عنوان                                                                              صفحه

 

چکیده

فصل اول : کلیات طرح تحقیق

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………..  2

1-1- بیان مسأله ………………………………………………………………………………………………………………….. 2

1-2- اهمیت و ضرورت تحقیق  …………………………………………………………………………………………….  4

1-3- اهداف تحقیق …………………………………………………………………………………………………………….. 7

1-4- فرضیه های تحقیق  ………………………………………………………………………………………………………..8

1-5- تعریف مفهومی و عملاتی واژگان کلیدی تحقیق …………………………………………………………………8

فصل دوم : ادبیات و پیشینه تحقیق

مقدمه  ……………………………………………………………………………………………………………………………….  12

2-1- بخش اول (معنویت در کار)  …………………………………………………………………………………………. 13

2-1-.. مفاهیم معنویت……………………………………………………………………………………………………………..13

2-1-2-  دین و معنویت………………………………………………………………………………………………………….. 16

2-1-3-  اخلاق و معنویت………………………………………………………………………………………………………. 18

2-1-4-  جنبه های معنویت…………………………………………………………………………………………………….. 19

2-1-4-1-جنبه های درونی…………………………………………………………………………………………………….. 20

2-1-4-2- جنبه های تلفیقی……………………………………………………………………………………………………. 20

2-1-4-3- جنبه های بیرون…………………………………………………………………………………………………….. 21

2-1-5- نیازهای معنوی کارکنان و ظهورپارادایم معنویت در محیط کار………………………………………….. 21

6-1-2- مفاهیم معنویت در محیط کار …………………………………………………………………………………….. 23

7-1-2- رویکردها و پارادایم های معنویت در محیط کار از دیدگاه محققان مختلف…………………………. 25

فهرست مطالب

عنوان                                                                              صفحه

 

 

2-1-7-1-  دیدگاه اول……………………………………………………………………………………………………….. 25

2-2-7-1-1- رویکرد درون‌گرا / متافیزیکی…………………………………………………………………………… 26

2-2-7-1-2-  رویکرد دینی………………………………………………………………………………………………… 27

2-2-7-1-3-  رویکرد اگزیستانسیالیستی / سکولار………………………………………………………………….. 27

2-2-7-1-4-  رویکرد مخالفان معنویت…………………………………………………………………………………. 28

2-1-7-2-دیدگاه دوم………………………………………………………………………………………………………….30

2-1-7-1-  دیدگاه سوم……………………………………………………………………………………………………….30

8-1-2- مزایای معنویت در محیط کار……………………………………………………………………………………..31

9-1-2- ویژگی های معنویت در کار و محیط کار………………………………………………………………………32

-1-210- پیش فرضهای معنویت در محیط کار…………………………………………………………………………..34

11-1-2- عناصر مهم معنویت در محیط کار………………………………………………………………………………35

12-1-2- تبدیل محیط کار به نوعی محیط کار معنوی………………………………………………………………… 36

13-1-2- دلایل احتمال تغییر محیط کار غیر معنوی به محیط کار معنوی………………………………………… 38

14-1-2- عوامل تقویت کنند معنویت در محیط کار…………………………………………………………………….38

15-1-2- تشویق و پرورش معنویت در محیط کار………………………………………………………………………. 40

16-1-2- ابعاد معنویت در محیط کار……………………………………………………………………………………….. 41

2-1-17- مدل معنویت در کار ارائه شده توسط میلیمن………………………………………………………………… 43

2-2-  بخش دوم (درگیری در کار)  ………………………………………………………………………………………… 46

2-2-1-  مفاهیم درگیری در کار  ……………………………………………………………………………………………. 46

2-2-1-1-  درگیری شخصی………………………………………………………………………………………………….. 48

2-2-1-2-  درگیری و تحلیل رفتگی………………………………………………………………………………………… 49

2-2-1-3-  درگیری  در کار…………………………………………………………………………………………………… 50

فهرست مطالب

عنوان                                                                              صفحه

 

2-2-1-4-  درگیری کارمند……………………………………………………………………………………………………. 51

این مطلب را هم بخوانید :

2-2-2-  رویکردهای درگیری در کار………………………………………………………………………………………. 51

2-2-2-1- رویکرد صنعتی یا تجاری  :مفهوم عام از درگیری………………………………………………………… 52

2-2-2-2- رویکرد آکادمیک یا علمی  : مفهوم خاص از درگیری…………………………………………………. 55

2-2-3-  عوامل موثر بر درگیری در کار……………………………………………………………………………………. 56

2-2-3- 1- محیط سازمانی…………………………………………………………………………………………………….. 56

2-2-3- 2- رهبری……………………………………………………………………………………………………………….. 57

2-2-3- 3- ویژگیهای شغلی…………………………………………………………………………………………………….58

2-2-3- 4- ویژگیهای فردی و شخصیتی………………………………………………………………………………….. 59

2-2-4-  مدلهای در گیری…………………………………………………………………………………………………….  60

2-2-4-1-  مدل کان از درگیری…………………………………………………………………………………………….  60

2-2-4-2-  مدل مسلچ و لیتر…………………………………………………………………………………………………..  63

2-2-4-3-  مدل بیکر و دموروتی…………………………………………………………………………………………….  65

2-2-4- 4- مدل موسسه گالوپ………………………………………………………………………………………………  67

2-2-5-  تمایز درگیری با مفاهیم شناخته شده دیگردر رویکردآکادمیک………………………………………… 69

2-2-5- 1- تفاوت در گیری در کار و وابستگی شغلی…………………………………………………………………. 69

2-2-5- 2- تفاوت درگیری در کار و اعتیاد به کار……………………………………………………………………… 71

2-2-5- 3- تفاوت درگیری در کار و رفتارهای فرانقش……………………………………………………………….. 72

2-3-  مرور پژوهش های  تحقیقاتی  ………………………………………………………………………………………..  73

2-3-1-  تحقیقات داخلی  ……………………………………………………………………………………………………..  83

2-3-2-  تحقیقات خارجی  ………………………………………………………………………………….. ………………  74

2-4- نتیجه گیری  ………………………………………………………………………………………………………………..  77

فهرست مطالب

عنوان                                                                              صفحه

 

2-5-  مدل مفهومی ………………………………………………………………………………………………………………. 77

فصل سوم : روش تحقیق

مقدمه  ………………………………………………………………………………………………………………………………..  80

3-1-  روش شناسی تحقیق  ……………………………………………………………………………………………………  80

3-2-  سنجش متغیر مستقل  ……………………………………………………………………………………………………. 81

3-3-  سنجش متغییر وابسته  ……………………………………………………………………………………………………. 82

3-4-  ابزارهای گردآوری داده ها  ………………………………………………………………………………………….  83

3-5-1-  پرسشنامه معنویت در کار………………………………………………. …………………………………………. 84

3-5-1-1-  نحوه امتیاز بندی پرسشنامه معنویت در کار………………………………………………………………..  85

3-5-2- ﭘرسشنامه درگیری در کار…………………………………………………………………………………………..  85

3-5-2-1- نحوه امتیاز بندی پرسشنامه درگیری در کار……………………………………………………………….. 86

3-6-  روایی  و پایایی  ابزار سنجش  ……………………………………………………………………………………….. 87

3-7-  روش های آماری مورد استفاده در تحقیق  ……………………………………………………………………….. 88

3-8-  جامعه آماری  ……………………………………………………………………………………………………………. 90

3-9-  قلمرو  زمانی تحقیق  ………………………………………………………………………………………………….. 90

3-10-  روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه آماری ………………………………………………………………. 90

3-11-  ابزار و روش های تحلیل داده ها………………………………………………………………………………… 91

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه   …………………………………………………………………………………………………………………………….. 93

4-1- آمار توصیفی  ……………………………………………………………………………………………………………  94

4-1-1- جنسیت  ………………………………………………………………………………………………………………..  94

4-1-2- تحصیلات  …………………………………………………………………………………………………………….. 95

فهرست مطالب

عنوان                                                                              صفحه

 

4-1-3-  سابقه کار………………………………………………………………………………………………………………. 96

4-1-4- وضعیت تأهل و تجرد……………………………………………………………………………………………….. 97

4-1-5-  نوع استخدام  ………………………………………………………………………………………………………… 98

4-1-7-  متغیرهای تحقیق  ……………………………………………………………………………………………………. 99

4-2-  نتایج حاصل از تحلیل استنباطی داده‌ها …………………………………………………………………………… 99

4-2-1- آزمون کالموگروف-اسمیرنوف  ………………………………………………………………………………..99

4-2-2- آزمون فرضیه های تحقیق  ………………………………………………………………………………………… 100

4-2-2- 1- فرضیه فرعی اول…………………………………………………………………………………………………. 100

4-2-2- 2- فرضیه فرعی دوم………………………………………………………………………………………………… 101

4-2-2-3- فرضیه فرعی سوم………………………………………………………………………………………………… 102

4-2-2- 4- فرضیه اصلی………………………………………………………………………………………………………. 103

4-3-  سایر یافته های تحقیق  ………………………………………………………………………………………………… 104

4-3-1- آزمون  (T) دو جامعه مستقل و  U من- ویتنی………………………………………………………………  104

4-3-2- آزمون ANOVA و  کروسکال – والیس (آزمون H)……………………………………………………..114

4-3-3- آزمون فریدمن………………………………………………………………………………………………………..119

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات

مقدمه  …………………………………………………………………………………………………………………………….  123

5-1- نتایج حاصل از یافته های تحقیق…………………………………………………………………………………… 123

5-1-1- نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل توصیفی……………………………………………………………………..  123

5-1-2- بحث درباره‏ی نتایج حاصل از آزمون کالموگروف-اسمیرنوف………………………………………  124

5-1-3- بحث درباره‏ی نتایج حاصل از آزمون فرضیات تحقیق…………………………………………………….124

5-1-3-1- نتایج حاصل از فرضیه فرعی اول………………………………………………………………………. …. 125

فهرست مطالب

عنوان                                                                              صفحه

 

5-1-3-2 – نتایج حاصل از فرضیه فرعی دوم…………………………………………………………………………. 125

5-1-3-3- نتایج حاصل از فرضیه فرعی سوم…………………………………………………………………………..126

5-1-3-4- نتایج حاصل از فرضیه اصلی…………………………………………………………………………………126

5-1-3-5- مقایسه نتایج حاصل از این پژوهش با پژوهش های مشابه پیشین………………………………….127

5-1-4- بحث درباره‏ی نتایج حاصل از آزمون های تی دو جامعه مستقل و من- ویتنی……………………128

5-1-5- بحث درباره‏ی نتایج حاصل از آزمون های ANOVA و کروسکال – والیس…………………….128

5-1-6-  بحث درباره‏ی نتایج حاصل از آزمون فریدمن…………………………………………………………….129

5-2-  پیشنهادها………………………………………………………………………………………………………………..130

5-2-1- پیشنهادهای کاربردی مبتنی بر نتایج به دست آمده از تحقیق…………………………………………..130

5-2-1-1- پیشنهادهای کاربردی مبتنی بر نتیجه فرضیه فرعی اول……………………………………………….130

5-2-1-2- پیشنهادهای کاربردی مبتنی بر نتیجه فرضیه فرعی دوم………………………………………………131

5-2-1-3- پیشنهادهای کاربردی مبتنی بر نتیجه فرضیه فرعی سوم……………………………………………..131

5-2-1-4- پیشنهادهای کاربردی مبتنی بر نتیجه فرضیه اصلی…………………………………………………….132

5-2-1-5- ارائه پیشنهادهای برای تحقیقات آتی……………………………………………………………………..132

5-3-  محدودیت های تحقیق  ……………………………………………………………………………………………133

منابع ……………………………………………………………………………………………………………………………….134

پیوست الف : پرسشنامه ها ………………………………………………………………………………………………….146

 

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                              صفحه

 

جدول 2-1: پیش فرضهای معنویت در محیط کار  …………………………………………………………………… 34

جدول 2-2: تعریف و اندازه گیری در گیری از دیدگاهای مختلف………………………………………………  48

جدول 3-1 :  شاخص های مربوط به معنویت در کار به همراه شماره سؤالات مربوطه در پرسشنامه…….  81

جدول 3-2 :  شاخص های مربوط به درگیری در کار به همراه شماره سؤالات مربوطه در پرسشنامه……. 82

جدول 3- 3 :  ابعاد و سوالات مربوط به ابعاد متغیر “معنویت در کار”…………………………………………..  85

جدول 3-4 :  نحوه نمره دهی به سوالات سوالات مربوط به متغیر “معنویت در کار”……………………….  85

جدول 3-5 : ابعاد و سوالات مربوط به ابعاد متغیر”درگیری در کار”  …………………………………………….86

جدول 3-6 : نحوه نمره دهی به سوالات مربوط به متغیر “درگیری در کار”…………………………………..  86

جدول3-7 :  آلفای کرونباخ متغیر های تحقیق  ……………………………………………………………………….  88

جدول4-1: توزیع فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب جنسیت………………………………………………..  94

جدول4-2 : توزیع فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب تحصیلات……………………………………………. 95

جدول4-3 : توزیع فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب سابقه کار …………………………………………… 96

جدول4-4 : توزیع فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب تأهل………………………………………………….. 97

جدول4-5 : توزیع فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب نوع استخدام  ……………………………………..  98

جدول4-6: توزیع فراوانی متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………………….. 99

جدول4-7 : نتایج مربوط به آزمون نرمال بودن متغیرهای تحقیق……………………………………………….. 100

جدول4-8:  مقادیر ضریب همبستگی…………………………………………………………………………………… 101

جدول4-9 :  مقادیر ضریب همبستگی………………………………………………………………………………….. 102

جدول4-10:  مقادیر ضریب همبستگی………………………………………………………………………………….. 103

جدول4-11 :  مقادیر ضریب همبستگی…………………………………………………………………………………. 104

جدول4-12 : نتایج اجمالی آزمون فرضیه ها …………………………………………………………………………. 104

جدول4-13 : نتایج آزمون من- ویتنی…………………………………………………………………………………… 105

فهرست جداول

عنوان                                                                            صفحه       

 

جدول4-14: آماره های توصیفی متغیر جنسیت برای حس اجتماعی بودن  ………………………………… 106

جدول4-15: بررسی فرض برابری واریانس ها توسط آزمون لون…………………………………………….. 106

جدول4-16: بررسی آزمونT مستقل برای فرضیه فرعی  ……………………………………………………….. 107

جدول4-17: آماره های توصیفی متغیر جنسیت برای تطابق با ارزش‌های سازمانی………………………… 107

جدول4-18: بررسی فرض برابری واریانس ها توسط آزمون لون……………………………………………… 108

جدول4-19: بررسی آزمون Tمستقل برای فرضیه فرعی  ………………………………………………………… 108

جدول4-20: آماره های توصیفی متغیر جنسیت برای معنویت در کار…………………………………………109

جدول4-21: بررسی فرض برابری واریانس ها توسط آزمون لون……………………………………………. 110

جدول4-22: بررسی آزمونT مستقل برای فرضیه فرعی………………………………………………………… 110

جدول4-23: آماره های توصیفی متغیر جنسیت برای درگیری کارکنان در کار…………………………. 111

جدول4-24: بررسی فرض برابری واریانس ها توسط آزمون لون……………………………………………. 111

جدول4-25: بررسی آزمونT مستقل برای فرضیه فرعی………………………………………………………… 112

جدول4-26: نتایج آزمونU من- ویتنی……………………………………………………………………………… 112

جدول 4-27 : آماره های توصیفی متغیر جنسیت برای حس اجتماعی بودن………………………………. 113

جدول 4-28 : بررسی فرض برابری واریانس ها توسط آزمون لون………………………………………….. 114

جدول 4-29 : بررسی آزمونT مستقل برای فرضیه فرعی………………………………………………………. 114

جدول 4-30 : نتایج آزمون کروسکال – والیس………………………………………………………………….. 115

جدول 4-31 : آماره های توصیفی متغیر……………………………………………………………………………. 116

جدول 4-32 : بررسی آزمون ANOVA برای فرضیه فرعی…………………………………………………… 116

جدول 4-33 : آماره های توصیفی متغیر……………………………………………………………………………. 117

جدول 4-34 : بررسی آزمون ANOVA برای فرضیه فرعی………………………………………………….. 117

جدول 4-35 : آماره های توصیفی متغیر……………………………………………………………………………. 118

فهرست جداول

عنوان                                                                            صفحه       

 

جدول 4-36 : بررسی آزمون ANOVA برای فرضیه فرعی…………………………………………………… 118

جدول 4-37 : آماره های توصیفی متغیر……………………………………………………………………………. 119

جدول 4-38 : بررسی آزمون ANOVA برای فرضیه فرعی…………………………………………………… 119

جدول  4-39 : نتایج آزمون فریدمن…………………………………………………………………………………. 120

جدول 4-40 : نتایج آزمون رتبه بندی فریدمن……………………………………………………………………. 120

جدول 4-41 : نتایج آزمون فریدمن……………………………………………………………………………………121

جدول  4-42 : نتایج آزمون رتبه بندی فریدمن……………………………………………………………………. 121

جدول 5-1 : نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل توصیفی متغیرهای جمعیت شناختی……………………….. 124

جدول  5-2  : نتایج آزمون فرعی اول………………………………………………………………………………… 125

جدول  5-3  : نتایج آزمون فرعی دوم……………………………………………………………………………….. 125

جدول  5-4  : نتایج آزمون فرعی سوم…………………………………………………………………………………126

جدول  5-5  : نتیجه فرضیه اصلی………………………………………………………………………………………. 126

جدول  5-6  : خلاصه نتایج آزمون های تی دو جامعه مستقل و من- ویتنی برای جنسیت…………….. 128

جدول  5-7  : خلاصه نتایج آزمون_های تی دو جامعه مستقل و من- ویتنی برای نوع استخدام………128

جدول  5-8  : خلاصه نتایج آزمون های ANOVA و کروسکال – والیس……………………………….. 129

جدول  5-9  : خلاصه نتایج آزمون فریدمن………………………………………………………………………….129

 

 

 

 

فهرست شکل ها

عنوان                                                                              صفحه

شکل 2-1: عوامل سازمانی تقویت کننده معنویت در محیط کار……………………………………………………..  40

شکل 2- 2 : مفهوم سازی معنویت در محیط کار در سطح فردی ، گروهی ، سازمانی……………………………44

شکل 2- 3 :مدل ” می” از درگیری در کار…………………………………………………………………………………  62

شکل 2-  4: عوامل شغلی موثر بر درگیر ی- تحلیل رفتگی از دید مسلچ و لیتر  …………………………………. 64

شکل2- 5 : مدل بیکر و دموروتی از درگیری در کار……………………………………………………………………  66

شکل2- 6 : مدل مفهومی تحقیق……………………………………………………………………………………………….  78

شکل 5-1 : مدل نهایی تحقیق  ………………………………………………………………………………………………..  127

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودار ها

عنوان                                                                              صفحه

 

نمودار4-1 :  نمودار فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب جنسیت  ……………………………………………… 94

نمودار4-2 :  نمودار فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب تحصیلات …………………………………………….95

نمودار4-3 : نمودار فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب سابقه کار  ……………………………………………. 96

نمودار4-4: نمودار فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب تأهل و تجرد …………………………………………. 97

نمودار4-5 : نمودار فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب نوع استخدام ………………………………………… 98

 

کلیات تحقیق

 

 

مقدمه

انسان همواره در پی آن بوده که بداند چرا پا به عرصه وجود نهاده است، به کجا می رود و هدفش از زندگی چیست، راه درست زندگی کدام است، آرامش و خوشبختی در کجاست و سؤالاتی از این دست. بدون شک عقیده ای قادر به پاسخگویی این سؤالات خواهد بود که ایمان به خدا از اصول اولیه فکری و فلسفی آن باشد .( محمدنژاد،بحیرایی،حیدری،1388)

از جمله موضوعاتی که امروزه به طور وسیعی، در پاسخ به محیط های متلاطم و پیچیده در سازمان ها به آن توجه می شود معنویت و اخلاق است. سازمان‌ها برای دستیابی به موفقیت و رقابت با دیگر سازمان‌ها نیازمند منابع انسانی متعهد و دارای انگیزه‌ هستند. نیروهایی که افزون بر انجام وظایف محوله، خود را وقف سازمان نموده و برای تحقق اهداف آن از هیچ تلاشی دریغ نورزند.در واقع این چنین افرادی بایستی از لحاظ معنویت و امور متعالی در سطح بالایی باشند . از اواخر قرن بیستم موضوع معنویت در سازمان و مدیریت مورد توجه محققان و اندیشمندان قرار می گیرد به نحوی که حدود سال 1992 افزایش ناگهانی کنفرانسها و کارگاههای مربوط به معنویت در محیط کار و مقالات و کتابهای فراوانی در این زمینه مشاهده می شود(زاهدی،1387، 2).

واژه (engagement) در فرهنگ لغت به معانی مختلفی همچون ، نامزدی تعهد، التزام، ،اشتغال،استخدام و درگیری ترجمه شده است . در ادبیات علوم اجتماعی ریشه این مفهوم به تئوری نقش و به طور خاص کارهای  اروین گافمن (1960)در این زمینه  باز میگردد. گافمن معتقد است که افراد در جامعه نقشهای مختلفی را می پذیرند که درگیری در یک نقش را “دلبستگی خود انگیخته[1]  به نقش و صرف توجه و تلاش فراوان برای انجام آن ” تعریف می کند. (ملو و ویلدرورث و پاکن[2]  ،2008،210)

• بیان مسأله

موضوع معنویت، دل مشغولى همیشگى انسان بوده است. با ظهور بحران های اخلاقی و هویتی در سراسر جهان تاکید بر معنویت بیش از پیش آشکار گردیده است. به نظر می رسد نیاز بشر امروزی به معنویت بیش از زمان گذشته است. انسان نه تنها با قدم گذاشتن در مسیر معنویت می تواند آرامش، لذت و شادی را در زندگی شخصی خویش به ارمغان بیاورد بلکه در زندگی حرفه ای و کاری خود نیز می تواند از آرامش و شادی که از ثمرات و آثار معنویت به حساب می آید، بهره مند شود.

در این راستا قلمرو مدیریت و سازمان نیز، چه به لحاظ نظری و چه به لحاظ عملی، تحت تاثیر نیروی قدرتمندی قرارگرفته که اگر به درستی اداره و هدایت شود، به نظر می رسد ظرفیت لازم برای منجر شدن به ژرف ترین تشریک مساعی، نه تنها در زمینه های حرفه ای ، بلکه برای بروز انسانیت تمام عیار را دارا باشد. اگر چه چند دهه قبل، باور غالب بر این بود که این نیروی عظیم برای جهان مدیریت و بازرگانی مناسب نیست، اما اکنون به عنوان موضوع تحقیقات دانشگاهی و عملی بسیار جدی ای مطرح است(رستگار،1385، 2).

در قرن بیست که اوج پیشرفت علم سازمان و مدیریت است، بسیاری فراموش می کنند با کارکنان خود به عنوان انسانهایی که روح الهی دارند برخورد کنند و استعداد های الهی آنها را که منشاء همه بهره وری­ها و خلاقیت هاست در محیط کار شکوفا کنند. اما از اواخر قرن بیستم موضوع معنویت در سازمان و مدیریت مورد توجه محققان و اندیشمندان قرار می گیرد به نحوی که حدود سال 1992 افزایش ناگهانی کنفرانسها و کارگاههای مربوط به معنویت در محیط کار و مقالات و کتابهای فراوانی در این زمینه مشاهده می شود(زاهدی،1387، 2).

درگیری کارکنان در کار مفهومی است که اخیرا وارد مباحث سازمانی شده وبیش از دو دهه از ظهور آن نمی گذرد. کارکنان درگیر درکار کارکنانی شاداب، پر انرژی و بهره ورند که تمایل زیادی برای صرف تلاش و کوشش فراوان در راستای اهداف کاری و سازمانی از خود نشان می دهند. این مفهوم را  اولین بار “کان” در سال 1990 وارد مباحث سازمانی نمود. وی درگیری  را” وضعیتی روانشناختی که در آن فرد خود را مطیع و تحت امر نقش کاری اش در سازمان در می آورد” . تعریف می کند (کان[3] ، 1990، 604) کارکنان درگیر درکار ، معمولا پر انرژی و فعال اند ، به طور مثبتی با کار خود ارتباط برقرار کرده وسعی شان  بر این است که کارشان را به طور اثربخشی به انجام برسانند. (کورنکو[4] و دیگران ،2006،300) بر خلاف کارکنان درگیر در کار ؛ کارکنان غیردرگیر خود را از انجام نقش کاریشان کنار کشیده ، به طور عاطفی و شناختی عقب می نشینند. آنها وظایف کاری خود را به طور ناقص انجام می دهند ،رفتار آنها فاقد تلاش و کوشش لازم بوده و تبدیل به آدمواره های بی روح با حرکاتی ساعت وار و غیر ارادی می گردند. (لوتانس و پترسون[5] ، 2002 ، 278) . بر این اساس درگیری کارکنان در کار اهمیت والایی می یابد.

نتایج تحقیقات نشان می دهد که کارکنان در گیر در کار تمایل بیشتری نسبت به رفتار های فرانقش به خصوص نسبت به مشتریان سازمان از خود نشان داده، ( ملینر[6] و دیگران، 2008 ،329) عملکرد بالاتری داشته، در نتیجه مشتریانی که با چنین کارکنانی در تعامل اند، راضی تر و وفادارترند.(سالانوا، اگوت و پیرو[7]  ، 2005، 124). در این که چه عواملی تعیین کننده  میزان درگیری کارکنان در کار می گردد، هنوز اتفاق نظرکاملی وجود ندارد . پژوهشگران مجموعه ای از عوامل مختلف فردی ، شغلی و محیط کار را موثر در درگیری می دانند.(ملو و ویلدرورث و پاکن[8]  ،2008،210)از جمله عوامل مهمی می تواند درگیری کارکنان در کار را تحت تاثیر قرار دهد؛ بحث معنویت در محیط کار است.

حال در این تحقیق رابطه معنویت در محیط کار با درگیری کارکنان در کار در بین کارمندان سازمان جهاد کشاورزی استان قم مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در این تحقیق محقق به دنبال پاسخ به این سوال است که ” چه رابطه ای بین  معنویت در کار[9] با درگیری درکار[10] وجود دارد ؟

• اهمیت و ضرورت تحقیق

الف ) اهمیت و ضرورت نظری تحقیق :

زندگی بدون کار بی معنی می شود، اما کار بی روح، زندگی را تباه کرده و می میراند.لذا مردم علاقه زیادی دارند که معنویت را نه تنها در امو شخصی بلکه در کار و سایر سطوح زندگی تجربه کنند(مقیمی،1386: 1).

انسان ها وارد دوران جدید و بی سابقه ای در زندگی خود شده اند ؛ دورانی که در آن، دنیا به­شدت در حال تغییر و تحول است . سازمان ها در چنین عصری همواره در دو لبه نظم و بی­نظمی قرار دارند و دائم بین دو حالت تناقض نما، در رفت و آمدند.طی چهار صد سال گذشته، غرب بین دنیای بیرونی و دنیای درونی تفاوت قائل شده است و فعالیت های دنیوی را از اموری مثل مذهب، معنویت و عرفان به کلی جدا کرده است(نیل و بایبرمن[11]،2003 :363 ).

پارادایم مدرن، صرفا به چارچوب حقوقی، سیاسی و اقتصادی انسان می پردازد و جنبه های درونی حیات را امورخصوصی تلقی می کند که هر کس باید مطابق سلیقه خود به آن ها بپردازد . به دیگر سخن :پارادایم مدرن، که به کل عالم گسترش یافته و تأمین رفاه انسان را به عهده گرفته است، مناطق وسیعی از قلمرو حساسیت بشری را متروک گذاشته و زمینه ای را فراهم کرده است تا انسان ها و به­خصوص انسان های غربی نوعی احساس نارضایتی و بی قراری داشته باشند . به همین دلیل است که آن ها برای پر کردن خلأ معنوی خود گرایش زیادی به سمت معنویت، مذهب وآیین های معنوی، به­ویژه آیین های شرق آسیا نشان می دهند(شایگان، 1381،31)

از اواخر قرن گذشته، در دهه نود قرن بیستم نوعی یکپارچگی مجدد بین زندگی بیرونی ودرونی در حال شکل گیری بوده است . یکی از حوزه های مهمی که این یکپارچگی در آن مطرح شده است، محیط کسب و کار سازمان ها می باشد(نیل و بایبرمن، 2003 ؛ نک و میلیمن[12]، 1994وانگرمارش و کونلی[13]،1999) .ورود مفاهیمی همچون اخلاق، حقیقت، باور به خدا یا نیرویی برتر، درستکاری، وجدان، رادمردی وگذشت، اعتماد، بخشش، مهربانی، احساسات، ملاحظه، معناجویی در کار، همبستگی با همکاران، تشویق همکاران، احساس صلح و هماهنگی، نوع دوستی، و… به پژوهش ها و اقدامات مدیریتی و کسب و کار، همه حکایت از ظهور پارادایم جدیدی دارند . به عقیده بسیاری از محققان، این پارادایم جدید محیط کار که برگرفته از فیزیک کوانتوم، علوم سایبرنتیک، نظریه آشوب، علوم شناختی، مذاهب و آیین های شرقی و غربی می باشد و در واقع عکس العملی به پارادایم خشک و مکانیستی مدرن است؛ پارادایم معنویت می باشد (بایبرمن و ویتی[14]، 1997 ؛بولمن و دیل[15]، 1995). بنابراین معنویت در سازمان ها پدیده نوظهوری است که توجه بسیاری از صاحب­نظران مدیریت و سازمان و همچنین مدیران را در سطوح مختلف به خود جلب کرده است .بر این اساس، بسیاری از آنان معنویت را به عنوان منبعی پایدار برای سازمان ها دانسته اند که می­تواند به آنها در زمانهای پرتلاطم و آشوب زده یاری رساند و تناقض­نمایی نظم و بی نظمی در سازمان را حل و فصل کند و بدون طرد هر یک، آنان را به صورت مقتضی به کار ببندد، چرا که سازمانها برای فعالیت مستمر در عرصه­های مختلف، نیازمند رفت وآمد همیشگی بین دو حالت تغییر و ثبات هستند(کاواناق[16]،1999)

همچنین از متغیر های مهمی که دراین تحقیق به سنجش و تبیین  آن می پردازیم ، حالتی به نام درگیری در کار در کارکنان است. این مفهوم که اخیرا وارد مباحث سازمانی و منابع انسانی شده است ، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. چراکه پژوهشها نشان می دهد که با بهره وری (هارتر ، اسمیت و هایز[17]،2002) ، رابطه داشته و مستقیما و بیشتر تحت تاثیر عوامل شغلی و محیط کاری می باشد. کارکنان در گیر درکار معمولا کار خود را دوست داشته ، برای آن اهمیت قائل بوده و در جهت تحقق اهداف کاری خود حداکثر ظرفیتهای ذهنی و جسمی خود را به کار می گیرند.

ب ) اهمیت و ضرورت کاربردی تحقیق :

همانطور که گفته شد ، یکی از متغیر های مهمی که در این تحقیق بدان پرداخته می شود مفهوم درگیری کارکنان در کار می باشد . موسسه گالوپ کارکنان را از لحاظ درگیری  در کار به سه گروه تقسیم بندی می کند: کارکنان درگیر در کار[18] ؛ کارکنان درگیرنشده درکار[19]  و کارکنان فعالانه غیر درگیر درکار[20] . کارکنان درگیر مشتاق و علاقمند به کار بوده و رابطه عمیقی با سازمان برقرار می کنند. آنها نوآورند و سازمان را به پیش می رانند.دسته دوم گروه کارکنان درگیر نشده در کارمی باشند .آنها خواب آلود و بی تفاوت اند؛ وقت خود را به بطالت در سازمان می گذرانند و فاقد انرژی و اشتیاق لازم برای انجام کار می باشند و دسته سوم کارکنانی هستند که فعالانه غیر درگیرند .این دسته از افراد نه تنها درکار ناشاداند بلکه این حالت خود را به دیگران نیز انتقال می دهند .

نتایج تحقیقات موسسه گالوپ  نشان می دهد که تنها 26% نیروی کار در آمریکا کاملا درگیر در کار می باشند  56% در کار درگیرنبوده و 18% فعالانه غیر درگیر اند. که بهره وری پایین کارکنان فعالانه غیر درگیر ؛ سالیانه هزینه ای بالغ بر 300 بیلیون دلار  بر اقتصاد آمریکا تحمیل می کند. که نتایج آن بر مبنای یک مطالعه در سطح ملی و نمونه ای 1000 نفر ازمیان نیروی کار هجده سال به بالای آمریکا در طی سالهای 2000-2002  گرفته شده است.(گالوپ،2007)

کشور ما نیز سالهاست که از بهره وری پایین رنج می برد که بخش قابل ملاحظه ای از آن بهره وری نیروی انسانی است. بدون شک از نیروی انسانی بی انگیزه و بی روح درسازمان نمی توان انتظار انجام