1-2 سیر تكاملی مدیریت و تفكر استراتژیك…………………………. 20

1-1-2 ظهور استراتژی و تفکر استرتژیک……………………………… 20

2-1-2 استراتژی………………………………………………………… 29

3-1-2 آغاز شیوه برنامه‌ریزی به شکل استراتژیک………………… 36

4-1-2 تعریف تفکر استراتژیک…………………………………………. 45

5-1-2 الگوهای تفكر استراتژیك………………………………………. 78

2-2 مدیریت شهری و حرکت به سوی رویکرد استراتژیک………….. 94

1-2-2 ظهور برنامه ریزی و مدیریت شهری…………………………… 95

2-2-2 مدیریت استراتژیک شهری……………………………………..109

3-2-2 مدیریت شهری در ایران………………………………………… 141

4-2-2 نگاهی به شیوه مدیریت شهری ایران (با تأکید بر شهر تهران)……174

5-2-2 نقش رویکرد استراتژیک در مدیریت شهر…………………….. 190

6-2-2 مطالعه موردی از تجربیات موفق…………………………….. 212

روش شناسی………………………………………………………… 221

1-3 مقدمه……………………………………………………………… 222

2-3 جهت گیری پژوهش……………………………………………… 222

3-3 هدف پژوهش…………………………………………………….. 223

4-3 میزان دخالت محقق در پژوهش………………………………… 224

5-3 محیط پژوهش……………………………………………………… 224

6-3 افق زمانی پژوهش……………………………………………….. 224

7-3 فرضیه های تحقیق………………………………………………. 224

8-3 متغیرهای تحقیق………………………………………………. 225

9-3 مدل تحلیلی تحقیق………………………………………………. 225

1-2 سیر تكاملی مدیریت و تفكر استراتژیك…………………………. 20

1-1-2 ظهور استراتژی و تفکر استرتژیک……………………………… 20

2-1-2 استراتژی………………………………………………………… 29

3-1-2 آغاز شیوه برنامه‌ریزی به شکل استراتژیک………………… 36

4-1-2 تعریف تفکر استراتژیک…………………………………………. 45

5-1-2 الگوهای تفكر استراتژیك………………………………………. 78

2-2 مدیریت شهری و حرکت به سوی رویکرد استراتژیک………….. 94

1-2-2 ظهور برنامه ریزی و مدیریت شهری…………………………… 95

2-2-2 مدیریت استراتژیک شهری……………………………………..109

3-2-2 مدیریت شهری در ایران………………………………………… 141

4-2-2 نگاهی به شیوه مدیریت شهری ایران (با تأکید بر شهر تهران)……174

5-2-2 نقش رویکرد استراتژیک در مدیریت شهر…………………….. 190

6-2-2 مطالعه موردی از تجربیات موفق…………………………….. 212

روش شناسی………………………………………………………… 221

1-3 مقدمه……………………………………………………………… 222

2-3 جهت گیری پژوهش……………………………………………… 222

3-3 هدف پژوهش…………………………………………………….. 223

4-3 میزان دخالت محقق در پژوهش………………………………… 224

5-3 محیط پژوهش……………………………………………………… 224

6-3 افق زمانی پژوهش……………………………………………….. 224

7-3 فرضیه های تحقیق………………………………………………. 224

8-3 متغیرهای تحقیق………………………………………………. 225

9-3 مدل تحلیلی تحقیق………………………………………………. 225

10-3  ابزار گردآوری داده های پژوهش……………………………….. 226

1-10-3 پرسشنامه…………………………………………………….. 227

2-10-3  اسناد و مدارک………………………………………………. 229

11-3 جامعه آماری……………………………………………………… 230

12-3 نمونه و روش نمونه گیری………………………………………… 231

13-3 روش های تجزیه و تحلیل آماری………………………………… 232

1-13-3 آزمون یکسان بودن پاسخهای دریافتی در مورد گزینه های انتخابی (آزمون نیکویی برازش)….233

2-13-3 آزمون فریدمن…………………………………………………… 233

تجزیه و تحلیل اطلاعات………………………………………………… 235

1-4 مقدمه………………………………………………………………..236

2-4 تحلیل داده های جمعیت شناختی………………………………. 236

1-2-4 توزیع پاسخگویان بر حسب تحصیلات………………………….. 236

2-2-4 توزیع پاسخگویان بر حسب سابقه خدمت……………………..236

3-4 تحلیل داده های تخصصی………………………………………….. 237

1-3-4 فرضیه اول………………………………………………………….. 237

2-3-4 فرضیه دوم…………………………………………………………. 243

3-3-4 فرضیه سوم………………………………………………………… 250

4-3-4 تحلیل چهار سوال کلی پرسشنامه…………………………….. 255

4-4 جمع بندی یافته ها………………………………………………… 259

نتایج و پیشنهادها……………………………………………………….. 261

1-5 نتایج حاصل از نظرات کارشناسان…………………………………. 262

2-5 پیشنهادها……………………………………………………………. 264

1-2-5 پیشنهادهای حاصل از متن تحقیق…………………………….. 264

2-2-5 پیشنهادهایی برای سایر محققان………………………………. 269

3-5 محدودیت های تحقیق………………………………………………. 269

پیوستها …………………………………………………………………….270

پیوست 1 : پرسشنامه………………………………………………….. 270

منابع و مآخذ…………………………………………………………….. 273

الف- منابع فارسی………………………………………………………… 273

ب- منابع لاتین…………………………………………………………….. 278

فصل اول: طرح تحقیق

1-1- مقدمه

دنیای پیچیده و پر تلاطم امروز با دارا بودن مشخصه هایی چون پیچیدگی، تنوع و تغییرات آنی، حوزه های مختلف دانش مدیریت و تفکر حاکم بر آن را دستخوش تأثیر و تغییر قرار داده است. تحولات کنونی تمامی بخش های تصمیم گیری، برنامه ریزی و سازماندهی را در برگرفته و دیگر مجالی برای ایجاد و اتخاذ تصمیمات یکسویه و بلند مدت به تصمیم سازان و مدیران نخواهد داد.

در چنین شرایطی ورود به حوزه برنامه ریزی و اداره امور شهرها – که پیش از این نیز جزء جایگاه های سخت مدیریتی و دارای تعدد مولفه های حاکم بر تصمیم گیری بوده است – ما را با جنگل انبوه و بی انتهای متغیرها بیشتر آشنا خواهد کرد. مضاف بر این، بروز نیازهای روزافزون و متنوع انسانی و اجتماعی، پیچیدگی حوزه های تصمیم گیری و انتخاب، به همراه تداخل نقش حوزه های مختلف فعالیت در فرآیندهای برنامه ریزی و سازماندهی بر یکدیگر، مشکلات مواجهه با این موقعیت را برای مسئولین و کارشناسان اداره شهرها صد چندان کرده است. مواردی چون جمعیت و تكنولوژی که از مولفه های مهم و موثر حاکم بر مدیریت شهرهای امروز هستند در تضاد با یكدیگر عمل می كند و آینده شهرها را رقم می‌زنند و بحران های شهری را پدید می آورند.

استراتژی و رویکرد استراتژیک به عنوان راه نجات و برون رفت از گره های در هم تنیده برنامه ریزی، در سه دهه گذشته، جان تازه ای به مباحث مدیریتی داده و توانسته به نحو مطلوبی افسار مسائل کانونی مدیریت و تصمیم گیری را کشیده و در دست نگه دارد. رویكرد استراتژیك، به عنوان مجموعه ای از مفاهیم، رویه ها و ابزارها، كه به كمك آنها می توان پدیده های پیچیده و آشفته و بحرانی را در شرایط عدم اطمینان به درستی هدایت كرد، نوید بخش عصری جدید در مدیریت شهری است چرا که ساماندهی و هدایت شهرها روشی خلاق، انعطاف پذیر و عملیاتی و فراگیر و مدبرانه را طلب می کند. در حالی كه مفهوم «جامع» برای سازماندهی و هدایت شهری از روش عقلایی، محافظه كارانه، بلندمدت و ثابت و با پیش بینی خوش بینانه شرایط آینده بهره می جست.

فراتر از این بحث، هنگامی كه نگرش استراتژیك به عنوان نوعی رویكرد به گزاره مدیریت و برنامه ریزی افزوده می‌شود (هم به معنی روش  هم به معنی نگرش)، شیوه مدیریت و برنامه ریزی به كلی دگرگون می‌گردد و حتی تحول ساختاری سازمان مدیریت شهری منتج می شود. این امری است كه با سرشت پویای جوامع پیچیده شهری در امواج تحول عصر حاضر، یا به بیانی دیگر وضعیت های بحرانی و عدم اطمینان و پیش بینی ناپذیری تناسب نظری و عملی دارد.

طی سالیان اخیر با صعود رویکرد جدید از برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک به تفکر استراتژیک یا همان کل نگر، شاهد بهبود چشمگیری در اتخاذ دیدگاه های درست و نیل دقیق تر به اهداف هستیم. حوزه مدیریت شهری نیز از این رشد بی بهره نبوده و گفتمان های جدیدی که بر مبنای تفکر استراتژیک در امور اداره شهری شکل گرفته، به یاری مدیران و مسئولین شهرها و چه بسا کشورها می روند.

در کشور ما نیز اتخاذ رویکردها و نقطه نظرات درست و بجا بر اساس پارادایم های روزآمد جهانی و رو به رشد کنونی، مدد رسان مدیران و تصمیم سازان در زمینه های کاری پیش روی ایشان خواهد بود. موفقیت برنامه ریزان و مدیران شهری ایران مستلزم اعمال تعدیلاتی در نگرش ها و روش های موجود می باشد که علاوه بر نگاه کلان و با لحاظ کردن تمامی گزاره مداخله گر در بخش های مختلف مدیریت شهر، بایستی آنها را با ساختارهای بومی و محلی انطباق داد؛ یا برعكس، ساختارها را با روش همساز ساخت.

2-1- بیان مسأله

امروزه تفكر استراتژیك و در ادامه آن برنامه ریزی استراتژیك به عنوان یكی از نگاه‌ها و شیوه‌های نوین مدیریت در جهان شناخته شده‌اند، كه توجه به نگاه‌های كلان، آینده نگر و بلند مدت در تمامی اركان آن

 

10-3  ابزار گردآوری داده های پژوهش……………………………….. 226

1-10-3 پرسشنامه…………………………………………………….. 227

2-10-3  اسناد و مدارک………………………………………………. 229

11-3 جامعه آماری……………………………………………………… 230

12-3 نمونه و روش نمونه گیری………………………………………… 231

13-3 روش های تجزیه و تحلیل آماری………………………………… 232

1-13-3 آزمون یکسان بودن پاسخهای دریافتی در مورد گزینه های انتخابی (آزمون نیکویی برازش)….233

2-13-3 آزمون فریدمن…………………………………………………… 233

تجزیه و تحلیل اطلاعات………………………………………………… 235

این مطلب را هم بخوانید :

1-4 مقدمه………………………………………………………………..236

2-4 تحلیل داده های جمعیت شناختی………………………………. 236

1-2-4 توزیع پاسخگویان بر حسب تحصیلات………………………….. 236

2-2-4 توزیع پاسخگویان بر حسب سابقه خدمت……………………..236

3-4 تحلیل داده های تخصصی………………………………………….. 237

1-3-4 فرضیه اول………………………………………………………….. 237

2-3-4 فرضیه دوم…………………………………………………………. 243

3-3-4 فرضیه سوم………………………………………………………… 250

4-3-4 تحلیل چهار سوال کلی پرسشنامه…………………………….. 255

4-4 جمع بندی یافته ها………………………………………………… 259

نتایج و پیشنهادها……………………………………………………….. 261

1-5 نتایج حاصل از نظرات کارشناسان…………………………………. 262

2-5 پیشنهادها……………………………………………………………. 264

1-2-5 پیشنهادهای حاصل از متن تحقیق…………………………….. 264

2-2-5 پیشنهادهایی برای سایر محققان………………………………. 269

3-5 محدودیت های تحقیق………………………………………………. 269

پیوستها …………………………………………………………………….270

پیوست 1 : پرسشنامه………………………………………………….. 270

منابع و مآخذ…………………………………………………………….. 273

الف- منابع فارسی………………………………………………………… 273

ب- منابع لاتین…………………………………………………………….. 278

فصل اول: طرح تحقیق

1-1- مقدمه

دنیای پیچیده و پر تلاطم امروز با دارا بودن مشخصه هایی چون پیچیدگی، تنوع و تغییرات آنی، حوزه های مختلف دانش مدیریت و تفکر حاکم بر آن را دستخوش تأثیر و تغییر قرار داده است. تحولات کنونی تمامی بخش های تصمیم گیری، برنامه ریزی و سازماندهی را در برگرفته و دیگر مجالی برای ایجاد و اتخاذ تصمیمات یکسویه و بلند مدت به تصمیم سازان و مدیران نخواهد داد.

در چنین شرایطی ورود به حوزه برنامه ریزی و اداره امور شهرها – که پیش از این نیز جزء جایگاه های سخت مدیریتی و دارای تعدد مولفه های حاکم بر تصمیم گیری بوده است – ما را با جنگل انبوه و بی انتهای متغیرها بیشتر آشنا خواهد کرد. مضاف بر این، بروز نیازهای روزافزون و متنوع انسانی و اجتماعی، پیچیدگی حوزه های تصمیم گیری و انتخاب، به همراه تداخل نقش حوزه های مختلف فعالیت در فرآیندهای برنامه ریزی و سازماندهی بر یکدیگر، مشکلات مواجهه با این موقعیت را برای مسئولین و کارشناسان اداره شهرها صد چندان کرده است. مواردی چون جمعیت و تكنولوژی که از مولفه های مهم و موثر حاکم بر مدیریت شهرهای امروز هستند در تضاد با یكدیگر عمل می كند و آینده شهرها را رقم می‌زنند و بحران های شهری را پدید می آورند.

استراتژی و رویکرد استراتژیک به عنوان راه نجات و برون رفت از گره های در هم تنیده برنامه ریزی، در سه دهه گذشته، جان تازه ای به مباحث مدیریتی داده و توانسته به نحو مطلوبی افسار مسائل کانونی مدیریت و تصمیم گیری را کشیده و در دست نگه دارد. رویكرد استراتژیك، به عنوان مجموعه ای از مفاهیم، رویه ها و ابزارها، كه به كمك آنها می توان پدیده های پیچیده و آشفته و بحرانی را در شرایط عدم اطمینان به درستی هدایت كرد، نوید بخش عصری جدید در مدیریت شهری است چرا که ساماندهی و هدایت شهرها روشی خلاق، انعطاف پذیر و عملیاتی و فراگیر و مدبرانه را طلب می کند. در حالی كه مفهوم «جامع» برای سازماندهی و هدایت شهری از روش عقلایی، محافظه كارانه، بلندمدت و ثابت و با پیش بینی خوش بینانه شرایط آینده بهره می جست.

فراتر از این بحث، هنگامی كه نگرش استراتژیك به عنوان نوعی رویكرد به گزاره مدیریت و برنامه ریزی افزوده می‌شود (هم به معنی روش  هم به معنی نگرش)، شیوه مدیریت و برنامه ریزی به كلی دگرگون می‌گردد و حتی تحول ساختاری سازمان مدیریت شهری منتج می شود. این امری است كه با سرشت پویای جوامع پیچیده شهری در امواج تحول عصر حاضر، یا به بیانی دیگر وضعیت های بحرانی و عدم اطمینان و پیش بینی ناپذیری تناسب نظری و عملی دارد.

طی سالیان اخیر با صعود رویکرد جدید از برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک به تفکر استراتژیک یا همان کل نگر، شاهد بهبود چشمگیری در اتخاذ دیدگاه های درست و نیل دقیق تر به اهداف هستیم. حوزه مدیریت شهری نیز از این رشد بی بهره نبوده و گفتمان های جدیدی که بر مبنای تفکر استراتژیک در امور اداره شهری شکل گرفته، به یاری مدیران و مسئولین شهرها و چه بسا کشورها می روند.

در کشور ما نیز اتخاذ رویکردها و نقطه نظرات درست و بجا بر اساس پارادایم های روزآمد جهانی و رو به رشد کنونی، مدد رسان مدیران و تصمیم سازان در زمینه های کاری پیش روی ایشان خواهد بود. موفقیت برنامه ریزان و مدیران شهری ایران مستلزم اعمال تعدیلاتی در نگرش ها و روش های موجود می باشد که علاوه بر نگاه کلان و با لحاظ کردن تمامی گزاره مداخله گر در بخش های مختلف مدیریت شهر، بایستی آنها را با ساختارهای بومی و محلی انطباق داد؛ یا برعكس، ساختارها را با روش همساز ساخت.

2-1- بیان مسأله

امروزه تفكر استراتژیك و در ادامه آن برنامه ریزی استراتژیك به عنوان یكی از نگاه‌ها و شیوه‌های نوین مدیریت در جهان شناخته شده‌اند، كه توجه به نگاه‌های كلان، آینده نگر و بلند مدت در تمامی اركان آن