عصاره‌ها در 2 سطح 200 و 400 میلی‌گرم در کیلوگرم به جیره جوجه‌ها افزوده شدند. سه روز اول تغذیه با عصاره‌ها، به عنوان دوره سازگاری در نظر گرفته شد. برای بررسی اثر هم افزایی عصاره‌های لیمو و پرتقال، مخلوط این دو عصاره در سطوح مختلف به جوجه‌ها تغذیه شدند. پس از 3 روز، 10 روز یا 2 هفته از تنش گرمایی القا شده، جوجه‌ها توزین شده و برای بررسی کیفیت گوشت، فراسنجه‌های فیزیولوژیک، ریخت‌شناسی دستگاه گوارش، جمعیت میکروبی و همچنین تنش اکسیداتیو نمونه‌برداری شدند. در پایان آزمایش تفاوت معنی­داری در عملکرد جوجه­ها دیده نشد. درمقایسه با گروه شاهد، تغذیه با 400 میلی‌گرم عصاره پوست پرتقال و همچنین 200 و 400 میلی‌گرم عصاره زردچوبه باعث افزایش معنی‌دار فعالیت گلوتاتیون‌پراکسیداز (p<0.05)، و تغذیه با 400 میلی‌گرم عصاره زردچوبه باعث افزایش فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز شد (p<0.05). افزودن 200 میلی‌گرم عصاره پوست لیمو و  400 میلی­گرم از عصاره‌های زردچوبه و پوست لیمو به جیره، به‌ترتیب، موجب افزایش غلظت هورمون T3 و هورمون رشد نسبت به گروه شاهد گردید (p<0.05)، اما عصاره­های مورد مطالعه تأثیر معنی­داری بر غلظت هورمون T4 نداشتند. همچنین تغذیه با  400 میلی­گرم از عصاره زردچوبه منجر به کاهش کلی‌فرم‌های ایلئوم و روده کور نسبت به گروه شاهد شد (p<0.05). اثرات مثبت عصاره‌ها بر ریخت‌شناسی روده باریک نیز دیده شد. تغذیه با عصاره زردچوبه و پونه کوهی به ویژه در سطوح 400 میلی‌گرم به طور معنی‌داری باعث بهبود سیستم ضد اکسیدانتی پرنده شد (p<0.05). پروتئین‌های شوک گرمایی نیز به‌طور معنی‌داری با تغذیه عصاره‌ها کاهش یافتند (p<0.05). هر چند که این اثرات مثبت عصاره‌های گیاهی به طور گسترده ای بستگی به میزان تغذیه شده، سن پرنده و نوع بافت هدف متفاوت بود. به عبارت دیگر در بعضی بافت‌ها هیچ گونه اثری دیده نشد و در بعضی بافت‌ها اثرات مثبت معنی‌دار مشاهد شد. به عنوان نتیجه گیری کلی از نتایج دیده شده در این پژوهش، واضح است که عصاره‌های گیاهی پوست لیمو و پرتقال و عصاره زردچوبه و پونه کوهی می­تواند بدون تأثیر منفی بر عملکرد، اثر مطلوبی بر سیستم آنتی‌اکسیدانی، فراسنجه‌های فیزیولوژیک، ریخت‌شناسی روده باریک و جمعیت میکروبی روده جوجه‌های گوشتی در شرایط تنش گرمایی داشته باشد. هر چند که اثرات سودمند عصاره‌های گیاهی سرشار از ترکیبات فنولیک بر جوجه‌های گوشتی تحت تأثیر سن پرنده، نوع بافت هدف و طول دوره تنش گرمایی می‌تواند متغیر باشد.

فصل اول

1- مقدمه

1-1- تنش گرمایی

دمای محیطی و میزان رطوبت نسبی دو عامل بسیار مهم در زمینه پرورش طیور هستند. دمای مناسب برای پرورش طیور گوشتی در دوره پایانی رشد بین 18 تا 22 درجه سانتی‌گراد است. زمانی که دمای سالن از این مقدار بالاتر برود طیور دچار تنش گرمایی شده که به نوبه خود باعث تغییرات فیزیولوژیک و رفتاری در آنها می‌شود. شکل 1-1، اثرات افزایش دمای محیط را بر رفتار جوجه‌ها نشان می‌دهد.

در بعضی مناطق جهان (شبیه مناطق جنوبی ایران که گرمسیری هستند) دمای محیطی 35 تا 45 درجه سانتی‌گراد در طول ماهای گرم سال عادی است که در این شرایط تولید و عملکرد طیور به طور منفی تحت تأثیر قرار می‌گیرد. این امر باعث خسارت سالیانه بسیار زیادی به صنعت طیور کشور می‌شود، از آنجایی‌که پرورش طیور یکی از مهمترین سیستم‌های تولیدات دامی در ایران است، بنابراین یافتن یک روش مناسب برای جلوگیری و یا کاهش اثرات منفی تنش گرمایی در صنعت طیور همواره یکی از چالش‌های کارشناسان این صنعت بوده است.

2-1- اثرات تنش گرمایی بر طیور

به طور خلاصه، اثرات منفی تنش گرمایی بر طیور را می‌توان به سه دسته کمی، کیفی و فیزیولوژیکی دسته‌بندی کرد. اثرات کمی و کیفی شامل کاهش ارزش اقتصادی تولیدات مانند گوشت و تخم‌مرغ، تولید گوشت با کیفیت پایین، کاهش تولید گوشت سینه و ران (تانکسون و همکاران، 2001)، افزایش تلفات در گله و کاهش وزن بدن. تغییرات فیزیولوژیک شامل افزایش دمای بدن، بر هم خوردن تعادل الکترولیت‌ها در بدن (احمد و همکاران، 2008)، نقص در عملکرد ارگان‌های

عصاره‌ها در 2 سطح 200 و 400 میلی‌گرم در کیلوگرم به جیره جوجه‌ها افزوده شدند. سه روز اول تغذیه با عصاره‌ها، به عنوان دوره سازگاری در نظر گرفته شد. برای بررسی اثر هم افزایی عصاره‌های لیمو و پرتقال، مخلوط این دو عصاره در سطوح مختلف به جوجه‌ها تغذیه شدند. پس از 3 روز، 10 روز یا 2 هفته از تنش گرمایی القا شده، جوجه‌ها توزین شده و برای بررسی کیفیت گوشت، فراسنجه‌های فیزیولوژیک، ریخت‌شناسی دستگاه گوارش، جمعیت میکروبی و همچنین تنش اکسیداتیو نمونه‌برداری شدند. در پایان آزمایش تفاوت معنی­داری در عملکرد جوجه­ها دیده نشد. درمقایسه با گروه شاهد، تغذیه با 400 میلی‌گرم عصاره پوست پرتقال و همچنین 200 و 400 میلی‌گرم عصاره زردچوبه باعث افزایش معنی‌دار فعالیت گلوتاتیون‌پراکسیداز (p<0.05)، و تغذیه با 400 میلی‌گرم عصاره زردچوبه باعث افزایش فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز شد (p<0.05). افزودن 200 میلی‌گرم عصاره پوست لیمو و  400 میلی­گرم از عصاره‌های زردچوبه و پوست لیمو به جیره، به‌ترتیب، موجب افزایش غلظت هورمون T3 و هورمون رشد نسبت به گروه شاهد گردید (p<0.05)، اما عصاره­های مورد مطالعه تأثیر معنی­داری بر غلظت هورمون T4 نداشتند. همچنین تغذیه با  400 میلی­گرم از عصاره زردچوبه منجر به کاهش کلی‌فرم‌های ایلئوم و روده کور نسبت به گروه شاهد شد (p<0.05). اثرات مثبت عصاره‌ها بر ریخت‌شناسی روده باریک نیز دیده شد. تغذیه با عصاره زردچوبه و پونه کوهی به ویژه در سطوح 400 میلی‌گرم به طور معنی‌داری باعث بهبود سیستم ضد اکسیدانتی پرنده شد (p<0.05). پروتئین‌های شوک گرمایی نیز به‌طور معنی‌داری با تغذیه عصاره‌ها کاهش یافتند (p<0.05). هر چند که این اثرات مثبت عصاره‌های گیاهی به طور گسترده ای بستگی به میزان تغذیه شده، سن پرنده و نوع بافت هدف متفاوت بود. به عبارت دیگر در بعضی بافت‌ها هیچ گونه اثری دیده نشد و در بعضی بافت‌ها اثرات مثبت معنی‌دار مشاهد شد. به عنوان نتیجه گیری کلی از نتایج دیده شده در این پژوهش، واضح است که عصاره‌های گیاهی پوست لیمو و پرتقال و عصاره زردچوبه و پونه کوهی می­تواند بدون تأثیر منفی بر عملکرد، اثر مطلوبی بر سیستم آنتی‌اکسیدانی، فراسنجه‌های فیزیولوژیک، ریخت‌شناسی روده باریک و جمعیت میکروبی روده جوجه‌های گوشتی در شرایط تنش گرمایی داشته باشد. هر چند که اثرات سودمند عصاره‌های گیاهی سرشار از ترکیبات فنولیک بر جوجه‌های گوشتی تحت تأثیر سن پرنده، نوع بافت هدف و طول دوره تنش گرمایی می‌تواند متغیر باشد.

فصل اول

1- مقدمه

1-1- تنش گرمایی

دمای محیطی و میزان رطوبت نسبی دو عامل بسیار مهم در زمینه پرورش طیور هستند. دمای مناسب برای پرورش طیور گوشتی در دوره پایانی رشد بین 18 تا 22 درجه سانتی‌گراد است. زمانی که دمای سالن از این مقدار بالاتر برود طیور دچار تنش گرمایی شده که به نوبه خود باعث تغییرات فیزیولوژیک و رفتاری در آنها می‌شود. شکل 1-1، اثرات افزایش دمای محیط را بر رفتار جوجه‌ها نشان می‌دهد.

در بعضی مناطق جهان (شبیه مناطق جنوبی ایران که گرمسیری هستند) دمای محیطی 35 تا 45 درجه سانتی‌گراد در طول ماهای گرم سال عادی است که در این شرایط تولید و عملکرد طیور به طور منفی تحت تأثیر قرار می‌گیرد. این امر باعث خسارت سالیانه بسیار زیادی به صنعت طیور کشور می‌شود، از آنجایی‌که پرورش طیور یکی از مهمترین سیستم‌های تولیدات دامی در ایران است، بنابراین یافتن یک روش مناسب برای جلوگیری و یا کاهش اثرات منفی تنش گرمایی در صنعت طیور همواره یکی از چالش‌های کارشناسان این صنعت بوده است.

2-1- اثرات تنش گرمایی بر طیور

به طور خلاصه، اثرات منفی تنش گرمایی بر طیور را می‌توان به سه دسته کمی، کیفی و فیزیولوژیکی دسته‌بندی کرد. اثرات کمی و کیفی شامل کاهش ارزش اقتصادی تولیدات مانند گوشت و تخم‌مرغ، تولید گوشت با کیفیت پایین، کاهش تولید گوشت سینه و ران (تانکسون و همکاران، 2001)، افزایش تلفات در گله و کاهش وزن بدن. تغییرات فیزیولوژیک شامل افزایش دمای بدن، بر هم خوردن تعادل الکترولیت‌ها در بدن (احمد و همکاران، 2008)، نقص در عملکرد ارگان‌های درونی بدن، کاهش فراهمی انرژی در سلول‌ها (روزنبویم و همکاران، 2007)، تغییر گوارش‌پذیری و متابولیسم مواد مغذی، تغییر ساختار سلول‌های دستگاه گوارش (بورخلدر و همکاران، 2008) و تغییرات در جمعیت میکروبی دستگاه گوارش است (بایلی و همکاران، 2004).

یکی از اثرات منفی و مهم افزایش دما نقص در سیستم ضد اکسیدانتی و تحریک تنش اکسیداتیو است (لین و همکاران، a2006). تنش اکسیداتیو به عنوان حضور مقدار بالای گونه‌های فعال اکسیژن (‌ROS) در حضور سیستم بافری ضد اکسیدانتی تضعیف شده بدن تعریف می‌شود؛ به عبارت دیگر، یک عدم تعادل بین اکسیدانت‌ها و ضد اکسیدانت‌ها در بدن. گو و همکاران (2012) بیان کردند که تنش گرمایی یکی از عوامل اصلی ایجاد تنش اکسیداتیو از طریق ایجاد عدم تعادل بین پرواکسیدآن‌ها و سیستم ضد اکسیدانتی است. این بدین معنی است که تنش گرمایی باعث تولید بیش از حد ROS، افزایش التهاب و بیومارکرهای تنش اکسیداتیو مانند پروکسیدهای لیپید در خون و بافت‌ها می‌شود. علاوه بر این و بسته به شدت و طول دوره تنش گرمایی اثرات دیگری مانند افزایش یا کاهش فعالیت آنزیم‌های ضد اکسیدانتی کاتالاز، گلوتاتیون پراکسیداز و سوپر اکسید دیسموتاز و درنهایت القای تولید پروتئین‌های شوک گرمایی (HSP) از اثرات گزارش شده تنش گرمایی بر وضعیت اکسیداتیو جوجه‌های گوشتی است.

3-1- راه‌های غلبه بر تنش گرمایی؛ سودمندی ترکیبات فنولیک

استراتژی‌های متفاوتی برای بهبود رفاه و عملکرد جوجه‌های گوشتی تحت شرایط تنش گرمایی مانند مدیریت محیطی (بعنوان مثال استفاده از فن و سیستم مه پاش در سالن)، برنامه‌های اصلاح نژادی (توسعه لاین‌های مقاوم به حرارت)، کاهش تراکم گله، فراهم کردن آب خنک، درمعرض دمای بالا قرار دادن طیور در سنین پایین، محدود کردن خوراک، تغذیه خوراک‌های مرطوب، افزودن مواد ضد اکسیدانتی مانند ویتامین ث و الکترولیت‌ها و افزودن اسیدهای آلی به خوراک، و در نهایت دستکاری جیره (مانند افزودن ترکیبات مؤثره گیاهی که دارای اثرات سودمند متفاوتی هستند) تابحال مورد استقاده قرار گرفته است (لین و همکاران، b2006؛ یاهاو، 2009؛ لارا و روستاگنو، 2013). استفاده از ترکیبات گیاهی در جیره طیور به دلیل عملی بودن این روش، دارا بودن اثرات مفید مختلف و از همه مهمتر در دسترس بودن این ترکیبات با قیمت پایین رو به گسترش است. بنابراین تحقیق حاضر به بررسی ترکیبات فنولیک موجود در عصاره پوست مرکبات و اسانس‌های گیاهی بر جوجه‌های گوشتی می‌پردازد.

ترکیبات فنولیک در گیاهان، ادویه‌جات و عصاره آن‌ها وجود دارند و نقش آن‌ها شامل تولید رنگدانه، رشد، تولید مثل، مقاومت نسبت به عوامل بیماری‌زا و غیره در گیاهان است. این ترکیبات اثرات ضد

 درونی بدن، کاهش فراهمی انرژی در سلول‌ها (روزنبویم و همکاران، 2007)، تغییر گوارش‌پذیری و متابولیسم مواد مغذی، تغییر ساختار سلول‌های دستگاه گوارش (بورخلدر و همکاران، 2008) و تغییرات در جمعیت میکروبی دستگاه گوارش است (بایلی و همکاران، 2004).

یکی از اثرات منفی و مهم افزایش دما نقص در سیستم ضد اکسیدانتی و تحریک تنش اکسیداتیو است (لین و همکاران، a2006). تنش اکسیداتیو به عنوان حضور مقدار بالای گونه‌های فعال اکسیژن (‌ROS) در حضور سیستم بافری ضد اکسیدانتی تضعیف شده بدن تعریف می‌شود؛ به عبارت دیگر، یک عدم تعادل بین اکسیدانت‌ها و ضد اکسیدانت‌ها در بدن. گو و همکاران (2012) بیان کردند که تنش گرمایی یکی از عوامل اصلی ایجاد تنش اکسیداتیو از طریق ایجاد عدم تعادل بین پرواکسیدآن‌ها و سیستم ضد اکسیدانتی است. این بدین معنی است که تنش گرمایی باعث تولید بیش از حد ROS، افزایش التهاب و بیومارکرهای تنش اکسیداتیو مانند پروکسیدهای لیپید در خون و بافت‌ها می‌شود. علاوه بر این و بسته به شدت و طول دوره تنش گرمایی اثرات دیگری مانند افزایش یا کاهش فعالیت آنزیم‌های ضد اکسیدانتی کاتالاز، گلوتاتیون پراکسیداز و سوپر اکسید دیسموتاز و درنهایت القای تولید پروتئین‌های شوک گرمایی (HSP) از اثرات گزارش شده تنش گرمایی

این مطلب را هم بخوانید :

این مطلب را هم بخوانید :

 بر وضعیت اکسیداتیو جوجه‌های گوشتی است.

3-1- راه‌های غلبه بر تنش گرمایی؛ سودمندی ترکیبات فنولیک

استراتژی‌های متفاوتی برای بهبود رفاه و عملکرد جوجه‌های گوشتی تحت شرایط تنش گرمایی مانند مدیریت محیطی (بعنوان مثال استفاده از فن و سیستم مه پاش در سالن)، برنامه‌های اصلاح نژادی (توسعه لاین‌های مقاوم به حرارت)، کاهش تراکم گله، فراهم کردن آب خنک، درمعرض دمای بالا قرار دادن طیور در سنین پایین، محدود کردن خوراک، تغذیه خوراک‌های مرطوب، افزودن مواد ضد اکسیدانتی مانند ویتامین ث و الکترولیت‌ها و افزودن اسیدهای آلی به خوراک، و در نهایت دستکاری جیره (مانند افزودن ترکیبات مؤثره گیاهی که دارای اثرات سودمند متفاوتی هستند) تابحال مورد استقاده قرار گرفته است (لین و همکاران، b2006؛ یاهاو، 2009؛ لارا و روستاگنو، 2013). استفاده از ترکیبات گیاهی در جیره طیور به دلیل عملی بودن این روش، دارا بودن اثرات مفید مختلف و از همه مهمتر در دسترس بودن این ترکیبات با قیمت پایین رو به گسترش است. بنابراین تحقیق حاضر به بررسی ترکیبات فنولیک موجود در عصاره پوست مرکبات و اسانس‌های گیاهی بر جوجه‌های گوشتی می‌پردازد.

ترکیبات فنولیک در گیاهان، ادویه‌جات و عصاره آن‌ها وجود دارند و نقش آن‌ها شامل تولید رنگدانه، رشد، تولید مثل، مقاومت نسبت به عوامل بیماری‌زا و غیره در گیاهان است. این ترکیبات اثرات ضد