فصل دوم: مبانی نظری و تجربی تحقیق

2-1) خانواده……………………………….. 8

2-2) تعریف خانواده………………………….. 9

2-3) انواع خانواده…………………………. 11

2-4) کارکرد خانواده………………………… 12

2-5) نظریات مربوط به ساختار خانواده………….. 13

1) دیدگاه نهادی……………………………. 14

2) دیدگاه ساخت و وظیفه……………………… 14

3) دیدگاه کنش متقابل ………………………. 15

4) نظریه های سیستمی خانواده…………………. 15

5) دیدگاه اولسون درباره خانواده……………… 16

2-6) جهانی شدن و خانواده……………………. 17

2-7) آسیب اجتماعی………………………….. 21

2-7-1) مفهوم مسائل(آسیب های) اجتماعی ………… 21

2-8) تعریف انحراف اجتماعی…………………… 25

2-9) نظریات مربوط به آسیب های اجتماعی ……….. 26

1) رویکردهای روانشناختی…………………….. 27

2) رویکردهای جامعه شناختی…………………… 28

الف) نظریه های بی سازمانی اجتماعی……………. 28

ب) تعریف بی سازمانی اجتماعی…………………. 29

ج) زیمل…………………………………… 30

د) کوزر…………………………………… 30

ه) فروم…………………………………… 31

ر) دورکیم و تئوری آسیب شناسی………………… 32

ز) مرتون………………………………….. 33

ل) کلوارد و اهلین………………………….. 35

ک) ساترلند   ……………………………… 36

س) والتر رکلس……………………………… 36

 

2-10) خشونت خانوادگی……………………….. 37

الف) پیشینه ی خشونت و بد رفتاری در خانواده……. 37

ب) خشونت در خانواده………………………… 38

ج) همسر آزاری……………………………… 39

د) کودک آزاری……………………………… 40

ه) عوامل فرهنگی و اجتماعی مرتبط با خشونت……… 42

1) عوامل فرهنگی……………………………. 42

(a رسانه های گروهی…………………………. 42

(b پذیرش تنبیه بدنی………………………… 43

(c نابرابری جنسیتی…………………………. 44

(d نگریستن به زنان و کودکان به عنوان جزئی از اموال 44

2) عوامل اجتماعی…………………………… 45

(a انزوای اجتماعی………………………….. 45

(b عدم دسترسی به خدمات اجتماعی و بهداشتی……… 45

2-11) اعتیاد………………………………. 46

1) عوامل مؤثر بر اعتیاد…………………….. 47

الف) روابط اجتماعی ناسالم و روابط با دوستان ناباب 47

ب) لذت جویی و درد گریزی…………………….. 48

ج) فقر مادی……………………………….. 48

د) بیکاری…………………………………. 48

ه) عوامل خانوادگی………………………….. 49

2-12) طلاق…………………………………. 50

1) تعریف طلاق………………………………. 51

2) انواع طلاق………………………………. 52

الف) طلاق آشکار…………………………….. 52

ب) طلاق پنهان………………………………. 52

3) عوامل مؤثر بر افزایش طلاق…………………. 53

2-13) خودکشی………………………………. 54

این مطلب را هم بخوانید :

1) تعریف خودکشی……………………………. 55

2) دورکیم و خودکشی…………………………. 56

الف) خودکشی دیگرخواهانه…………………….. 58

ب) خودکشی خودخواهانه……………………….. 58

ج) خودکشی ناشی از بی هنجاری(آنومی)…………… 59

د) خودکشی جبری(تقدیرگرایانه)………………… 60

3) عوامل اجتماعی مؤثر بر خودکشی……………… 61

2-15) مطالعه­ی تحقیقات پیشین…………………. 63

2- 16) چارچوب نظری…………………………. 65

2-17) فرضیات پژوهش…………………………. 68

2- 18) کلید واژه ها(تعریف واژه­ها و مفاهیم اصلی تحقیق)    69

فصل سوم : روش شناسی تحقیق

3-1) مقدمه………………………………… 72

3-2 تعریف مفهومی عملیاتی متغیرها…………….. 72

3-2-1 متغیرهای مستقل……………………….. 72

3-2-1-1 نوع جانبازی………………………… 73

3-2-1-2 شدت جانبازی………………………… 73

3-2-1-3 زمان ازدواج………………………… 73

3-2-1-4 مشارکت اجتماعی……………………… 73

3-2-1-5 پایگاه اجتماعی و اقتصادی…………….. 73

3-2-1-6 پایبندی به ارزشهای اولیه انقلاب اسلامی….. 73

3-2-2 متغیرهای وابسته………………………. 73

3-2-2-1 اعتیاد…………………………….. 73

3-2-2-2 خودکشی…………………………….. 74

3-2-2-3  خشونت خانوادگی…………………….. 74

3-2-2-4 طلاق……………………………….. 74

3-3 فرضیه های تحقیق………………………… 74

3-4 روش تحقیق……………………………… 75

3-5 جامعه آماری……………………………. 75

3-6 حجم نمونه و نحوه ی محاسبه آن…………….. 76

3-7 روش نمونه گیری…………………………. 76

3-8 ابزار گردآوری داده ها…………………… 77

3-9 نحوه ی جمع آوری داده ها…………………. 77

3-10 روش­های آماری و ابزار تجزیه و تحلیل………. 77

فصل چهارم : نتایج

4-1) مقدمه ……………………………….. 80

جدول شماره 4-1 :توصیف  متغیر سن پاسخگویان…….. 81

جدول شماره 4-2 : توزیع فراوانی و درصد تحصیلات  پاسخگویان 82

جدول شماره 4-3 : موقعیت اجتماعی محل سکونت……… 83

جدول شماره 4-4  : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان در مورد گویه: نوع مسکن……………………………………… 84

جدول شماره 4-5  : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان در مورد گویه: برای اولین بار در چه سالی به جبهه اعزام شدید؟……… 85

جدول شماره4-6 :توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان در مورد گویه:درچه سالی جانباز شدید؟………………………………. 86

جدول شماره 4-7 : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان در مورد گویه: نوع جانبازی…………………………………… 87

جدول شماره 4-8 :توصیف  متغیر درصد جانبازی پاسخگویان 88

جدول شماره 4-9 :توصیف  متغیر سال ازدواج پاسخگویان 89

جدول شماره 4-10 :توصیف  متغیر سن همسر پاسخگویان.. 90

جدول شماره 4-11 : میزان وابستگی شما به مواد مخدر کدام گزینه است؟  91

جدول شماره 4-12 : میزان وابستگی اعضای خانواده شما به مواد مخدر کدام گزینه است؟………………………………… 92

جدول شماره 4-13 : در مورد اقدام به خودکشی کدام مورد درباره شما درست است………………………………………. 93

جدول شماره 4-14 : آیا همسر شما سابقه خودکشی دارند؟ 94

جدول شماره 4-15 : آیا فرزندان شما سابقه خودکشی دارند؟    95

جدول شماره 4-16 : هنگام بروز مشکل میان شما و همسرتان عموما از کدام یک از شیوه های زیر

برای کنترل اوضاع استفاده می کنید؟……………. 96

جدول شماره 4-17 : هنگام بروز مشکل میان شما و فرزندانتان عموما از کدام یک از شیوه های زیر

برای کنترل اوضاع استفاده می کنید؟……………. 97

جدول شماره 4-18 : کدام گزینه در مورد طلاق در خانواده شما درست است؟ 98

جدول شماره 4-19 : در محل کار یا در محل زندگی در فعالیت جمعی و گروهی تا چه میزان شرکت

می نمایید؟………………………………… 99

جدول شماره 4-20 : با بستگان و فامیل تا چه حد ارتباط خانوادگی دارید؟………………………………………… 100

جدول شماره 4-21 : با آشنایان غیر فامیل و دوستان تا چه حد ارتباط دارید؟…………………………………… 101

جدول شماره 4-22 : در مراسم و میهمانی هایی که دعوت می شوید تا چه حد شرکت می کنید؟…………………………….. 102

جدول شماره 4-23 : به همراه خانواده تاچه حد به مسافرت می روید؟ 103

جدول شماره4-24:تا چه حد با دوستان و آشنایان برنامه گروهی مانند گردش اردوو ورزشدارید…………………………… 104

جدول شماره 4-25 : تا چه میزان امور روزمره خانه مثل خرید ها انجام کارهای اداری و را شما انجام

می دهید؟…………………………………. 105

جدول شماره 4-26 : تا چه میزان تمایل دارید که شما به عنوان نماینده همکاران و یا دوستان در کاری انتخاب شوید؟…….. 106

جدول شماره 4-27 : وضعیت شغلی شما کدام گزینه است؟ 107

جدول شماره 4-28 : اگر دوباره جنگ درگیرد و سالم باشم به جبهه می روم؟………………………………………… 108

آزمون فرضیه ها……………………………. 109

فصل پنجم : نتیجه گیری

5-1) مقدمه……………………………….. 115

5-2) خلاصه ی مباحث…………………………. 115

5-3)یافته های توصیفی………………………. 115

5-4)فرضیات پژوهش………………………….. 116

5-4-1) فرضیه اول تحقیق…………………….. 116

5-4-2) فرضیه ی دوم تحقیق…………………… 117

5-4-3) فرضیه ی سوم تحقیق…………………… 117

5-4-4) فرضیه ی چهارم تحقیق…………………. 117

5-4-5) فرضیه ی پنجم تحقیق………………….. 118

5-4-6) فرضیه ی ششم تحقیق…………………… 118

5-5) جمع بندی و نتیجه گیری…………………. 118

5-6) پیشنهادات اجرائی……………………… 120

5-7)پیشنهادات پژوهشی  …………………….. 120

5-8) محدودیت‌های تحقیق……………………… 121

پیوست

پرسشنامه…………………………………. 123

Abstract………………………………………………………………………………… 126

چکیده :

پژوهش حاضر با هدف آسیب شناسی خانواده های جانبازان بالای 25 درصد شهرستان شاهرود می باشد که در سال 1391 انجام شده است. این تحقیق از نوع پیمایشی می باشد که از بین 870 نفر جامعه آماری جانباز بالای 25 درصد تعداد 260 نفر با استفاده از فرمول کوکران تعیین و در نهایت اینکه داد ها از طریق پرسشنامه که به شکل تصادفی ساده بین پاسخگویان توزیع شده جمع آوری شده است.

براساس نتایج بدست آمده از آزمون کای اسکوئر عامل مدرک تحصیلی و موقعیت اجتماعی محل سکونت تأثیری بر آسیب های اجتماعی خانواده های جانبازان نداشته، این در حالی است که نتایج حاصل از آزمون های تفاوت (آزمونF) حاکی از این است که میزان آسیب های اجتماعی در بین گروه های مختلف جانباز و همچنین اینکه این آسیب ها برحسب زمان ازدواج آنها تفاوت معنی داری داشته است. در ادامه اینکه نتایج حاصل از آزمون اسپیرمن رابطه ی معنادار بین شدت جانبازی و آسیب های اجتماعی خانواده های جانباز را تأیید می کند. در نهایت نتایج بیانگر تأیید شدن فرضیات اصلی پژوهش می باشند و به این معنا که نوع جانبازی، شدت جانبازی و زمان ازدواج بر بروز آسیب ها تأثیر گذار بوده اند، به عبارتی دیگر میزان آسیب ها براساس انواع جانبازی در بین خانواده ها تفاوت معنی داری داشته و دو عامل دیگر نیز با شدتی کمتر بروز آسیب ها تأثیرگذار بوده اند.

کلیدواژه:آسیب اجتماعی-خانواده-جانباز-خودکشی-طلاق-اعتیاد

 1-1) مقدمه

هر چند خانواده در دنیای مدرن و به خصوص از انقلاب صنعتی به بعد از اهمیت شایانی برخوردار شده و آنچنان مورد توجه قرار گرفته که بسیاری از نظریه پردازان عمده در حوزه های مختلف اقتصاد و جامعه شناسی از آن به عنوان یکی از ارکان اصلی که می تواند سلامت جامعه را به همراه داشته باشد، یاد می کنند. در نظر پارسونز[1] خانواده یکی از مهمترین خرده نظام ها ی اجتماعی می باشد که در آن فرایند جامعه پذیری اتفاق می افتد و در راستای تداوم ارزش های فرهنگی نظام اجتماعی نقش مهم و حیاتی را بر عهده دارد. از سوی دیگر فوکویاما[2] بر این باور است که یکی از مهمترین عوامل اصلی افزایش خشونت و کژرفتاری در دنیای غرب سست شدن و از بین رفتن نهاد خانواده می باشد، با این وجود توجه به نهاد خانواده صرفاً امری نوظهور و مدرن نیست، بلکه نهادی است که باید ریشه های آن را در دوران باستان مورد واکاوی و بررسی قرار داد. تمام ادیان بزرگ وحیانی نیز هر کدام به شیوه های مختلف خانواده را از جنبه های مختلف برای حیات بشر مهم و با اهمیت قلمداد کرده اند. این در حالی است که پا به پای حیات خانواده، آسیب ها و مسائلی که به نوعی حیات این نهاد اجتماعی را مورد تهدید قرار داده نیز با اهمیت قلمداد شده و متفکران اجتماعی و حتی رهبران دینی نیز به نوعی درصدد حل اینگونه مسائل و آسیب ها برای حفظ و پویایی نهاد خانواده بوده اند. اما امری که در این میان از اهمیت زیادی برخوردار می باشد توجه و دقت علمی روز افزون متفکران مختلف علوم انسانی از روانشناسی گرفته تا اقتصاد وجامعه شناسی برای حل این مسائل و آسیب ها می باشد. البته هر یک از علوم مذکور بنابه پیش فرض هایی که برای خود قائلند ممکن است که این مسائل و آسیب ها را از دریچه ی خاصی مورد ارزیابی قرار دهند، لذا رویکرد هایی هم که برای حل این مسائل به کار می گیرند قاعدتاً با هم متفاوتند. روانشناسی از آنجا که فرد را مبنا قرار می دهد لذا رویکردش در حل مسأله نیز فردگرایانه می باشد در حالی که پیش فرض اصلی جامعه شناسی، اجتماعی بودن مسائل و آسیب ها ست لذا رویکرد مورد نظر در این رشته برای حل معضلات و آسیب ها نیز رویکردی جامعه شناسانه خواهد بود.  بنابراین رویکرد مورد استفاده در پژوهش حاضر رویکردی جامعه شناسانه است که ریشه ی مسائل و آسیب های خانوادگی را نه امری فردی بلکه امری اجتماعی می داند با این مقدمه به ذکر اهمیت و بیان مسأله می پردازیم.

 1-2) بیان مسأله پژوهش

آسیب های اجتماعی، مقولاتی هستند که همواره به همراه انسان و جوامع انسانی بوده و هستند. جهان امروز ما به دلیل شرایط خاصی که رشد سریع تکنولوژی موجب آن می باشد، با مسائل و مشکلات فراوانی درگیر می باشد.

قتل، اعتیاد، خودکشی،طلاق وغیره نمونه هایی از این دست مشکلات هستند که آسیب های اجتماعی را تشکیل می دهند. اینکه چه آسیب هایی، در چه جوامعی بیشتر روی می دهد و یا اینکه چه شرایط و ویژگی های می تواند موجب بروز کدام نوع از آسیب ها گردد و یا اصولاً در کدام حوزه ها آسیب ها خطرناک ترند همواره به عنوان دست مایه ای برای اندیشیدن می باشد.

خانواده حوزه ای با اهمیت است.سلول بنیادین جامعه که بسیاری از برنامه های آینده یک جامعه لزوماً و تنها از این واحد قابل برنامه ریزی و اجرا می باشد. خانواده ها که از اجرای اصلی جوامع بشری می باشند در تماس با سایر نهادها و اجزاء همواره در معرض آسیب ها و خطرات قرار دارند.

جانبازان جنگ همچنان که بخشی از زندگی خود را دور از خانواده ها و در میادین جنگ گذرانده اند، در جامعه و شهر خود زندگی معمول و متعارفی دارند. در سال های جنگ همه ی نگاه ها به جبهه و جنگ بود . رزمندگان هم در میدان جنگ و هم در پشت جبهه از توجه و اقبال ویژه ای برخوردار بودند و لذا نگاه ها کمتر معطوف به خانه و خانواده بود و در این میان جنگ به همراه همه ی سختی ها و خرابی های مادی و معنوی که از خود بر جای گذاشت، جدای از خرابی خانه ها و زیر ساخت ها و غیره جسم گروهی از رزمندگان را درگیر مشکلات و عوارض و جراحات جنگی نمود، این در حالی است که خانواده نیز دارای نیازها و خواسته هایی می باشد که به نظر می رسد که این جانباز است که باید این نیازها و خواسته ها را برآورده کند، در حالی که با توجه به مشکلات و مسائلی که جانباز با آنها دست و پنجه نرم می کند او در انجام این مهم ناکام می گذارد. بنابراین پدر و مادر خانواده ای که به دلیل شرایط خاص اجتماعی و جسمی خویش اینک بسیاری از کارکردهای تعریف شده ی اجتماعی برای پدر یا مادر خانواده را در خود نمی بیند دچار یأس و سردر گمی می شود.

جانباز انقلاب اسلامی که مسلما در مجموع شخصیتی متمایز از افراد اجتماع دارند حق بزرگی برگردن همه ملت دارند .آنها در میدان عمل ثابت کردن که از ایمان به خداوند متعال بر خوردارند و اهل عمل صالح هستند آنها روحیه نسوهی ومبارزه طلبی خود را با ایثار گری خویش ظاهر کردند بسیاری از ناملایمات که این عزیزان به جهت لطمات وارده در دفاع مقدس تحمل می کنند حتی تصورش برای برخی مشکل است آنها عموما علی رغم مشکلات جهانی شدید براحتی تنیدگی های حاصل از آن را به خوبی پشت سر گذاشته و خود را با وضعیت جدید شان سازگار کرده اند برخی از ایشان به گواهی نوشته هایشان غبطه شهدا را می خورند حتی خود را بدهکار می دانند از سوی دیگر این عزیزان حق بزرگی بر ما دارند .برای انجام وظیفه نسبت به آنها نیازمند شناخت بیشتر مشکلات و مسائل آنها می باشیم.

با توجه به مطالبی که در سطور بالا بیان شد می توان مسئله اصلی پژوهش را این طور بیان کردکه آیا بین عوامل مختلف اجتماعی وآسیب های اجتماعی خانواده های جانبازان ارتباط معنا داری وجود دارد یا خیر ؟به عبارت دیگر آیا می توان چنین ادعایی داشت که بسیاری از مسائل وآسیب های اجتماعی خانواده های جانبازان دارای ریشه اجتماعی هستند ؟ لذا پژوهش حاضر به دنبال پاسخ گویی به چنین پرسشهایی می باشد.

 

1-3) ضرورت و اهمیت تحقیق

جهان امروز با سرعتی شگفت انگیز در همه ی بخش های زندگی اجتماعی در حال تغییر و دگرگونی است. برجسته ترین نمونه ی آن تحولات تکنولوژیکی و و صنعتی است که با سرعتی باور نکردنی تمام ابعاد زندگی انسان ها را تحت تأثیر قرار داده است که بسیاری از این پیامدها  و نتایج آنها نیز ناخواسته بوده است. به همین دلیل آسیب شناسی در همه ی شئون و جنبه های زندگی اجتماعی، امری مهم و قابل توجه است. شناخت آسیب ها ما را به سوی یافتن حداقل دو راهکار هدایت می نماید، نخست اینکه بدانیم این آسیب چگونه و از کجا پدید آمده و به همین طریق راه های جلوگیری از پیدایش مجدد آن را مورد بررسی و شناسایی قرار دهیم. دوم اینکه این آسیب ها را چگونه می توان کنترل کرد تا اثرات مضر و مخرب آن به حداقل برسد، این در حالی است که خانواده به عنوان یکی از نهادهای اساسی جامعه نیز در معرض این تهدید ها قرار می گیرد، که اگر این تهدیدها باعث آسیب در خانواده شود، باعث اختلالات اجتماعی نیز خواهد شد و اگر با آموزش درست خانواده ها از این آسیب ها حفظ شوند باعث تداوم و تحکیم ثبات اجتماعی خواهند شد. در همین راستا مسائل خانواده های جانبازان به چند دلیل برای جامعه اهمیت دارد.

الف) نقص عضو جسمی

که جانباز را از انجام بسیاری از امور شخصی و کارها معاف کرده، فشار آن بر دوش خانواده می افتد. حتی مسکن جانباز باید با رعایت شرایط خاص وی انتخاب گردد. جانباز نمی تواند به راحتی در هر جمعی و محملی وارد گردد که این نشانگر محدودیت در ارتباطات اجتماعی می باشد.

ب) اعتبار و ارزش ملی و مذهبی

چشم از جانبازان به معنای کنار گذاشتن بخش مهمی از ارزش های بنیادین اجتماعی می باشد که این خود باعث تولید آسیب و ناهنجاری های اجتماعی می شود.

ج) تقویت روحیه ی ملی در جهت همگرایی

جانبازان سمبل های ایثار هستند، توجه به مشکلات آنها و حل آنها موجب تقویت روحیه ی ملی و همبستگی اجتماعی می گردد.

از آنجایی که جامعه ایران همیشه در طول تاریخ یک جامعه ی دین محور[3] بوده و دین به صورتی پیوسته در حوزه های مختلف اقتصادی، سیاسی و فرهنگی نقشی تأثیر گذار داشته، لذا این امر در خانواده های ایرانی همیشه نمودی عمیق و آشکار  از خود به جای گذاشته است. با این وجود جانبازان نیز جزء آن دسته از افرادی می باشند که به مراتب نقش پررنگ تری را نسبت به حفظ و تداوم ارزشهای دینی- اسلامی ایفا کرده اند، لذا هر گونه آسیب یا تهدید اجتماعی که متوجه خانواده های جانبازان باشد به نوعی زنگ خطری است برای کم رنگ شدن ارزش ها و اصول دینی. بدیهی است که گروه جانبازان در جامعه انقلابی ایران دارای جایگاه بسیار با ارزشی هستند  و خود به خوداین حقیقت به آن ها جایگاهی بس والا در مناسبات اجتماعی داده است . اما باید به این مسأله توجه داشت که هر گونه آسیبی که به این گروه وارد آید مستقیما متوجه اهداف انقلاب خواهد بود و این لزوما منجر به یکسری مشکلات در سطح ملی خواهد شد. در اینجاست که اهمیت بررسی مشکلات جانبازان نمایان می شودکه این یکی از دلایل ما برای انتخاب این موضوع برای تحقیق است .

 1-4) اهداف تحقیق

1-4-1) هدف کلی

– بررسی میزان آسیب های اجتماعی در خانواده های جانبازان

-شناخت عوامل موثر بر آسیب های اجتماعی در خانواده های جانبازان

1-4-2) اهداف جزئی

– بررسی تأثیر نوع جانبازی بر آسیب های خانواده های جانبازان.

– بررسی رابطه شدت جانبازی بر آسیب های خانواده جانبازان.

– بررسی رابطه بین پایگاه اقتصادی و اجتماعی  جانبازان و آسیب های خانواده

– بررسی تأثیر زمان ازدواج بر آسیب های خانوادگی خانواده های جانبازان.

2-1) خانواده

خانواده در طول تاریخ، تحت تأثیر تحولات گوناگون اقتصادی و اجتماعی، دگرگون شده است، ابتدائی ترین تحول عمده در ساختار خانواده مربوط به فرایند گذار از ساختار اقتصادی مبتنی بر گردآوری و شکار به اقتصاد کشاورزی است که به تعبیر مارکس و پیروان وی، زمینه ساز الگوی غالب خانواده بود که با ویژگی های عصر ماقبل صنعتی تناسب داشت. از ویژگی های خانواده در این دوران می توان به زندگی چند نسل در کنار یکدیگر، برجسته بودن نقش خانواده به عنوان یک واحد اقتصادی، نداشتن پویایی و تحرک جغرافیایی، وابستگی به خاک و زمین، داشتن فرزند زیاد به عنوان نیروی کار و نگهداری از سالخوردگان اشاره کرد. با ظهور انقلاب صنعتی، نهاد خانواده دچار تغییراتی شد و رشد شهر نشنی رشته ی خانواده از هم گسست و خانواده ی هسته ای الگوی عام نهاد خانواده شد که در آن بسیاری از کارکردهای خانواده به نهادهای جدید مانند مهد کودک ها، مدارس، خانه های سالمندان و غیره واگذار شده است، البته این تغییر و انتقال نیز در زمینه ی اقتصاد مشهود و برجسته بود که این خود تاثیر زیادی برساخت و کیفیت و کمیت خانواده داشته است(تافلر،1374: 249-240، 1370: 305-290).

انسان‏ها حداقل دو میلیون سال و شاید بیش‏تر در روی زمین زیسته‏اند. انسان هوشمند از نوع خود ما، احتمالاً پنجاه هزار سال پیش پدید آمد و همانند همه اسلافش از طریق شکار و گردآوری خوراک امرار معاش می‏کرد. آن‏ها همواره در جست‏وجوی حیوانات و نباتات بودند. گروه‏های کوچکِ تقریبا پنجاه نفره با هم مسافرت می‏کردند. همه آن‏ها کار مشابهی انجام می‏دادند و غذای اضافی نبود. معمولاً سه روز در هفته