فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه …………………………………. 2

1-2- بیان مسأله …………………………….. 3

1-2-1 تعریف عملیاتی……………………….. 4

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش ………………….. 4

1-4 – اهداف ………………………………… 4

1-4-1 هدف کلی…………………………….. 4

1-4-2 اهداف ویژه …………………………. 5

1-5- پرسش های اساسی پژوهش. …………………………………………………………………………………………5

1-6 متغیرهای اساسی پژوهش……………………… 6

فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق و پیشینه تحقیق

2-1- اشاعه اطلاعات……………………………. 8

2-1-1 مقدمه ……………………….. ……8

2-1-2 کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی همدان  .9

2-1-3 تعریف اشاعه اطلاعات ……………….. .10

2-1-4 ضرورت و اصول اشاعه اطلاعات………….. 11

2-1-5  انواع بهره گیران از خدمات اطلاعاتی…… 13

2-1-6  تحقق خدمات اشاعه ………………….. 15

2-1-6-1 انواع خدمات اشاعه اطلاعات بر اساس منابع اطلاعاتی 16

2-1-6-1-1  خدمات اشاعه مشاوره ای….. 16

2-1-6-1-2  خدمات میز امانت……….. 17

2-1-6-1-3  امانت بین کتابخانه ای….. 18

2-1-6-1-4  امانت مجلات……………. 18

2-1-6-1-5  تهیه کپی……………… 19

2-1-6-1-6 انتقال از راه دور……………………………………………………… ………………………………………….. 20

2-1-6-2  اشاعه منابع اطلاعاتی ردیف دوم……. 20

2-1-6-2-1 خدمات ارجاعی…………… 20

2-1-6-2-2 خدمات آگاهی رسانی جاری.. .. 21

 

2-1-6-2-3  فهرست سفارشات…………. 21

2-1-6-2-4  بولتن فهرست مندرجات …… 22

2-1-6-2-5  بولتن اطلاعات  کتابشناختی.. 22

2-1-6-2-6  نمایه ها……………… 22

2-1-6-2-7 خدمات کاوش گذشته نگر……. 23

2-1-6-2-8  خدمات مرجع……………. 23

2-1-6-2-9 خدمات پاسخ گویی به سوالات… 24

2 -1-6-2-10 بانک داده ها…………. 24

2-1-6-2-11 تحلیل اطلاعات………….. 25

2-1-6-2-12 تثبیت اطلاعات………….. 25

2-1-6-2-13 ارزیابی اطلاعات………… 25

2-1-6-2-14 بسته بندی دوباره اطلاعات… 26

2-1-6-3 اشاعه منابع اطلاعاتی ردیف سوم…….. 26

2-1-6-3-1 خدمات ارتباطی…………. 26

2-1-6-3-2 اطلاعات خبری (اطلاعات صریح) 27

2-1-6-3-3 اشاعه از طریق ارتباط مستقیم 27

2-1-6-3-4 رسانه های گروهی……….. 28

2- 2   اشاعه گزینشی اطلاعات………………… ..28

2-2-1 مقدمه…………………………….. 28

2-2-2  ایجادپرونده………………………. 30

2-2-3  مفهوم ربط………………………… 33

2-2-4 بازیافت ناخواسته…………………… 34

2-2-5  تطبیق دادن……………………….. 35

2-2-6  اطلاع دهی…………………………. 36

2-2-7 بازخورد…………………………… 36

2-2-8 بازنگری و بهنگام کردن پرونده ……….. 36

2-2-9  اجرا…………………………….. 37

2-2-10  سایر پالایشها…………………….. 37

این مطلب را هم بخوانید :

2-2-11  انتقال و ذخیره داده ها……………. 37

2-2-12 جستجو توسط کاربر نهایی…………….. 38

2-2-13 مدیریت یکپارچه اطلاعات…………….. .39

2-2-14 خدمات اطلاعات پردازش شده…………………………………………………………………………….40

2-2-15 مثالی موفق از اشاعه گزینشی اطلاعات………………………………………………………………….41

2-2-16  تحویل اطلاعات………………………………………………………………………………………………..43

2-2-16-1  اصول………………………………………………………………………………………………………43

2-2-16-2  پست الکترونیک……………………………………………………………………………………….44

2-2-16-3  ابزار گروهی، اینترنت، اینترانت، اکسترانت    …44

2-2- 17 خدمات پشتیبانی………………… 48

2-2-18 بازخورد بهره گیران و ارزیابی خدمات.. 48

2-2-19 مشکلات اشاعه……………………. 49

2-3 پیشینه پژوهش…………………………… 50

2 -3-1  پیشینه پژوهش در ایران…………… . 50

2-3-2 پیشینه پژوهش در خارج از ایران……….. 52

 

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- مقدمه ………………………………… 61

3-2- روش انجام پژوهش………………………… 61

3-3- جامعه پژوهش……………………………. 61

3-4- روش گردآوری و تجزیه تحلیل داده ها………… 62

3-5- محدودیتهای پژوهش……………………….. 62

 

 

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها

 

4-1- مقدمه……………………………… ….64

4-2- تجزیه و تحلیل اطلاعات…………………… 64

 

فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1-پاسخ به سوالات اصلی پژوهش……………………………………………………………………………………..96

5-2- بحث و نتیجه گیری………………………. 100

5-3- پیشنهادات پژوهش……………………………………………………………………………………………………101

5-4- پیشنهادات برای پژوهش های آینده……………………………………………………………………………..101

منابع و مآخذ

فهرست منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………..103

فهرست منابع نگلیسی…………………………………………………………………………………………………………105

پیوستها

پیوست 1 …………………………………………………………………………………………………………………………108

چکیده انگلیسی …………………………………………………………………………………………………………………112

• مقدمه

اشاعه اطلاعات را از ارزنده‌ترین و مهم‌ترین خدمات هر کتابخانه و مرکز اطلاع‌رسانی دانسته‌اند. در واقع، مهم‌ترین رسالت کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی اشاعه اطلاعات است. دلیل اهمیت و ضرورت ارائه و اشاعه اطلاعات را می‌توان افزایش روزافزون اطلاعات، لزوم روزآمد نگاه داشتن دانش متخصصان حوزه‌های مختلف علمی، توجه به صرفه‌جویی در وقت و هزینه استفاده‌کنندگان و تلاش به‌ منظور افزایش تقاضا و بازاریابی برای خدمات اطلاع‌رسانی و کسب منابع مالی برای کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی دانست. این نوع اشاعه شامل جستجو و ارسال اطلاعات مورد نیاز هر فرد بطور انفرادی، منظم، و مستمر است. در ابتدا، این خدمات به‌صورت دستی ارائه می‌شد و مراحل آن عبارت بود از اینکه کتابداران با استفاده از فرم‌ها و پرسشنامه‌های ویژه‌ای نیازهای اطلاعاتی هر یک از استفاده‌کنندگان را با پرسش از آنها مشخص می‌کردند و سپس کلیه منابع اطلاعاتی موجود در کتابخانه جستجو می‌گردید و اطلاعات کتابشناختی و چکیده منابعی که با نیازهای اطلاعاتی استفاده‌کنندگان منطبق بود به‌صورت انفرادی برای هر یک از آنان فرستاده می‌شد. در مرحله سوم، استفاده‌کننده اطلاعات کتابشناختی و چکیده‌های ارسالی را مطالعه و اصل یا تصویر منابع منطبق با نیازهای خود را از کتابخانه درخواست می‌کرد. پس از آنکه منابع مربوط به گذشته جستجو می‌شد، کتابدار فقط منابع اطلاعاتی جدید را بررسی می‌کرد و اطلاعات کتابشناختی و چکیده منابع مرتبط با نیازهای اطلاعاتی استفاده‌کنندگان را به ‌همان روال قبل ارسال می‌کرد. خدمات اشاعه گزینشی اطلاعات به ‌شدت وابسته به دریافت منابع اطلاعاتی جدید است و با دریافت این منابع است که اشاعه گزینشی اطلاعات می‌تواند استفاده‌کنندگان را روزآمد نگه دارد.

اصطلاح «اشاعه گزینشی اطلاعات[1]»، در واقع در سال 1985 برای نظام های رقومی به کار رفت. روند کار بسیار شبیه نظام دستی است. یعنی ابتدا طبق پرونده پژوهشی[2]پژوهشگران، کلیه اطلاعات مرتبط با هریک از موضوع‌های مورد علاقه یا طرح‌های پژوهشی پژوهشگر از پایگاه‌های اطلاعاتی بازیابی و برای وی ارسال می‌شود. در مرحله بعد، پس از اینکه کتابخانه یا پایگاه‌ مرکز اطلاع‌رسانی اطلاعاتی جدیدی دریافت کرد، آنها را طبق پرونده پژوهشگران جستجو می‌کند و جدیدترین اطلاعات مرتبط با طرح‌های پژوهشی یا علاقه آنان را برای هریک به‌طور جداگانه می‌فرستد. معمولاً این کار به‌طور منظم و در فواصل زمانی معیّن انجام می‌شود.

کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی بخشی از نظام آموزش عالی کشور محسوب می شوند و نقشی بسیار مهم در گردآوری و انتقال اطلاعات علمی ایفا می کنند. این کتابخانه ها می توانند کانون اصلی تامین منابع اطلاعاتی مورد نیاز محققان و پژوهشگران باشند، مشروط بر آنکه منابع آنها هم روزآمد باشد و هم از لحاظ کمی و کیفی جوابگوی نیازهای روبه رشد جامعه استفاده کننده باشد. برای پذیرفتن چنین نقشی به کارگیری تکنولوژی جدید اطلاعاتی در کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی ضروری است.

 

• بیان مسأله

حجم روز افزون اطلاعات و لزوم روزآمد نگه داشتن دانش متخصصان حوزه های مختلف و توجه به صرفه جویی در وقت و هزینه استفاده کنندگان همگی کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی را برآن داشته است تا به ارائه اطلاعات روزآمد منطبق با نیاز مراجعه کنندگان پرداخته و به وظیفه اطلاع رسانی خود عمل کنند.

” «اشاعه گزینشی اطلاعات» از جمله روشهای نوین خدمات آگاهی رسانی جاری است که به منظور انطباق اطلاعات با خواسته های مراجعان برای استفاده بیشتر و بهتر از منابع کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی به وجود آمده است. درواقع «اشاعه گزینشی اطلاعات »  سیستم اطلاع رسانی در انتظار وصول در خواست های مکرر باقی نمی ماند بلکه با یکبار اعلام نیاز و علاقه افراد به اطلاعات به صورت خودکار، با رسیدن مدارک جدید عمل انتخاب و ارسال اطلاعات انجام می شود.”       (جعفر بیگلو، 1376)

با توجه به عمده ترین موانع در دستیابی به اطلاعات که شامل محدودیت وقت و اشتغال زیاد و عدم آگاهی از منابع می باشد، وظیفه اطلاع رسانی کتابداران ایجاب می کند که به بهترین نحو ممکن این موانع را از میان بردارند و اطلاعات لازم را در اختیار اعضاء هیات علمی که روزآمد بودن اطلاعاتشان به بهبود وضع تحقیق و تدریس می انجامد قرار دهند. با توجه به این امر که کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی همدان دارای انواع منابع در قالب کتاب، بانک های اطلاعاتی پیوسته، نشریات فارسی و لاتین در زمینه پزشکی می باشد می تواند وضعیت مطلوبی در زمینه ارائه خدمات «اشاعه گزینشی اطلاعات» داشته باشد اما تاکنون نسبت به ارائه این خدمات از طریق کتابخانه به اعضاء هیات علمی فعالیتی انجام نگرفته است، اکنون در این پژوهش به امکان سنجی اشاعه گزینشی اطلاعات و اینکه زمینه فراهم آوری آن را می توان مهیا نمود، پرداخته می شود.

1 -2-1-  تعریف عملیاتی

   اعضاء هیات علمی: مدرسانی با مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر که به عنوان مربی، استادیار، دانشیار و استاد در دانشگاه علوم پزشکی همدان به صورت تمام وقت مشغول به تدریس می باشند.

اشاعه گزینشی اطلاعات: یک نظام بازیابی ماشینی اطلاعات است که در آن با استفاده از رایانه    می توان اطلاعات مورد نیاز هر فرد را با توجه به زمینه موضوعی ، دوره زمانی، زبان و نوع منبع از قبیل اطلاعات کتابشناختی ، چکیده و یا اصل منبع برای او ارسال داشت، که منظور از ارسال در این پایان نامه فرستادن مطالب درخواستی به پست الکترونیکی اعضاء می باشد.

امکان سنجی: به معنی تعیین امکانات موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی همدان جهت  اشاعه گزینشی اطلاعات که شامل وجود منابع، امکانات و فناوریهای موجود، بازیابی و ارسال خودکار اطلاعات است، وجود افرادی که تمایل به دریافت خدمات اشاعه گزینشی اطلاعات داشته باشند.

• اهمیت و ضرورت پژوهش

با توجه به حجم بسیار زیاد رکوردها و منابع اطلاعاتی در کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی همدان، لازم است تا تدابیر لازم برای جلوگیری از اتلاف وقت استفاده کنندگان جهت یافتن اطلاعات مورد نظرشان اندیشیده شود. درحال حاضر کاربران برای اطلاع از اینکه اطلاعات جدیدی به پایگاه های کتابخانه افزوده شده است یا خیر، بایستی به صورت مرتب به پایگاه مراجعه کنند که این کار وقت گیر و بی