پایان نامه بررسی فرهنگسازی و آگاهسازی خانوادهها با روشهای نوین سبک زندگی اسلامی |
شناسایی، سپس علتیابی و درنهایت درمان شوند، اما این پایاننامه فقط عهدهدار قسمت اول یعنی آسیبشناسی سبک زندگی است و اگر درجایی ریشهیابی (علتیابی) کرده و یا نسخهای برای درمان تجویز میکند، استطرادی و طفیلی میباشد.
1-2- تبیین ضرورت و فایده تحقیق
فرهنگسازی و آگاهسازی خانوادهها با روشهای نوین سبک زندگی اسلامی با استفاده از قرآن و احادیث و… که یکی از ضروریترین نیازهای امروز جامعه است. و ضروری است خانوادهها به وظایف خود در این راستا آگاهی یابند.
انجام دادن پژوهشی در این زمینه ضروری به نظر میرسید؛ بدان امید که بتواند، برای جوانان عزیز این مرز و بوم مفید واقع شود. ولی باتوجه به محدودیت رساله بیشتر انرژی ما مصروف به آسیبشناسی میشود.
1-3- بیان سؤالات اصلی و فرعی تحقیق
1-3-1- سؤال اصلی: چه آسیبهایی سبک زندگی خانوادگی در ایران امروز را تهدید میکند؟ (از منظر قرآن و روایات)
1-3-2- سؤالات فرعی:
- سبک زندگی یعنی چه؟
- سبک زندگی خانوادگی یعنی چه؟
- اعضای خانواده در مقابل یکدیگر چه وظایفی دارند؟
- چه عللی باعث به وجود آمدن اختلاف در خانوادهها شده است؟
1-4- بیان فرضیات اصلی و فرعی تحقیق
1-4-1- فرضیه اصلی: با توجه به نظرات قرآن و روایات آسیبهای متعددی را در سبک زندگی امروز خانواده ایرانی میتوان پیدا کرد.
1-4-2- فرضیههای فرعی:
- این آسیبها ناشی از دور شدن از فرهنگ قرآن و اهل بیت میباشد.
- این آسیبها با کار درست و علمی و همه جانبه قابل درمان است.
- یکی از عواملی که باعث آسیب به فرهنگ خانواده شده، تهاجم فرهنگی غرب و غلبه تجددگرایی (مدرنیته) میباشد.
1-6- بیان نوع و روش تحقیق
روش تحقیق کتابخانهای میباشد و این تحقیق از نوع تبیینی ـ کاربردی است.
1-7- ایده یا نظریه جدیدی که در این پایاننامه طرح خواهد شد
اکثر آسیبهایی که به خانواده ایرانی وارد میشود، به خاطر دوری از فرهنگ قرآن و اهل بیت
میباشد.
1-8- نوآوری و ابتکار موجود در این پایاننامه به لحاظ روش، نتیجه، مسأله یا …
برای اولین بار همه آسیبهای زندگی خانوادگی از منظر قرآن و احادیث فهرستبندی و سپس
طبقهبندی میشود، که راه برای پژوهش بعدی هموار شود.
1-9- تعریف اصطلاحات و بعضی مفاهیم مرتبط با آنها
در ابتدای هر تحقیقی باید معنای کلمه یا کلمات کلیدی آن تحقیق، برای خواننده مشخص شوند، از این رو در این تحقیق هم این معانی است.
1-9-1- سبک زندگی
سبک زندگی، مفهومی است که در غرب آدلر[4] آن را ابداع کرد ولی پیروان کلاسیک او و دیگران به تفصیل آن پرداختهاند: سبک زندگی شیوهای نسبتا ثابت است که فرد اهداف خود را به آن طریق دنبال میکند؛ یعنی راهی است برای رسیدن برای اهداف؛… این شیوهها، حاصل زندگی دوران کودکی فرد و تأثیرات محیطی و… است، به سخن دیگر، سبک زندگی، بُعد عینی و کمیتپذیر شخصیت افراد است. به همین دلیل، نظریه «سبک زندگی» آدلر، نظریه «شخصیت» او نیز محسوب میشود.[5]
1-9-1-1- تعاریف ارائه شده توسط دانشمندان غربیها در مورد سبک زندگی
- زیمل[6] میگوید سبک زندگی تجسم تلاش انسان است برای یافتن ارزشهای بنیادی خود در فرهنگ عینییاش و شناساندن آن به دیگران؛ به سخن دیگر، انسان برای معنای مورد نظر خود (فردیت برتر)، شکل (صورت)های رفتاریای را برمیگزیند. زیمل، توان چنین گزینشی را «سلیقه» و این اشکال به هم مرتبط را «سبک زندگی» مینامد.
- وبلن[7] در جایی، سبک زندگی را الگوی رفتارجمعی میداند. این رفتارها از جنس رسوم و عادات اجتماعی و روشهای فکری هستند و درجای دیگر، سبک زندگی فرد را تجلی رفتاری سازوکار روحی، عادات فکری و معرفت او قلمداد میکند.
- وبر[8] سبک زندگی را از جنس رفتار میداند که تمایلات آن را هدایت میکنند و فرصتهای زندگی بستر بروز آن را فراهم میآورند.
- کلاکهون[9] سبک زندگی را چنین تعریف میکند : «مجموعهها یا الگوهای خودآگاه و دقیقا توسعه یافتهی ترجیحات فردی در رفتار شخصی مصرف کنند.»[10]
- جرالد لسلی[11] و همکاران او در مورد سبک زندگی میگویند:
سبک زندگی رفتارهایی که با قشربندی حیثیتی و اعتباری مرتبط میباشند و چگونگی نمایش رفتارها توسط فرد است. سبک زندگی هم الگوهای مصرف را شامل میشود و قدرتی که از این ناحیه کسب
میشود.[12]
- بوردیو[13] سبک زندگی را فعالیتهای نظاممندی میداند که از ذوق و سلیقه فرد ناشی میشوند و بیشتر جنبه عینی و خارجی دارند و در عین حال به صورت نمادین به فرد هویت میبخشند و میان اقشار مختلف اجتماعی تمایز ایجاد میکنند.[14]
- لیزر[15] در یکجا سبک زندگی را طرز مشخص یا متمایز زندگی کردن گروهی از مردم معرفی میکند؛ نظامی که از تأثیر فرهنگ (ارزشها، منابع، نمادها و قوانین) بر نیروهای زندگی در گروه شکل میگیرد.[16]
- گیدنز[17] سبک زندگی را مجموعهای از رفتارها تعبیر کرده که فرد آنها را به کار میگیرد تا نه فقط نیازهای جامعه خود را برآورد، بلکه روایت خاصی را که وی برای هویت شخصی خود برگزیده، دربرابر دیگران نیز مجسم سازد.[18]
تعریف لغوی سبک زندگی در سایت های معتبر (ویکی، بیزینس و دیکشنری) :
- سبک زندگی، روش زندگی اشخاص، گروهها یا جوامعی است که در مواجهه با روابط فیزیکی، روانی، اجتماعی و اقتصادی روزانه خود میباشد.
- سبک زندگی شامل فعالیتها، رفتارها، عادت ها، علایق، عقاید و ارزشها میشود.
- سبک زندگی ترکیبی از انگیزهها، نیازها و خواستههاست که تحت تأثیر عواملی مانند فرهنگ، خانواده و گروههای اجتماعی میباشد.[19]
1-9-1-2- تعریف صاحب نظران اسلامی
آیتالله مصباح یزدی: واژهی سبک زندگی که در ادبیات امروزی به مثابهی واژهای کلیدی مطرح شده است، از نظر لغوی و موارد کاربرد، گسترهی وسیعی را دربرمیگیرد؛ یعنی از رفتارهای خاصی که هر فردی برای زندگی خود برمیگزیند تا رفتارهای خانوادگی، فامیلی، محلی، شهری، کشوری و بینالملل قابل اطلاق است.[20]
نظر آقای محمدسعید مهدویکنی در مورد تعریف سبک زندگی: «الگوی همگرا (کلیت تامی) یا مجموعه منظمی از رفتارهای درونی و بیرونی، وضعهای اجتماعی و داراییها که فرد یا گروه بر مبنای پارهای از تمایلات و ترجیحها (سلیقهها) است و در تعامل با شرایط محیطی خود ابداع یا انتخاب میکند.»
یا به اختصار، سبک زندگی : «الگو یا مجموعهی نظاممند کنشهای مرجح است».[21]
حجت الاسلام شهاب مرادی میگویند: سبک زندگی در تعریف ایرانیاش یعنی روش زندگی براساس ایمان؛ روشی مبتنی بر الگوهای اسلامی. … تعریف سبک زندگی فراتر از مهارت زندگی و یا حتی اخلاق اجتماعی است که باید به شکل دقیق مورد توجه قرار گیرد.[22]
آقای علی اکبر رشاد نیز میگوید: سبک زندگی، به دو صورت قابل تعریف است:
ـ بالمعنی الاعم،
ـ بالمعنی الاخص.
درخصوص تعریف بالمعنی الاعم میتوان گفت که «سبک زندگی عبارت است از تحقق عینی اسلام در عرصههای حیات انسان». به این ترتیب سبک زندگی عبارت خواهد بود از تحقق عینی اسلام با همهی ابعاد و اعماق آن، آنگاه که اسلام محقق شد و نه فقط در مقام نظر، نفسالامر و نزول. از دین دستکم میتوان دوازده تعبیر داشت که یکی از تعابیر، «دین محقق» است، یعنی آنچه که در حیات انسان (جوارح و جوانح انسان) محقق شده است و آنچه در جوارح و جوانح انسان تحققیافتنی است، سبک زندگی است. علامهی طباطبایی نیز دین را به نحوی در المیزان تعریف میکنند که به سبک زندگی نزدیک میشود.
اما سبک زندگی بالمعنی الاخص و در معنای محدودتر آن که بتواند با تعاریف رایج نیز یک نوع مجاورت و موازات پیدا کند به این صورت است: «منظومهای از شیوهها
این مطلب را هم بخوانید :
تاریخچه ارتباط والدین و فرزندانی مواجههی جوانحی و جوارحی با عرصههای حیات» و اگر اسلامی بود، این عبارت به تعریف اضافه میشود: «مبتنی بر مبانی معرفتی ـ ارزشی برآمده از منابع معتبر با کاربست منطق علمیِ موجه اسلامی».[23]
1-9-2- سبک زندگی دینی
سبکی است که الگوهای مطرح در آن از ترجیحات دینی یا مبتنی بر مبانی دینی پدید آمده است. به لحاظ عینی درون هر نوع فرهنگ مبتنی بر مذهب و مکتبی (اعم از شیعه، سنی، مسیحی، بودایی و …) این الگوها وجود دارد. اما چون اسلام همه حوزههای زندگی را پوشش داده و بر ایشان دستور دارد، لذا کاملترین سبکهای زندگی را عرضه میکند.[24] عباراتی که میتوان سبک زندگی اسلامی را با آن معرفی کرد مانند: «حَیاهً طَیِّبَهً»، «أُسْوَهٌ»، «مَحْیَا» و … .
﴿مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثى وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاهً طَیِّبَهً وَ لَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما کانُوا یَعْمَلُونَ﴾[25]؛ «هر کس- از مرد یا زن- کار شایسته کند و مؤمن باشد، قطعاً او را با زندگى پاکیزهاى، حیاتِ [حقیقى] بخشیم، و مسلماً به آنان بهتر از آنچه انجام مىدادند پاداش خواهیم داد».
﴿لَقَدْ کانَ لَکُمْ فی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ لِمَنْ کانَ یَرْجُوا اللَّهَ وَ الْیَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَکَرَ اللَّهَ کَثیراً﴾[26]؛ «قطعاً براى شما در [اقتدا به] رسول خدا سرمشقى نیکوست: براى آن کس که به خدا و روز بازپسین امید دارد و خدا را فراوان یاد مىکند».
«اللَّهُمَّ اجْعَلْ مَحْیَایَ مَحْیَا مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ مَمَاتِی مَمَاتَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ (ص)»[27]؛ «خدایا قرار ده زندگیم را زندگی محمد و آل محمد و مرگم را مرگ محمد و آل محمد(ص)». (زیارت عاشورا)
1-9-3- نقش نیت در سبک زندگی اسلامی
سبک زندگی اسلامی نمیتواند به نیتها کاری نداشته و در عین حال که تأکید آن روی رفتار است، به حداقلهای عواطف و شناختها نیز نظر دارد. در واقع در سبک زندگی اسلامی، میشود رفتارها را به مهرههای متعددی تشبیه کرد که علوم انسانی به خود آن مهرهها و بدون ارتباط با عوامل دیگر میپردازند، ولی در سبک زندگی اسلامی نه تنها به خود آن مهرهها، بلکه به آنچه که سبب ارتباط آنها باهم میشود و همانند نخ تسبیح در تمام آنها وجود دارد، نیز میپردازد. حتی رفتاری مثل نماز، اگر اعتقاد به خدا و معاد را پشتوانه خود نداشته باشد رفتار اسلامی محسوب نمیشود.[28]
1-9-3-1- مبانی اصولی در سبک زندگی اسلامی
سبک زندگی فقط ظاهر افراد را شامل نمیشود که احیانا زیباییهایی نیز داشته باشد. بلکه این ظاهر رفتار وقتی دو ویژگی پیدا میکند عنوان سبک زندگی بیشتر به آن انطباق پیدا میکند: 1- اینکه آن رفتار ظاهری عادت رفتاری انسان بشود و تبدیل به یک رسم یا عادت فردی شود. 2- جمعی از انسان ها این ظاهر و روش را برای خودشان انتخاب کردهاند.
سبک زندگی یعنی ظاهر رفتار و عادت و جمعی بودن[29] که هر سه با هم تعریفی از سبک زندگی
میشود.
سه رکن مهم وجود دارد برای اینکه انسان بتواند خودش و خصوصیات زندگیاش را معرفی کند. رکن اول، که براساس آن زندگی را بنا میکنند، موضوع جهان بینی است. جهان بینی هر شخص، تأثیر باورهایش بر زندگیاش است. جهان بینی را معلومات فرد مشخص نمیکند. باورها و اعتقاداتش آن را مشخص میکند. رکن دوم، ایدئولوژی است. ایدئولوژیها را میتوان به بایدها و نبایدهای اخلاقی و فقهی، اطلاق کرد.[30] رکن سوم، سبک رفتاری و ظاهری است که به آن سبک زندگی میگویند.[31]
1-9-3-1-1- تفاوت سبک زندگی و اخلاق
آیا سبک زندگی که همان ظاهر و صورت رفتاری میباشد. از نگاه دین اهمیت دارد یا نه؟ باتوجه به تفاوت سبک زندگی با اخلاق، باید بگوییم که فقط اسلام با اخلاق ما کار ندارد بلکه با سبک زندگی ما نیز کار دارد. مثلا اینکه ما عصبی مزاج هستیم یا نه، جزء سبک زندگی نیست (بلکه به اخلاق مربوط میشود)، اما اینکه چگونه عصبانیت خود را ابراز کنیم جزء سبک زندگی است، مثلا اینکه با ناسزا گفتن، فریاد زدن و… عصبانیت خود را بروز دهیم جزء سبک زندگی محسوب میشود. اینکه ما آدم کریم و با سخاوتی هستیم ربطی به سبک زندگی ندارد ولی اینکه حاتم بخشی خود را چگونه بروز
میدهیم به سبک زندگی مربوط میشود. دین به سبک زندگی ما کار دارد.[32]
1-9-4- تعریف آسیبشناسی
آسیبشناسی (pathology) از نظر لغوی از دو واژه پاتو (patho = pathos) به معنی رنج، درد و عذاب و لوژی (logy=logos) به معنی مطالعه تشکیل شده است.
آسیب شناسی به معنای فرآیند و ریشهیابی بیماریها، دردشناسی، ناخوشیشناسی، یا علم مطالعه
بینظمیهای ارگانیسم (موجود زنده) است.[33]
در جای دیگر نیز آمده است که آسیبشناسی واژهای است که در علوم زیستی، به مطالعهی بینظمیها و نابسامانیهای ارگانیسم[34] و اندام میپردازد. به کارگیری این واژه در کجروی جامعه، مبتنی به متشابهی است که دانشمندان بین بیمارهای عضوی و آسیبهای اجتماعی قائل میشوند[35]، آنان میگویند: اجتماع از افراد تشکیل میشود؛ همانطوری که بدن، از سلولها به وجود میآید و به این صورت، جامعه را به کالبد انسان تشبیه کردهاند؛ چنانکه افلاطون، جامعه را همانند بدن میدانست و آن را به سه بخش سر (زمامداران و اداره کنندگان)، قلب (سپاهیان) و شکم (افرادی که نیازمندیهای مردم را فراهم میکنند) تقسیم کرده بود.[36]
1-9-5- تعریف خانواده
تعریفهای گوناگونی از خانواده شدهاست که ما تعدادی از آنها را به عنوان نمونه میآوریم:
- خانواده یک مجموعه انسانی است که در نوپاترین و کوچکترین شکل خود، دست کم دو انسان با ویژگیهای گوناگون و با دو شخصیت متفاوت را در کنار هم قرار میدهد.[37] مانند یک زن و شوهر، همراه با فرزندان یا بدون آنها، یا پدر و مادری منفرد به ضمیمه کودکان خود.[38]
فرم در حال بارگذاری ...
[دوشنبه 1399-06-31] [ 02:04:00 ق.ظ ]
|