توجه خاص به فضاهای باز و شفاف، حرکت ها و چرخش ها و دیدها، حضور در فضاهای باز و بسته عمومی و درمعرض دید قرار دادن فعالیت های بهره برداران مجموعه به رهگذران و به رخ کشیدن پویایی مرکز، از نکاتی است که در همه بخش های پروژه لحاظ شده است.

در بخش مطالعات این رساله از منابع مختلف کتابخانه ای بهره گرفته ایم که از مهمترین آن ها می توان به کتابخانه دانشکده هنرهای زیبا، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، کتابخانه دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهیدبهشتی، کتابخانه ملی و مرکز اسناد ایران و …. اشاره نمود.

تحقیقات محلی نیز که مربوط به بررسی فرهنگ مردم محله مورد مطالعه و آسیب های اجتماعی ای که با آن دست و پنجه نرم می کنند بوده، از طریق مصاحبه حضوری و پرکردن پرسشنامه در محله و نیز با مسئولان و متخصصین امر صورت گرفته است.

اطلاعاتی از قبیل سایت، کروکی، عکس و … نیز با حضور در محل برداشت شده است.

اطلاعات مربوط به مطالعات استان هرمزگان، شهر بندرعباس و محله شاه حسینی، از قبیل اطلاعات مربوط به پیشینه تاریخی و اقتصاد و اقلیم و ….از طریق ادارات ذیربط چون اداره مسکن و شهرسازی، معاونت برنامه ریزی استانداری، شهرداری، اداره هواشناسی و …..احصاء شده است.

در نهایت و پس از احصاء معضلات و آسیب های اجتماعی محله و با عنایت به مبانی نظری گردآوری شده برای ارائه بهترین گزینه در راستای تولید برنامه راهبردی در جهت حل مسأله و پاسخ به فرضیه های پژوهش و کاهش آسیب های اجتماعی محله، از روش «ماتریس تهدیدات، فرصت‌ها، نقاط ضعف و نقاط قوت» بهره برده ایم.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- بیان مسأله

امروزه موضوع امنیت شهری، یكی از مسائل مهم در شهرها می باشد. عوامل متعددی در ایجاد شهر امن موثر می باشند. یك عامل موثر در امنیت شهری، پیشگیری از جرم و ناهنجاری اجتماعی است. با توجه به مطالعات صورت گرفته، عوامل اجتماعی مانند فقر، بیكاری، ناهماهنگی اجتماعی، میزان بالای جمعیت جوان و … باعث ایجاد محیطی مستعد و در معرض جرم و ناهنجاری رفتاری می شود، اما فاكتورهای اجتماعی تنها عوامل و جنبه های تعیین كننده جرائم و ناهنجاری های اجتماعی نیستند، طرح و كالبد فیزیكی فضا، نقش مهمی در توسعه یا پیشگیری از جرم و ناهنجاری دارد.(  خاموشی،1387:7)

در آغاز سده ی 21 ،دوره جدیدی از حیات بشر آغاز شده و ناشناس ماندن، بیگانگی اجتماعی، بی خبری، فقر فرهنگی و نداشتن امنیت روانی یا پشتوانه های اجتماعی از پدیده هایی بوده كه موجبات دل مشغولی بیشتر جامعه شناسان گردیده! آنچه كه در شرایط حاضر در شهرهای كشور و از جمله شهر بندرعباس مطرح است، اینست كه از زمان تغییر تركیب جمعیتی شهرها و متراكم شدن آن ها، شاهد نوعی تغییرات در روابط همسایگی و محلی بوده ایم. به عبارت دیگر مهاجرت از نقاط مختلف كشور و ساكن شدن در یك محله از یك سو سبب بروز  اختلاط فرهنگی شده و از سویی دیگر انگیزه ها برای تماس و ارتباط بین همسایگان را از بین برده است. معضل دیگر شهرهای امروز بافت های فرسوده پراكنده در سطح شهر است – بافت مساله دار شهری و بافتی كه با معضلات چندی دست و پنجه نرم می كند- كه این امر نهایتا منجر به كاهش منزلت اجتماعی و اعتبار محله در نزد ساكنین شهر می شود.

همه این مسائل می تواند زمینه ساز   آسیب های اجتماعی ای چون فرار ، طلاق ، اعتیاد ، خشونت ، روسپیگری و … که می توان از آنها به عنوان انحراف از هنجارهای اجتماعی نام برد و دیگر مشکلات و بزهکاری ها شوند. هنگامی که انحراف و بزهکاری در افراد جامعه رخ می نماید ، عوارض آن محدود به فرد نمانده، بازتاب آن به جامعه باز خواهد گشت و گاه حتی به یک جامعه نیز محدود نمی ماند. تاثیر ناهنجاری براساس نوع فرهنگ و میزان پایبندی افراد به آن فرهنگ متفاوت بوده و می تواند گاه به سرعت با الگوسازی به صورت یک اپیدمی نمایان شود.

یکی از راه حل های مناسب که امروزه مورد اجماع عالمان اجتماعی است، پدید آمدن حرکت های اجتماعی با مشارکت محله هاست که سبب بالا رفتن تعلق اجتماعی شهروندان می شود. هر گونه اقدامی که منجر به بالا رفتن توانمندی اجتماعی و فرهنگی شهروندان خصوصـا در سطح محـلات گردد، می تواند نتایج مثبتی در کاهش آسیب های اجتماعی به دنبال داشته باشد و طرح حاضر نیز در واقع به دنبال دستیابی به چنین نتایجی در سطح یكی از محلات قدیمی و فرسوده شهر بندرعباس به نام محله شاه حسینی است.

بر همین اساس است که تشکیل مجموعه‌ای با عنوان مركز محله براساس ضوابط محله‌ای می‌تواند مشارکت مردم در امور فرهنگی و اجتماعی را به همراه داشته باشد و همچنین با ارائه آموزش های مورد نیاز و حتی برگزاری دوره های فنی و حرفه ای در این مركز به افزایش سطح فرهنگ عمومی و توانمندی گروه های مختلف ساكن در محله كمك نماید.

این مركز می تواند و باید پذیرای گروه های مختلف اجتماعی و سنی جامعه ساكن در محله باشد، به این منظور و برای ترغیب اهالی به آمدن به این مركز و حتی در پایین ترین سطح گذران اوقات فراغتشان در آنجا و داشتن تعامل با هم محله ای های خود، باید كاربری های تفریحی و تجاری متنوع فرهنگی را نیز در مجموعه گنجاند!

در مرکز محله می توان با یك برنامه ریزی اساسی به تجمع دوستان، عدالت اجتماعی،تاثیرپذیری، نظارت و تقویت انسجام اجتماعی، همفكری و مشاوره تخصصی و ارائه راهكارهای موثر در كاهش آسیب های اجتماعی دست یافت و در بالاترین سطح هدف مطلوب این است كه محله به پایداری اجتماعی برسد. بنابراین سئوال اصلی این تحقیق آن است که “آیا طراحی یك مركز فرهنگی- اجتماعی – تفریحی در محله می تواند گام موثری در راستای كاهش آسیب های اجتماعی آن محله بردارد؟”

2-1- ضرورت و اهمیت تحقیق

این مطلب را هم بخوانید :

آسیب های اجتماعی در مفهوم عام خود کم و بیش در کلیه جوامع بشری نمود دارند و این مسایل به هر مقیاس و اندازه ای که در جامعه وجود داشته باشند، دربردارنده ی هزینه های فردی و اجتماعی در شرایط کنونی و آینده خواهند بود. علاوه بر هزینه های مستقیمی که این پدیده های اجتماعی به دنبال دارند، هزینه های غیرمستقیمی چون تأثیرگذاری در فرایند تولید و خدمات، آلوده کردن محیط اجتماعی، فراهم سازی زمینه انحراف نسل جدید و نیز هزینه های درمان، پیشگیری و… که بر دوش جامعه گذاشته می شود را به دنبال خواهد داشت و از همه مهم تر بنیان خانواده ها را به عنوان ستون و اساس جامعه به خطر خواهد انداخت. با توجه به جایگاه این پدیده ها و هزینه های آن، پرداختن بدان امری ضروری است.

یكی از عوامل مؤثر در وقوع جرم، محیط اجتماع و زندگی است و بررسی موضوعاتی همچون كیفیت و نحوه معماری مسكن و چگونگی شهرسازی در جوامع و شهرهای مختلف یك كشور و یا محله‌های متفاوت یك شهر مبین تأثیرگذاری محیط بر بزهكاری است. نوع و كیفیت معماری و شهرسازی در كاهش یا افزایش وقوع جرایم تأثیر بسیاری دارد؛ هرچند در تصویب قوانین به این موضوع توجه چندانی نشده