پایان نامه بررسی نقش تعدیل کننده بیش تمرینی ادراکشده بر رابطه بین کمالگرایی با خستگی و فرسودگی ورزشی |
 |
1-5-3- خستگی ………………………………………………………………………………………………. 9
1-5-4- فرسودگی ورزشی …………………………………………………………………………… 10
1-5-5- ورزش حرفهای ……………………………………………………………………………….. 11
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………… 12
مبانی نظری پژوهش …………………………………………………………………………………… 12
2-1- روانشناسی ورزشی …………………………………………………………………………… 12
2-2- بیشتمرینی ………………………………………………………………………………………… 13
2-2-1- سبب شناسی ……………………………………………………………………………………. 18
2-2-2- ابعاد مختلف بیشتمرینی …………………………………………………………. 18
2-2-3- تشخیص بیشتمرینی ………………………………………………………………………. 22
2-3- کمالگرایی ………………………………………………………………………………………… 23
2-3-1- سه الگوی کمالگرایی ………………………………………………………………… 26
2-3-2- کمالگرایی بهنجار و نوروتیک ……………………………………………. 27
2-3-3- کمالگرایی مثبت و منفی ……………………………………………………….. 27
2-3-4- کمالگرایی سه بعدی ………………………………………………………………… 29
2-3-5- تحلیل شناختی-رفتاری کمالگرایی ……………………………………….. 29
2-3-6- مؤلفه رفتاری کمالگرایی …………………………………………………….. 30
2-3-7- کمالگرایی و خستگی ………………………………………………………………….. 30
2-3-8- کمالگرایی و فرسودگی ورزشی ………………………………………………… 31
2-4- خستگی ورزشی ……………………………………………………………………………………. 32
2-4-1- خستگی فیزیولوژیکی در مقابل روانشناختی ……………………… 33
2-4-2- خستگی مرکزی در مقابل پیرامونی ……………………………………….. 33
2-4-3- خستگی و تشخیصهای افتراقی …………………………………………………… 34
2-4-4- خستگی و خوابآلودگی ………………………………………………………………… 35
2-4-5- خستگی و افسردگی ………………………………………………………………………. 35
2-4-6- خستگی و مسائل روانشناختی …………………………………………………… 36
2-4-7- خستگی کلی ……………………………………………………………………………………. 37
2-4-8- درمان خستگی ……………………………………………………………………………….. 37
2-4-9- پژوهشها ………………………………………………………………………………………… 39
2-5- فرسودگی ورزشی ……………………………………………………………………………….. 40
2-5-1- تعاریف فرسودگی و فرسودگی ورزشی ……………………………………… 41
2-5-2- مراحل فرسودگی …………………………………………………………………………… 42
2-5-3- درمان …………………………………………………………………………………………….. 43
2-5-4- فرسودگی و خستگی ………………………………………………………………………. 43
2-5-5- فرسودگی و ماندگی …………………………………………………………………….. 44
2-5-6- فرسودگی و کمالگرایی ……………………………………………………………… 44
2-5-7- مدلهای فرسودگی در ورزشکاران ……………………………………………. 44
پیشینه پژوهش ……………………………………………………………………………………………. 48
2-6- روانشناسی ورزش …………………………………………………………………………….. 48
2-7- بیشتمرینی ………………………………………………………………………………………… 51
2-7-1- بیش تمرینی و فرسودگی ……………………………………………………………. 53
2-7-2- بیش تمرینی و خستگی ………………………………………………………………… 53
2-7-3- بیش تمرینی و سایر متغیرها ………………………………………………… 54
2-7-3- شیوع بیشتمرینی …………………………………………………………………………. 59
2-8- کمالگرایی ………………………………………………………………………………………… 60
2-8-1- کمالگرایی و فرسودگی ورزشی ………………………………………………… 62
2-8-2- تعدیلکنندههای رابطه کمالگرایی با فرسودگی ورزشی ….. 64
2-8-3- کمالگرایی و خستگی ………………………………………………………………….. 66
2-8-4- همبستههای روانشناختی کمالگرایی کلی …………………………….. 67
2-8-5- همبستههای روانشناختی کمالگرایی سه بعدی ……………………. 68
2-8-6- کمالگرایی و سلامت جسمی …………………………………………………………. 72
2-9- خستگی ورزشی ……………………………………………………………………………………. 73
2-9-1- خستگی فیزیولوژیک …………………………………………………………………….. 73
2-9-2- رابطه خستگی با متغیرهای روانشناختی …………………………….. 74
2-10- فرسودگی ورزشی ……………………………………………………………………………… 75
این مطلب را هم بخوانید :
2-10-1- فرسودگی و بیشتمرینی ……………………………………………………………. 80
2-11- خلاصه فصل ………………………………………………………………………………………… 82
فصل سوم: روش تحقیق
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………… 85
3-1- طرح کلی پژوهش ……………………………………………………………………………….. 85
3-2- جامعه آماری و نمونه مورد مطالعه ……………………………………….. 85
3-2-1- جامعه …………………………………………………………………………………………….. 85
3-2-2- نمونه …………………………………………………………………………………………….. 85
3-3- ابزار پژوهش ……………………………………………………………………………………. 86
3-4- محیط و روش اجرا …………………………………………………………………………… 89
3-5- روشهای تجزیه و تحلیل آماری دادهها …………………………………… 90
3-6- متغیرهای پژوهش …………………………………………………………………………….. 90
3-7- ملاکهای ورود به پژوهش ……………………………………………………………….. 90
3-8- ملاک خروج از پژوهش ………………………………………………………………………. 91
فصل چهارم: یافتههای تحقیق
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………… 93
4-1- تحلیل توصیفی دادههای پژوهش ………………………………………………….. 93
4-2- آزمون فرضیات تحقیق ………………………………………………………………….. 97
4-2-1- آزمون فرضیات اصلی تحقیق …………………………………………………….. 97
4-3- آزمون سوالات پژوهش………………………………………………………………………. 100
فصل پنجم: بحث و نتیجهگیری
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………. 106
5-1- تبیین یافتههای پژوهش ……………………………………………………………… 106
5-2- محدودیتهای پژوهش…………………………………………………………………………. 116
5-3- پیشنهادهای پژوهش…………………………………………………………………………. 116
5-3-1- پیشنهادهای نظری …………………………………………………………………….. 116
5-3-2- پیشنهادهای عملی …………………………………………………………………….. 117
منابع فارسی………………………………………………………………………………………………. 118
منابع انگلیسی ……………………………………………………………………………………….. 119
چکیده انگلیسی ……………………………………………………………………………………….. 129
فهرست شکل ها جداول
عنوان صفحه
جدول 2-1- بیش تمرینی …………………………………………………………………………… 16
جدول 4-1- جنسیت………………………………………………………………………………………… 93
جدول 4-2- سن آزمودنیهای پژوهش به تفکیک جنسیت ……………………… 94
جدول 4-3- تحصیلات آزمودنیهای پژوهش به تفکیک جنسیت …………….. 94
جدول 4-4- سابقه فعالیت ورزشی آزمودنیهای پژوهش به تفکیک جنسیت 94
جدول 4-5- فراوانی رشتههای ورزشی به تفکیک جنسیت …………………. 95
جدول4-6- مقام ورزشی ورزشکاران شرکت کننده در پژوهش ………….. 96
4- 7- مقام ورزشی آزمودنیهای پژوهش به تفکیک جنسیت …………….. 96
4-8- شاخصهای آماری نمرات آزمودنیها در متغیرهای پژوهش ……. 97
جدول 4-9- محاسبه همبستگی پیرسون بین کمال گرایی مثبت و خستگی ورزشی 97
جدول 4-10- محاسبه همبستگی پیرسون بین کمال گرایی منفی و خستگی ورزشی 98
جدول 4-11- محاسبه ضریب همبستگی پیرسون بین کمالگرایی مثبت و فرسودگی ورزشی ………………………………………………………………………………………………………………………… 98
جدول 4-12- محاسبه همبستگی پیرسون بین کمالگرایی منفی و فرسودگی ورزشی 99
جدول 4-13- محاسبه همبستگی پیرسون بین بیشتمرینی ادراک شده و خستگی ورزشی ………………………………………………………………………………………………………………………… 99
جدول 4-14- محاسبه همبستگی پیرسون بین بیش تمرینی ادراک شده و فرسودگی ورزشی …………………………………………………………………………………………………………. 100
شکل 4-1- مدل آزمون شده کمال گرایی مثبت…………………………………… 101
جدول 4-15- شاخصهای برازش مدل کمالگرایی مثبت ………………………. 102
شکل 4-2- مدل آزمون شده کمالگرایی منفی……………………………………… 102
جدول 4-16- شاخصهای برازش مدل کمالگرایی منفی ………………………. 102
جدول 4-17- اثرات مستقیم، غیرمستقیم، کل و میزان واریانس تبیین شده متغیرها (مدل کمالگرایی مثبت) ………………………………………………………………………… 103
جدول 4-18- اثرات مستقیم، غیرمستقیم، کل و میزان واریانس تبیین شده متغیرها (مدل کمالگرایی منفی) ………………………………………………………………………… 103
چکیده
هدف: هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی نقش تعدیلکننده بیشتمرینی در رابطه کمالگرایی با خستگی و فرسودگی ورزشی، در ورزشکاران حرفهای است. در راستای تحقق این هدف، رابطه بین کمالگرایی مثبت و خستگی ورزشی؛ رابطه بین کمالگرایی منفی و خستگی ورزشی؛ رابطه بین کمالگرایی مثبت و فرسودگی ورزشی؛ رابطه بین کمالگرایی منفی و فرسودگی ورزشی؛ رابطه بین بیشتمرینی ادراکشده و خستگی ورزشی؛ و رابطه بین بیشتمرینی ادارکشده و فرسودگی ورزشی؛ در ورزشکاران حرفهای مورد مطالعه قرار گرفت. همچنین نقش تعدیلکننده بیشتمرینی در رابطه کمالگرایی با خستگی و فرسودگی ورزشی، در ورزشکاران حرفهای بررسی شد. روش: جامعه پژوهشی، ورزشکاران حرفهای کشور، و نمونه پژوهشی شامل 200 نفر از ورزشکاران حرفهای (83 زن، 116 مرد و یک نفر بدون پاسخ) در رشتههای مختلف ورزشی، با میانگین سنی 33/21 بود که از پاییز سال 1388 تا بهار سال 1389 مشغول فعالیت بودند. ابزار پژوهش عبارت از مقیاس کمالگرایی رقابتی، پرسشنامه فرسودگی ورزشکار، مقیاس خستگی ورزشی و پرسشنامه بیشتمرینی بود که ضمن تشریح اهداف پژوهش، از آنها خواسته شد پرسشنامه را تکمیل کنند. برای تحلیل داده های پژوهش از شاخص‌ها و روشهای آماری شامل جدول فراوانی، ترسیم نمودار، نما، میانگین، انحراف معیار، واریانس، ضریب همبستگی پیرسون، و الگوی تحلیل مسیر استفاده شد. نتایج: نتایج پژوهش نشان داد که بین کمالگرایی مثبت و خستگی ورزشی؛ و همچنین بین کمالگرایی مثبت و فرسودگی ورزشی در ورزشکاران حرفهای رابطه منفی معنادار وجود دارد. بین کمالگرایی منفی و خستگی ورزشی؛ و همچنین بین کمالگرایی منفی و فرسودگی ورزشی در ورزشکاران حرفهای رابطه مثبت معنادار وجود دارد. رابطه مثبت معناداری نیز بین بیشتمرینی ادراکشده و خستگی ورزشی، و بین بیش تمرینی ادراکشده و فرسودگی ورزشی در ورزشکاران حرفهای وجود دارد. همچنین نقش تعدیلکننده بیشتمرینی در رابطه کمالگرایی با خستگی و فرسودگی ورزشی، در ورزشکاران حرفهای تأیید شد.
واژههای کلیدی: کمالگرایی، خستگی ورزشی، فرسودگی ورزشی، بیشتمرینی، روانشناسی ورزشی
فصل اول:
کلیات پژوهش
1-1- بیان مسئله
یکی از پدیدههای مهم در روانشناسی امروز در حیطه مراقبتهای اولیه خستگی[1] است که بر انجام کار، زندگی خانوادگی و روابط اجتماعی اثرات منفی میگذارد (روزنتال[2]، مجرونی[3]، پرتوریوس[4] و ملیک[5]، 2008). خستگی به عنوان کمبود ذهنی[6] انرژی جسمی و/یا روانی که توسط فرد یا مراقب، به عنوان پدیدهای که با فعالیتهای معمول و مورد نظر تداخل میکند، توصیف شدهاست (بال[7]، دوییتس[8]، هوپرتز[9]، ولین[10] و وری[11]، 2009؛ به نقل از بشارت، پورحسین، رستمی و بزازیان، 2009). خستگی در روانشناسی ورزشی[12] پدیدهای مطرح است. صنعتیشدن جوامع و به تبع آن کاهش تحرک و فعالیت بدنی در افراد، ضرورت پرداختن به ورزش را بیش از پیش نمایان ساختهاست و توجه گستردهای را نسبت به ورزش، به ویژه نقش مسائل روانشناختی در ورزش معطوف کردهاست. روانشناسی ورزش را علم کاربرد اصول روانشناختی در زمینههای ورزشی دانستهاند؛ اصولی که غالباً به ارتقای عملکرد ورزشکاران در زمینههای روانی-اجتماعی اختصاص دارند. این علم به بررسی رابطه متقابل رفتار فردی و فعالیت بدنی افراد میپردازد و در صدد پاسخگویی به این سؤال اساسی است که عوامل روانی چه تأثیری بر رفتار ورزشی دارند، و در مقابل، تجربههای ورزشی چگونه بر متغیرهای روانی فرد اثر میگذارند (ناصری تفتی، پاکدامن و عسگری، 1387).
خستگی یکی از علایم فرسودگی[13] نیز هست و از همین جا بین خستگی و فرسودگی پیوندی مستحکم برقرار میشود. فرسودگی حالتی از خستگی جسمی، روانی و هیجانی است، و تأثیر منفی روی سرزندگی، هدفمندی، خودانگاره، و نگرش نسبت به زندگی دارد (شافلی[14]، ماسلاچ[15] و ماراک[16]، 1993).
فرسودگی در ورزش که از آن تحت عنوان فرسودگی ورزشی یاد میکنند، نیز پدیده بسیار مهمی است. ریدیک[17] (1997) تعریف مبتنی بر نشانه ماسلاچ از فرسودگی ورزشی را پذیرفت و پیشنهاد کرد که فرسودگی ورزشی باید به عنوان سندرمی چندبعدی در نظر گرفتهشود که با ویژگیهای (الف) خستگی جسمی و هیجانی، (ب) افت توان ورزشی، و (ج) کاهش احساس کفایت، مشخص میشود (هاج[18]، لاندسدیل[19] و ایونجی[20]، 2008). فرسودگی ورزشی با بسیاری از متغیرهای روانشناختی مانند بیشتمرینی[21]؛ سازگاری با مشکلات؛ روابط بین فردی؛ هویت ورزشکار؛ لذت کمتر؛ کمبود کنترل ادراک شده؛ اضطراب خصیصه‌ای بالا؛ خوشبینی مثبت؛ تمرین ورزشی سنگین (گولد[22] و آویتلی[23]، 2009)؛ ترس از شکست؛ ناکامی؛ انتظارات بالا؛ فشار در عملکرد؛ استرس (نگرانیهای عملکردی، تعارضات بینفردی و فشار زمانی)؛ بیعلاقگی؛ ادراک همدلی مربیان و استفاده از تحسین (لایی[24] و اسویگینز[25]، 2003)؛ و فراتمرینی[26] (گولد و آویتلی، 2009) رابطه دارد.
پژوهش حاضر تلاشی در جهت بررسی بیشتر متغیرهایی که به خستگی و فرسودگی ورزشی منجر میشوند، و نیز تولید یافتههای جدید در زمینه آسیبشناسی روانی ورزش است. یکی از متغیرهای مهم روانشناختی که ممکن است بر خستگی و فرسودگی ورزشی تأثیر داشته باشد، کمالگرایی[27] است. کمالگرایی عبارت است از: ویژگیای شخصیتی که با تلاش برای بی عیب بودن و وضع معیارهای بینهایت عالی برای عملکرد که بوسیله گرایش به سوی ارزیابیهای کاملاً انتقادی از رفتار فرد همراه است، مشخص میشود. کمالگرایی دو بعد دارد. اولین بعد آن به عنوان کمالگرایی سازگارانه[28]، سالم[29]، بهنجار[30] و مثبت[31]، توصیف شده است. دومین بعد آن به عنوان کمالگرایی ناسازگارانه[32]، ناسالم[33]، روانرنجورانه[34] و منفی[35] توصیف شده است. کمالگرایی مثبت وقتی وجود دارد که فرد از تلاش برای عالیبودن خشنود است و محدودیتهای فردی خود را درک و قبول میکند؛ و کمالگرایی منفی وقتی وجود دارد که فرد انتظارات غیر واقعبینانهای دارد و هرگز از عملکرد خود راضی نمیشود (فلت[36] و هویت[37]، 2002).
کمالگرایی در حوزه روانشناسی ورزش اهمیت ویژهای دارد و بسیاری از روانشناسان کمالگرایی مثبت را شاخصه ورزشکاران برجسته دانستهاند (بشارت، 1383الف). چنانچه در یافتههای پژوهشی مشاهده میشود (هاج و همکاران، 2008)، همانطور که ذکر شد، کمالگرایی با آسیبهای ورزشی از جمله خستگی و فرسودگی ورزشی رابطه دارد. یکی از مسائل این پژوهش، بررسی رابطه کمالگرایی مثبت و منفی با خستگی و فرسودگی ورزشی در نمونهای از ورزشکاران حرفهای است. متغیر دیگری که رابطه آن با خستگی و فرسودگی ورزشی بررسی خواهدشد، بیشتمرینی است. بیشتمرینی عبارت است از: تراکم فشار تمرینی و/یا غیرتمرینی که منجر به افت طولانی مدت ظرفیت عملکردی همراه با یا بدون علامتها و نشانههای روانشناختی و فیزیولوژیکی ناسازگاری که در آن بازگشت ظرفیت عملکرد ممکن است هفتهها یا ماهها به طول انجامد (کریدر[38]، فری[39] و اتول[40]، 1998). سندرم بیشتمرینی در بین ورزشکاران متعدد، مانند بازیکنان بسکتبال، بوکسورها، اسکیتبازان سرعتی و شناگران مشاهده شدهاست. نشانههای مهم آن بیعلاقگی عمومی، خواب مختل شده[41]، بیاشتهایی[42]، تحریکپذیری[43] و افزایش آسیبپذیری نسبت به جراحت ها هستند (برنالدودیکوایروس[44] و جیلابرادور[45] ، 2008؛ به نقل از بشارت و حسینی، 1388).
بیشتمرینی ارتباط واضحی با خستگی و فرسودگی ورزشی دارد. خستگی پیرامونی[46]یا خستگی مرکزی[47]، ممکن است در نتیجه بیشتمرینی به وجود آیند (لمن[48]، فوستر[49] و که‌اول[50]، 1993).
یکی از عوامل شخصیتی که در بهوجودآمدن بیشتمرینی مؤثر است، کمالگرایی است (لمن[51] و همکاران، 1997). بررسی این رابطه در این پژوهش از اهمیت ویژهای برخوردار است، زیرا این فرصت را فراهم میسازد تا علاوه بر رابطه این دو متغیر با هم، به طور همزمان رابطه آنها را با خستگی و فرسودگی ورزشی مطالعه کنیم. بررسی این چهار متغیر به طور همزمان، میتواند نقشهای مستقل و تعاملی کمالگرایی و بیشتمرینی بر خستگی و فرسودگی ورزشی را که در پژوهش حاضر جنبه اکتشافی دارد، مشخص کند. با توجه به همه مطالب مذکور، مسأله مورد پژوهش این است که آیا بین کمالگرایی با خستگی و فرسودگی ورزشی، در ورزشکاران حرفهای رابطه وجود دارد؟ نقش تعدیلکننده بیشتمرینی در رابطه کمالگرایی با خستگی و فرسودگی ورزشی چگونه است؟
1-2- اهمیت و ضرورت پژوهش
1-2-1- اهمیت و ضرورت نظری پژوهش
ورزش در جامعه امروز ما از لحاظ حرفهای، تجاری، سیاسی، و فرهنگی در سطوح ملی و بینالمللی از اهمیت فوقالعادهای برخوردار است. به تناسب، آسیبهای ورزشی هم از اهمیت پژوهشی زیادی برخورداند. در اهمیت بررسی علمی خستگی همین بس که در یک سوم از موارد، هیچ علتی برای آن شناسایی نشدهاست و لذا نیازمند تحقیقات وسیعی در این زمینه هستیم (روزنتال و همکاران، 2008). در مورد فرسودگی نیز برخی از پژوهشها که انجام شدهاست، در کشورهای مختلف به نتایج متفاوتی نائل آمدهاند و این ضرورت پژوهش در این زمینه را آشکار میکند (کوستلیوس[52]، 2001). با وجود اهمیت بیشتمرینی، متغیرهایی که فرایندهای زیربنایی که آن را توضیح میدهند، بهخوبی شناخته نشدهاند و هنوز سازهای به خوبی شناختهشده نیست، و در نتیجه نیاز به بررسی بیشتری دارد. در مورد کمالگرایی نیز با مروری بر ادبیات تحقیق ملاحظه میشود که پژوهشهای بسیار کمی در مورد کمالگرایی در حوزه روانشناسی ورزشی انجام شدهاست. محدودیتهای یافتههای موجود نیز، ضرورت انجام پژوهشهای مربوط به کمالگرایی در ورزش را بیشتر نمایان میسازد (بشارت، 1383الف). در ضمن موضوع این پژوهش، مسئلهای کاملاً جدید است که تاکنون عین این موضوع مورد مطالعه قرار نگرفتهاست و تنها برخی پژوهشگران خارجی تحقیقاتی مرتبط با متغیرهای این تحقیق انجام دادهاند، و در داخل کشور این متغیرها از مبانی علمی و نظری و پژوهشهای بسیار اندکی برخوردار هستند. بنابراین انجام تحقیق حاضر به شناخت بیشتر متغیرهای مذکور کمک میکند.
1-2-2- اهمیت و ضرورت کاربردی پژوهش
آثار منفی روانی و فیزیولوژیکی تمرینهای بسیار شدید، موضوع مهمی است که از دیرباز مورد توجه بودهاست. انجام پژوهشهایی که بتوانند به آسیبشناسی خستگی ورزشی و فرسودگی ورزشی کمک کنند، به ما در آموزش، پیشگیری و برنامه های مداخلهای جهت جلوگیری از این آسیبها یاری میرسانند. همچنین با توجه به هزینه گزافی که صرف یک ورزشکار حرفهای میشود، تحقیقاتی که در زمینهآسیبشناسی ورزشی، ارزیابی آن و شیوههای جلوگیری از آن انجام گیرد، دارای اهمیت هستند (روزنتال و همکاران، 2008). از دیگر آسیبهای جدی که تأثیر منفی زیادی روی عملکرد ورزشی میگذارند، خستگی و فرسودگی ورزشی هستند. با توجه به سطح بالای تخریبگری خستگی و همچنین بهبود هزینهبر آن، شناختن متغیرهای مرتبط با آن جهت شناخت بیشتر و مداخلهها و برنامههای پیشگیرانه ضرورت قطعی دارد. ضمن اینکه تخمین زده شده است که 3 درصد ورزشکاران فرسودگی را تجربه میکنند (گولد و آویتلی، 2009). از طرفی کمالگرایی به عنوان یکی از سازههای مهم شخصیتی که ارزش و اهمیت نظری و عملی آن در سایر حوزهها نیز مشخص شدهاست، میتواند در حوزه روانشناسی ورزشی بررسی شود و ارزش مضاعفی به پژوهش حاضر بخشد، زیرا به صورت مستقیم عملکرد و موفقیت ورزشی فرد را تحت تأثیر قرار میدهد.
1-3- اهداف پژوهش
هدف اصلی این پژوهش بررسی نقش تعدیلکننده بیشتمرینی در رابطه کمالگرایی با خستگی و فرسودگی ورزشی، در ورزشکاران حرفهای است.
همچنین اهداف فرعی این پژوهش عبارتند از:
فرم در حال بارگذاری ...
|
[دوشنبه 1399-06-31] [ 02:28:00 ب.ظ ]
|
