گرایش: روانشناسی تربیتی

عنوان:

رابطه ی ویژگی های شخصیتی و سبک های دلبستگی با خوش بینی

استاد راهنما:

دکتر مژگان سپاه منصور

 

تابستان1393

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب

عنوان                                                          از صفحه ی تا صفحه ی

فصل اول:کلیات پژوهش

• مقدمه ……………………………………………………………………………. 2 تا 6
• بیان مسأله ………………………………………………………………………. 7 تا 11
• اهمیت پژوهش و انگیزه انتخاب آن……………………………………… 11 تا 14
• هدف های پژوهش…………………………………………………………… 15 تا 15
• فرضیه های پژوهش…………………………………………………………… 15 تا 16
• تعریف های مفهومی و عملیاتی متغیرها و کلمه های کلیدی………. 16 تا 21

  فصل دوم: پیشینه و ادبیات پژوهش

   2-1     تاریخچه خوش بینی(متغیر ملاک) ……………………………………….                    23 تا 27

2-2      دیدگاه های مرتبط با خوش بینی  …………………………………………                 27 تا 35

2-3      پایه های عصب-زیست خوش بینی………………………………………..                 35 تا 37

2-4      تاریخچه شخصیت (متغیر پیش بین) ………………………………………..                 38 تا 45

2-5     دیدگاه های مرتبط با شخصیت ……………………………………………….                 45 تا 66

2-6     اساس زیست شناختی برای نیرومندی های مرتبط با شخصیت ………..                66 تا 68

2-7      تاریخچه دلبستگی(متغیر پیش بین) ………. …………………………………               69 تا 70

2-8      مفاهیم اساسی در نظریه دلبستگی …………………………………………                  70 تا 76

2-9      ویژگی های سبک های دلبستگی در کودکان و بزرگسالان……….                  76 تا 79

2-10    مراحل دلبستگی ………………………………………………………………                80 تا 81

2-11    عواقب دلبستگی ضعیف ……………………………………………………..               82 تا 83

2-12    نظریه های مرتبط با دلبستگی……………………………………………….               83 تا 88

2-13    . پژوهش های انجام شده پیرامون متغیرهای پژوهش…………………..              88 تا 93

فصل سوم: روش شناسی

3-1    روش تحقیق …………………………………………………………………….                  95 تا 95

3-2    جامعه ی آماری و نمونه  و روش نمونه گیری………………………….                 96 تا 96

3-3  ابزارهای پژوهش ………………………………………………………………..                 96 تا 103

3-4   روش گردآوری اطلاعات …………………………………………………..                  103 تا 103

 

 

3-5    روش تجزیه و تحلیل اطلاعات …………………………………………….                 103 تا 104

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش

4-1     مقدمه …………………………………………………………………………..                  106 تا  106

4-2    اطلاعات توصیفی نمونه آماری…………………………………………..                  106 تا 112

4-3    تحلیل استنباطی فرضیه های پژوهش……………………………………                  112 تا 123

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1    مقدمه ………………………………………………………………………….                 125 تا 128

5-2    بحث ونتیجه گیری……………………………………………………..                  129 تا 138

5-3    محدودیت پژوهش ……………………………………………………….                 139 تا 139

5 -3    پیشنهادهای پژوهش ……………………………………………………..                140 تا 141

 

فهرست جدول ها

عنوان                                                                                              صفحه

2-1 شانزده عامل شخصیت کتل………………………………………………………………………… 51 تا 52

2-2 پنج عامل شخصیت کاستا و مک کری و مولفه های آن………………………………..  . 58 تا 59

2-3  شش عامل شخصیت اشتون و لی………………………………………………………………         66

2-4 ویژگی های چهار سبک دلبستگی در کودکان و بزرگسالان…………………………….         78

3-1 کلید نئوی شصت سوالی…………………………………………………………………………..         99

4-1 توزیع فراوانی پاسخ گویان به تفکیک جنسیت……………………………………………          106

4-2 توزیع فراوانی پاسخ گویان به تفکیک سطح تحصیلات……………………………….          107

4-3 شاخص های توصیفی متغیر ویژگی های شخصیت…………………………………….          108

4- 4 شاخص های توصیفی متغیر سبک های دلبستگی…………………………………….           109

4-5 شاخص های توصیفی متغیر خوش بینی………………………………………………….          110

4-6 نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنف در مورد ویژگی های شخصیت…………..           110

4-7 نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنف در موردسبک های دلبستگی و خوش بینی        110

4-8 نتایج ضریب همبستگی برون گرایی با خوش بینی………………………………………        111

4-9 نتایج ضریب همبستگی سازش پذیری با خوش بینی………………………………….         112

4-10 نتایج ضریب همبستگی وظیفه شناسی با خوش بینی……………………………….          113

4-11 نتایج ضریب همبستگی روان آزرده خویی با خوش بینی…………………………..         114

4-12 نتایج ضریب همبستگی پذیرا بودن نسبت به تجربه با خوش بینی………………..        115

 

4-13 نتایج ضریب همبستگی سبک دلبستگی ایمن با خوش بینی………………………          116

4-14 نتایج ضریب همبستگی سبک دلبستگی اجتنابی با خوش بینی …………………          117

4-15 نتایج ضریب همبستگی سبک دلبستگی دوسوگرا با خوش بینی………………..          118

4-16 نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیره خوش بینی از روی ویژگی های شخصیتی..       119

4-17 نتایج تحلیل رگرسیون چند گانه خوش بینی از روی ویژگی های شخصیتی….        120

4-18 نتایج تحلیل رگرسیون چند متغبره خوش بینی از روی سبک های دلبستگی…         121

4-19 نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه خوش بینی از روی سبک های دلبستگی……          121

 

فهرست نمودارها                                                                                صفحه

4-1 نمودار توزیع افراد به تفکیک جنسیت………………………………………                    106

4-2 نمودار توزیع افراد به تفکیک سطح تحصیلات………………………….                   107

4-3 مقایسه میانگین افراد نمونه در عامل های پنج گانه شخصیت……..                     108

4-4 مقایسه میانگین افراد در سبک دلبستگی………………………………….                     109

 

فصل اول

کلیات پژوهش

 

• مقدمه

روان شناسی مثبت نگر به دنبال آن است که تصویری از زندگی خوب را به روشنایی بیان کند (البته از لحاظ روان شناختی) و برای این که مشخص کند چه چیزی زندگی را برای زیستن با ارزش می کند، از روش های روان شناسی استفاده می کند. هدف این است که نشان داده شود چه اعمالی به تجربیات بهورزی و رفاه، به پرورش افکار مثبت نگری که خوش بین و انعطاف پذیر هستند، و به آفریدن موسسات و انجمن های شکوفا کننده می انجامد. بنابراین موضوع اصلی روان شناسی مثبت نگر، تحقیق کردن درباره ی این گونه تجربیات ذهنی مثبت است؛ بهورزی، خشنودی، رضایت خاطر، لذت، امید، خوش بینی روانی، شایستگی، عشق، عشق به کار، جرات، پشتکار، خودمختاری، مهارت میان فردی، استعداد، خلاقیت،

این مطلب را هم بخوانید :

کار چی داری؟ نظافت منزل! ابتکار، دوراندیشی، خرد، مسئولیت میان فردی، نوع دوستی، وجدان کاری و پرورش دیگران (ریو[1]، 2005، ترجمه ی سیدمحمدی، 1391).

روان شناسی مثبت نگر به سلامت روانی افراد و کیفیت زندگی آن ها توجه می کند (سلیگمن[2] و میهالی[3]، 2000). و این که قوت ها به اندازه ی ضعف ها اهمیت دارند،                 انعطاف پذیری به اندازه ی آسیب پذیری اهمیت دارد (اسنایدر[4] و لوپز[5]، 2002). این که افراد بتوانند توانمندی های خود را پرورش دهند دو نتیجه به بار می آورد:1- پرورش دادن رشد شخصی و سلامتی و 2- پیشگیری از بیماری هایی مثل افسردگی که می تواند در شخصیت  ریشه دار شود.

خوش بینی به معنای نگاه کردن به جنبه ی روشن امور حتی در شرایط مصیبت بار است (کار[6]، 2004، ترجمه ی پاشا شریفی و نجفی زند، 1385). به نظر تایگر[7] (1979)، خوش بینی، جزء ذاتی انسان و یک نوع ویژگی متمایز کننده و سازگارانه قلمداد می کند. تحقیقات تایلر[8] (1989) نیز نشان می دهد که مردم، به ویژه افراد سالم به گونه ای سوگیرانه خود را خوش بینانه می بینند. خوش بینی از مثبت نگری نسبت خود به وجود می آید و می توان آن را به صورت نگرش مثبت یا خوش خلقی در نظر گرفت که با آن چه فرد انتظار دارد در آینده نزدیک یا دور پدیدار شود، ارتباط دارد (پیترسون[9]، 2000). علم ثابت کرده است که خوش بین موهبتی است سترگ چه به عنوان خصیصه ای فرهنگی که کل نظام را در برمی گیرد. نگرش انتظار مثبت به ما انرژی می دهد و استعدادهای پنهان ما را فرا می خواند این نگرش آگاهی های ما را افزایش می دهد.خوش بینی پرتوی قوی از روشنایی را با دور گوشه های تاریک زندگی مان می اندازد و امکانات بالقوه ای را که در تاریکی پنهان شده اند آشکار می سازد. فرد خوش بین، حوادث را از زاویه دید امید تفسیر می کند، مزیت های آن را کشف کرده و راه حل های اخلاقی را می یابد که انسان های بدبین متوجه آن ها نمی شوند (پریچت[10]، 2003، ترجمه ی عنقایی، 1384).

سلیگمن (1998) خوش بینی را به عنوان یک سبک تبیین[11] مفهوم بندی کرده است. برطبق این دیدگاه، افراد خوش بین رویدادها یا تجربه های منفی را با نسبت دادن آن ها به عوامل بیرونی، گذرا و خاص مانند اوضاع و احوال تعیین می کنند. برعکس افراد بدبین رویدادها یا تجربه های منفی را با نسبت دادن علت آن ها به عوامل درونی ثایت و کلی مثل شکست شخصی تعیین می کنند (کار، 2004، ترجمه ی پاشا شریفی و نجفی زند، 1385).

شی یر[12] و کارور[13] (1985) خوش بینی را به عنوان یک صفت روان شناسی مثبت شخصیت گسترده که مشخصه ی آن انتظارات خوش بینانه کلی است مفهوم بندی کرده است.تحقیقات مختلف نشان داده است که عملکرد افراد بدبین در سه جنبه از عملکرد افراد خوش بین ضعیف تر است:

• آن ها به مراتب بیشتر دچار افسردگی می شوند.
• آن ها در مدرسه، در شغل، و در زمینه ی ورزش به میزان کمتری از آن چه استعدادهای  آن ها انتظار می رود، پیشرفت می کنند.
• سلامت جسمانی آن ها در مقایسه با افراد خوش بین ضعیف تر است (سلیگمن، 2006، ترجمه ی داور پناه و محمدی، 1391).

از جمله سازه هایی که با میزان خوش بینی افراد ارتباط دارد ویژگی های شخصیت است . این دیدگاه که شخصیت و رفتار انسان، از مجموعه ای از صفات[14] تشکیل شده است و این که صفات در مرکز شخصیت افراد قرار دارد از قدیم وجود داشته است و نظریه پردازان در زمان معاصر در طی سالیان دراز چند رویکرد بسیار متفاوت برای تعیین این امر که کدام صفات مهم هستند و کدام مهم نیستند اتخاذ کرده اند.مک کری[15] و کاستا[16] مدل پنج عاملی شخصیت را که بر بینش های آیزنک و کتل و دیگران متکی است بنا کردند (مک کری، 2000). به طوری که این پنج عامل ایشان، چارچوب کاملی به دست می دهد که می توانیم مفاهیم صفات آیزنک و کتل را با هم ترکیب و درک کنیم (پروین[17] و جان[18]، 2001، ترجمه ی جوادی و کدیور، 1392).این پنج عامل عبارتد از: 1- روان رنجور خویی[19] 2- برون گرایی[20] 3- گشودگی[21] 4- خوشایندی[22] (توافق پذیری) 5- وظیفه شناسی[23] (با وجدان بودن).

 

از دیگر سازه هایی که انتظار می رود با میزان خوش بینی افراد رابطه داشته باشد، سبک های دلبستگی است. تلاش برای جست وجو و حفظ تماس با افراد مهم زندگی یک قاعده برانگیزاننده اولیه و ذاتی بشر است که در تمام طول زندگی با وی همراه است. دلبستگی یکی از بخش های ذاتی بشر است که با گذشتن از دوران کودکی و نوجوانی از وی جدا نمی شود (بالبی[24]، 1998). دلبستگی را می توان یک موقعیت پایدار و عمیق بیولوژیکی و اجتماعی دانست که بر اساس ارتباط بین کودک و مراقبان او در سال های اولیه زندگی شکل می گیرد (آینزورث[25]، 1973). این ارتباط بین والد و کودک منجر به شکل گیری الگوهای مختلف دلبستگی در کودک می شود که شامل سه الگوی دلبستگی می شود: 1- دلبستگی ایمن[26] 2- دلبستگی ناایمن اجتنابی[27] 3- دلبستگی ناایمن دوسوگرا[28]. تحقیقات هازان[29] وشاور[30] (1990) نشان می دهد که این الگوهای ارتباطی در دوران طفولیت به روابط آتی اطفال در بزرگسالی حاکم می شوند.

 

با توجه به این که  هدف اصلی روان شناسی بهبود وضعیت و کیفیت زندگی انسان است (پترسون و سلیگمن، 1984). نزدیک شدن به مفهوم خوش بینی می تواند ما را به این دو هدف می رساند. پژوهش پیش رو بر آن است تا رابطه ی  ویژگی های شخصیت مدنظر در نظریه ی پنج عاملی مک کری و کاستا و سبک های دلبستگی را با خوش بینی تعیین کند و هم چنین سهم هر سازه را در میزان پیش بینی  خوش بینی تبیین نماید.

 

 

• بیان مساله

نحوه ای که اغلب افراد فکر می کنند، نه انعطاف پذیر و نه دقیق است. اکثر افراد تصور می کنند که از حد متوسط بهتر هستند و اکثرا فکر می کنند که در تمام زمینه ها بهتر از متوسط هستند. خیلی از افراد نسبت به خود سوگیری مثبت دارند. مردم به ویژه افراد سالم به گونه ای سوگیرانه خود را خوش بینانه می بینند (تیلور، 1989) . تفکر بشری با سوگیری مثبت جدی مشخص می شود. یعنی این که، مغز ما طوری طراحی شده است که به جای اندیشیدن به طور واقع بینانه و منفی، به شیوه ی مثبت می اندیشیم (کار،2004؛ ترجمه پاشاشریفی و نجفی زند). بنابراین خوش بینی جزو سرشت انسان ها است وبه معنی تمایل به اتخاذ امیدوارانه ترین دیدگاه است و به یک پیش آمادگی عاطفی و شناختی در خصوص این که چیزهای خوب در زندگی مهم تر از چیزهای بد است، اشاره دارد(کارور و شی یر،1992)

خوش بینی، غالبا با درجات متغیری از واقع گرایی، تقدیر گرایی و حتی بد بینی ترکیب ومحدود می شود. عقیده بر این است که خوش بینی و میزانی که به طور خوش بینانه فکر می کنیم، هم به لحاظ فردی بر اساس ویژگی های سرشتی شخص و هم به لحاظ اجتماعی که در ارتباط با دنیای های اجتماعی که در آن زندگی می کنیم، شکل می گیرد (حیدری، احتشام زاده  حلاجانی، 1389). شی یر و کارور (1985) خوش بینی را یک انتظار تعمیم یافته تعریف می کنند که بر مبنای آن در آینده، بیش تر رویدادهای خوب اتفاق خواهند افتاد تا رویدادهای بد. از این رو افراد خوش بین در رویارویی با دشواری ها، به دنبال کردن اهداف باارزش خود ادامه می دهند و با به کارگیری راهبردهای کنار آمدن موثر، خودشان و حالت های شخصی شان را تنظیم می کنند تا این که بتوانند به هدف خود برسند (شی یر، کارور و بریجز[31]،2000). تحقیقات نشان داده است که خوش بینی با سلامت روانی بالا(آقایی، دهکردی و آتش پور،1358 )، استقامت بیشتر و مساله گشایی موثرتر        ( پترسون، 2000)، انگیزش پیشرفت و رضایت از زندگی (نوری، 1385 )، استفاده از راهبردهای کنار آمدن مساله مدار (موسوی نسب و تقوی،1384 ) رابطه دارد. این ویژگی ها احتمالا منجر به شکل گیری احساس امید به آینده در افراد خوش بین می شود. بنابراین افراد خوش بین دارای ویژگی ها و صفات شخصیتی خاصی هستند که می توانند نگاه خوش بینانه به آینده را در آنها تقویت کند.

شخصیت هر کس ، مجموعه ای از صفات هیجانی و رفتاری است که فرد را در زندگی روزمره اش احاطه و همراهی می کند. به بیان دیگر، شخصیت خصوصیات مستمری است که فرد از طریق آن ها تعامل و سازگاری خود را با دیگران و محیط اجتماعی تنظیم می کند (آلبرت یو[32]، مانیاجی[33]، برگسیوسی[34] و بوگتااف[35]، 2006). نظریه های صفات بر این فرض مبتنی هستند که شخصیت فرد، چکیده ای است از صفات یا شیوه های مشخص از رفتار کردن، فکر کردن، احساس کردن، واکنش نشان دادن و نظایر آن ها است (کریمی، 1385). مک کری وکاستا نظریه پنج عاملی صفات را بنا نهادند که شامل روان رنجورخویی، برون گرایی، گشودگی( پذیرا)، خوشایندی (توافق پذیری )، و وظیفه شناسی ( باوجدان بودن ) است (کاستا، 2000 ). روان رنجورخویی به صورت تمایل کلی به داشتن حالت های عاطفی منفی، ایده های غیر منطقی و درگیری با اعمال تکانشی مشخص می شود (نریمانی، عینی، دهقان، غلام زاده و صفاری نیا،1391). افراد برون گرا نگاهی امیدوارانه به آینده دارند (مک کری، 2000). گشودگی نسبت به تجربه، با یک تمایل کلی به گسترش اطلاعات جدید، داشتن تفکر واگرا و استرس های غیرمعمول مشخص می شود (نریمانی و همکاران،1391). ویژگی افراد خوشایند تاکید بر ارتباطات فردی و احساس همدردی با سایرین است و افراد وظیفه شناس،  تمایل به کنترل تکانه ها و به کارگیری طرح و برنامه برای رسیدن به اهداف شخصی دارند (حق شناس،1385 ).

مجموع ویژگی های شخصیتی، افراد روان رنجورخو را برای تجربه ی رویدادهای منفی و افراد برون گرا را برای تجربه ی رویدادهای مثبت آماده می کند (کار،1385 ). ششواهد پژوهشی نیز نشان داده است ویژگی شخصیت روان رنجورخویی با خوش بینی رابطه ای منفی و با بدبینی رابطه ی مثبت دارد (کریستین و همکاران، 2003؛ مشکی، 1385).و ویژگی شخصیتی برون گرایی با خوش بینی رابطه ی مثبت نیرومندی وجود دارد (کریستین[36]، براور[37] و بندورانت[38]، 2003). افراد پذیرا    عمیق تر از افراد غیرپذیرا هیجان های  مثبت و منفی را تجربه می کنند و افراد خوشایند، اساسا نوع دوست هستند و باور دارند که دیگران متقابلا کمک کننده هستند. در مقابل افرادی که در انتهای بعد خوشایندی قرار دارند، ستیزه جو، خود مدار، شکاک و بدبین می باشند (مک کری و کاستا، 1990؛ به نقل از روشن، 1385). افرادی که در وظیفه شناسی نمره ی بالایی می گیرند خوش قول و مطمئن هستند (مک کری، کاستا و بوش، 1986؛ به نقل از روشن، 1385) و به نظر افرادی خوش بین هستند.

سبک دلبستگی از جمله سازه هایی است که خوش بینی را در افراد شکل می دهد (هاینون[39]، 2004؛ تامپسون[40]1999). به نظر بالبی دلبستگی به معنای پیوند عاطفی است که در کودکی، بین کودک و مراقب اصلی وی شکل می گیرد و این دلبستگی بر رشد اجتماعی و احساس کودک در کل زندگی تاثیرگذار است (بالبی، 1989). آینزورث دلبستگی را به انواع دلبستگی ایمن، دلبستگی ناایمن اجتنابی و دلبستگی ناایمن دوسوگرا تقسیم نمود (خوشابی و ابوحمزه، 1385). دلبستگی ایمن پایگاهی ایمن را ایجاد می کند که افراد به واسطه ی آن می توانند پاسخ های سازگارانه تری به محیط اطرافشان بدهند. تحقیقات نشان داده است که دلبستگی ایمن با احساس خود کفایتی بالا، احساس مثبت و منسجم نسبت به خود مرتبط است (میکولینسر[41]، 1995) و به این ترتیب، بافت خوش بینانه ای را برای رشد مستمر شخصیت مهیا ساخته که زمینه ساز مهمی برای شکل گیری خوش بینی است       ( تامپسون،1999 ). بنابراین افراد دارای سبک دلبستگی ایمن خوش بینی بالاتری نسبت به افراد دارای سبک های دلبستگی ناایمن دارند. شواهد پژوهشی نیز این فرضیه را تایید کرده است (ازجمله پژوهش های: چگنی،بهروزی،شیخ شبانی هاشمی مهرابی زاده هنرمند،1391؛ معدنی پور، رنجبر، کاکاوند و ذاکر، 1390؛ یلسین، 2011). بوو[42] (2010) نیز در پژوهش خود نشان داده است که افراد خوش بین دارای سبک دلبستگی ایمن و افراد بدبین افرادی افسرده  و دارای سبک های دلبستگی ناایمن هستند. پژوهش حاضر در پی پاسخ گویی به سوالات زیراست:

1- آیا بین ویژگی های شخصیت و سبک های دلبستگی با خوش بینی رابطه ای وجود دارد؟ و 2- سهم متغیرهای پیش بین (ویژگی های شخصیت یا سبک های دلبستگی) در پیش- بینی متغیر ملاک (خوش بینی) چقدر است؟

[1]-Reeve

[2] – Seligman

[3] -Mihalei

[4] -Snider

[5] -Lopez

[6] – Carr

[7] – Tiger

[8] -Taylor

[9] -Peterson

[10] – Pritchett

[11]-explanatory style

[12] -Scheier

[13]- Carver

[14] -traits

[15] -Mc Crae

[16]-Costa

[17]-Pervin

[18] -John

[19] -neuroticism

[20]- extraversion

 

 

 

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد «M.A»

 

گرایش: روانشناسی تربیتی

 

 

عنوان:

رابطه­ ی شیوه­های فرزند­پروری و ویژگی­های شخصیت با تاب آوری در دوره نوجوانی

 

استاد راهنما:

دکتر سوزان امامی پور

 

سال تحصیلی 93-1392

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

 

فهرست

عنوان                                                                                                     صفحه

 

چکیده فارسی …………………………………………………………………………………………………………………………………. 1

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3

1-2 بیان مسئله ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 4

1-3 ضرورت پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………… 6

1-4 اهداف پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………. 7

1-4-1 هدف اصلی …………………………………………………………………………………………………………………………….. 7

1-4-2 هدف­های اختصاصی ………………………………………………………………………………………………………………. 8

1-5 فرضیه­ها و سوال پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………. 8

1-6 تعاریف نظری متغییر­ها ………………………………………………………………………………………………………………… 8

1-6-1 شیوه­های فرزند پروری …………………………………………………………………………………………………………… 8

1-6-2 ویژگی های شخصیت ……………………………………………………………………………………………………………. 9

1-6-3  تاب آوری ……………………………………………………………………………………………………………………………… 9

1-7 تعاریف عملیاتی متغییر­ها …………………………………………………………………………………………………………….. 9

1-7-1 ویژگی­های شخصیت ……………………………………………………………………………………………………………… 9

1-7-2 شیوه­های فرزند­پروری ……………………………………………………………………………………………………………. 9

1-7-3 تاب آوری …………………………………………………………………………………………………………………………….. 10

فصل دوم: پیشینه پژوهش

2-1 شیوه­های فرزندپروری ……………………………………………………………………………………………………………… 12

 

2-1-1 تعاریف شیوه­های فرزندپروری …………………………………………………………………………………………… 12

2-1-2 تاریخچه فرزندپروری …………………………………………………………………………………………………………. 13

2-1-3 الگو­های مربوط به شیوه های فرزندپروری ……………………………………………………………………….. 14

2-1-3-1 الگوی زیگلمن ………………………………………………………………………………………………………………… 15

2-1-3-2 شیوه­های فرزندپروری سیرز، مک کوبی، لوین ……………………………………………………………… 16

2-1-3-3 الگوی بامریند ………………………………………………………………………………………………………………….. 17

2-2 ویژگی­های شخصیت ……………………………………………………………………………………………………………….. 18

2-2-1 تعاریف ویژگی­های شخصیت …………………………………………………………………………………………….. 18

2-2-2 عوامل به وجود آورنده شخصیت ……………………………………………………………………………………….. 19

2-2-3 ساختار شخصیت ………………………………………………………………………………………………………………… 20

2-2-4 تاریخچه نظریه عاملی شخصیت ………………………………………………………………………………………… 21

2-2-5 نظریه­های شخصیت ……………………………………………………………………………………………………………. 22

2-2-5-1 نظریه یونگ …………………………………………………………………………………………………………………….. 22

2-2-5-2 نظریه عاملی آیزنک ………………………………………………………………………………………………………… 24

2-2-5-3 نظریه عاملی شخصیتی نئو ……………………………………………………………………………………………… 24

2-2-5-3-1 شاخص روان آزرده­گرایی ………………………………………………………………………………………….. 25

2-2-5-3-2 شاخص برون­گرایی …………………………………………………………………………………………………….. 26

2-2-5-3-3 شاخص گشودگی ……………………………………………………………………………………………………….. 26

2-2-5-3-4 شاخص با وجدان بودن ……………………………………………………………………………………………… 27

2-2-5-3-5 شاخص موافق بودن …………………………………………………………………………………………………… 28

 

2-3 تاب آوری …………………………………………………………………………………………………………………………………. 28

2-3-1 تعاریف تاب آوری ………………………………………………………………………………………………………………. 29

2-3-2 روان شناسی مثبت گرا و تاب آوری …………………………………………………………………………………… 30

 

2-3-3 انواع تاب آوری ……………………………………………………………………………………………………………………. 30

2-3-3-1 تاب آوری عمومی …………………………………………………………………………………………………………… 31

2-3-3-2 تاب آوری حقیقی ……………………………………………………………………………………………………………. 31

2-3-4 مدل های تاب آوری ……………………………………………………………………………………………………………. 32

2-3-4-1 مدل های گارمزی …………………………………………………………………………………………………………… 32

2-3-4-2 مدل تاب آوری فلچ ………………………………………………………………………………………………………… 33

2-3-5 خصوصیات تاب آوری ……………………………………………………………………………………………………….. 33

2-3-6 عوامل موثر بر تاب آوری ……………………………………………………………………………………………………. 35

2-3-6-1 ویژگی­های افراد تاب آور ………………………………………………………………………………………………. 35

2-3-6-2 نقش محیط در تاب آوری ………………………………………………………………………………………………. 36

2-3-6-3 خودکارآمدی در افراد ……………………………………………………………………………………………………… 37

2-3-6-3-1 دستاورد­های عملکرد ………………………………………………………………………………………………….. 38

2-3-6-3-2 تجربه­های جانشین …………………………………………………………………………………………………….. 38

2-3-6-3-3 ترغیب کلامی …………………………………………………………………………………………………………….. 39

2-3-6-3-4 حالت­های فیزیولوژیک ………………………………………………………………………………………………. 39

2-3-7 راه­های ارتقاء تاب آوری …………………………………………………………………………………………………….. 40

2-3-7-1 مهارت در حل مساله ………………………………………………………………………………………………………. 40

2-3-7-2 کفایت اجتماعی ………………………………………………………………………………………………………………. 41

2-3-7-3 نگاه رو به آینده ……………………………………………………………………………………………………………….. 42

2-3-7-4 نقش والدین …………………………………………………………………………………………………………………….. 42

2-3-8 راهکارهای عملی برای افزایش تاب آوری …………………………………………………………………………. 43

2-3-9 اهمیت تاب آوری در دوره نوجوانی …………………………………………………………………………………… 44

2-4 پیشینه پژوهشی متغییرها …………………………………………………………………………………………………………… 45

2-4-1 تاب آوری …………………………………………………………………………………………………………………………….. 45

2-4-2 فرزندپروری ………………………………………………………………………………………………………………………….. 46

2-4-3 ویژگی­های شخصیت …………………………………………………………………………………………………………… 48

فصل سوم: روش­ پژوهش

3-1 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 50

3-2 طرح پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………….. 50

3-3 جامعه و نمونه آماری ……………………………………………………………………………………………………………….. 51

3-4 روش گردآوری اطلاعات …………………………………………………………………………………………………………. 51

3-5 ابزار­های پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………. 51

3-5-1 مقیاس تاب آوری کونور- دیویدسون ………………………………………………………………………………… 52

3-5-1-1 اعتبار و روایی  پرسش­نامه کونور- دیویدسون ………………………………………………………………. 52

3-5-2 ابزار شخصیت نئو ………………………………………………………………………………………………………………… 53

3-5-2-1 فرم کوتاه و تجدید نظر شده پرسش­نامه شخصیتی نئو ………………………………………………….. 54

3-5-2-2 اعتبار و روایی پرسش­نامه نئو …………………………………………………………………………………………. 55

3-5-3 ابزار پژوهش شیوه­های فرزند­پروری بامریند ………………………………………………………………………. 55

3-5-3-1 اعتبار و روایی شیوه­های فرزند­پروری بامریند ……………………………………………………………….. 55

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 57

4-2 تجزیه و تحلیل توصیفی داده ها ………………………………………………………………………………………………. 57

4-3 تجزیه و تحلیل استنباطی داده ها  …………………………………………………………………………………………….. 64

4-3-1 فرضیه های پژوهش  …………………………………………………………………………………………………………… 64

4-3-2 سوال پژوهش  ……………………………………………………………………………………………………………………… 70

فصل پنجم: نتیجه­گیری و پیشنهادات

5-1 مقدمه  ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 74

5-2 بحث و نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………….. 76

5-3 محدودیت های پژوهش  …………………………………………………………………………………………………………. 78

5-2 پیشنهادات …………………………………………………………………………………………………………………………………. 79

 

منابع …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 80

چکیده لاتین ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 86

پیوست­ها ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 87

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                     صفحه

جدول 2-1) حیطه ها و جنبه های شخصیت طبق نسخه تجدید نظر شده

نظریه عاملی شخصیتی نئو  ………………………………………………………………………………………………………………. 25

جدول 3-1) سوالات اختصاص یافته به هر یک از آیتم­های شخصیت در پرسش­نامه نئو ……………. 52

جدول 3-2) سوالات اختصاص یافته به هر یک از شیوه­های فرزند­پروری

در پرسش­نامه بامریند  ………………………………………………………………………………………………………………………. 54

جدول4-1) جدول فراوانی آزمودنی­ها در متغیر نوع سن ……………………………………………………………….. 58

جدول4-2) جدول فراوانی آزمودنی­ها در متغیر وضیعت تاهل  …………………………………………………….. 59

جدول4-3 )جدول فراوانی آزمودنی­ها در متغیر نوع میزان تحصیلات …………………………………………… 60

جدول 4-4) شاخص­های توصیفی ویژگی­های شخصیت ………………………………………………………………. 61

جدول 4-5) شاخص­های توصیفی شیوه­های فرزندپروری …………………………………………………………….. 62

جدول 4-6) شاخص­های توصیفی تاب آوری   ……………………………………………………………………………… 63

جدول4-7) جدول ضریب همبستگی بین ویژگی­های شخصیتی با تاب آوری …………………………….. 64

جدول4-8) جدول ضریب همبستگی بین شیوه­های فرزند پروری با تاب آوری ………………………….. 66

جدول4-9) جدول ضریب همبستگی بین ویژگی­های شخصیتی  با شیوه­­های فرزند پروری ……….. 67

جدول 4- 10) جدول ضرایب همبستگی شیوه های فرزندپروری و ویژگی های شخصیت  با تاب آوری در دوره ی نوجوانی با استفاده از  روش اینتر ……………………………………………………………………….. 71

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                     صفحه

نمودار4-1-نمودار ستونی برای آزمودنی ها در متغیر سن آزمودنی ها  ………………………………………… 58

نمودار4-1-نمودار ستونی برای آزمودنی ها در متغیر وضیعت تاهل  ……………………………………………. 59

نمودار4-1-نمودار ستونی برای آزمودنی ها در متغیر میزان تحصیلات  ………………………………………… 60

نمودار 4-4 نمودار خطی شاخص های توصیفی شیوه­های فرزندپروری  ……………………………………… 61

نمودار 4-4 نمودار خطی شاخص های توصیفی ویژگی های شخصیت  ………………………………………. 62

نمودار 4-4 نمودار خطی شاخص های توصیفی تاب آوری  …………………………………………………………. 63

 

 

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد «M.A»

 

گرایش: روانشناسی تربیتی

 

 

عنوان:

رابطه­ ی شیوه­های فرزند­پروری و ویژگی­های شخصیت با تاب آوری در دوره نوجوانی

 

استاد راهنما:

دکتر سوزان امامی پور

 

سال تحصیلی 93-1392

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

 

فهرست

عنوان                                                                                                     صفحه

 

چکیده فارسی …………………………………………………………………………………………………………………………………. 1

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3

1-2 بیان مسئله ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 4

1-3 ضرورت پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………… 6

1-4 اهداف پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………. 7

1-4-1 هدف اصلی …………………………………………………………………………………………………………………………….. 7

1-4-2 هدف­های اختصاصی ………………………………………………………………………………………………………………. 8

1-5 فرضیه­ها و سوال پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………. 8

1-6 تعاریف نظری متغییر­ها ………………………………………………………………………………………………………………… 8

1-6-1 شیوه­های فرزند پروری …………………………………………………………………………………………………………… 8

1-6-2 ویژگی های شخصیت ……………………………………………………………………………………………………………. 9

1-6-3  تاب آوری ……………………………………………………………………………………………………………………………… 9

1-7 تعاریف عملیاتی متغییر­ها …………………………………………………………………………………………………………….. 9

1-7-1 ویژگی­های شخصیت ……………………………………………………………………………………………………………… 9

1-7-2 شیوه­های فرزند­پروری ……………………………………………………………………………………………………………. 9

1-7-3 تاب آوری …………………………………………………………………………………………………………………………….. 10

فصل دوم: پیشینه پژوهش

2-1 شیوه­های فرزندپروری ……………………………………………………………………………………………………………… 12

 

2-1-1 تعاریف شیوه­های فرزندپروری …………………………………………………………………………………………… 12

2-1-2 تاریخچه فرزندپروری …………………………………………………………………………………………………………. 13

2-1-3 الگو­های مربوط به شیوه های فرزندپروری ……………………………………………………………………….. 14

2-1-3-1 الگوی زیگلمن ………………………………………………………………………………………………………………… 15

2-1-3-2 شیوه­های فرزندپروری سیرز، مک کوبی، لوین ……………………………………………………………… 16

2-1-3-3 الگوی بامریند ………………………………………………………………………………………………………………….. 17

2-2 ویژگی­های شخصیت ……………………………………………………………………………………………………………….. 18

2-2-1 تعاریف ویژگی­های شخصیت …………………………………………………………………………………………….. 18

2-2-2 عوامل به وجود آورنده شخصیت ……………………………………………………………………………………….. 19

2-2-3 ساختار شخصیت ………………………………………………………………………………………………………………… 20

2-2-4 تاریخچه نظریه عاملی شخصیت ………………………………………………………………………………………… 21

2-2-5 نظریه­های شخصیت ……………………………………………………………………………………………………………. 22

2-2-5-1 نظریه یونگ …………………………………………………………………………………………………………………….. 22

2-2-5-2 نظریه عاملی آیزنک ………………………………………………………………………………………………………… 24

2-2-5-3 نظریه عاملی شخصیتی نئو ……………………………………………………………………………………………… 24

2-2-5-3-1 شاخص روان آزرده­گرایی ………………………………………………………………………………………….. 25

2-2-5-3-2 شاخص برون­گرایی …………………………………………………………………………………………………….. 26

2-2-5-3-3 شاخص گشودگی ……………………………………………………………………………………………………….. 26

2-2-5-3-4 شاخص با وجدان بودن ……………………………………………………………………………………………… 27

2-2-5-3-5 شاخص موافق بودن …………………………………………………………………………………………………… 28

 

2-3 تاب آوری …………………………………………………………………………………………………………………………………. 28

2-3-1 تعاریف تاب آوری ………………………………………………………………………………………………………………. 29

2-3-2 روان شناسی مثبت گرا و تاب آوری …………………………………………………………………………………… 30

 

2-3-3 انواع تاب آوری ……………………………………………………………………………………………………………………. 30

2-3-3-1 تاب آوری عمومی …………………………………………………………………………………………………………… 31

2-3-3-2 تاب آوری حقیقی ……………………………………………………………………………………………………………. 31

2-3-4 مدل های تاب آوری ……………………………………………………………………………………………………………. 32

2-3-4-1 مدل های گارمزی …………………………………………………………………………………………………………… 32

2-3-4-2 مدل تاب آوری فلچ ………………………………………………………………………………………………………… 33

2-3-5 خصوصیات تاب آوری ……………………………………………………………………………………………………….. 33

2-3-6 عوامل موثر بر تاب آوری ……………………………………………………………………………………………………. 35

2-3-6-1 ویژگی­های افراد تاب آور ………………………………………………………………………………………………. 35

2-3-6-2 نقش محیط در تاب آوری ………………………………………………………………………………………………. 36

2-3-6-3 خودکارآمدی در افراد ……………………………………………………………………………………………………… 37

2-3-6-3-1 دستاورد­های عملکرد ………………………………………………………………………………………………….. 38

2-3-6-3-2 تجربه­های جانشین …………………………………………………………………………………………………….. 38

2-3-6-3-3 ترغیب کلامی …………………………………………………………………………………………………………….. 39

2-3-6-3-4 حالت­های فیزیولوژیک ………………………………………………………………………………………………. 39

2-3-7 راه­های ارتقاء تاب آوری …………………………………………………………………………………………………….. 40

2-3-7-1 مهارت در حل مساله ………………………………………………………………………………………………………. 40

2-3-7-2 کفایت اجتماعی ………………………………………………………………………………………………………………. 41

2-3-7-3 نگاه رو به آینده ……………………………………………………………………………………………………………….. 42

2-3-7-4 نقش والدین …………………………………………………………………………………………………………………….. 42

2-3-8 راهکارهای عملی برای افزایش تاب آوری …………………………………………………………………………. 43

2-3-9 اهمیت تاب آوری در دوره نوجوانی …………………………………………………………………………………… 44

2-4 پیشینه پژوهشی متغییرها …………………………………………………………………………………………………………… 45

2-4-1 تاب آوری …………………………………………………………………………………………………………………………….. 45

2-4-2 فرزندپروری ………………………………………………………………………………………………………………………….. 46

2-4-3 ویژگی­های شخصیت …………………………………………………………………………………………………………… 48

فصل سوم: روش­ پژوهش

3-1 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 50

3-2 طرح پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………….. 50

3-3 جامعه و نمونه آماری ……………………………………………………………………………………………………………….. 51

3-4 روش گردآوری اطلاعات …………………………………………………………………………………………………………. 51

3-5 ابزار­های پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………. 51

3-5-1 مقیاس تاب آوری کونور- دیویدسون ………………………………………………………………………………… 52

3-5-1-1 اعتبار و روایی  پرسش­نامه کونور- دیویدسون ………………………………………………………………. 52

3-5-2 ابزار شخصیت نئو ………………………………………………………………………………………………………………… 53

3-5-2-1 فرم کوتاه و تجدید نظر شده پرسش­نامه شخصیتی نئو ………………………………………………….. 54

3-5-2-2 اعتبار و روایی پرسش­نامه نئو …………………………………………………………………………………………. 55

3-5-3 ابزار پژوهش شیوه­های فرزند­پروری بامریند ………………………………………………………………………. 55

3-5-3-1 اعتبار و روایی شیوه­های فرزند­پروری بامریند ……………………………………………………………….. 55

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 57

4-2 تجزیه و تحلیل توصیفی داده ها ………………………………………………………………………………………………. 57

4-3 تجزیه و تحلیل استنباطی داده ها  …………………………………………………………………………………………….. 64

4-3-1 فرضیه های پژوهش  …………………………………………………………………………………………………………… 64

4-3-2 سوال پژوهش  ……………………………………………………………………………………………………………………… 70

فصل پنجم: نتیجه­گیری و پیشنهادات

5-1 مقدمه  ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 74

5-2 بحث و نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………….. 76

5-3 محدودیت های پژوهش  …………………………………………………………………………………………………………. 78

5-2 پیشنهادات …………………………………………………………………………………………………………………………………. 79

 

منابع …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 80

چکیده لاتین ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 86

پیوست­ها ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 87

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                     صفحه

جدول 2-1) حیطه ها و جنبه های شخصیت طبق نسخه تجدید نظر شده

نظریه عاملی شخصیتی نئو  ………………………………………………………………………………………………………………. 25

جدول 3-1) سوالات اختصاص یافته به هر یک از آیتم­های شخصیت در پرسش­نامه نئو ……………. 52

جدول 3-2) سوالات اختصاص یافته به هر یک از شیوه­های فرزند­پروری

در پرسش­نامه بامریند  ………………………………………………………………………………………………………………………. 54

جدول4-1) جدول فراوانی آزمودنی­ها در متغیر نوع سن ……………………………………………………………….. 58

جدول4-2) جدول فراوانی آزمودنی­ها در متغیر وضیعت تاهل  …………………………………………………….. 59

جدول4-3 )جدول فراوانی آزمودنی­ها در متغیر نوع میزان تحصیلات …………………………………………… 60

جدول 4-4) شاخص­های توصیفی ویژگی­های شخصیت ………………………………………………………………. 61

جدول 4-5) شاخص­های توصیفی شیوه­های فرزندپروری …………………………………………………………….. 62

جدول 4-6) شاخص­های توصیفی تاب آوری   ……………………………………………………………………………… 63

جدول4-7) جدول ضریب همبستگی بین ویژگی­های شخصیتی با تاب آوری …………………………….. 64

جدول4-8) جدول ضریب همبستگی بین شیوه­های فرزند پروری با تاب آوری ………………………….. 66

جدول4-9) جدول ضریب همبستگی بین ویژگی­های شخصیتی  با شیوه­­های فرزند پروری ……….. 67

جدول 4- 10) جدول ضرایب همبستگی شیوه های فرزندپروری و ویژگی های شخصیت  با تاب آوری در دوره ی نوجوانی با استفاده از  روش اینتر ……………………………………………………………………….. 71

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                     صفحه

نمودار4-1-نمودار ستونی برای آزمودنی ها در متغیر سن آزمودنی ها  ………………………………………… 58

نمودار4-1-نمودار ستونی برای آزمودنی ها در متغیر وضیعت تاهل  ……………………………………………. 59

نمودار4-1-نمودار ستونی برای آزمودنی ها در متغیر میزان تحصیلات  ………………………………………… 60

نمودار 4-4 نمودار خطی شاخص های توصیفی شیوه­های فرزندپروری  ……………………………………… 61

نمودار 4-4 نمودار خطی شاخص های توصیفی ویژگی های شخصیت  ………………………………………. 62

نمودار 4-4 نمودار خطی شاخص های توصیفی تاب آوری  …………………………………………………………. 63

 

چکیده فارسی

هدف از این مطالعه تعیین رابطه­ی شیوه­های فرزند­پروری و ویژگی­های شخصیت با تاب آوری در دوره نوجوانی بود. جامعه­ی آماری پژوهش دانش آموزان دختر دوره متوسطه ناحیه یک خرم آباد سال تحصیلی 1392- 1393 بودند. نمونه شامل 200 دانش آموز بود که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله­ای از میان دانش آموزان دختر دبیرستان­های ناحیه یک خرم آباد انتخاب شدند. داده ها با استفاده از پرسش­نامه شیوه­ فرزند­پروری بامریند (1973)، پرسش­نامه ویژگی­های شخصیتی نئو (کاستا و مک کری، 1992) و مقیاس تاب آوری کونور- دیویدسون (2003) جمع آوری شد. داده­های پژوهش با روش­های ضریب هبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغییری تجزیه و تحلیل گردید. نتایج نشان داد که 8/2 دصد از تغییرات در متغییر تاب آوری به وسیله شیوه های فرزندپروری پیش بینی می شود. بین شیوه های فرزندپروری با تاب آ.ری رابطه خطی معنی دار وجود دارد. آزمون t برای معنی داری ضرایب رگرسیون نشان داد که از بین شیوه های فرزندپروری فقط شیوه فرزندپروری مقتدرانه با تاب آوری رابطه معنی دار  دارد. ضریب غیر استاندارد رگرسیون 212/0= b که در سطح کمتر از 05/0 معنی دار است.

کلمات کلیدی: شیوه­های فرزندپروری، ویژگی­های شخصیت، تاب آوری، نوجوانی

 

فصل اول

کلّیات پژوهش

 

1-1 مقدمه

تاب آوری[1] یکی از مفاهیم و سازه­های بهنجار مورد توجه و مطالعه­ی روانشناسی مثبت­گرا است و غالب پژوهش­های مربوط به تاب آوری در حوزه روانشناسی تحولی انجام شده است (لاتار و چیچتی[2]، 2000؛به نقل از بشارت، 1387). تاب آوری به عنوان حفظ سلامتی و عملکرد موفقیت آمیز و سازگاری با یک بافت و موقعیت تهدید­آمیز تعریف می­شود (گارمزی[3]، 1993). تاب آوری به عنوان میزان توانایی فرد در تطابق در شرایط ناگوار تعریف شده است که شامل شایستگی فرد، اعتماد به نیروهای درونی، پذیرش تغییرات به عنوان عامل مثبت و تأثیرات معنوی می­شود (کونور[4]، 2003).

از نظر کورنن[5] (2007) اگر چه تاب آوری تا حدودی یک ویژگی شخصیتی و تا حدود دیگر نیز نتیجه تجربه­های محیطی افراد است ولی انسان­ها قربانی محیط یا وراثت خود نیستند. افراد می­توانند تحت آموزش قرار بگیرند تا ظرفیت تاب آوری خود را به وسیله آموختن برخی مهارت­ها افزایش دهند. یکی از سازه­هایی که در تاب آوری تأثیر دارد عوامل خانودگی و تفاوت­های فردی است (خزائلی، 1386).

رشد شخصیت و بهداشت روانی و جسمی ما با توانایی برقراری ارتباط رابطه دارد و یک رابطه نارسا، می­تواند سلامت جسمی و روانی شخص را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین اگر در خانواده تنش بین اعضا وجود داشته باشد، کودک در یافتن هویت خویش، ایجاد روابط مطلوب با دیگران، مقابله صحیح با فشار­های روانی و رشد سالم روانی و رفتاری دچار مشکل خواهد شد (افروز، 1386)، زیرا محیط خانواده یکی از عوامل اساسی شکل گیری شخصیت کودک و اولین بذر تکوین رشد فردی و پایه و اساس بنای شخصیت آدمی است و کودک در بیشتر حالات خود، مقلّد پدر و مادر و رفتار آن­ها است (احدی، 1380). بنابراین بسیاری از ویژگی­های شخصیت کودک تحت تأثیر ویژگی­های شخصیت والدین و شیوه­ی فرزند­پروری آن­ها است (لیل آبادی، 1375).

این مطلب را هم بخوانید :

از طرف دیگر کودکان در فرآیند رشد خود، دوره­ی نوجوانی را پیش رو دارند. دوره­­­ی نوجوانی بحرانی­ترین دوره برای سازندگی شخصیت است. از نظر تحولی، این دوره، دوره­ی شکل­گیری و آماده شدن است و نوجوانان در این دوره در پی کشف و آزمون ظرفیت­های خود می­باشند.

با توجه به موارد بیان شده، پژوهش حاضر به دنبال بررسی رابطه­ی تاب آوری با شیوه­های فرزند­پروری و ویژگی­های شخصیت در دوره نوجوانی می­باشد.

 

1-2 بیان مسئله

یکی از موضوعات مطرح در روانشناسی مثبت[6] تاب آوری است. تاب آوری جایگاه ویژه­ای در
حوزه­های روانشناسی خانواده و بهداشت روانی دارد (کمبل- سلیس، کوهان و استین[7]، 2006).

گارمزی و ماسن[8] (1991) تاب آوری را به عنوان نوعی فرآیند، توانایی یا پیامد سازگاری موفقیت­آمیز با داشتن موقعیت تهدید کننده تعریف کرده­اند. به عبارت دیگر، تاب آوری عاملی است که به افراد در رویارویی و سازگاری با موقعیت­های سخت و تنش­زای زندگی کمک می­کند (ایزدیان، امیری، جهرمی و حمیدی، 2010)، افسردگی را کاهش می دهد (وایت، درایور و وارن[9]، 2010)، توانایی سازگاری با درد (اسمیت و دیگران[10]، 2009) و کیفیت زندگی را افزایش می­دهد (رنجبر و دیگران، 1390).

تاب آوری از مشکلات روانشناختی بین نوجوانان و جوانان جلوگیری کرده و آن­ها را در برابر تأثیرات روانشناختی رویدا­د های مشکل­زا، مصون نگه می­دارد ( بین کوآرت[11]، 2009).

محققان بسیاری در پی شناسایی عوامل مؤثر در تاب آوری بوده­اند. فرض بر این است که عوامل حمایت کننده­ایی وجود دارند که می­توانند واکنش به تجارب استرس­زا و بلایای مزمن را تبیین کند (فراسر، ریچمن و گالنیسکی[12]، 1999). عوامل بسیاری در تاب آوری فرد در برابر مشکلات دخیل هستند که از آن جمله می­توان به عوامل فردی، عوامل خانوادگی (ساختار خانواده و حمایت خانواده) و عوامل اجتماعی (حمایت اجتماعی) اشاره کرد (لافرومویس و دیگران[13]، 2006).

خانواده به عنوان یکی از اساسی­ترین نهاد­های اجتماعی، نخستین و مهم­ترین عامل اساسی شکل­گیری شخصیت کودک و پایه گذار ارزش­ها و معیار­های فکری او بوده است و نقش مهمی در تعیین سرنوشت آینده او دارد. شیوه­ها یا روش­هایی که والدین بر اساس آن­ها فرزندان خود را تربیت می­کنند مانند پذیرش و طرد، آزاد­گذاری یا محدود­سازی و نظایر آن­ها در شکل­گیری رشد و تکامل کودک در سنین اولیه زندگی و خصایص بعدی شخصیت و رفتار تأثیر فراوان و عمیقی دارد.

دیانا بامریند[14]، سبک­های فرزندپروری را به سه دسته تقسیم کرده است:

1- سبک‌ پرورشی مقتدرانه[15] 2-  سبک‌ پرورشی مستبدانه [16] 3-  سبک پرورشی سهل­گیرانه[17]

سبک­های پرورشی مستبدانه می‌تواند بسیار سفت و سخت باشد. در این روش مجموعه­ای دقیق از قوانین و انتظارات وجود دارد و در مقابل نیاز به اطاعت محض است. سبک پرورشی مقتدرانه  متکی بر توان‌بخشی مثبت و استفاده نادر از مجازات است. تحقیقات نشان می­دهد که این سبک مفید­ترین روش پرورش کودک است. سبک پرورشی سهل­گیرانه براساس مسامحه بوده روش محبوب طبقه متوسط است. گرایش کمی به مجازات و یا قوانین در این سبک وجود دارد و بچه­ها آزاد از محدودیت­های خارجی هستند (برک[18]، 2007؛ ترجمه سیدمحمدی، 1390).

گروتبرک[19] (2000) معتقد است که والدین و مراقبان کودک می­توانند شرایطی را برای افزایش تاب آوری کودک فراهم آورند. وی عشق و علاقه و بیان عقاید و باز بودن و تعامل میان اعضای خانواده را در تاب آوری مؤثر می­داند. همچنین، گریل[20] (1993) با تمرکز بر عوامل خانوادگی مؤثر بر تاب آوری دریافت که کودکانی که در برابر فشار و استرس مقاوم هستند والدینی دارند که آن­ها با روش­های تربیتی مثبت برخورد کرده­اند و با زندگی کودکشان در گیر هستند راهنمایی های بهتر و بیشتری را به آن­ها ارائه می­دهند.

از جمله مسائلی که در حوزه تاب آوری مطرح است نقش ویژگی­های شخصیتی است. بر اساس مدل انتخاب- مقابله افتراقی (بلوگر و زوکرمن[21]، 1997) راهبرد­های مقابله­ای مورد استفاده در رویارویی با تنش تعیین کننده پیامد­های مثبت و منفی هستند و نوع راهبرد­های مقابله­ای انتخاب شده به ویژگی­های شخصیتی افراد بستگی دارد. در نتیجه از آن­جا که ویژگی­های شخصیتی خاص افراد به کارگیری راهبرد­های مقابله­ای متفاوت را ترغیب می­کنند، افراد به صورت متفاوت به تنش پاسخ
می­دهند (بارتلی و روش[22]، 2011).

اینگونه به نظر می­رسد که خانواده­ها با شیوه­ها تربیتی گوناگون که بر فرزندان خود اعمال
می­کنند و همچنین افراد با شخصیت متفاوتی از توانایی ، از مقاومت و تحمل غیر همسانی در شرایط سخت و پرخطر برخوردار می­شوند که این امر سلامت روان آنان را تحت تأثیر قرار می­دهد. با توجه به موضوعات بیان شده، مسئله اساسی در پژوهش حاضر آن است که آیا بین شیو­ه­های فرزند پروری و ویژگی­های شخصیت با تاب آوری در دوره نوجوانی رابطه وجود دارد.

 

1-3 ضرورت

 پژوهش

 

چکیده فارسی

هدف از این مطالعه تعیین رابطه­ی شیوه­های فرزند­پروری و ویژگی­های شخصیت با تاب آوری در دوره نوجوانی بود. جامعه­ی آماری پژوهش دانش آموزان دختر دوره متوسطه ناحیه یک خرم آباد سال تحصیلی 1392- 1393 بودند. نمونه شامل 200 دانش آموز بود که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله­ای از میان دانش آموزان دختر دبیرستان­های ناحیه یک خرم آباد انتخاب شدند. داده ها با استفاده از پرسش­نامه شیوه­ فرزند­پروری بامریند (1973)، پرسش­نامه ویژگی­های شخصیتی نئو (کاستا و مک کری، 1992) و مقیاس تاب آوری کونور- دیویدسون (2003) جمع آوری شد. داده­های پژوهش با روش­های ضریب هبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغییری تجزیه و تحلیل گردید. نتایج نشان داد که 8/2 دصد از تغییرات در متغییر تاب آوری به وسیله شیوه های فرزندپروری پیش بینی می شود. بین شیوه های فرزندپروری با تاب آ.ری رابطه خطی معنی دار وجود دارد. آزمون t برای معنی داری ضرایب رگرسیون نشان داد که از بین شیوه های فرزندپروری فقط شیوه فرزندپروری مقتدرانه با تاب آوری رابطه معنی دار  دارد. ضریب غیر استاندارد رگرسیون 212/0= b که در سطح کمتر از 05/0 معنی دار است.

کلمات کلیدی: شیوه­های فرزندپروری، ویژگی­های شخصیت، تاب آوری، نوجوانی

 

فصل اول

کلّیات پژوهش

 

1-1 مقدمه

تاب آوری[1] یکی از مفاهیم و سازه­های بهنجار مورد توجه و مطالعه­ی روانشناسی مثبت­گرا است و غالب پژوهش­های مربوط به تاب آوری در حوزه روانشناسی تحولی انجام شده است (لاتار و چیچتی[2]، 2000؛به نقل از بشارت، 1387). تاب آوری به عنوان حفظ سلامتی و عملکرد موفقیت آمیز و سازگاری با یک بافت و موقعیت تهدید­آمیز تعریف می­شود (گارمزی[3]، 1993). تاب آوری به عنوان میزان توانایی فرد در تطابق در شرایط ناگوار تعریف شده است که شامل شایستگی فرد، اعتماد به نیروهای درونی، پذیرش تغییرات به عنوان عامل مثبت و تأثیرات معنوی می­شود (کونور[4]، 2003).

از نظر کورنن[5] (2007) اگر چه تاب آوری تا حدودی یک ویژگی شخصیتی و تا حدود دیگر نیز نتیجه تجربه­های محیطی افراد است ولی انسان­ها قربانی محیط یا وراثت خود نیستند. افراد می­توانند تحت آموزش قرار بگیرند تا ظرفیت تاب آوری خود را به وسیله آموختن برخی مهارت­ها افزایش دهند. یکی از سازه­هایی که در تاب آوری تأثیر دارد عوامل خانودگی و تفاوت­های فردی است (خزائلی، 1386).

رشد شخصیت و بهداشت روانی و جسمی ما با توانایی برقراری ارتباط رابطه دارد و یک رابطه نارسا، می­تواند سلامت جسمی و روانی شخص را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین اگر در خانواده تنش بین اعضا وجود داشته باشد، کودک در یافتن هویت خویش، ایجاد روابط مطلوب با دیگران، مقابله صحیح با فشار­های روانی و رشد سالم روانی و رفتاری دچار مشکل خواهد شد (افروز، 1386)، زیرا محیط خانواده یکی از عوامل اساسی شکل گیری شخصیت کودک و اولین بذر تکوین رشد فردی و پایه و اساس بنای شخصیت آدمی است و کودک در بیشتر حالات خود، مقلّد پدر و مادر و رفتار آن­ها است (احدی، 1380). بنابراین بسیاری از ویژگی­های شخصیت کودک تحت تأثیر ویژگی­های شخصیت والدین و شیوه­ی فرزند­پروری آن­ها است (لیل آبادی، 1375).

از طرف دیگر کودکان در فرآیند رشد خود، دوره­ی نوجوانی را پیش رو دارند. دوره­­­ی نوجوانی بحرانی­ترین دوره برای سازندگی شخصیت است. از نظر تحولی، این دوره، دوره­ی شکل­گیری و آماده شدن است و نوجوانان در این دوره در پی کشف و آزمون ظرفیت­های خود می­باشند.

با توجه به موارد بیان شده، پژوهش حاضر به دنبال بررسی رابطه­ی تاب آوری با شیوه­های فرزند­پروری و ویژگی­های شخصیت در دوره نوجوانی می­باشد.

 

1-2 بیان مسئله

یکی از موضوعات مطرح در روانشناسی مثبت[6] تاب آوری است. تاب آوری جایگاه ویژه­ای در
حوزه­های روانشناسی خانواده و بهداشت روانی دارد (کمبل- سلیس، کوهان و استین[7]، 2006).

گارمزی و ماسن[8] (1991) تاب آوری را به عنوان نوعی فرآیند، توانایی یا پیامد سازگاری موفقیت­آمیز با داشتن موقعیت تهدید کننده تعریف کرده­اند. به عبارت دیگر، تاب آوری عاملی است که به افراد در رویارویی و سازگاری با موقعیت­های سخت و تنش­زای زندگی کمک می­کند (ایزدیان، امیری، جهرمی و حمیدی، 2010)، افسردگی را کاهش می دهد (وایت، درایور و وارن[9]، 2010)، توانایی سازگاری با درد (اسمیت و دیگران[10]، 2009) و کیفیت زندگی را افزایش می­دهد (رنجبر و دیگران، 1390).

تاب آوری از مشکلات روانشناختی بین نوجوانان و جوانان جلوگیری کرده و آن­ها را در برابر تأثیرات روانشناختی رویدا­د های مشکل­زا، مصون نگه می­دارد ( بین کوآرت[11]، 2009).

محققان بسیاری در پی شناسایی عوامل مؤثر در تاب آوری بوده­اند. فرض بر این است که عوامل حمایت کننده­ایی وجود دارند که می­توانند واکنش به تجارب استرس­زا و بلایای مزمن را تبیین کند (فراسر، ریچمن و گالنیسکی[12]، 1999). عوامل بسیاری در تاب آوری فرد در برابر مشکلات دخیل هستند که از آن جمله می­توان به عوامل فردی، عوامل خانوادگی (ساختار خانواده و حمایت خانواده) و عوامل اجتماعی (حمایت اجتماعی) اشاره کرد (لافرومویس و دیگران[13]، 2006).

خانواده به عنوان یکی از اساسی­ترین نهاد­های اجتماعی، نخستین و مهم­ترین عامل اساسی شکل­گیری شخصیت کودک و پایه گذار ارزش­ها و معیار­های فکری او بوده است و نقش مهمی در تعیین سرنوشت آینده او دارد. شیوه­ها یا روش­هایی که والدین بر اساس آن­ها فرزندان خود را تربیت می­کنند مانند پذیرش و طرد، آزاد­گذاری یا محدود­سازی و نظایر آن­ها در شکل­گیری رشد و تکامل کودک در سنین اولیه زندگی و خصایص بعدی شخصیت و رفتار تأثیر فراوان و عمیقی دارد.

دیانا بامریند[14]، سبک­های فرزندپروری را به سه دسته تقسیم کرده است:

1- سبک‌ پرورشی مقتدرانه[15] 2-  سبک‌ پرورشی مستبدانه [16] 3-  سبک پرورشی سهل­گیرانه[17]

سبک­های پرورشی مستبدانه می‌تواند بسیار سفت و سخت باشد. در این روش مجموعه­ای دقیق از قوانین و انتظارات وجود دارد و در مقابل نیاز به اطاعت محض است. سبک پرورشی مقتدرانه  متکی بر توان‌بخشی مثبت و استفاده نادر از مجازات است. تحقیقات نشان می­دهد که این سبک مفید­ترین روش پرورش کودک است. سبک پرورشی سهل­گیرانه براساس مسامحه بوده روش محبوب طبقه متوسط است. گرایش کمی به مجازات و یا قوانین در این سبک وجود دارد و بچه­ها آزاد از محدودیت­های خارجی هستند (برک[18]، 2007؛ ترجمه سیدمحمدی، 1390).

گروتبرک[19] (2000) معتقد است که والدین و مراقبان کودک می­توانند شرایطی را برای افزایش تاب آوری کودک فراهم آورند. وی عشق و علاقه و بیان عقاید و باز بودن و تعامل میان اعضای خانواده را در تاب آوری مؤثر می­داند. همچنین، گریل[20] (1993) با تمرکز بر عوامل خانوادگی مؤثر بر تاب آوری دریافت که کودکانی که در برابر فشار و استرس مقاوم هستند والدینی دارند که آن­ها با روش­های تربیتی مثبت برخورد کرده­اند و با زندگی کودکشان در گیر هستند راهنمایی های بهتر و بیشتری را به آن­ها ارائه می­دهند.

از جمله مسائلی که در حوزه تاب آوری مطرح است نقش ویژگی­های شخصیتی است. بر اساس مدل انتخاب- مقابله افتراقی (بلوگر و زوکرمن[21]، 1997) راهبرد­های مقابله­ای مورد استفاده در رویارویی با تنش تعیین کننده پیامد­های مثبت و منفی هستند و نوع راهبرد­های مقابله­ای انتخاب شده به ویژگی­های شخصیتی افراد بستگی دارد. در نتیجه از آن­جا که ویژگی­های شخصیتی خاص افراد به کارگیری راهبرد­های مقابله­ای متفاوت را ترغیب می­کنند، افراد به صورت متفاوت به تنش پاسخ
می­دهند (بارتلی و روش[22]، 2011).

اینگونه به نظر می­رسد که خانواده­ها با شیوه­ها تربیتی گوناگون که بر فرزندان خود اعمال
می­کنند و همچنین افراد با شخصیت متفاوتی از توانایی ، از مقاومت و تحمل غیر همسانی در شرایط سخت و پرخطر برخوردار می­شوند که این امر سلامت روان آنان را تحت تأثیر قرار می­دهد. با توجه به موضوعات بیان شده، مسئله اساسی در پژوهش حاضر آن است که آیا بین شیو­ه­های فرزند پروری و ویژگی­های شخصیت با تاب آوری در دوره نوجوانی رابطه وجود دارد.

 

1-3 ضرورت پژوهش