 10-3 دوره مدرن سازی متأخر ( از سال 1330 تا اوایل سالهای 60) 112
3-10-4 ساختار فضائی شیراز در دوره چهارم ( دوره چالش سنت و مدرنیت ) 114
3-11 موقعیت جغرافیایی شیراز 116
3-13 تحلیل شرایط آب و هوایی 123
3-13-1 تقویم نیاز به سایه و آفتاب 128
3-15 راههای منتهی به شیراز 130
فصل چهارم: مروری بر تجارب داخلی و خارجی 134
4-1-1 شرایط گزینش و انتخاب مدرّسان و طلاب مدرسه چهارباغ اصفهان: 136
4-1-2 مواد آموزشی و دروس طلاب مدرسه چهارباغ اصفهان: 136
4-2-1 ربع رشیدی بنای وقفی دانشگاهی 138
4-3-1 شهرک دانشجویی هاروارد 140
4-3-3 دانشکده‌ها و ساختمانهای مربوط به آن 143
4-3-5 کتابخانه‌ها و آزمایشگاه‌ها 146
4-4 شهرک دانشجویی دانشگاه تهران 147
فصل پنجم: استانداردها و معیارهای فنی طراحی 152
5-1 برنامه ریزی فیزیکی، شناخت و تعیین ابعاد و استانداردهای فضا 152
5-2-2 گروه فضاهای وابسته اصلی 153
5-4-3 فضاهای پشتیبانی و ارباب رجوع 155
5-5 مساحت محل کار (مساحت مفید) 156
5-9 انواع کالبد ساختمانهای اداری 159
5-9-3 تقسیم به اتاقها یا سلولاریزاسیون 160
5-11 روابط در ساختمانهای اداری 163
5-12 حوزههای فعالیتهای دانشكده معماری : 164
3-2-12-5 فضاهای ورزشی و پرورشی : 171
5-14-1 فضاهای پشتیبانی و خدمات : 173
5-14-3 فضای توقف وسایل نقلیه : 174
5-14-5 فضای توقف وسایل نقلیه : 174
5-14-6 فضاهای ارتباطی و غیر مفید : 174
5-15 فضاهای نیمه باز یا مسقف : 175
5-15-2 ظرفیت دوره آموزشی یا مقطع آموزشی : 175
5-15-3 ظرفیت مجتمع آموزشی : 175
5-15-4-4 سرانه خالص زیربنا : 176
5-15-4-6 معیارهای تعیین ظرفیت : 177
5-15-4-8 ظرفیت كارگاه و آزمایشگاه : 177
5-16 ظرفیت فضاهای پرورشی : 177
5-17 فضاهای مربوط به فعالیتهای آموزشی: 181
5-18-1 مبلمان فضاهای اداری 182
5-20 طراحی سالنهای اجتماعات 186
5-20-2 اقدامات اصلی در برنامه ریزی سالنها 187
5-20-3 بخشهای مختلف سالنهای اجتماعات 187
5-20-3 -2 سرسرا و سالن انتظار 188
5-20-3-3-1 تغییرات در ابعاد سالنهای اجتماعات 190
5-20-3-3-2 چند منظوره بودن و انعطافپذیری سالن 191
5-20-3-3-3 صندلی در سالنهای اجتماعات 192
5-20-3-3-4 بالکن در سالنها 195
5-22 موتورخانه و برق اضطراری 198
5-23 تجهیزات بهداشتی، رختکن و نظافت 199
فصل ششم: مکانیابی و روند طراحی شهرک دانشجویی 201
6-1 سیر تحولات شهرسازی شیراز 201
6-5-1 مکانهای پیشنهادی برای سایت مجموعه 211
6-5- 2 موقعیت سایت نسبت به شهر 213
6-5-3 موقعیت سایت نسبت به شریانهای شهری وضع موجود 214
6-5-4 موقعیت قرارگیری سایت در مناطق شهرداری شیراز 214
6-6-3 دسترسیها در طرحهای فرادست 216
6-6-4 موقعیت سایت نسبت به محورهای شریانی پیشنهادی شیراز 217
6-8 چشم اندازهای سایت در وضعیت کنونی 218
6-10 تحلیل سایت به کمک جدول sowt 221
6-12 روند طراحی مجموعه شهرک دانشجویی 225
6-12-1 ترسیم خطوط اولیه برای رسیدن به پلان 225
6-12-2 ترسیم دیاگرامهای اولیه 226
6-12-3 ترسیم محورهای تأثیر گذار بر زمین طرح 227
6-13 طراحی حجم‌های سه بعدی اولیه 229
6-14 ترسیم پلان نهایی بام مجموعه 230
6-14-2 ترسیم پلان بام دانشکده معماری 235
6-15 فرآیند طراحی دانشکده معماری 236
6-16 ترسیم پلان طبقه همکف و اول دانشکده معماری 239
6-17 نماها و برش‌های نهایی 242
6-20 سازه مجموعه دانشکده معماری 245
6-20-3-1 سیستم تیر ویاراندیل1 245
6-20-3-2 سقف بتن پیش تنیده 246
6-21 تأسیسات دانشکده معماری 248
مقدمه:
آدمی به حکم فطرت خویش، نوع دوستی و دیگر خواهی را ارج می‌نهد و از تماشای رنج بینوایان آزرده خاطر میگردد و جان خویش را با یاری محرومان آرامش میبخشد. تاریخ و فرهنگ، آئین ما با وقف و خیر اندیشی واقفان و بیدار دلانی در آمیخته است که نام وی را بر صحیفه ایثار و رادمردی رقم زدهاند (شاکر ، 1373 ص87).
انسان امروز همچون نیاکان خویش به خوبی در یافته است بسیاری از معضلات که در زمینه‌های مختلف گریبانگیر مردم یک جامعه است تنها از طریق دستگاههای اجرایی قابل حل نبوده و مشارکت و معاضدت و یاری خود مردم را میطلبد. اگر وقف در جامعه نهادینه شود افراد خیر و نیکوکار بخش قابل توجهی از کمبودها و تنگناهای جامعه را خودشناسی کرده و اموال و داراییهای خود را داوطلبانه در جهت رفع آن‌ها به کار خواهند بست. متاسفانه این نهادهای مردمی با وجود برخورداری از قدمت و سابقه پر افتخار تاریخی آن گونه که شایسته است فراگیر نشده و نقش و تأثیرات فرهنگی و تربیتی آن در ابعاد گوناگون تا حدودی مکتوم و مستور مانده است. در اجرای برنامه‌های بلند مدت و میان مدت توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، آنچه ذهن برنامه ریزان را بیشتر به خود مشغول میکند، محدودیت‌های منابع در مقابل مصارف بی حد و حصر است. در نتیجه کشورهایی در این امر موفق خواهند بود که بتوانند از تعدد و تنوع مالی برخوردار باشند. در کشور ما درآمدهای بالقوه موقوفات در صورت شناسایی کامل بهرهبرداری بهینه می‌تواند به طور مستقیم و غیر مستقیم بخشی از نیازهای کشور را تامین کند. یکی از ابعاد وقف بعد اقتصادی آن است در این تحقیق سعی شده است گوشه‌ایی از وقف با رویکرد اقتصادی آن مورد توجه قرار گیرد ( خمینی، 1376).
وقف بارزترین و روشن ترین مصداق احسان، انفاق، صدقه جاریه، تعاون و باقیات صالحات است که منشا خدمات فراوان اقتصادی، رفاهی، و بهداشتی در جامعه گردیده است. وجود صدها درمانگاه، بیمارستان، مدرسه و … در سراسر کشورهای جهان شاهد و گواه آن است( دریکوند، 1386).
با این اوصاف بدیهی است توصیه فرهنگ وقف و تلاش برای دست یابی و موفقیت آن در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به عنوان یکی از مسائل و دل مشغولی‌های مسئولان و صاحب نظران در کشورهای اسلامی و برخی کشورهای غیر اسلامی میباشد( ارجمند نیا، 1380،ص 10).
فصل اول: کلیات پژوهش
1-1 تعریف مسئله و اهمیت آن
وقف که درآن اصل مال یا ملك میماند و منافع و عواید آن در امور عامالمنفعه مصرف میشود در ساماندهی زندگی فردی و اجتماعی نقش فراوانی دارد.
نماد وقف در ادوار گذشته نیز وجود داشته و پس از اسلام با تأثیر از جهانبینی اسلامی به صورت جهت دار مطرح میشود. همچنان که در صدر اسلام نیز مسبوق است بسیاری از موقوفات نه تنها به عنوان پشتوانه اقتصادی نظام اسلامی محسوب میشوند بلکه در کم کردن فاصله طبقاتی و نهایتا تامین عدالت اجتماعی نقش مؤثری را ایفا میکند. در مجموع با نهاد وقف که در آن مالکیت خصوصی به نوعی مالکیت عمومی تبدیل میشود مراکز مختلف آموزشی، فرهنگی، بهداشتی و اقتصادی ایجاد میگردد که این امر در شهرنشینی جوامع که از مؤلفههای توسعه اقتصادی است نقش قابل توجهی دارند؛ و به شهرها نوعی برجستگی دینی، تاریخی و اقتصادی خواهد بخشید و توسعه را همراه با عدالت اجتماعی به ارمغان خواهد آورد( شاکر 1373، ص 87 ).
براساس تأثیری که فرهنگ وقف در ماندگاری و پایایی توسعه اقتصادی دارا میباشد می‌تواند در پیشبرد اهداف توسعه پایدار نقش موثری را ایفا نماید. توسعه پایدار در حقیقت ایجاد تعادل میان توسعه و محیط زیست است. توسعه پایدار چهار جنبه دارد: پایداری در منابع طبیعی ، پایداری سیاسی، پایداری اجتماعی و پایداری اقتصادی، در حقیقت توسعه پایدار تنها بر جنبه زیست محیطی اتفاقی تمرکز ندارد بلکه به جنبههای اجتماعی و اقتصادی آن هم توجه میکند .توسعه پایدار محل تلاقی جامعه، اقتصاد و محیط زیست است( دانشنامه حقوق اقتصادی ، 1391، ش 1).
یکی از عوامل مهم توسعه و پیشرفت در هر جامعه آموزش و پرورش است. تاریخ آموزش و پرورش در ایران به دورانهای باستانی و آریاییهای نخستین میرسد. در دوره مادها، کودکان و نوجوانان راه و رسم زندگانی و کار و جنگاوری را درخانه و قبیله میآموختند. آموزش رسمی مخصوص روحانیان بود و مردم دیگر از خواندن و نوشتن بیبهره بودند. در دوران هخامنشی آموزش رسمی ویژه موبدان، شاهزادگان و دولتمردان بود. اما چون در آیین زرتشت آموزش و پرورش مهم شمرده میشد، مردم ایران اخلاق و مهارتهای سودمند را به فرزندان خود آموزش میدادند . در دوره ساسانی فرهنگ و تمدن ایرانی به شرق و غرب گسترش یافت اما هنوز هم آموزش به گروهی خاص محدود میشد (مستوفی، 1377، ص3).
با ورود اسلام به ایران تحولاتی در نحوه آموزش به وجود آمد. با توجه به اهمیتی که اسلام به شریعت و عدالت اجتماعی و تجلی ارزشهای انسانی نهاد موجب گسترش و ارتقاء سطح آموزش برای اقشار مختلف جامعه گردید( فصل نامه تاریخ اسلام ، 1391 ، ش5).
ازجمله مواردی که پس از ورود اسلام به ایران مورد توجه قرارگرفت هنر و معماری ایران است. با توجه به رویکرد عدالت محوری اسلام و اینکه تمام افراد جامعه می‌توانند به طور یکسان از امکانات جامعه بهره مند شوند، بناهای عامالمنفعه و عملکردهای جدید به وجود آمد که از جمله می‌توان به فضاهایی مانند: مساجد، آب انبارها، حمام و کاروانسراها و… اشاره کرد. وجود این فضاها و عملکردهای جدید باعث ایجاد هنر و معماری نوین گردید که با ارتقای معماری گذشته و به کارگیری اصول مبانی اسلام هنر و معماری ایرانی اسلامی را شکل داد (خطیبی، 1390).
مساجد، مدارس و حوزههای علمیه جزء اولین فضاهای آموزشی بودهاند، حوزههای علمیه از آن دسته فضاهایی بودند که محل اسکان و تحصیل دانش آموختگان توامان در یك مجموعه قرار داشت. این گونه فضاها طی سالها با به وجود آمدن مؤسس ات و مجتمع‌های دانشگاهی ارتقاء یافت اما همواره معایب و کاستی‌هایی به همراه داشتهاند.
حال با توجه به مباحث یاد شده سوال این است که چگونه می‌توان با بهرهوری از رویکرد اقتصادی توسعه پایدار بر اساس فرهنگ وقف موجب ارتقای سطح آموزش و بهبود مجموعه‌های دانشجویی شویم؟
1-2 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
انجام تحقیق در هر زمینه علمی، به دلایل مختلفی صورت می‌گیرد، از جمله این دلایل می‌توان به گسست دانش در آن زمینه یا نبود تحقیق جامع اشاره کرد. تحقیق حاضر از جمله تحقیقات بکر و جدید است که تا بحال انجام نشده است و ضروری است که به آن پرداخته شود.
تاکنون موضوع وقف و موقوفات از ابعاد مختلفی چون فقهی، حقوقی، قضایی و اعتقادی بررسی شده و بعضی از پژوهشها بر تأثیر آن‌ها بر محیطهای شهری و روستایی تأكید دارند. اما در زمینه تأثیر وقف در نظام آموزشی به ویژه شهر شیراز پژوهشی صورت نگرفته است. در پژوهش حاضر این موضوع به شكل مبسوط و كامل با مؤلفههای تحقیق بررسی شده است.
از دیگر دلایل اهمیت تحقیق در ارتباط با موضوع مورد مطالعه، نیاز به ارتقای سطح آموزش و بهبود مجموعه‌های دانشجویی و برآورده کردن آن از طریق توسعه پایدار بر اساس فرهنگ وقف است.
1-3 اهداف تحقیق
1-3-1 اهداف کلی:
هدف اصلی از طراحی شهرک دانشجویی، علاوه بر اینکه پاسخگوی نیازهای ساکنین در مقیاس شهری– کشوری است، موجب زنده نگاهداشتن هنر اصیل ایرانی در شهر شیراز میگردد.
طراحی این مجموعه با هدف احیای فصل مشترک فرهنگ وقف و معماری و معرفی و انتقال این میراث از گذشتگان به نسلهای آینده.
ایجاد مکانی جهت رسیدن به یک کیفیت محوری در فضای معماری که سبب ایجاد بهبود شرایط آموزشی در چهارچوب فرهنگ وقف و توسعه پایدار اقتصادی میشود.
1-3-2 اهداف اختصاصی:
این مجموعه علاوه بر آموزش و ایجاد مکانی برای پرورش بدون دغدغه مالی برای دانشجویان در شهر شیراز، اهداف اختصاصی زیر را دنبال میکند:
ـ ایجاد مکانی جهت معرفی پیشینه فرهنگی- هنری شیراز هم در هنر و هم در معماری .
ـ ایجاد مکانی جهت احیاء و حفظ فرهنگ وقف.
2-5 خصوصیات اجتماعی و اقتصادی وقف اسلامی 23
2-6 وقف و بهبود وضع اقتصادی جامعه: 28
2-8 وقف در سایر مذاهب و کشورهای مختلف 31
2-8-2 آسیب شناسی وقف در ایران 35
2-9 کارکرد وقف در نهادهای فرهنگی و آموزشی: 36
2-9-3 تأثیرات وقف بر برنامه آموزشی 40
2-9-4 تعیین محتوای درسی در وقف نامهها 40
2-9-5 تعیین مدت زمان تحصیل در وقف نامهها 41
2-9 -6 تعیین نحوه اداره مدارس دروقف نامهها 41
2-9-7سنت وقف در دانشگاههای جهان 43
2-10-3 وقف و توسعه فکری و فرهنگی 46
2-11-2 تفهیم بنیادی توسعه پایدار 51
2-11-3 توسعه پایدار از دیروز تا امروز 52
2-11-4 مؤلفههای توسعه پایدار: 54
2-11-5 ارکان اصلی توسعه پایدار: 54
این مطلب را هم بخوانید :
2-11-6-1 کنار گذاشتن تصور قدر قدرتی انسان 55
2-11-6-3 اکوسیستم بسیار مهمتر از درک و تصور فعلی است 55
2-11-6-4 آشتی توسعه و پایداری 55
2-11-6-7 برنامه جامع ، چرخه‌ای و تلفیقی 56
2-11-6-8 دیدی سیستمی و کل گرایانه 57
2-11-6-9 ساخت بر روی آنچه که وجود دارد: 57
2-11-6-11 استفاده عاقلانه از منابع 57
2-11-6-12 تفکر جهانی و عمل محلی 58
2-11-7 اهداف کلی توسعه پایدار : 58
2-12 مؤلفههای توسعه پایدار در جهت رفاه اجتماعی 61
2-13 رشد ، توسعه پایدار و توسعه پایدار اقتصادی 62
2-13-1 توسعه پایدارازمنظراقتصادی 64
2-13-2 نقش امنیت اقتصادی در تامین توسعه پایدار 66
2-13-3 نقش وقف در تامین امنیت اقتصادی: 67
2-14 ارتباط وقف در پایداری اقتصادی 67
2-14-1 مؤلفههای وقف در توسعه پایدار اقتصادی 69
2-15 تأثیر وقف بر استقلال اقتصادی و رشد و توسعه: 70
2-16 تأثیر وقف بر تحقق عدالت اجتماعی و رفاه عمومی 72
2-17 نقش وقف در توسعه پایدار اقتصادی 74
2-17-1 نمونه‌ای موردی برای برسی و تفهیم بهتر موضوع 75
2-17-1-2 نخستین مدرسه در اسلام 76
2-17-1-3 باز شناسی ربع رشیدی (ربع: خانه، سرا و محله) 78
2-17-1-4 هدف ربع رشید از احداث این فرهنگسرا 78
2-17-1-5 مؤلفههای شهرک دانشگاهی ربع الرشید: 79
2-17-1-6 نظام وقف در ربع الرشیدی 79
2-17-1-7 ربع الرشیدی شهری با شاخصه‌های توسعه پایداری 80
2-17-1-8 توجه به اقتصاد در ربع رشیدی 81
2-17-1-9 دلایل ناپایداری شهرک ربع رشید 81
2-18-3 فرآیند طراحی شهرک دانشگاهی با محوریت وقف 86
فصل سوم : شناخت بافت و اقلیم شهر شیراز 87
3-1 دورههای تاریخی توسعهی شهر شیراز 87
3-1-1 دوران باستان و ساسانی 87
3-1-2-1 فتح فارس توسط مسلمانان 88
3-1-2-3 دوران صفویه تا دوران معاصر 89
3-4-1 محلات دوران اتابکی مظفریان و آل بویه 93
3-4-2محلات شیراز در زمان صفویه: 93
3-4-3 محلات شیرازدر زمان زندیه 94
3-4-4 محلات شیراز در عهد قاجار 96
3-5 ساختار ا صلی شهر شیراز در ادوار مختلف تاریخ 97
3-6 استخوانبندی شهر در دوران زندیه 102
3-6-1 بافت شهری در دوران زندیه 103
3-6-2 ویژگیهای فضایی و بصری 105
3-8 شیراز در دوره پهلوی اول 106
3-9 شیراز از دوره پهلوی دوم تا دوره معاصر 107
3-10 ساختار فضایی شهر شیراز 109
3-10- 1 دوره پیش مدرن و پیش سرمایهداری (اواخر قرن سیزده ه.ش تا سال 1300 ه .ش): 109
3- 10-2 دوره مدرن سازی اولیه ( سال 1300 ه.ش تا اوایل سالهای 1330 ه.ش ) 110
3- 10-3 دوره مدرن سازی متأخر ( از سال 1330 تا اوایل سالهای 60) 112
3-10-4 ساختار فضائی شیراز در دوره چهارم ( دوره چالش سنت و مدرنیت ) 114
3-11 موقعیت جغرافیایی شیراز 116
3-13 تحلیل شرایط آب و هوایی 123
3-13-1 تقویم نیاز به سایه و آفتاب 128
3-15 راههای منتهی به شیراز 130
فصل چهارم: مروری بر تجارب داخلی و خارجی 134
4-1-1 شرایط گزینش و انتخاب مدرّسان و طلاب مدرسه چهارباغ اصفهان: 136
4-1-2 مواد آموزشی و دروس طلاب مدرسه چهارباغ اصفهان: 136
4-2-1 ربع رشیدی بنای وقفی دانشگاهی 138
4-3-1 شهرک دانشجویی هاروارد 140
4-3-3 دانشکده‌ها و ساختمانهای مربوط به آن 143
4-3-5 کتابخانه‌ها و آزمایشگاه‌ها 146
4-4 شهرک دانشجویی دانشگاه تهران 147
فصل پنجم: استانداردها و معیارهای فنی طراحی 152
5-1 برنامه ریزی فیزیکی، شناخت و تعیین ابعاد و استانداردهای فضا 152
5-2-2 گروه فضاهای وابسته اصلی 153
5-4-3 فضاهای پشتیبانی و ارباب رجوع 155
5-5 مساحت محل کار (مساحت مفید) 156
5-9 انواع کالبد ساختمانهای اداری 159
5-9-3 تقسیم به اتاقها یا سلولاریزاسیون 160
5-11 روابط در ساختمانهای اداری 163
5-12 حوزههای فعالیتهای دانشكده معماری : 164
3-2-12-5 فضاهای ورزشی و پرورشی : 171
5-14-1 فضاهای پشتیبانی و خدمات : 173
5-14-3 فضای توقف وسایل نقلیه : 174
5-14-5 فضای توقف وسایل نقلیه : 174
5-14-6 فضاهای ارتباطی و غیر مفید : 174
5-15 فضاهای نیمه باز یا مسقف : 175
5-15-2 ظرفیت دوره آموزشی یا مقطع آموزشی : 175
5-15-3 ظرفیت مجتمع آموزشی : 175
5-15-4-4 سرانه خالص زیربنا : 176
5-15-4-6 معیارهای تعیین ظرفیت : 177
5-15-4-8 ظرفیت كارگاه و آزمایشگاه : 177
5-16 ظرفیت فضاهای پرورشی : 177
5-17 فضاهای مربوط به فعالیتهای آموزشی: 181
5-18-1 مبلمان فضاهای اداری 182
5-20 طراحی سالنهای اجتماعات 186
5-20-2 اقدامات اصلی در برنامه ریزی سالنها 187
5-20-3 بخشهای مختلف سالنهای اجتماعات 187
5-20-3 -2 سرسرا و سالن انتظار 188
5-20-3-3-1 تغییرات در ابعاد سالنهای اجتماعات 190
5-20-3-3-2 چند منظوره بودن و انعطافپذیری سالن 191
5-20-3-3-3 صندلی در سالنهای اجتماعات 192
5-20-3-3-4 بالکن در سالنها 195
5-22 موتورخانه و برق اضطراری 198
5-23 تجهیزات بهداشتی، رختکن و نظافت 199
فصل ششم: مکانیابی و روند طراحی شهرک دانشجویی 201
6-1 سیر تحولات شهرسازی شیراز 201
6-5-1 مکانهای پیشنهادی برای سایت مجموعه 211
6-5- 2 موقعیت سایت نسبت به شهر 213
6-5-3 موقعیت سایت نسبت به شریانهای شهری وضع موجود 214
6-5-4 موقعیت قرارگیری سایت در مناطق شهرداری شیراز 214
6-6-3 دسترسیها در طرحهای فرادست 216
6-6-4 موقعیت سایت نسبت به محورهای شریانی پیشنهادی شیراز 217
6-8 چشم اندازهای سایت در وضعیت کنونی 218
6-10 تحلیل سایت به کمک جدول sowt 221
6-12 روند طراحی مجموعه شهرک دانشجویی 225
6-12-1 ترسیم خطوط اولیه برای رسیدن به پلان 225
6-12-2 ترسیم دیاگرامهای اولیه 226
6-12-3 ترسیم محورهای تأثیر گذار بر زمین طرح 227
6-13 طراحی حجم‌های سه بعدی اولیه 229
6-14 ترسیم پلان نهایی بام مجموعه 230
6-14-2 ترسیم پلان بام دانشکده معماری 235
6-15 فرآیند طراحی دانشکده معماری 236
6-16 ترسیم پلان طبقه همکف و اول دانشکده معماری 239
6-17 نماها و برش‌های نهایی 242
6-20 سازه مجموعه دانشکده معماری 245
6-20-3-1 سیستم تیر ویاراندیل1 245
6-20-3-2 سقف بتن پیش تنیده 246
6-21 تأسیسات دانشکده معماری 248
مقدمه:
آدمی به حکم فطرت خویش، نوع دوستی و دیگر خواهی را ارج می‌نهد و از تماشای رنج بینوایان آزرده خاطر میگردد و جان خویش را با یاری محرومان آرامش میبخشد. تاریخ و فرهنگ، آئین ما با وقف و خیر اندیشی واقفان و بیدار دلانی در آمیخته است که نام وی را بر صحیفه ایثار و رادمردی رقم زدهاند (شاکر ، 1373 ص87).
انسان امروز همچون نیاکان خویش به خوبی در یافته است بسیاری از معضلات که در زمینه‌های مختلف گریبانگیر مردم یک جامعه است تنها از طریق دستگاههای اجرایی قابل حل نبوده و مشارکت و معاضدت و یاری خود مردم را میطلبد. اگر وقف در جامعه نهادینه شود افراد خیر و نیکوکار بخش قابل توجهی از کمبودها و تنگناهای جامعه را خودشناسی کرده و اموال و داراییهای خود را داوطلبانه در جهت رفع آن‌ها به کار خواهند بست. متاسفانه این نهادهای مردمی با وجود برخورداری از قدمت و سابقه پر افتخار تاریخی آن گونه که شایسته است فراگیر نشده و نقش و تأثیرات فرهنگی و تربیتی آن در ابعاد گوناگون تا حدودی مکتوم و مستور مانده است. در اجرای برنامه‌های بلند مدت و میان مدت توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، آنچه ذهن برنامه ریزان را بیشتر به خود مشغول میکند، محدودیت‌های منابع در مقابل مصارف بی حد و حصر است. در نتیجه کشورهایی در این امر موفق خواهند بود که بتوانند از تعدد و تنوع مالی برخوردار باشند. در کشور ما درآمدهای بالقوه موقوفات در صورت شناسایی کامل بهرهبرداری بهینه می‌تواند به طور مستقیم و غیر مستقیم بخشی از نیازهای کشور را تامین کند. یکی از ابعاد وقف بعد اقتصادی آن است در این تحقیق سعی شده است گوشه‌ایی از وقف با رویکرد اقتصادی آن مورد توجه قرار گیرد ( خمینی، 1376).
وقف بارزترین و روشن ترین مصداق احسان، انفاق، صدقه جاریه، تعاون و باقیات صالحات است که منشا خدمات فراوان اقتصادی، رفاهی، و بهداشتی در جامعه گردیده است. وجود صدها درمانگاه، بیمارستان، مدرسه و … در سراسر کشورهای جهان شاهد و گواه آن است( دریکوند، 1386).
با این اوصاف بدیهی است توصیه فرهنگ وقف و تلاش برای دست یابی و موفقیت آن در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به عنوان یکی از مسائل و دل مشغولی‌های مسئولان و صاحب نظران در کشورهای اسلامی و برخی کشورهای غیر اسلامی میباشد( ارجمند نیا، 1380،ص 10).
فصل اول: کلیات پژوهش
1-1 تعریف مسئله و اهمیت آن
وقف که درآن اصل مال یا ملك میماند و منافع و عواید آن در امور عامالمنفعه مصرف میشود در ساماندهی زندگی فردی و اجتماعی نقش فراوانی دارد.
نماد وقف در ادوار گذشته نیز وجود داشته و پس از اسلام با تأثیر از جهانبینی اسلامی به صورت جهت دار مطرح میشود. همچنان که در صدر اسلام نیز مسبوق است بسیاری از موقوفات نه تنها به عنوان پشتوانه اقتصادی نظام اسلامی محسوب میشوند بلکه در کم کردن فاصله طبقاتی و نهایتا تامین عدالت اجتماعی نقش مؤثری را ایفا میکند. در مجموع با نهاد وقف که در آن مالکیت خصوصی به نوعی مالکیت عمومی تبدیل میشود مراکز مختلف آموزشی، فرهنگی، بهداشتی و اقتصادی ایجاد میگردد که این امر در شهرنشینی جوامع که از مؤلفههای توسعه اقتصادی است نقش قابل توجهی دارند؛ و به شهرها نوعی برجستگی دینی، تاریخی و اقتصادی خواهد بخشید و توسعه را همراه با عدالت اجتماعی به ارمغان خواهد آورد( شاکر 1373، ص 87 ).
براساس تأثیری که فرهنگ وقف در ماندگاری و پایایی توسعه اقتصادی دارا میباشد می‌تواند در پیشبرد اهداف توسعه پایدار نقش موثری را ایفا نماید. توسعه پایدار در حقیقت ایجاد تعادل میان توسعه و محیط زیست است. توسعه پایدار چهار جنبه دارد: پایداری در منابع طبیعی ، پایداری سیاسی، پایداری اجتماعی و پایداری اقتصادی، در حقیقت توسعه پایدار تنها بر جنبه زیست محیطی اتفاقی تمرکز ندارد بلکه به جنبههای اجتماعی و اقتصادی آن هم توجه میکند .توسعه پایدار محل تلاقی جامعه، اقتصاد و محیط زیست است( دانشنامه حقوق اقتصادی ، 1391، ش 1).
یکی از عوامل مهم توسعه و پیشرفت در هر جامعه آموزش و پرورش است. تاریخ آموزش و پرورش در ایران به دورانهای باستانی و آریاییهای نخستین میرسد. در دوره مادها، کودکان و نوجوانان راه و رسم زندگانی و کار و جنگاوری را درخانه و قبیله میآموختند. آموزش رسمی مخصوص روحانیان بود و مردم دیگر از خواندن و نوشتن بیبهره بودند. در دوران هخامنشی آموزش رسمی ویژه موبدان، شاهزادگان و دولتمردان بود. اما چون در آیین زرتشت آموزش و پرورش مهم شمرده میشد، مردم ایران اخلاق و مهارتهای سودمند را به فرزندان خود آموزش میدادند . در دوره ساسانی فرهنگ و تمدن ایرانی به شرق و غرب گسترش یافت اما هنوز هم آموزش به گروهی خاص محدود میشد (مستوفی، 1377، ص3).
با ورود اسلام به ایران تحولاتی در نحوه آموزش به وجود آمد. با توجه به اهمیتی که اسلام به شریعت و عدالت اجتماعی و تجلی ارزشهای انسانی نهاد موجب گسترش و ارتقاء سطح آموزش برای اقشار مختلف جامعه گردید( فصل نامه تاریخ اسلام ، 1391 ، ش5).
ازجمله مواردی که پس از ورود اسلام به ایران مورد توجه قرارگرفت هنر و معماری ایران است. با توجه به رویکرد عدالت محوری اسلام و اینکه تمام افراد جامعه می‌توانند به طور یکسان از امکانات جامعه بهره مند شوند، بناهای عامالمنفعه و عملکردهای جدید به وجود آمد که از جمله می‌توان به فضاهایی مانند: مساجد، آب انبارها، حمام و کاروانسراها و… اشاره کرد. وجود این فضاها و عملکردهای جدید باعث ایجاد هنر و معماری نوین گردید که با ارتقای معماری گذشته و به کارگیری اصول مبانی اسلام هنر و معماری ایرانی اسلامی را شکل داد (خطیبی، 1390).
مساجد، مدارس و حوزههای علمیه جزء اولین فضاهای آموزشی بودهاند، حوزههای علمیه از آن دسته فضاهایی بودند که محل اسکان و تحصیل دانش آموختگان توامان در یك مجموعه قرار داشت. این گونه فضاها طی سالها با به وجود آمدن مؤسس ات و مجتمع‌های دانشگاهی ارتقاء یافت اما همواره معایب و کاستی‌هایی به همراه داشتهاند.
حال با توجه به مباحث یاد شده سوال این است که چگونه می‌توان با بهرهوری از رویکرد اقتصادی توسعه پایدار بر اساس فرهنگ وقف موجب ارتقای سطح آموزش و بهبود مجموعه‌های دانشجویی شویم؟
1-2 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
انجام تحقیق در هر زمینه علمی، به دلایل مختلفی صورت می‌گیرد، از جمله این دلایل می‌توان به گسست دانش در آن زمینه یا نبود تحقیق جامع اشاره کرد. تحقیق حاضر از جمله تحقیقات بکر و جدید است که تا بحال انجام نشده است و ضروری است که به آن پرداخته شود.
تاکنون موضوع وقف و موقوفات از ابعاد مختلفی چون فقهی، حقوقی، قضایی و اعتقادی بررسی شده و بعضی از پژوهشها بر تأثیر آن‌ها بر محیطهای شهری و روستایی تأكید دارند. اما در زمینه تأثیر وقف در نظام آموزشی به ویژه شهر شیراز پژوهشی صورت نگرفته است. در پژوهش حاضر این موضوع به شكل مبسوط و كامل با مؤلفههای تحقیق بررسی شده است.
از دیگر دلایل اهمیت تحقیق در ارتباط با موضوع مورد مطالعه، نیاز به ارتقای سطح آموزش و بهبود مجموعه‌های دانشجویی و برآورده کردن آن از طریق توسعه پایدار بر اساس فرهنگ وقف است.
1-3 اهداف تحقیق
1-3-1 اهداف کلی:
هدف اصلی از طراحی شهرک دانشجویی، علاوه بر اینکه پاسخگوی نیازهای ساکنین در مقیاس شهری– کشوری است، موجب زنده نگاهداشتن هنر اصیل ایرانی در شهر شیراز میگردد.
طراحی این مجموعه با هدف احیای فصل مشترک فرهنگ وقف و معماری و معرفی و انتقال این میراث از گذشتگان به نسلهای آینده.
ایجاد مکانی جهت رسیدن به یک کیفیت محوری در فضای معماری که سبب ایجاد بهبود شرایط آموزشی در چهارچوب فرهنگ وقف و توسعه پایدار اقتصادی میشود.
1-3-2 اهداف اختصاصی:
این مجموعه علاوه بر آموزش و ایجاد مکانی برای پرورش بدون دغدغه مالی برای دانشجویان در شهر شیراز، اهداف اختصاصی زیر را دنبال میکند:
ـ ایجاد مکانی جهت معرفی پیشینه فرهنگی- هنری شیراز هم در هنر و هم در معماری .
ـ ایجاد مکانی جهت احیاء و حفظ فرهنگ وقف.
فرم در حال بارگذاری ...
|
[سه شنبه 1399-07-01] [ 11:12:00 ق.ظ ]
|
