در بین‌این شبکه‌های متعدد تعدادی هستند که گوی رقابت را از سایرین ربوده‌اند و بیشترین کاربران را در سرتاسر دنیا به خود اختصاص داده‌اند.

شبکه‌های فیس بوک، توییتر، وایبر، لاین، تانگو از جمله شبکه‌های پر مخاطب در جهان و در کشور ما می‌باشند.در کشور ما هم‌این شبکه‌ها با گرایش بی‌نظیری از طرف مخاطبان شبکه‌های اجتماعی مواجه شده‌اندو‌این در حالی است که شبکه‌های بومی‌و‌ایرانی مانند قاصدک وکلوپ در‌ایران وجود دارند که با توجه به همگونی بیشتر به فرهنگ‌ایرانی، اما مورد گرایش قرار نگرفته‌اند.

اما بواقع چه عاملی باعث عدم گرایش از شبکه‌های اجتماعی بومی شده است. شبکه‌هایی که از نظر امکانات تفاوت چشمگیری با نوع مشابه خارجی خود ندارند اما در میزان مخاطبانشان تفاوت چشمگیری را دارند.در‌این تحقیق سعی شده است که عوامل موثر بر عدم گرایش عمومی‌به شبکه‌های اجتماعی بومی‌ر بین کاربران‌اینترنتی شبکه‌های اجتماعی منطقه 2 تهران بررسی شود.

1-3 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق:

قدرت شبکه‌های اجتماعی و گستردگی‌این شبکه‌ها در حالی که هزینه‌های نسبتا کمی‌ در مقابل رسانه‌های دیگری مانند تلویزیون دارند، توجه بسیاری از صاحبان رسانه‌ها و نظریه پردازان علوم ارتباطات را به خود جلب کرده است.این رسانه‌ها که روز بروز در حال پیشرفت و رشد هستند و به امکاناتشان افزوده می‌شود، توانسته‌اند مخاطبان انبوهی را به خود جلب کنند. بعنوان مثال در ارتباطات روزمره همه ما با واژه‌هایی مانند صفحه شخصی یا عضویت در فیس بوک، وایبر، لاین و … از طرف دیگران روبرو شدیم و یا شاید خود در‌این شبکه‌ها عضو هستیم.

نکته مهم و قابل تامل‌اینجاست که در‌این بین جایگاه شبکه‌های اجتماعی بومی کجا قرار دارد؟ چند در صد از کاربران‌ایرانی شبکه‌های اجتماعی از شبکه‌های داخلی استفاده می‌کنند؟ و چرا صاحبان رسانه‌ها و سیاستمداران و تصمیم گیرندگان عرصه ارتباطات از قدرت شبکه‌های داخلی و احیاء آنها غافل هستند؟

در کنار موارد فوق بحث فیلترینگ تعدادی از شبکه‌های اجتماعی خارجی مطرح است که با وجود آن همچنان بر مخاطبانشان در‌ایران افزوده می‌شود و نکته دیگر نگرانی بسیاری از والدین‌ایرانی از عضویت فرزندانشان در‌این شبکه‌هامی‌باشد که نوعی تهدید برای آنها محسوب می‌شود.

در‌اینجا اهمیت شبکه‌های اجتماعی بومی بیشتر از پیش مشخص می‌شود، اگر‌این شبکه‌ها رونق گرفته و توجه مخاطبان‌ایرانی را به خود جلب کنند می‌توان محیطی امن و اخلاقی را همراه با امکانات مشابه‌ایجاد نمود و میتوان از فرهنگ بومی‌و ارزشهای اخلاقی هم به نوعی حراست کرد. اما تا کنون شبکه‌های اجتماعی بومی بطور گسترده نتوانسته‌اندتوجه مخاطبان‌ایرانی خود راجلب کنند و عرصه را برای شبکه‌های اجتماعی خارجی خالی کرده‌اند.

دغدغه والدین، نگرانی برنامه‌ریزان و سیاستمداران، نشر اطلاعات شخصی در خارج از کشور و لزوم‌ایجاد فضای کسب و کار برای تولید‌کنندگان محتوا و برنامه‌های کاربردی بومی‌و بسیاری از مسائل امنیتی و حقوقی‌ایجاد می‌کند، که محققان در زمینه‌این موضوع که چرا کاربران‌ایرانی به سمت شبکه‌های ارتباطی بومی‌نمی‌روند، تحقیقی جامع انجام دهند. ما نیز بنا داریم در یک جامعه کوچک آماری علل عدم گرایش به شبکه‌های بومی‌و‌اینکه چه سازوکارهائی می‌تواند زمینه ورود به‌این شبکه‌ها را برای کاربران‌ایرانی جذاب‌‌تر نماید را بررسی کنیم.

1–4 مرور ادبیات و سوابق مربوطه:

الف:تحقیقات داخلی:

با توجه به‌اینکه موضوع تحقیق جدید می‌باشد، تحقیقات کمی‌ در‌این زمینه انجام شده است . در ذیل به اهم آنهامی‌پردازیم:

• تحقیقی با عنوان دلایل گرایش کاربران‌ایرانی از فیس بوک و وی چت و وایبر توسط مصطفی اقلیمارئیس انجمن علمی‌مددکاران اجتماعی‌ایران و استاد دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و همچنین دکتر مصطفی فروتن روان‌شناس و محقق علوم رفتاری انجام شده است، در‌این تحقیق که روی جامعه آماری 320 نفره از دانشجوها و محصلان انجام گرفته است(حدود 83 درصد از آنها بین سنین 13 تا 35 ساله بودند) درباره دلایل گرایش آنها به فضاهای مجازی‌این اطلاعات به دست آمده که یکی از بزرگترین دلایل آنها برای عضویت در‌این شبکه‌ها فقدان فضای واقعی گفت وگو بود. یعنی‌این که آنها هیچ فضایی نداشتند که به صورت واقعی بتوانند با دیگران به تبادل نظر بپردازند. یکی دیگر از‌این دلایل گرانی تفریحاتی بود که وجود داشت، امروزه با‌این بلیت‌های سینما و تئاتر و فضاهای ورزشی، بسیاری از افراد نمی‌توانند از‌این امکانات استفاده کنند و بنابراین، اوقات فراغتشان را در شبکه‌های مجازی سپری می‌کنند. یکی دیگر از مهمترین دلایل به آموزش‌های اشتباهی که والدین به فرزندانشان می‌هند برمی‌گردد. معمولا باید و نبایدهایی که به فرزندان می‌شودمی‌گویند با دوستانت بیرون نرو و در خانه بمان، که همین کار فرزندان را منزوی کرده و به سمت‌این شبکه‌ها سوق می‌هد. بیکاری، کنجکاوی، تاثیر گروه همسالان و داشتن هزینه مناسب به نسبت سایر وسایل ارتباطی هم در گرایش افراد به استفاده از‌این فناوری‌ها بسیار تاثیر دارد.
• تحقیقی با عنوان تحلیل کتابخانه‌ای در حوزه شبکه‌های اجتماعی دز سال 1390 توسط محمد آزادنیا و مریم رعیت علی آبادی انجام شده است كه در آن ادبیات شبكه‌های اجتماعی شامل تعاریف، طبقه‌بندی و غیره مورد بررسی قرار می‌گیرد. سپس شبكه‌های اجتماعی مهم در سطح داخلی و جهانی شناسایی و بررسی شده و بر اساس انواع شبكه‌های اجتماعی، دسته بندی می شوند. در ادامه كار تحلیل فنی شبكه‌های اجتماعی از دو منظر ویژگیهای شبكه و نیازمندیهای فنی مورد بررسی قرار می‌گیرد كه در بعد اول، ویژگی‌های ساختاری شبكه و زمینه‌های پژوهشی مهم در این حوزه مطرح می‌شود و در بعد دوم به بررسی و كاوش پیرامون دلایل رشد و موفقیت یك شبكه اجتماعی می‌پردازد تا بوسیله آن بتوان توجه تعداد قابل قبولی از كاربران را به وب سایت شبكه اجتماعی جلب نموده و انگیزه لازم را برای تداوم كاربری آنان ایجاد نماید. بدین منظور 20 شبكه اجتماعی ایرانی و 80 شبكه اجتماعی خارجی شناسایی و مورد بررسی قرار گرفته و شبكه‌های داخلی و خارجی متناظر در یك تحلیل مقدماتی تعیین شده‌اند . هدف از ایجاد این تناظر، شناخت شكافهای موجود بین شبكه‌های داخلی و خارجی با هدف ارتقاء و ابقاء شبكه‌های داخلی می‌باشد. سپس، عوامل موفقیت شبكه‌های اجتماعی در یك چارچوب تحلیل نظری و از دو منظر مختلف مورد بررسی قرار گرفته و شناسایی می‌شوند. چارچوب نظری به دو بخش تقسیم شده است. منظر كسب و كار و منظر كاربر. در منظر كاربر، عواملی كه به جذب كاربران منجر
• 
•  شده‌اند بررسی می‌شوند. در این بخش چندین مدل مختلف پذیرش و انطباق فناوری برای شناسایی شاخص‌های تاثیر گذار در موفقیت از دیدگاه كاربران استفاده شده و روش Tiger pleasure برای شناسایی شاخص‌های محرك و ریشه‌ای در استفاده كاربران از شبكه و ابقاء آنان مورد بررسی قرارگرفته است. منظر كسب و كار، عوامل موفقیت شبكه اجتماعی را بعنوان یك سازمان تجاری مورد بررسی قرار می‌دهد. تئوری تكامل سازمان و مدل كسب و كار STOF بعنوان چارچوب تئوری برای منظر كسب و كار بكارگرفته شده است. سپس دیدگاه متخصصین برای شناسایی شاخص‌های تاثیرگذار در موفقیت شبكه اجتماعی در فازهای مختلف چرخه عمر آن استفاده می شوند. در نهایت به منظور استفاده بهینه از شاخص‌های موفقیت استخراج شده، كلیه آنها از 4 منظر مختلف طبقه بندی و ارائه خواهند گردید.
• تحقیقی با عنوان نقش شبکه‌های اجتماعی بر هویت (مطالعه موردی روی فیس بوک و کاربران کرد) در سال 1390توسط خانم رویا حکیمی‌انجام شده است که از نظریه جهانی ـ محلی شدن رابرتسون استفاده شده است که با گسترش فضای مجازی و شکل‌گیری شبکه‌های اجتماعی بیش از پیش رواج پیدا کرده است. هدف از قراردادن هویت کردی در پیوند با جهانی شدن‌این بوده است که نشان داده شود هویت کردی در عصر جهانی شدن، هویتی جهانی ـ محلی است و بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است. به عبارتی، برای قوم کرد، جهانی شدن و گسترش شبکه‌های مجازی، همراه با محلی شدن هویت بوده است.روش تحقیق، روش کیفی مصاحبه آنلاین و الکترونیکی است که به دلیل در دسترس نبودن افراد مورد مطالعه انتخاب شده است. انتخاب فیس‌بوک نیز به دلیل بالا رفتن محبوبیت وتعداد کاربران آن و از جمله کاربران کرد بوده است. نتایج بدست آمده نشان می‌هد که جهانی شدن برای قومیت‌ها تعریف جهانی ـ محلی شدن دارد و برای کردها باعث شکل گیری یک کشور مجازی می‌شود که در آن می‌توانند حاکمیت سیاسی و فرهنگی داشته باشند به طوری که فیس بوک توانسته است نقش عمده‌ای در بازنمایی هویت کردها در جهان داشته باشد و از‌این راه به یافتن دوستان و همفکران کرد و غیر کرد کمک شایانی کرده است.
• تحقیقی با عنوان فضای سایبرینگ و هویت اجتماعی که در سطح خانواده، گروه همالان و جامعه در رساله میثم دوران انجام شده است.بخش عملی‌این پژوهش در قالب طرحی مقطعی به روش شبه آزمایشی مورد بررسی قرار گرفته است.بررسی نتایج تحقیق رابطه معناداری را میان تجربه، فضای سایبرینگ و هیچ یک از سه سطح هویت اجتماعی پاسخگویان آشکار نساخت(تربیت مدرس 1381).

ب-تحقیقات خارجی:

تحقیقی توسط سایت‌اینترنتی نشنال جیوگرافیک در پاییز 1998 انجام شد که نشان داد که استفاده از‌ایمیل جایگزین روابط واقعی اجتماعی نشده است، بلکه به عنوان شکل جدیدی از رابطه به روابط رودررو، تلفن نامه اضافه شده است.

1–5 چارچوب نظری تحقیق

با توجه به ماهیت و فرضیه‌های پژوهش از نظریات ذیل در‌این پژوهش استفاده شده است.

1-5-1 نظریه استفاده و خوشنودی(الیهو کاتز)

شاید بتوان گفت که استفاده از شبکه‌های اجتماعی نوعی نیاز را که در مخاطب وجود دارد وارضا نشده است را ارضا می‌کند.نیازهایی در هر یک از ما وجود دارد که بصورت نهفته می‌باشدواین رسانه‌هاآنها را آشکار کرده و در نهایت به آنها پاسخ می‌هند.در‌این زمینه میتوان از نظریه استفاده و خوشنودی الیهو کاتز استفاده کردکه تاکید آن بر ارضا نیازهای سرکوب شده مخاطبان می‌باشد.

باور به‌اینکه استفاده از رسانه به خرسندی‌ها، نیازها، آرزو یا انگیزهای تک تک مخاطبان بستگی دارد، دارای قدمتی طولانی است. انواع اصلی نیازهای افراد عبارتند از نیاز به اطلاعات، آرامش، همراهی، تفریحیا فرار. هم چنین مخاطبان رسانه‌هایا محتواهایرسانه‌ای را می‌توان براساس‌این گونه وسیع انگیزشی تقسیم بندی نمود. دلبستگی نسبی مخاطبان به رسانه‌های متعدد هم به تفاوت‌های موجود بین خواسته‌ها وخرسندی‌های مورد انتظار آنها مرتبط دانسته شده است (مک کوایل، 1382).

رویکرد استفاده و خشنودی متضمن تغییر کانون توجه از مقاصد ارتباط‌گران به مقاصد دریافت کننده است.‌این رویکرد می‌کوشد، معلوم کند ارتباط جمعی چه کارکردهایی برای افراد مخاطب عرضه می‌کند. “کاتز” (Katz) و “گورویچ” (Gurevitch) معتقدندکه نیازهای مرتبط با رسانه‌ها را در کل رسانه‌ها خلق نکرده‌اند. بیشتر‌این نیازها قبل از ظهوررسانه‌ها وجود داشتند و درست آن است که آنها را دردامنه فراخ تر نیازهای انسانی دید”(سورین وتانکارد، 1381، ص427).

سوال اساسی رویکرد فوقکه مورد نظر ما در‌این پژوهش نیز می‌باشدچنین است: چرا مردم از رسانه‌ها استفاده می‌کنند و آن را برای چه منظوری به کار می‌برند؟ جامعه شناسی کارکردگرایانه، که سعی دارد به کارکردهاییک جزء در جهت اهداف کل جامعه یایک نهاد بپردازد، نگاهی دیگر به رسانه‌ها دارد. در‌این رویکرد، تمامی‌نهادهای موجود در جامعه که یکی از آنها رسانه‌های ارتباط جمعی است، کارکردی برای کل جامعه دارند و هر چه‌این کارکرد در جهت تامین اهداف جامعه و افراد در آن باشد، نشان‌گر عملکرد مثبت‌این نهادهاست. “این رویکرد رسانه‌ها را برآورنده نیازهای گوناگون جامعه می‌انست. نیازهایی نظیر همبستگی، استمرار فرهنگی، کنترل اجتماعی، نیاز به گردش وسیع همه انواع اطلاعات عمومی. فرضیه مذکور، خود مبتنی بر‌این پیش فرض است، که افراد هم رسانه‌ها را برای مقاصدی متناظر به کار می‌برند. از جمله برای کسب راهنمایی، آرامش، سازگاری، اطلاعات و شکل گیری هویت شخص” (مک کوایل، 1382، ص104).

این رویکرد در طی زمان رشد بسیاری داشت تا جایی که در دهه‌های شصت و هفتاد مجدداً کشف و تفصیل شد. کاتز، “بلامر”(Blumer) و “گورویچ” یک مدل از فرایند

این مطلب را هم بخوانید :

پایان نامه مسئولیت مدنی پزشکان:نظریه‌ی خطر نامتعارف گزینشرسانه‌ای را ارایه دادند که مربوط می‌شد به سرچشمه‌های اجتماعی و روان‌شناختی نیازهایی کهانتظارات خاص از رسانه‌های جمعییا سایر منابع را به وجود می‌آورند و منجر به قرار گرفتن مخاطبان در معرض رسانه‌ها (یا اقدام به سایرفعالیت‌ها) می‌شوند و‌این سرانجام به بر آورده شدن نیاز‌ها ودیگر تبعات می‌انجامد” (مک کوایل، 1382، ص105).

در‌این رویکرد و با توجه به تحقیقات انجام شده دسته بندی‌های گوناگونی از نیازهایی که منجر به قرارگرفتن مخاطبان در برابر رسانه‌هامی‌شود، بررسی و مطرح شده است.

در واقع برای بسط‌این رویکرد، می‌توان گفت با رشد روزافزون فن‌آوری‌های نوین رسانه‌ای، مخاطب انتخاب‌گرمی‌تواند در پی ارضای هر نیاز خود دست به گزینش رسانه‌ای بزند. حالا اوست که برای برطرف کردن نیازهایش به سمت رسانه مورد علاقه ی خود می‌رود و‌اینترنت‌این فضای انتخابی رابرای مخاطب خود گشوده‌تر ساخته است.

1-5–2نظریه کاشت:

در میان نظریاتی كه به آثار درازمدت رسانه‌ها پرداخته‌اند، حق تقدم با نظریه كاشت می‌باشد. برنامه تحقیقی در مورد نظریه کاشت توسط جورج گربنر در اواخر 1960 شروع شد و نتایج اولیه آن بوسیله

مصرف در میان دانش آموزان دبیرستانی بدتر شده (7 تا 8 درصد)افزایش یافته است.مذهبی بودن میتواند یک عامل حفاظت کننده و حمایتی در برابر رفتارهای پرخطر از قبیل استعمال سیگار،مصرف الکل،ماری جوانا،و مواد مخدر باشد(سانچزونائو،2008)کلن وارنولد هشدار می دهند که والدین نباید بگزارند انحرافات در نوجوان رسوخ کند، زیرا متاسفانه نوجوانان برای ابتلا به انواع انحرافات مستعدتر از کسب معنویات هستند.(اکبری،1381)البته بر طبق نظریات برخی از اندیشمندان،امروزه،توانایی انتقال باورهای مذهبی به نوجوانان به دلیل بی ثباتی زندگی زناشویی و غلبه پدیده ی دنیایی شدن والدین وجود ندارد(شریفی،1391)کسانی که اعتقادات دینی در آنها پررنگ است از سلامت روانی بالایی برخوردارند و همچنین در خانواده های این افراد مشکلات روحی،اعتیادو دیگر رفتارهای پرخطر کمتر دیده میشود.پس فطرت خداجویانه و نقش اعتقادات دینی بهترین سلاحی است که میتوان به ان مجهز شد.(فغانی،1389) به عبارت دیگر دین،مجموعه ی عقاید،قوانین و دستوراتی است که خداوند متعال برای هدایت بشر فرستاده است.(رحیم زاده،1389)همچنانکه، بسیاری از افراد پناهگاهی در مذهب برای رسیدن به آرامش،امید و معنا جستجو میکنند.(نام آوری،1389)تمامی ادیانی که از صلح و نیکو کاری صحبت میکنند نیز پیروان خود را به حسن خلق،آرامش و صلح جویی دعوت کرده اند .دین اسلام هم برخی از اعمال را که افراد را متضرر میکند ممنوع کرده است ماننداستفاده از الکل،موادمخدر و روابط نامشروع؛ و برطبق نتایج بدست آمده ازتحقیقات ،مردم مذهبی الگوی رفتاری بهتری نسبت به مردم غیرمذهبی نشان میدهند.(همان منبع)

بر طبق موارد ذکر شده،میتوان این طور نتیجه گرفت دین و دینداری در نوع نگرش فرد،باورها و رفتارهای افراد تاثیر گذار است.(دهستانی و همکاران،1391)علی رغم تلاش بسیاری که در دو دهه ی اخیر، در جهت افزایش آگاهی عمومی نسبت به مضرات و خطرات رفتارهای پرخطر صورت گرفته است، همچنان روند این رفتارها ،به ویژه در میان جوانان و نوجوانان فزاینده است. مطالعات هم نشان داده ،بسیاری از رفتارهای پر خطر، از قبیل سیگار کشیدن،مواد مخدر، روابط جنسی نامطمئن، در سنین قبل از 18 سالگی اتفاق می افتد. پژوهش ها، عوامل موثر بسیاری را دررابطه با رفتارهای پرخطرشناسایی و معرفی کرده اند. پژوهش حاضر، با هدف مطالعه رابطه باورهای مذهبی بعنوان عاملی مهم، درکاهش رفتارهای پرخطر انجام می شود.

بیان مسئله:

نوجوانی، یك دوره بحرانی در زندگی است .نوجوانی ،دوره تغییرات سریع فیزیكی، ذهنی و هیجانی است. در این دوران دگرگونیهای جسمی و روانی در كالبد نوجوان پیدا میشود كه خود باعث رفتارها و اعمال خاصی در آنها میشود. شور تجربه عوامل مختلف و جدیدباعث رفتارهای پرخطر در آنها میشود كه سوء مصرف مواد، الكل، سیگار، فرار ازمدرسه، فرار از منزل، خودكشی و رابطه با جنس مخالف از جمله آنها است.بسیاری از نوجوانان سیگاركشیدن، خوردن الكل، مصرف ماری جوانا و موار دیگر را تجربه میكنند، از لحاظ جنسی فعال میشوند و درصد كمتری در دیگر كارهای غیر قانونی درگیر میشوند.

. الگوهای رفتاری مهم، كه می توانند بر سراسر زندگی فرد تأثیر بگذارند، در این دوران شكل می گیرند.قسمتی از فرایند رشدی شکل گیری هویت، خطرجویی است، که، ممکن است به شکل رفتارهای جنسی ناسالم، مصرف الکل، سیگار و سایر مواد، فرار از خانه و مدرسه و رفتارهای خشونت آمیزبروز کند. (محمدخانی،(1386 رفتارهای پرخطر شامل رفتارهایی هستند که زندگی دیگران رامختل کرده و ممکن است به اشخاص و یا اموال آنان آسیب برسانند و معمولاً تحت عنوان بزهکاری نوجوانان دسته بندی می شوند، از جمله تخطی از قانون، نظیر خشونت یا استفاده از سیگار، الکل، مصرف مواد، فرار از مدرسه، روابط نامشروع.

ایران دارای ساخت جمعیتی جوان و نوجوان است. حجم بالایی از افراد جامعه را، نوجوانان و جوانان و حجم وسیعی از مسائل دشواریها و چالش های جامعه را مسائل آنان تشکیل می دهد. آنچه  مسلم است، نوجوانان بیش از سایر گروههای سنی در معرض رفتارهای پرخطر قرار دارند.اگرچه بزرگسالان رفتارهای پرخطر را تجربه میکنند اما نوجوانان آنها را بیشتر انجام میدهند بطوریکه انجام این رفتارها از ابتدای نوجوانی تا میانه آن افزایش می یابد(زاده محمدی و احمدآبادی،1388)طی سال های گذشته نظریه ها و دیدگاه های مختلفی تلاش کرده اند تا تبیین روشنی از علل گرایش نوجوانان به سمت رفتارهای پرخطر ارایه نمایند. علی رغم تلاش های بسیاری که در دودهه اخیر در جهت افزایش آگاهی عمومی نسبت به مضرات و خطرات رفتارهای پرخطر صورت گرفته است، هم چنان با افزایش روز افزون این رفتارها به ویژه در میان جوانان و نوجوانان روبه روهستیم.در حالی كه اخیراً محققان روی جنبه هایی از فعالیت های نوجوانان متمركز شده اند، میزان انجام این رفتارها هنوز باعث نگرانی است. برای بسیاری از نوجوانان درگیری با این رفتارها عواقب طولانی مدت دارند.مصرف الکل، در بین جوانان از جمله رفتارهای پرخطری است که، علاوه بر ایجاد دردسر برای فاعل آن، هزینه های بسیار زیادی را نیز بر جامعه تحمیل کرده و موجب مرگ میلیونها جوان و تحمیل میلیاردها دلار هزینه بر جوامع انسانی می شود. متاسفانه در جامعه ایران، مصرف الکل با وجود حرام بودن در شرع و محکومیت در فرهنگ،درحالی با رشد مواجه است که متخصصین مغز و اعصاب هم نسبت به اثرات سوء الکل برسیستم عصبی ومحیطی هشدار داده اند.(کریمی و همکاران ( 1383.بسیاری ازنوجوانان در مقابله با دشواری ها و بحران دوره نوجوانی دست به این  رفتارها می زنند که سلامت حال وآینده آنان را مورد تهدید قرار می دهد. مصرف مواد، خشونت و رفتارهای جنسی ناایمن، عوامل بسیاری از موارد مرگ و میر در سنین نوجوانی و اوایل بزرگسالی را تشکیل می دهند.در حالیکه بزرگسالان، بیشتر از بیماریهایی چون سرطان، نارسایی قلبی عروقی و دیابت آسیب می پذیرند، موارد تهدید کننده سلامت جوانان و نوجوانان این موارد هستند.

عوامل مختلفی وجوددارد که نوجوان را در گذار سالم از این دوران حساس یاری می کند. از جمله این عوامل، مذهب است.در هیچ دوره ای به اندازه دوره نوجوانی، ارزشها و استانداردهای اخلاقی برای انسان مطرح نمیشود.عقاید مذهبی نوجوانان معمولا در سنین 12 تا 21 سالگی شکل میگیرد و رفتار نوجوان هم به طبع آن از باورهایش نشات میگیرد.پژوهشها نشان داده که افراد با باورهای مذهبی قوی سالم ترند و همچنین باورهای آنان بعنوان یک مانع عمل کرده و جلوی رفتارهای خلاف را میگیرد.اوتینگ و بوویس(1986و1987) و اوتینگ ودونرمایر(1998،1999)، در پژوهشها و مقالات خود، درباره سبب شناسی مصرف مواد مخدر از مذهب

، به منزله یک عامل حفاظت کننده موثر، در پیشگیری از مصرف مواد مخدر نام می برند. به اعتقاد آنان هویت یابی مذهبی به این معنا است که، یک فرد تا چه حد با یک مذهب آمیخته میگردد. هر چه قدر فردی با مسایل مذهبی بیشتر در آمیزد و در فعالیتهای مذهبی مشارکت بیشتری داشته باشد، هویت مذهبی در او قویتر شکل میگیرد.بنابراین نوجوانی، با هویت یابی مذهبی قوی کمتر احتمال دارد که به اعمال انحرافی نظیر مواد دست بزند.(طارمیان،1384)افرادی که دارای نظام ارزشی دینی قوی هستند، براساس اعتقادات و ارزشهای خود عمل میکنند ودر بسیاری از موقعیتهای زندگی بگونه ای عمل میکنند که انگار بر حوادث کنترل دارند و احساس خودکارآمدی بالاتر دارند. بنابراین به نظر میرسدچنین افرادی در مواجهه با مشکلات، کمتر دچار تعارض و تزلزل میشوند، برعکس افرادی که فاقدنظام ارزشی بوده و یا به نظام ارزشی خود پایبند نیستند، احتمال بیشتری دارد که در مواجهه بامشکلات و موانع، رفتارهای سازش نایافته ای بروز دهند.اکثر روانشناسان و صاحبنظران تعلیم و تربیت در اینکه دوره نوجوانی ،دوره رشد احساسات مذهبی است، اتفاق نظر دارند. در تعالیم عالیه اسلام نیز این مسأله ،بطور وضوح مطرح گردیده است رسول اکرم (ص) در حدیثی قلب نوجوانان و جوانان را برای پذیرش دستورات الهی دقیق و فضیلت پذیرتوصیف میفرمایند. به عبارتی دیگر، یکی از مهمترین مسائل ،تربیت نسل جوان دارای روحیه تقوی دینی و مذهبی است، جوانانی که دارای باورهای اصیل اسلامی باشند.

نوجوانان ،خصوصا دختران، که در این تحقیق قصد پژوهش بر روی آنها را داریم از خطر بی اعتقادی مصون نیستند و نیازمند یک عامل حفاظتی مناسب برای مقابله با مخاطرات هستند . اگر باورهای اعتقادی خوبی داشته باشند ،شاید به این مسائل دچار نشوند.  رسیدن به پیشرفت و تعالی نوجوانان و تبدیل شدنشان به افرادی کارآمد در آینده محقق نخواهد شد، مگرآنکه، همواره در کارهایشان عمل به دستورات دین مبین اسلام را سرلوحه کار خود قرار بدهند. با توجه به موارد مذکور، در این پژوهش قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم که، آیا بین باورهای مذهبی و رفتارهای پرخطر دانش آموزان دختر مقطع متوسطه رابطه ای وجود دارد؟

اهمیت وضرورت پژوهش:

هرجامعه ای نسل فردایش را چنان تربیت میکند که خود دوست دارد، آنچنان باشد و آن نسل را بگونه ای آماده مینماید که سعادت و بهروزی را آنچنان که موردنظر اوست، تأمین کند. جامعه ای که فضایل معنوی و اخلاقی را ایده آل وکمال مطلوب میشمارد، طبعاً نظام تعلیم و تربیت خود را جهت رسیدن به این هدف سامان میدهد.در جامعه ما هم اکثریت افراد در گروه سنی زیر 20 سال هستند وضرورت انجام این بررسی برای تدوین راهبردها و مداخله های علمی در این گروه سنی كه آینده سازان جامعه به شمار می روند، ضروری به نظر  میرسد.و همچنین ،با وجود، رشد بسیار انواع شبکه های ماهواره ای و تهاجم فرهنگی و تلاش دشمن برای رخنه کردن افکارهای ضد باورهای مذهبی نوجوانان، لزوم داشتن اعتقادات مذهبی ، به امری حیاتی نسبت به گذشته مبدل شده است ونقشی که مذهب، بعنوان مجموعه آموزه ها و باورها در پیشگیری از کژرویها ایفا میکند غیرقابل انکار است.دختران ، در جامعه امروز، همواره در معرض انواع خطرات بخصوص مخاطرات اخلاقی قرار دارند و نیازمند یک باور عمیق و صحیح هستند که آنان را در گذار از دوره حساس نوجوانی به سلامت یاری کند نسل جوان بدون باور دینی و اعتقادات مذهبی به سهولت قابل نفوذ است وزمینه های انحراف اخلاقی در او فراهم میباشد و از طرف دیگران بیگانگان با سرمایه گذاری عظیم وهنگفت قصد دارند ریشه های اعتقادی و اخلاقی این نسل را بپوشانند .این قشرآسیب پذیر، جزو گروههایی محسوب میشوند که خطر نداشتن اعتقادات وباورهای دینی آنها را دچار انواع مشکلات میکند و این احتمال تبدیل شدن آنان را به بزرگسالان سازنده، کم میکند. نوجوانی که، به انواع رفتارهای پرخطر دچار شده باشد ممکن است بعدها عواقب این رفتارهاآنها را از اشتیاق به تحصیل و در پیش گرفتن یک زندگی سالم بازدارد و همچنین بار اضافی بردوش جامعه خواهند گذاشت. بنابراین کنترل و رسیدگی مذهبی_ از طریق ممانعت های اخلاقی قوی که در تعالیم دینی وجود دارد_ باعث کاهش رفتارهای انحرافی میشود و در نتیجه جامعه به سمت رشد و

این مطلب را هم بخوانید :

دانلود پایان نامه ارشد: ارزیابی شاخص های کیفیت زندگی شهری در کرمانشاه شکوفایی حرکت خواهد کرد. از این رو بررسی دانش آموزان نوجوان ،به جهت شناسایی وضعیت اعتقادی آنها، بعنوان یک فاکتور پیشگیری کننده از رفتارهای پرخطر، لازم است .بنابراین، با توجه به ساختار سنی جوان کشور و نظر به آن که نوجوانان، آسیب پذیرترین قشرجامعه در برابر رفتارهای پرخطر هستند،بدیهی است که هرگونه کوتاهی در رسیدگی به مسائل اعتقادی آنها نتایج ناخوشایندی را به همراه خواهد داشت و زمینه کاهش تواناییهای این قشر حرکت ساز و همچنین گرفتار شدنشان به انواع رفتارهایی که مخل آینده شان میباشد، به گونه ای غیر قابل اجتناب در دورنمای آینده کل جامعه ،تأثیر می گذارد.

علاوه بر این، در زمینه رفتارهای پرخطر، مطالعات فراوانی در دنیا صورت گرفته اما، در مورد نقش مذهب در رفتارهای پرخطرنوجوان ایرانی ،پژوهشهای چندانی انجام نشده لذا، تحقیق حاضر با تحلیل رابطه مولفه های مذکور نتایج ارزنده ای، بخصوص برای آموزش و پرورش دارد که، همواره در صدد یافتن راه های موثری، برای کمک و حمایت دانش آموزان در جهت پیشرفت و تربیت آنان است.

1-4 اهداف تحقیق  8

1-4-1هدف کلی   8

1-4-2 اهداف جزئی   9

1-5 سؤالات تحقیق  9

1-5-1 سؤال اصلی   9

1-5-2 سؤالات فرعی   9

فصل دوم  10

ملاحظات نظری   10

2-1 پیشینه مطالعاتی موضوع  11

2-2 ادبیات نظری پژوهش    22

2-2-1 مقدمه  23

2-2-2 سبک زندگی   23

2-2-2-1 تورشتاین وبلن: ثروت و سبک زندگی   25

2-2-2-2 ماکس وبر: منزلت اجتماعی و سبک زندگی   27

2-2-2-3 زیمل، فرهنگ مدرن و سبك زندگی   29

2-2-2-4 دیوید چنی: مصرف فرهنگی و سبک زندگی   30

2-2-2-5 ژان بودریار: مصرف و سبك زندگی   31

2-2-2-6 آنتونی گیدنز: ساختاریابی و سبک زندگی   33

2-2-2-7 پیر بوردیو  35

2-2-3 مفهوم سرمایه‌ی فرهنگی   38

2-2-3-1 اشکال سرمایه از نظر بوردیو  43

2-3 چارچوب نظری تحقیق  45

2-4 مدل نظری پژوهش    48

2-5 فرضیه های پژوهش: 48

2-5-1 فرضیه اصلی: 48

2-5-2 فرضیه های فرعی: 48

فصل سوم  50

روش تحقیق  50

 

3-1 مقدمه  51

3-2روش تحقیق  51

3-3 تکنیک جمع آوری داده ها 53

3-4 اعتبار و پایایی ابزار سنجش    53

3-4-1 اعتبار(روایی) 54

3-4-2 پایایی   54

3-5 جامعه و نمونه آماری   55

3-5-1 جامعه آماری   55

3-5-2 نمونه آماری   55

3-6 نمونه گیری   56

3-7 واحد تحلیل و مشاهده 57

3-8 مطالعه مقدماتی   57

3- 9 تعریف مفاهیم و شاخص سازی متغیرهای تحقیق  58

3-10 روش تجزیه و تحلیل  66

فصل چهارم  67

تجزیه و تحلیل داده ها 67

4-1یافته های توصیفی   68

4-2 یافته های تبیینی   82

تحلیل رگرسیون  102

فصل پنجم  108

نتیجه گیری و پیشهادات    108

5-1 مقدمه  109

5-2 بحث و نتیجه گیری   111

5-3 پیشنهادات   119

5-4 محدودیت‏های تحقیق  119

پیوست   127

مقدمه

این مطلب را هم بخوانید :

قرن یست ویكم به دلیل وقوع تحولات جهان سوم، گسترش وسایل ارتباط جمعی و پیشرفت­های تكنولوژیك از نظر تحلیل­گران مسائل اجتماعی، عصر توجه به عوامل و شرایط دگرگونی­های اجتماعی محسوب می­شود. تمام جوامع، چه به صورت ناگهانی و چه به صورت آرام و نامحسوس، هر روز تغییراتی را كه كم وبیش به گذشته­ا­ش هماهنگی داشته و طرح و مسیر كم وبیش مشخصی را تعقیب می­كنند به خود می­بیند(گی­روشه، 1375: 4). به همین دلیل بررسی زمان حال برای یك جامعة در حال گذار می­تواند وسیله­ای برای نظاره­ی آینده باشد. هر جامعه­ای در حالتی از تلاطم یا دگرگونی به سر می­برد و آنچه را كه در آینده پدید خواهد آمد باید پیوندهایی با زمان حال داشته باشد. این دگرگونی­ها و تغییرات در یك فرآیند تاریخی رخ می­دهند و به معنای جریان مداوم یكسری از حوادث، پدیده­ها و كنش­هایی هستند كه در مجموع به تغییر اجتماعی می­انجامند. حال اینكه این عوامل و حوادث چه هستند؟ چگونه شكل می­گیرند؟ چطور باعث ایجاد تغییر در جامعه می­شوند؟ و چه تغییراتی را ایجاد می­كنند؟ و… مجموعه سؤالاتی است كه ذهن جامعه­شناسان را به خود مشغول كرده است.

مانند همه­ی جوامع در حال دگرگونی در دهه­های اخیر، جامعه­ی ایران نیز دچار دگرگونی در ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و… شده است. ایران کشوری است که اغلب زنان آن تا دو دهه‌ی پیش سبک زندگی سنتی داشتند. اما در دو دهه‌ی اخیر به دلیل پایان یافتن جنگ، تولد نسلی جدید بین سال‌های 1357 تا 1367 که ارزش‌ها و نگرش‌های متفاوتی نسبت به نسل‌های قبلی از خود به نمایش گذاشتند و اهتمام به امور روزمره و خردگرایانه، توجه به تحصیل و اشتغال، تغییر ذائقه‌ی زیباشناختی، تغییر در ارزش‌های دینی و فرهنگی، تأثیرات جهانی‌شدن و ارتباطات جهانی از طریق وسایل ارتباط جمعی‌(اینترنت، تلویزیون، ماهواره و…)، زنان کم‌کم از زندگی سنتی فاصله گرفته‌اند و به دلیل افزایش تحصیلات و رفاه اجتماعی تغییرات اساسی در سبک زندگی[1] خود به وجود آورده‌اند؛ به طوری که امروزه بیشتر راه یافته‌ها به دانشگاه‌ها را زنان تشکیل می‌دهند و این مسئله به‌طور طبیعی در سبک زندگی زنان تأثیرات مهم و اساسی ایجاد می‌کند. وجود این تفاوت‌ها سبب شکل‌گیری خرده‌فرهنگ مختص زنان شد که تا حدی با فرهنگ هنجاری و غالب تعارض نشان می‌داد و هویت‌های تازه‌ای را شکل داده است؛ توجه به رسانه‌های برون‌مرزی و تماشای سریال‌های تلویزیون‌های ماهواره‌ای، تغییر ذائقه‌ی زنان در مصرف موزیک، فیلم، لباس، آرایش، اشتغال و غیره نشان دهنده‌ی تحولات فرایندهای اجتماعی و در نتیجه سبک زندگی است. در دهه­های اخیر، زنان که هم حضور بیشتری در عرصه­های شغلی و تحصیلی یافته­اند و هم در اثر تغییر سبک زندگی غالباً مسئولیت خرید و تهیه­‌ی اقلام مصرفی خانواده­ها را برعهده گرفته­اند، بیشتر مخاطب تبلیغات مصرفی شده و نحوه­‌ی حضور و الگوهای ارزشی و نگرشی و رفتاری آن‌ها تأثیرات فردی و اجتماعی مهم‌تری بر جای گذارده است (رفعت جاه، 1386، 8-137).

بررسی­های متعددی در خصوص این تحولات در سال­های اخیر صورت گرفته است. در اغلب این پژوهش­ها جامعه­ی هدف، کلان­شهرها بوده است. در حالی كه شهرهای کوچک كشور نیز به عنوان جامعه­ی در حال گذار دستخوش این تغییرات و دگرگونی­ها بوده است ولی در تحلیل­های جامعه­شناختی مورد توجه قرار نگرفته­ اند

شهر ایلام، مرکز استان ایلام، به­رغم آنکه در زمره­ی شهرهای صنعتی و بزرگ ایران نیست، لیکن در دو دهه­ی اخیر شاهد وقوع تحولات اقتصادی، زمینه­ای و اجتماعی-فرهنگی بوده است. نیروهای محرکه و علل وقوع این تحولات هرچه باشد(نوسازی اقتصادی دهه­ی هفتاد، پیشرفت­های صنعتی کل کشور، جهانی­شدن ارتباطات و…)، حاصل آن دگرگونی در حیات اجتماعی گروه زنان در ابعاد مختلف(فعالیت­های فراغت، الگوهای مصرف و خرید، رفتارهای خانوادگی، مدیریت بدن و غیره) است. مطالعه تجربی گونه­های مختلف سبک زندگی در میان این گروه اجتماعی زمینه­ درک تحولات فرهنگی- اجتماعی و مسائل و معضلات زندگی شهری را فراهم می­سازد.

1-2 بیان مسئله

سبک زندگی یکی از مفاهیمی است که در نیمه دوم قرن بیستم مورد توجه جدی و اقبال جامعه­شناسان قرار گرفت. بررسی پیشینه­های تجربی در زمینه سبک زندگی در ایران نشان می­دهد که سابقه پژوهش در این زمینه به کمتر از بیست سال می­رسد البته از سال 1380 تاکنون اقبال محققان به سوی این موضوع بیشتر شده است. به گفته فاضلی (1382) گستردگی ابعاد و پیچیدگی موضوع موجب شده است که مرزهای محدود­کننده این موضوع لغزنده و مبهم باشد و لذا برداشت­های متفاوتی از این موضوع و قلمرو آن به وجود آید که در بررسی­ها قابل مشاهده است.

مفهوم سبك زندگی اولین بار در سال 1929 توسط آلفرد آدلر روان‌شناس اجتماعی، مطرح شد و پس از یك دوره‌ی افول، مجدداً از سال 1961 مورد اقبال اندیشمندان؛ به‌خصوص جامعه‌شناسان قرار گرفت. با طرح مباحث مربوط به مدرنیته، هویت، مصرف و انگیزه‌های مصرف‌كنندگان از سوی جامعه‌شناسان بستر مناسبی جهت رشد مطالعات و تحقیقات تجربی در این زمینه فراهم شد. این گسترش با محوریت نظریات و آرای جامعه‌شناسانی همچون ماكس وبر، گیدنز، وبلن، بوردیو، پیترسون و… انجام گرفت.

در ادبیات جامعه­شناسی، از مفهوم سبک زندگی، دو برداشت و دوگونه مفهوم­سازی متفاوت ارائه شده است. در برداشت نخست که سابقه آن به دهه 1920 بازمی­گردد، سبک زندگی معرف ثروت و موقعیت اجتماعی افراد است و اغلب به عنوان شاخصی برای تعیین طبقه اجتماعی به کار می­رود، اما در برداشت دوم سبک زندگی نه راهی برای تعیین طبقه اجتماعی، بلکه مفهومی است که فقط در متن تغییرات فرهنگی عصرمدرنیته و رشد فرهنگ مصرف­گرایی معنا پیدا می­کند. در این معنا تعریف سبک زندگی راهی برای تعریف ارزش­ها، نگرش­ها و رفتارهای افراد است که با مفهوم هویت ارتباط پیدا می­کند.

سبك زندگی جنبه‌های عینی، مشهود و ملموس فرهنگ و نظام ارزشی در یك جامعه است و گویای بخش قابل رؤیت هویت جمعی و هویت فرهنگی در یك جامعه می‌باشد. سبك زندگی را می‌توان در اوقات فراغت، تفریح، رفتارهای جنسیتی، علایق حرفه‌ای و شغلی، پوشش، علایق هنری و ادبی و ورزشی، زبان و… مورد بررسی قرار داد. سبک زندگی اصطلاحی است که در فرهنگ سنتی کاربردی ندارد چون با نوعی انتخاب از میان تعداد کثیری از امکان‌های موجود ارتباط دارد. سبک‌های زندگی به صورت عملکردهای روزمره در می‌آیند. عملکردهایی که در نوع پوشش، خوراک، طرز کار، محیط‌های کار برای ملاقات با دیگران،… تجلی می‌یابند. هر چه محیطی که فرد در آن زندگی می‌کند بیشتر به دنیای مدرن و غیر سنتی تعلق داشته باشد سبک زندگی او بیشتر با هویت شخصی‌ او سر و کار دارد(گیدنز، 1383: 120).

در بین عوامل گوناگون در جامعه، به جهت اهمیت و اثرگذاری سرمایه‌ی فرهنگی بر دیگر واقعیت‌های اجتماعی، بر آن شدیم تا به بررسی تأثیر این عامل بر سبك زندگی بپردازیم، چرا كه اولاً کسب مشروعیت از طریق سرمایه‌های اقتصادی، اجتماعی و نمادین منوط به تبدیل‌شدن آن ها به سرمایه‌ی فرهنگی است، یعنی کسی که بواسطه‌ی سرمایه‌ی فرهنگی منزلت دارد می‌تواند روایت و برداشت خود را از دنیای اجتماعی بر دیگران تحمیل کند. ثانیاً داشتن سرمایه‌ی فرهنگی بدان معنا است که فرد می‌تواند خود را از الزامات زندگی روزمره جدا کند و نوعی گزینش دلخواه در عرصه‌ی فرهنگ انجام دهد.

مسأله رابطه بین سبک زندگی و سرمایه فرهنگی محور اصلی مباحثی است که امروزه در جامعه­شناسی به طور عام و در جامعه­شناسی فرهنگ و مطالعات فرهنگی به­طور خاص مطرح است. تلاش­های نظری-تجربی محققانی مانند بوردیو، گیدنز، هال، چینی، سوبل و پانتام در زمره­ی بارزترین نمونه­های بسط تأمل جامعه­شناسانه در وضعیت نوین مدرنیته­ی پسین هستند. در بدنه معرفت و پیشینه کلاسیک جامعه­شناسی برای تحلیل سبک زندگی و ارزش­ها و نگرش­های فرد یا گروه به نقش متغیر طبقه و یا منزلت اجتماعی- اقتصادی(SES) توجه می شد، اما از دهه­ی 1970 به این سو، همزمان با رشد و گسترش فراینده­ی کالاهای مصرفی و تبلیغات تجاری و وسایل ارتباط جمعی، مطالعه مصرف و رابطه آن با سبک زندگی و معنا بخشی و ارزش­ها و نگرش­های حاکم بر زندگی روزمره­ی افراد در کانون اصلی تلاش­های جامعه­شناسان و پژوهشگران مطالعات فرهنگی قرار گرفته است. کالایی شدن فرهنگ و پیوند خوردن آن با سلطه و مکانیسم­های بازتولید نظام سرمایه­داری موضوع محوری پژوهش­هایی بوده است که درصدد تبیین کیفیت زندگی و نحوه­ی معناسازی و هویت یابی انسان­ها در متن زندگی روزمره­ی مدرن برآمده­اند. مسأله اصلی این پژوهش تبیین مناسبات بین سرمایه فرهنگی و سبک زندگی در میان زنان شهر ایلام است. به بیان دیگر، قصد این جستار علمی تبیین وضعیت کنونی زنان ایلام با تکیه بر مفاهیم سرمایه فرهنگی و سبک زندگی است. این مفاهیم یا متغیرها نه فقط در عالَم واقع بلکه حتی در سطح تحلیلی نیز به شیوه­ای دیالکتیکی درهم تنیده­اند، لذا لازمه­ی به­کارگیری آن­ها برای مطالعه تجربی یک وضعیت اجتماعی، تشریح و تدقیق آن­ها در قالب رویکردهای نظری منسجم و روشن است. پیش­فرض ما این است که سبک­های زندگی جزء لاینفک زندگی اجتماعی روزمره در جهان مدرن هستند و نقشی اساسی در تعاملات بین افراد دارند. سبک­زندگی، برخلاف فرهنگ، به معنای ” شیوه کلی زندگی” یک گروه یا قوم یا ملت نیست، بلکه عبارت است از ” مجموعه کردارها و نگرش­هایی که در یک زمینه­ اجتماعی خاص معنا دارند”(چنی، 2002: 4-6). سبک­های زندگی همان الگوهای کنش­اند که افراد بر اساس آن­ها از هم متمایز می­شوند، الگوهایی که به جریان عادی زندگی روزمره تبدیل شده­اند و در لباس پوشیدن، غذا خوردن، شیوه­های صحبت کردن و محیط دلخواه برای ملاقات دیگران، جلوه می­کنند. این رفتارها بازتابگر هویت­های شخصی، گروهی و اجتماعی­اند(فاضلی، 1382: 61-84)

براین اساس، پرسش این مطالعه، در یک سو، این است که عناصر برسازنده­ی یک سبک زندگی چه چیزهایی هستند؟ اما در سوی دیگر، مسأله اساسی آن مناسبات سبک زندگی با اشکال سرمایه فرهنگی است. مفهوم سرمایه فرهنگی به مجموعه­ای از نمادها، عادت­ها، منش­ها، شیوه­های زبانی، مدارک آموزشی و تحصیلی، ذوق و سلیقه­ها گفته می­شود. سرمایه فرهنگی واجد ابعاد عینی، درونی و نهادی یا ضابطه­ای است(بوردیو، 1986: 47). سرمایه فرهنگی دربرگیرنده­ی تمایلات پایدار فرد است، یعنی شامل گرایش­ها و عاداتی است که در طی فرآیند جامعه­پذیری حاصل می­شوند و شامل کالاهای فرهنگی، مهارت­ها و انواع دانش مشروعه است(همان: 47). به­ طور کلی، سبک زندگی و سرمایه فرهنگی واجد تعاملاتی دو سویه­اند: سرمایه فرهنگی فرد یا خانواده می­تواند سبب ایجاد برخی سبک­های زندگی شود و سبک زندگی نیز می­تواند در جهت افزایش سرمایه فرهنگی عمل کند.

1-3 ضرورت تحقیق

مطالعات سبك زندگی در دو یا سه دهه‌ی گذشته دائماً در علوم اجتماعی قوت یافته است. گروه مهمی از این مطالعات محصول تحولی است كه در فاصله‌ی دهه‌های 1950 تا 1990 میلادی رخ داد. در طول این دوران زنان به منزله‌ی اصلی‌ترین مصرف‌كنندگان عطر، جواهرات، لباس، محصولات مربوط به كودكان، اسباب و اثاثیه‌ی منزل و… شناخته می‌شدند. بررسی سبك زندگی‌هایی كه مبتنی بر مصرف این گونه محصولات بود، دل مشغولی بزرگ خیلی از پژوهش‌های سبك زندگی و به تبع آن توجه به نقش جنسیت بوده است.

جامعه‌ی­ در حال گذاری مثل ایران نیز در دهه‌های اخیر، تحولات زیادی را در زمینه‌ی پدیده­ی مصرف تجربه کرده است. طبق آمارهای رسمی منتشر شده در سال 1388، متوسط انرژی مصرفی در ایران بیش از 2 برابر متوسط جهانی است. این در حالی است که نسبت انرژی مصرف شده به کالاهای تولید شده، 8 برابر کشورهای پیشرفته است. ایران از نظر تعداد جراحی زیبایی بینی در دنیا مقام اول است. 80 درصد از زنان و 60 درصد از مردان به انجام عمل زیبایی تمایل دارند. رئیس انجمن جراحان پلاسیتک و زیبایی بیان می‌کند که 60 تا70 درصد از تقاضاهای جراحی زیبایی به‌ویژه جراحی بینی غیرضروری است. در کشور زنانی را داریم که بیش از 9 بار بینی خود را به تیغ جراحی سپرده­اند و در واقع از بینی­شان چیزی باقی نمانده است. طبق این آمار حدود 90 درصد از کسانی که بینی خود را جراحی می­کنند، دچار مشکلات تنفسی می­شوند. ایرانی­ها از نظر رشد مصرف لوازم آرایش، رتبه‌ی­ سوم را در دنیا دارند. در کشور ما تنها 10 درصد از لوازم آرایش موجود در بازار از مجاری قانونی وارد کشور شده­اند. سن مصرف لوازم آرایش به 15 سال رسیده است در حالی‌که در کشورهای توسعه‌یافته، تمایل به آرایش بیشتر در زنان مسن دیده می­شود که طراوت و شادابی پوست خود را از دست داده‌اند(ترکاشوند، 1388).

با گسترش مطالعات سبک زندگی، اطلاعات دقیق­تری را می­توان راجع به گروه­های اجتماعی به دست آورد. زنان از جمله گروه­های اجتماعی مهم محسوب می­گردند که با توجه به نقش مادری در خانواده و سایر نقش­های جنسیتی، یکی از اصلی­ترین عناصر فرآیند هویتی­یابی و جامعه­پذیری فرزندان و نسل آینده جامعه هستند و بر هویت نسل­های آتی جامعه تأثیرگذارند. ضرورت رصد تحولات در سبک زندگی از این منظر نیز قابل توضیح است که چه بسا به دلیل تأثیرپذیری زنان از ارزش­ها و نگرش­ها و الگوهای رفتاری بیگانه و ناسازگار با هویت دینی و ملی جامعه ایرانی، روندی را شاهد باشیم که پیوند منطقی نسل­ها و انسجام هویتی جامعه را تهدید و مخدوش سازد و به جهت همین اهمیت است كه در تمامی چالش‌ها و معضلات اجتماعی وقتی در پس ریشه‌یابی مسائل اجتماعی به مباحث تربیتی بر‌می‌خوریم، زنان (بالاخص در

 چکیده 

موفقیت تحصیلی افراد از موضوعات مهمی است كه تحت تأثیر عوامل مختلفی است . نیاز به پیشرفت یكی از نخستین انگیزه هایی است كه به تفصیل مورد مطالعه قرار گرفته است . همچنین در خانواده هایی که والدین با کتاب، روزنامه و مطالعه سروکار دارند علاقمندی فرزند هم به مطالعه و بخصوص درس افزایش می یابد. یکی از ابعاد مهم هر توسعه‌ای توجه به سرمایه‌های اجتماعی است. از این‌رو سرمایه‌اجتماعی، یکی از مهمترین شاخصه‌های رشد و توسعه هر جامعه‌ای به شمار می‌آید. اعتماد اجتماعی، ارزش‌های اجتماعی، امنیت اجتماعی، مشارکت اجتماعی، آگاهی و شناخت، انسجام اجتماعی و سرمایه فرهنگی. به عقیده برخی صاحب نظران، اعتماد مهمترین بعد سرمایه اجتماعی است و ابعاد دیگر را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. اعتماد مبادلات را در زمینه های مختلف جامعه (شامل: اعتماد به خود، خانواده، دوستان، نهادهای رسمی و غیر رسمی و همچنین مشاغل اجتماعی)، ارزیابی می کند. هدف پژوهش ازنوع میدانی است که مبتنی پارادایم ِِپژوهشی آمیخته بوده و با استفاده ازروش پژوهشی کیفی و کمی  انجام شده است .

روش مطالعه از سویی توصیفی وازسوی دیگرتحلیلی بود . برای ابزار گرد آوری داده ها علاوه براستفاده از منابع کتابخانه ای از پرسشنامه به عنوان ابزار جمع آوری داده ها استفاده شد. ابزار اندازه گیری پرسشنامه انگیزش پیشرفت هرمنس است که شامل 29 جمله ناتمام می باشد که آزمودنی با تکمیل هر جمله ناقص پرسشنامه را تکمیل می کند .همچنین پرسشنامه سرمایه اجتماعی براساس گروه کندی دارای 15 سوال است که هر سه سوال یک بعد از ابعاد سرمایه اجتماعی (اعتماد، ارتباطات اجتماعی غیررسمی، بخشش و روحیه داوطلبی، معاشرت ها و دوستی ها، مشارکت مدنی) را مورد بررسی قرار میدهد. اما بخش دیگر تحقیق که منجر به پاسخگویی به سؤالات تحقیق شود و فرضیه‌های تحقیق را آزمون کند به صورت میدانی صورت می‌گیرد. جامعه ی آماری این پژوهش را كلیه ی دانشجویان  دانشگاه پیام نور شهر پاکدشت  به تعداد400 نفرمربوط به سال 92- 91 می باشند .

از فرضیه های تحقیق نتیجه گیری می شود که بین مولفه های سرمایه اجتماعی(اعتماد ،روابط اجتماعی پیوندهای اجتماعی ،همیاری ،مشارکت ،معاشرت ) باسایر ابعاد پیشرفت تحصیلی  همبستگی ورابطه ای معنا داروجوددارد

کلید واژه :سرمایه اجتماعی ،پیشرفت تحصیلی ،اعتماد اجتماعی ،  انگیزه ، دانشجویان دانشگاه پیام نور

1-1-                    مقدمه

سرمایه اجتماعی از مفاهیم نوینی است که امروزه در بررسی های اقتصادی ،اجتماعی جوامع مدرن مطرح شده است.این مفهوم به پیوندها و ارتباطهای میان اعضای یک شبکه  بعنوان یک منبع با ارزش اشاره دارد که باخلق هنجارها و ارتباطات دوسویه موجب تحقیق اهداف اعضا میشود. طرح این مبحث در بسیار از مباحث اجتماعی نشان دهنده  اهمیت و نقش این سرمایه در توسعه جامعه بوِزه در توسعه اجتماعی ” آموزشی ” است. سرمایه اجتماعى همواره مبتنى برعوامل فرهنگى – اجتماعى است و شناسایى آن به عنوان یک سرمایه – چه در سطح کلان و چه در سطح فرد – داراى اهمیت است؛ همچون منبعى که افراد و گروه هایا مکان ها براى نیل به نتایج مطلوب روى آن سرمایه گذارى مى کنند. سرمایه اجتماعى پیشرفت تحصیلى را آسان میسازد و به شیوه هاى گوناگون سبب تقویت آموزش و تحصیلات فرد مى شود. طى چند دهه گذشته، فرسایش شدیدى در سرمایه اجتماعى موجود برای جوانان، هم در خانواده و هم در بیرون از آن (شغل، امنیت اقتصادی، شایسته سالاری و…) روى داده است. تقویت سرمایه اجتماعی بعنوان یک انگیزه در دانشجویان سبب پیشرفت تحصیلی آنان خواهد شد. انگیزش چیزی است که ما را به جنبش و تحرک وادار و کمک می کند تا تکلیف خود را کامل کنیم .یکی از عوامل انگیزشی جانداران نیاز ها و سائق های حاصل از آنها می باشد (شهر آرای ، ۱۳۸۶).نیاز های هر سطح باید حداقل کمی ارضا شوند تا اینکه نیازهای سطح بعدی بصورت انگیزه نقش آفرین رفتار درآید (اتکینسون و همکاران ، ۱۳۸۵).نیاز به پیشرفت عبارتست از: میل به انجام دادن خوب کارها در مقایسه با معیار برتری. این نیاز افراد را برای جستجو کردن «موفقیت در رقابت با معیار برتری» با انگیزه می کند (مک کللند، اتکینسون، کلارک و لوول،۱۹۵۳،به نقل از محمد زاده،۳۸۴ ). آن چه در تمام موقعیت‌های پیشرفتی مشترک است این است که شخص می داند عملکرد آتی او ارزشیابی معناداری از شایستگی فردی اوست. معیارهای برتری به این علت نیاز پیشرفت را برمی انگیزند که عرصه بسیار معناداری برای ارزیابی میزان شایستگی فرد تأمین  می کنند (مارشال ریو ، ۱۳۸۲).

باتوجه به موارد ذکر شده به نظر می رسد که بسیاری از دانشجویان دانشگاه ها به دلیل داشتن افکار بدبینانه و منفی نسبت به مسائل اقتصادی و اجتماعی ناشی از و فرسایش سرمایه اجتماعی نسبت به آینده خودشان ناامید هستند و خطر ابتلا به مسائل روانی مانند افسردگی بیش از بیش سلامت آن ها را تهدید می کند. جمعیت قابل توجهی از دانشجویان نسبت به مشکلاتشان نگاه مبالغه آمیز و آشفته کننده دارند و خودشان را به عنوان فردی که هیچ کنترلی بر محیط و یا بر رفتارهای مخرب خود ندارند می پندارند. لذا برای اینکه دانشجویان از روحیه مثبت نگرانه درباره خود و دیگران و دنیا برخوردار شوند و خود را مفید و اثر بخش دانسته و بتوانند زندگی خود را با اندیشه ای روشن، دیدی واقع بینانه تر و با اطمینان سپری کنند، نیاز به مداخله و آموزش برای آنان بیش از هر زمان دیگری احساس می شود تا آن ها به امید و انگیزه بیشتری به تحصیل بپردازند .لذا تحقیق حاضربا توجه به نکات فوق و تاثیری که انگیزه پیشرفت می تواند داشته باشد، پرداختن به آن امری مهم واساسی دانسته و درصدد توصیف و تبیین عوامل مؤثر برسرمایه اجتماعی و انگیزه پیشرفت دانشجویان دانشگاه پیام نور پاکدشت می باشد.

1-2- بیان مسأله

موفقیت تحصیلی افراد از موضوعات مهمی است كه تحت تأثیر عوامل مختلفی است . نیاز به پیشرفت یكی از نخستین انگیزه هایی است كه به تفصیل مورد مطالعه قرار گرفته است(مك كلند،اتكینسون،كلارك، لاول :1953).پژوهش دربارة این انگیزه امروزه نیز ادامه دارد (اسپنس ، 2011).افرادی كه نیاز به پیشرفت در آنها نیرومند است، می خواهند كامل شوند و عملكرد خود را بهبود بخشند . آنان وظیفه شناسند و ترجیح میدهند كارهایی را انجام بدهند كه چالش برانگیز باشد و به كاری دست بزنند كه ارزیابی پیشرفت آنان به نحوی، خواه با مقایسه آن باپیشرفت سایر مردم یا بر حسب ملاک های دیگر امكان پذیر باشد . به بیان رسمی تر، پیشرفت رفتاری مبتنی بر وظیفه است كه اجازه میدهد عملكرد فرد طبق ملاکهای وضع شدة درونی یا بیرونی موردارزیابی قرار گیرد كه در برگیرندة فرد در مقایسه

 با دیگران است یا به نحو دیگری در بر گیرندة، نوعی ملاکهای عالی است انگیزش پیشرفت را دربسیاری از حوزه های فعالیت مثل شغل، مدرسه، هنرهای خانگی یا مسابقات ورزشی و قهرمانی میتوان مشاهده كرد . انگیزش پیشرفت تحصیلی درمحیط تحصیلی به رفتارهایی اطلاق میگردد كه منجر به یادگیری وپیشرفت میشود . انگیزش پیشرفت با عوامل بسیاری در ارتباط ا ست كه میتوان دو مقولةویژگی های آموزشگاهی و اجتماعی را از مهمترین آنها دانست ( اسپنس و هلم رایش ، 2011).

بنابراین از آنجایی که شرط مهم برای رشد و شکوفایی هر جامعه ای وجود افراد آگاه، کارآمد و خلاق است، لذا پرورش و تقویت انگیزه پیشرفت سبب ایجاد انرژی و جهت دهی مناسب رفتار، علایق و نیازهای افراددر راستای اهداف ارزشمند و معین میشود.کسانی که انگیزه پیشرفت بالادارند، می خواهند کامل شوند و کارکرد خود را بهبود بخشند. آنان وظیفه شناس اند و ترجیح می دهند کارهایی انجام دهند که چالش برانگیز باشد و به کاری دست زنند که ارزیابی پیشرفت شان به گونه ای (خواه در مقایسه با پیشرفت دیگران یا خواه بر پایه ملاک های دیگر)، شدنی باشد. این افراد از عزت نفس برخوردارند،مسئولیت فردی را ترجیح می دهند و دوست دارند که به گون های ملموس از نتایج کار خود آگاه شوند.

مفهوم سرمایه اجتماعی یك مفهوم بین رشته ای است كه طی دو دهه ی اخیر مورد توجه پژوهشگران زیادی قرار گرفته است. سرمایه اجتماعی مفهومی جامعه‌شناسی است که در تجارت، اقتصاد، علوم انسانی و بهداشت عمومی جهت اشاره به ارتباطات درون و مابین گروهی از آن استفاده می شود. اگرچه تعاریف مختلفی برای این مفهوم وجود دارد، اما در کل سرمایه اجتماعی به عنوان نوعی “علاج همه مشکلات” جامعه مدرن تلقی شده است(پورتس ، 2005). ایده اصلی این است که “شبکه‌های اجتماعی دارای ارزش هستند. همانطور که پیچ گوشتی (سرمایه فیزیکی) یا تحصیلات دانشگاهی (سرمایه انسانی) هم به صورت فردی و هم در شکل جمعی می‌توانند موجب افزایش بهره وری شوند، ارتباطات اجتماعی هم بر بهره وری افراد و گروهها تأثیر می‌گذارند(پوتنام ، 2008).

سرمایه ی اجتماعی  در روابط میان افراد تجسم می یابد وموقعی به وجود می آید كه روابط میان افراد به شیو ه ای دگرگون شود كه كنش را تسهیل كند.کلمن معتقد است كه سرمایه ی اجتماعی با كاركردش تعریف   می شود؛ به اعتقاد وی سرمایه اجتماعی شی واحدی نیست بلكه انواع چیزهای گوناگونی است كه دو ویژگی مشترك دارند: همه ی آنها جنبه ای از ساختار اجتماعی هستند و كنش های معین افراد را در درون ساختارتسهیل می كنند. سرمایه اجتماعی، سرمایه مولد است و دستیابی به اهداف معین را امكان پذیرمی سازد(كلمن ، 1998). كلمن برخی از روابط اجتماعی را كه می توانند منابع سرمایه ای سودمند ایجاد كنند شامل تعهدات و انتظارات، ظرفیت بالقوه اطلاعات، هنجارها و ایدئولوژی می داند.کلمن و هافر(1998) اطلاعات کمی از 28000 دانشجو در مجموع 1015 دبیرستان دولتی، کاتولیک و خصوصی در آمریکا در طول دوره هفت ساله بین 1980 و 1987 جمع آوری کرده‌انداز این تحقیق طولی چنین نتیجه گیری شده است که سرمایه اجتماعی در خانواده دانش آموزان و اجتماعاتشان منجر به کاهش تعداد موارد ترک تحصیل در مدارس کاتولیک نسبت به نرخ بالای آن در مدارس دولتی شده است.

*تیچمن و همکاران (1996)شاخص ساختار خانواده را که توسط کلمن پینهاد شده بود، بسط داده اند. آنها کلمن را به علت استفاده صرف از تعداد والدین حاضر در خانواده و صرفنظر از ابعاد نامشهود مسئله همچون وجود والدین ناتنی و انواع مختلف خانواده های تک والد مورد نقد قرار داده اند. علاوه بر عامل حضور والدین تنی یا ناتنی، آنها جزئیات بیشتری همچون نوع خانواده های تک والد (فقط پدر یا مادر، ازدواج نکرده و غیره) را هم در تحلیل خود به حساب آورده اند. به علاوه آنها تحقیقاتی را هم در زمینه اندازه گیری سطح روابط  والد – فرزند به کمک شاخص تعداد دفعاتی که آنها در مورد مسائل مربوط به محل تحصیل بحث می کنند، انجام داده اند.(تیچمن ، 1996).مورگان و سورنسن  مستقیماً از کلمن به علت ارائه نکردن علت دقیق عملکرد بهتر کالج های  کاتولیک روی آزمونهای موفقیت استاندارد انتقاد دارند.با توجه به عملکرد افراددر کالج های کاتولیک به عنوان مکان هایی هنجارگرا وکالج های دولتی به عنوان مدارس افق گستر، آنها دو مدل برای تحلیل اثر سرمایه اجتماعی در یادگیری ریاضیات پیشنهاد کرده اند. آنها مشاهده کرده اند که در حالیکه سرمایه اجتماعی می تواند با حفظ و پایداری یک اجتماع فراگیر و فعال منجر به آثار مثبت در کالج های  هنجارگرا شود، در عین حال می تواند عواقب منفی نیز داشته باشد: نظارت بیش از حد، سرکوب خلاقیت و موفقیتهای استثنایی از جمله این موارد هستند. اما از طرف دیگر، در مدارس افق گستر، محدودیت اجتماعی، عواقب منفی در یادگیری ریاضیات داشته است. این مکان ها  نوع متفاوتی از سرمایه اجتماعی را در قالب فرصتهای حاصل از شبکه گسترده ای از روابط اجتماعی بین والدین و سایر افراد بالغ تجربه می کنند. نتیجه این که یادگیری در سطح بهتری نسبت به کالج های کاتولیک هنجارگرا پیاده می شود. به طور خلاصه مطالعات مورگان و سورنسن نشان می دهد که سرمایه اجتماعی وابسته به محیط است. ممکن است یک نوع از سرمایه اجتماعی در یک محیط خاص نقش مثبت داشته باشد ولی لزوماً در شرایط دیگر موفق نخواهد بود (اورگن و سورنسون ، 1999).

*پوتنام در کتاب خود “بولینگ یک نفره” متذکر شده است “رشد فرد به شدت تحت تأثیر سرمایه اجتماعی است” و ادامه می دهد “حضور سرمایه اجتماعی با نتایج مثبت متعددی خصوصاً در امر آموزش مرتبط دانسته شده است”. بر طبق نظر وی در این کتاب، این نتایج مثبت حاصل سرمایه اجتماعی والدین در اجتماع هستند. در ایالاتی که سطح سرمایه اجتماعی بالاتر است، موفقیت تحصیلی نیز بیشتر است. وجه مشترک این ایالات در این است که در آنها والدین مشارکت بیشتری در امر تحصیل فرزندان خود دارند. هر جا که والدین مشارکت بیشتری در فرایند آموزش فرزندان داشته اند، معلمان موارد کمتری از بدرفتاری همچون حمل سلاح در مدرسه، درگیری فیزیکی، فرار از مدرسه و به طور کلی بی تفاوتی نسبت به تحصیل گزارش کرده‌اند.  (پوتنام ، 2009).با استناد به دیدگاه پوتنام و سایر مدارک، برای درک راب

طه بین سرمایه اجتماعی و آموزش، باید میزان مشارکت والدین در امور آموزش و کالج ها و میزان سرمایه اجتماعی موجود در یک اجتماع را تعیین کرد. کلمن با نقل قول از کتاب پوتنام متذکر شده است که ما نباید “قرار گرفتن جوانترها در حصر افراد بالغ نزدیک به آنها – یعنی در رده اول و مهمتر از همه اعضاء خانواده و سپس سایر افراد اجتماع را کم اهمیت بدانیم.

• بهزاد(1381) در مطالعه‌ای با عنوان” سرمایه اجتماعی بستری برای ارتقای سلامت روان” به بررسی موضوع می‌پردازد. این مقاله نگاهی دارد به یكی از مهمترین نهادهای مردمی كه در جامعه مدنی شكل می گیرد، لیكن برای سهیم شدن در قدرت، حداقل در سطوح میانی، می كوشد و در فرجام به نهادی بینابینی بدل می گردد. این نهادها از آن روی بینابینی است كه یك پای در حكومت دارد و پای دیگر در جامعه بدنی. لذا شورا نماد عرصه توافق است. شورا محل جمع بندی و یك كاسه كردن هزاران تقاضای پراكنده شهروندانی است كه با آرای خود به این نهاد سراسری جان بخشیده اند. مفهوم سراسری در اینجا به معنای جغرافیایی یا مكانی به كار نرفته است، بلكه از آن معنا و بار سیاسی مستفاد می شود. یعنی گر چه هم شهروندان و هم افرادی كه به وسیله آنها با عضویت شورا نایل می گردند، می توانند و حق دارند، دیدگاه های سیاسی گوناگونی داشته باشند (در بسیاری از موارد احزاب سیاسی، نمایندگان خود را معرفی می نمایند و برای پیروزی آنان گاه به جان می كوشند. از این رو ممكن است تمامی اعضای شورا یا شوراها تماما عضو یك حزب سیاسی باشند یا در حالت دیگر اكثراعضای آن در حزبی مفروض و اقلیت آن در حزب دیگر عضو باشند.) اما مهم آن است كه در زمان عضویت و فعالیت در شورا تمایلات حزبی و جناحی خود را دخالت ندهند. زیرا شورا پس از شكل گیری، به تمامی شهروندان (با هر گرایشی) تعلق دارد. در بسیاری از كشورها، عضویت در شوراها كاملا حزبی است، اما حزب پیروز با انجام صحیح وظایف در قبال تمامی شهروندان، برای حزب خود تبلیغ می كند تا در انتخابات بعدی مجددا برگزیده شود. این است معنای شورا به عنوان نهادی سراسری. پس موضوع اصلی مقاله مرور معنا، ماهیت، زایش و رویش این نهاد مردمی، یعنی شوراست. در پایان كوشش خواهد شد تا به كاستی ها ومشكلات
• این مطلب را هم بخوانید :
• اعتیاد آورترین بازی موبایلی کدامند؟ - ایده یابان پویا ” جدیدترین مقالات و آموزش های کاربردی “ شورا در ایران نظر افكنده و به برخی از دلایل كاستی های یاد شده اشاره و تا حد امكان راه های برون رفت از مشكلات فرا روی شورا بر شمرده شود. تمامی این حرف و حدیث ها فقط برای تحقق آرزویی كه دیگر آرزوی جوانانه نیز به حساب نمی آید، طرح می گردد و آن بهروزی سرزمینی است كه در آن زاده شده و بالیده ایم و بدان سخت مدیونیم، دینی كه هرگز ادا نخواهد شد.
• معینی و تشكر (1381) در مطالعه‌ای با عنوان “نگاهی به سرمایه اجتماعی و توسعه “به بررسی موضوع می‌پردازند. این مقاله خلاصه ای است از سخنرانی برگزار شده در موسسه مطالعات اقتصادی دانشگاه تربیت مدرس و نویسندگان در آن با طرح سوالات و موارد انتقادی نسبت به نظریه اقتصاد ارتدوکس (نظریه اقتصاد نئوکلاسیک) دلایل و انگیزه های توجه به بحث (سرمایه اجتماعی) را توضیح می دهند و سپس با اذعان به این که مفهوم (سرمایه اجتماعی) می تواند برخی از شکافهای نظری اقتصاد نئوکلاسیک و دیدگاه های توسعه ای منتج از آن را به خوبی پر کند، به توضیح مفهوم سرمایه اجتماعی و تاریخچه این نظریه پرداخته و به اختصار دستاوردهای آن را برای توسعه برمی شمارند.

در پژوهش حاضر سعى بر این است که عوامل مؤثر بر موفقیت و پیشرفت تحصیلى دانشجویان از جهت سرمایه اجتماعى خانواده ها و اجتماع بررسى شود. با توجه به تنزل روابط اجتماعى و خانوادگى و نقش مهمى که کمیت و کیفیت این روابط بر پیشرفت تحصیلى دانشجویان دارد، بررسى کمیت و کیفیت روابط در درون خانواده و اجتماع ورابطه آن با پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه مورد مطالعه بر اساس پژوهشهای پیشین، مسئله این پژوهش است.

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

از دیرباز مسآله از بین بردن افت آموزش یا پیشرفت تحصیلی مورد بحث و تفحص متخصصان تعلیم و تربیت بوده و همواره در پی آن پیشنهادات، راهکارها و سیاست هایی به همین منظور وجود داشته تا بتواند جلوی این معضل فرهنگی را گرفته و استفاده بهینه از امکانات مالی و منابع محدود کشور به عمل آید تا شاید برای همیشه این مشکل اساسی آموزش زدوده شود و دیگر شاهد حیف و میل شدن بیهوده بودجه های نظام آموزشی خود نباشیم. (ناهاپیت و گوشال ، 1998).

موضوع جلوگیری از افت تحصیلی یا کوشش در جهت پیشرفت تحصیلی بالنفسه از اهمیت ویژه یی برخوردار است و همواره مورد توجه تمامی مسوولان نظام آموزشی قرار گرفته است و سعی و تلاش دارد بتواند با بسیج نیروهای کارا و کارآمد سطح علمی و فرهنگی افراد را ارتقا داده و مراکز و موسسات صنعتی، علمی و تجاری جامعه را از وجود متخصصان آگاه و توانمند بهره مند سازد. از این جهت سعی و تلاش همه ما این بوده که در یاری رساندن به این هدف ارزشمند تا جایی که می توانیم در این راه خود را مسوول دانسته و تلاشی بسیار ناچیز ولو در ارائه یک راهکار کوچک انجام داده یا با یادآوری و انجام و اجرای شیوه ها و برنامه های خاص آموزشی راه رسیدن به این هدف را تسهیل بخشیم.  (ناهاپیت و گوشال ، 1998).

نظر به یافته ها و پژوهش هاى گذشته،پیشرفت تحصیلى در سطوح مختلف، عمدتاً متأثر از خاستگاه اجتماعى و متغیرهایى همچون سرمایه اجتماعى وویژگى هاى فردى همچون هوش و استعداد تحصیلى است که خود متأثر از زمینه اجتماعى افراد است. بررسى پژوهش هاى انجام شده در داخل و خارج از کشورنشان  مى دهد که به عنوان یک یافته مشترك و عام، حتى در کشورهاى توسعه یافته و پیشرفته، دسترسى به موفقیت تحصیلى متأثر از زمینه هاى اجتماعى – اقتصادى افراداست. سرمایه اجتماعی به سه بُعد : ساختاری ، شناختی و ارتباطی تقسیم می شود(ناهاپیت و گوشال ، 1998).

لذا ضرورت دارد علاوه بر توجه به زمینه های مذکور در تحقیقات، به متغیرها و کلیدواژه هایى همچون ابعاد سرمایه اجتماعى(ساختاری،شناختی،ارتباطی) که در مباحث و نظریه هاى اخیر جامعه شناسى آموزشی مطرح شده است و از اهمیت نظرى بالایى نیز برخوردارند، نیز توجه شود.امری که دراین پژوهش مورد توجه محقق قرار گرفته است.

بدیهی است كه كشور ما به مطالعات و تحقیقات مربوط به آموزش و پرورش نوجوانان و كودكان نیاز فراوان دارد و در این میان لازم است به مسائل و مشكلات مهمی كه به نحوی به پیشرفت تحصیلی دانش آموزان لطمه می زند توجه لازم مبذول گردد. لذا تحقیقاتی ارزنده و معضل گشا در این زمینه برای رسیدن به وضع نسبتا مطلوب و ضروری به نظر می رسد كه از طریق یافتن راههای پیشرفت تحصیلی از جنبه های عوامل موثر خانوادگی , آموزشی و پرورشی در این مسیر قدم های موثر و راهگشایی در جهت حل این مشكل بزرگ برداشته شود كه مهمترین و پر اهمیت ترین بررسی ها و دست آوردها از مسائل و عوامل خانوادگی در جنبه های پیشرفت تحصیلی از هدفهای عمده و اساسی ما در این تحقیق می باشد .( مرادی ، علیرضا ،1380  )

1-4- اهداف تحقیق

1-4-1-هدف اصلی تحقیق :

شناخت رابطه اثرات سرمایه اجتماعی و انگیزه پیشرفت تحصیلی دانشجویان ، می باشد.

1-4-2- اهداف فرعی

• شناخت رابطه مولفه اعتماداجتماعی از ابعاد سرمایه ی اجتماعی و ابعاد پیشرفت تحصیلی دانشجویان
• شناخت رابطه مولفه همیاری از ابعاد سرمایه ی اجتماعی  و سایر ابعاد پیشرفت تحصیلی دانشجویان
• شناخت رابطه مولفه روابط اجتماعی  از ابعاد سرمایه ی اجتماعی و سایر ابعاد پیشرفت تحصیلی دانشجویان
• شناخت رابطه مولفه مشارکت از ابعاد سرمایه ی اجتماعی  و سایر ابعاد پیشرفت تحصیلی دانشجویان
• شناخت رابطه مولفه پیوندهای اجتماعی از ابعاد سرمایه ی اجتماعی  و سایر ابعاد پیشرفت تحصیلی دانشجویان
• شناخت رابطه مولفه معاشرت از ابعاد سرمایه ی اجتماعی و سایر ابعاد پیشرفت تحصیلی دانشجویان

1-4-3 اهداف کاربردی

• شناسایی عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی
• بهبود پیشرفت تحصیلی
• حذف عوامل مخل پیشرفت تحصیلی

1-5- سوالات تحقیق

1-5- 1- سوال اصلی تحقیق:

آیا سرمایه اجتماعی با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه پیام نور پاکدشت رابطه ای معنادار دارد؟

1-5-2- سوالات فرعی تحقیق:

• آیا بین مولفه اعتماد از ابعاد سرمایه ی اجتماعی  با سایر ابعاد پیشرفت تحصیلی دانشجویان ارتباطی وجود دارد؟
• آیابین مولفه همیاری از ابعاد سرمایه ی اجتماعی با سایر ابعاد پیشرفت تحصیلی دانشجویان ارتباطی وجود دارد؟
• آیابین مولفه روابط اجتماعی از ابعاد سرمایه ی اجتماعی با سایر ابعاد پیشرفت تحصیلی دانشجویان ارتباطی وجود دارد؟
• آیابین مولفه مشارکت از ابعاد سرمایه ی اجتماعی با سایر ابعاد پیشرفت تحصیلی دانشجویان ارتباطی وجود دارد؟
• آیا بین مولفه پیوندهای اجتماعی از ابعاد سرمایه ی اجتماعی با سایر ابعاد پیشرفت تحصیلی دانشجویان ارتباطی وجود دارد؟
• آیابین مولفه معاشرت از ابعاد سرمایه ی اجتماعی با سایر ابعاد پیشرفت تحصیلی دانشجویان ارتباطی وجود دارد؟

تعاریف اصطلاحات

1-6- تعریف نظری وعملیاتی متغیرها      

• سرمایه اجتماعی

تعریف نظری :

اصطلاحى است كه گاه در معناى وسیع به كار مى رود و ثروت اجتماعى  و یا حتى درآمد اجتماعى  از آن برمى آید .

2-1- مقدمه……………………………………………………………… 22

2-2- مبانی نظری تحقیق مفاهیم سرمایه‌ی اجتماعی و ابعاد آن…………………………… 24

2-2-1- شبکه‌ی اعتماد……………………………………………… 25

2-2-2-1- اعتماد اجتماعی………………………………… 25

2-2-2-1-1- انواع اعتماد……………………………………….. 25

2-2-2- انسجام اجتماعی………………………………………………….. 27

2-2-3- جامعه‌ی مدنی………………………………………………… 27

2-2-4- مشارکت اجتماعی…………………………………………………. 27

2-2-5- ماهیت و منشاء سرمایه‌ی اجتماعی……………………………. 28

2-2-6- هنجارها و ارزش ها………………………………………… 28

2-2-7- شبکه ها…………………………………………… 29

2-3- نظریات جامعه شناسانه در مورد سرمایه‌ی اجتماعی…………………………… 30

2-3-1-نظریه جیمز کلمن…………………………….. 31

2-3-2- نظریه کلاس افه و سوزان فوش………………………………. 34

2-3-3- نظریه پیر بوردیو………………………………. 34

2-3-4- نظریه مایکل ولکاک و دیپا نارایان…………………………………………….. 36

2-3-4-کارکرد و هدف سرمایه‌ی اجتماعی…………………………………. 38

2-3-5- نظریه فرانسیس فوکویاما………………………. 39

2-4- جرم و انحرافات اجتماعی………………………………………………… 44

2-4-1- انواع جرم………………………………………………………….. 45

2-4-2- نظریه‌های انحرافات……………………………………. 46

2-4-2-1- تئوری فشار…………………………………………………… 48

2-4-2-1-1- مرتن………………………………………………. 48

۲-4-2-1-2- کلوارد و اهلین……………………………………………… 48

2-4-2-1-3- نظریه بی­سازمانی اجتماعی…………………………………………….. 52

2-4-2-1-4- دور کیم…………………………………………………. 53

2-4-2-1-5- نظریه خرده فرهنگی کوهن……………………………….. 53

2-4-2-1-6- نظریه فرآیند کنترل اجتماعی…………………………………… 54

 

2-5- چارچوب نظری تحقیق…………………………………………………. 56

2-6- مروری بر تحقیقات انجام شده………………………………………………….. 59

2-6-1- تحقیقات داخلی…………………………………………………… 60

2-6-2- تحقیقات خارجی………………………………………62

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

3-1- مقدمه……………………………………………………. 68

3-2- روش تحقیق……………………………………………………………… 70

3-3- جامعه آماری…………………………………………………………………… 70

3-4-قلمرو مکانی تحقیق…………………………………………………………….. 70

3-5- روش نمونه گیری حجم نمونه…………………………………………………. 71

3-6- تکنیک تجزیه و تحلیل یافته ها…………………………………………………………………………………………………. 71

3-7- اعتبار(روایی) ابزار تحقیق…………………………………….. 72

3-8- اعتماد(پایایی) ابزار تحقیق………………………………………………. 72

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- یافته‌های توصیفی………………………………………………….. 76

4-2- یافته‌های تحلیلی……………………………. 79

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1- مقدمه……………………………………………….. 88

5-2- یافته‌ها و نتایج کلی تحقیق……………………………… 90

5-3- بحث و نتیجه گیری……………………………………………………….. 91

5-4- ارائه‌ی راهکارها…………………………………… 94

5-5- پیشنهادات……………………………………… 94

5-5- محدودیت‌ها وموانع تحقیق…………………………………………………………….. 98

منابع تحقیق………………………………………………………… 100

ضمایم…………………………………………………………………………………………….. 106

چکیده

هدف اصلی تحقیق حاضر، بررسی رابطه‌ی سرمایه‌ی‌ اجتماعی و میزان گرایش به ارتکاب جرم در بین دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان می‌باشد. پس از طرح سوال آغازین و ارائه اهداف پژوهش، جهت انجام چارچوب نظری تحقیق از نظریه های جامعه شناختی استفاده شد. در این مسیر از نظریه‌های جیمز کلمن، کلاس افه

این مطلب را هم بخوانید :

منابع پایان نامه ارشد درمورد قرآن کریم، علامه طباطبایی، رفق و مدارا، شهید مطهری و سوزان فوش، پیر بوردیو، مایکل ولکاک و دیپا نارایان، فوکویاما، و … شناسایی شد و بر این اساس نظریه کلمن، پاتنام و پیر بوردیو به عنوان تئوری محوری پژوهش انتخاب گردید. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه دانش آموزان مقطع دبیرستان شهر گمیشان در سال تحصیلی 90-91 می باشد. داده‌های این تحقیق، از نمونه 178 نفری از دانش آموزان مقطع دبیرستان شهر گمیشان گردآوری گردید.

جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون همبستگی پیرسون و آزمون t مستقل استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داده است که بین دختران و پسران بر حسب ارتکاب جرم تفاوت معناداری وجود ندارد. بین مشارکت اجتماعی، سرمایه‌ی اجتماعی، اعتماد اجتماعی، کنترل اجتماعی، پیوند اجتماعی، میزان رعایت هنجارهای اجتماعی و میزان گرایش به ارتکاب جرم رابطه معنادار منفی وجود دارد.

کلید واژه:

مشارکت اجتماعی، سرمایه‌ی اجتماعی، اعتماد اجتماعی، کنترل اجتماعی، پیوند اجتماعی، میزان رعایت هنجارهای اجتماعی، میزان گرایش به ارتکاب جرم

1-1- مقدمه

آدمی در کشاکش زندگی فردی واجتماعی و به منظور بهره‌مندی از مواهب آن سرمایه‌ی­های متعددی را به کار می‌گیرد که از آن جمله می‌توان به سرمایه‌ی‌ فیزیکی، سرمایه‌ی‌ انسانی، سرمایه‌ی‌ فرهنگی، سرمایه‌ی‌ اجتماعی و سرمایه‌ی‌ سیاسی اشاره کرد. سرمایه‌ی فیزیکی ناظر بر پدیده‌هایی هم‌چون منابع طبیعی، ثروت، درآمد، ماشین آلات، مستغلات و نظایر این‌ها است. سرمایه‌ی انسانی ناظر بر میزان تحصیلات، معلومات، سطح دانش عمومی، آموزش‌ها و مهارت‌های کاری و امثال این‌ها است، اگرچه سرمایه‌ی فیزیکی نیستند، اما قابلیت تبدیل به آن را دارند.

سرمایه‌ی فرهنگی، ناظر بر نوع پرورش فرهنگی فرد است و به مسائلی نظیر نگاه آینده نگر، نظم شخصی، پر کاری، اهمیت قائل شدن برای تحصیلات و برنامه‌ریزی و ارج نهادن به کسب دستاوردهای اقتصادی گفته می‌شود. برخلاف سرمایه‌ی انسانی که ماهیتی فردی و اکتسابی دارد و محصول تلاشی خودآگاهانه است، سرمایه‌ی فرهنگی ماهیتی جمعی دارد و به صورت ناخودآگاه و از طریق محیط خانوادگی و اجتماعی به درون روح و شخصیت افراد رسوخ می‌کند. با وجود این، هر دوی آن‌ها در این خصوصیات مشترکند. یعنی قابلیت تبدیل شدن به سرمایه‌ی فیزیکی را دارند.

سرمایه‌ی سیاسی ناظر بر تعامل متقابل فرد و نظام سیاسی است.آنچه که به کارایی بیشتر حکومت داری منجر می‌شود اعتماد افراد به نظام حکومتی و مشارکت در امور سیاسی است. مجموعه این موارد شکل دهنده سرمایه‌ی سیاسی است. اهمیت آن در زندگی انسان امروزی از آن جهت رو به افزایش است که امورات سیاسی و حکومتی تمام ساحت زندگی انسان مدرن را در بر گرفته است و از همین زاویه است که اهمیت تأثیرگذاری رسانه‌های جمعی برشکل دهی نگرش‌های فردی به امور سیاسی و اجتماعی روشن می‌شود. چرا که مهمترین ابزار مورد استفاده حکومت‌ها در تعامل با اعضای جامعه سیاسی رسانه‌های جمعی است. بعضاً این تأثیرگذاری از حدود تعاملات نظام سیاسی و فرد فراتر رفته و روابط انسانی اعضای یک جامعه را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.

نهایتاً  سرمایه‌ی اجتماعی نوع چهارم سرمایه‌، اشاره به منابعی دارد که افراد به واسطه‌ی حضور یا تعلق به یک گروه اجتماعی به آن‌ها دسترسی دارد. این گروه می‌تواند به بزرگی ملت و یا به کوچکی خانواده باشد. منابع نیز می‌توانند پدیده‌های ملموسی هم‌چون پول، مسکن، شغل، حمایت اجتماعی و یا امکانات غیر ملموس همچون اطلاعات مفید، مشاوره فکری و آرامش روحی باشند.

فرد دارای سرمایه‌ی اجتماعی زیاد، کسی است که دارای روابط وسیع‌تر، صمیمیت و اعتماد قابل توجه و عمیق است، و بالاخره افرادی که دوستانشان و یا افرادی که با آن‌ها در ارتباطند دارای میزان قابل توجهی از سرمایه‌ی فیزیکی، انسانی و یا فرهنگی باشند. با توجه به آنچه گفته شد، می‌توان گفت: سرمایه‌ی اجتماعی از تجمع و تعامل سرمایه‌ی‌های فیزیکی، انسانی و فرهنگی زاده و بارور می‌شود و بستر حرکت جامعه را به سوی آینده می‌سازد.

سرمایه‌ی اجتماعی را معمولاً مجموعه­ای از هنجارهای نظم بخش دانسته‌اند که اعضای گروهی که همکاری و تعاون بین آن‌ها وجود دارد که در آن سهیم­اند. پیوند اجتماعی، اعتماد، همبستگی گروهی، پایبندی به تعهدات و همیاری جزء شاخص‌های عمده‌ی سرمایه‌ی اجتماعی محسوب می‌شوند. به این ترتیب سرمایه‌‌ی اجتماعی به نحوی متناظر با نظم اجتماعی است افزایش ان تقویت نظم و کاهش آن حاکی از وجود انحرافات اجتماعی، جرم وجنایت، فروپاشی خانواده، مصرف مواد مخدر، خود کشی و امثال آن است. بنابراین چنان چه سرمایه‌ی‌ اجتماعی به معنی وجود هنجارهای رفتاری مبتنی بر تشریک مساعی باشد، کج رفتارهای اجتماعی نیز نشانه‌ی فقدان سرمایه‌ی‌ اجتماعی است (صدیق سروستانی، 1387: 245).

1-2- موضوع پژوهش

موضوع پژوهش حاضر بررسی رابطه‌ی سرمایه‌ی‌ اجتماعی و میزان گرایش به ارتکاب جرم در بین دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان می‌باشد.

1-3- اهمیت سرمایه‌ی اجتماعی

مفهوم سرمایه‌ی‌ اجتماعی در سال‌های اخیر در حوزه‌های گوناگون علوم اجتماعی،‌ اقتصاد و اخیراً در علوم سیاسی مطرح شده است. سرمایه‌ی‌اجتماعی عبارت است از ارتباطات و شبكه‌های اجتماعی‌ای كه می‌توانند حس همكاری و اطمینان را در میان افراد یك جامعه پدید آورند. در این میان نباید از نقش نهادهای مدنی و دمكراتیك و نیز نقش دولت در گشودن چنین فضاهایی غافل شد. به هر روی، امروز بر جامعه‌شناسان ثابت شده كه یكی از ابعاد مهم هر توسعه‌ای توجه به سرمایه‌ی‌های اجتماعی است. از این‌رو سرمایه‌ی‌اجتماعی، یكی از مهمترین شاخصه‌های رشد و توسعه هر جامعه‌ای به شمار می‌آید.

انسان به طور ذاتی در تعامل با دیگران نیازهای خود را برطرف ساخته و گذران امور می‌كند. اثرات این كنش‌های متقابل در نقش آن‌ها تا حدی است كه حذف آن، زندگی را غیر ممكن می‌سازد. اما در این میان دانشمندان علوم اجتماعی با نگرشی كنجكاوانه در جوامع به شناسایی این كنش‌ها پرداخته و به مجموع عواملی پی برده‌اند كه آن را سرمایه‌ی‌اجتماعی نامیده‌اند. مفهوم سرمایه‌ی‌اجتماعی در برگیرنده مفاهیمی همچون اعتماد، همكاری و همیاری میان اعضای یك گروه یا یك جامعه است كه نظام هدفمندی را شكل می‌دهند و آن‌ها را در جهت دستیابی به هدف‌های ارزشمند هدایت می‌كند. از این‌رو، شناخت عوامل موثر در تقویت یا تضعیف سرمایه‌ی اجتماعی می‌تواند در گسترش ابعاد سرمایه‌ی اجتماعی كمك كرده و موجب افزایش عملكرد اجتماعی و اقتصادی افراد در جوامع شود. مفهوم سرمایه‌ی اجتماعی ، بستر مناسبی برای بهره‌وری سرمایه‌ی انسانی و فیزیكی و راهی برای نیل به موفقیت قلمداد می‌شود.. امروزه سرمایه‌ی اجتماعی نقشی بسیار مهمتر از سرمایه‌ی فیزیكی و انسانی در جوامع ایفا می‌كند و شبكه‌های روابط جمعی و گروهی انسجام بخش میان انسان‌ها و سازمان‌هاست. از این‌رو در غیاب سرمایه‌ی اجتماعی، سایر سرمایه‌ی‌ها اثربخشی خود را از دست می‌دهند و بدون سرمایه‌ی اجتماعی پیمودن راه‌های توسعه و تكامل فرهنگی و اقتصادی ناهموار و دشوار می‌شود (مبشری،‌1387، 16).

1-4- سرمایه‌ی اجتماعی در جهان و ایران

سرمایه‌ی اجتماعى حلقه مفقوده‌اى است براى پاسخ به این سؤال كه چرا برخى از كشورهاى پیشرفته و برخى از كشورها عقب افتاده‌اند. مفهوم سرمایه‌ی اجتماعى در كنار سرمایه‌‌هاى مالى و انسانى قابل توضیح و تبیین است. تامپسون استاد دانشگاه انگلستان معتقد است دولتى كه نتواند مهارت‌ها و دانش زمانش را توسعه دهد و از آن بهر ه بردارى كند توانایى توسعه را نخواهد داشت. بنابراین یكى از سرمایه‌ی‌‌ها، سرمایه‌ی‌ی انسانى، یعنى میزان آمار رشد تخصص، معلم، دانش و تكنو لوژى است. اما در عصر جدید فرانكفورتى‌ها و به ویژه هابرماس با نقد دنیاى صنعتى مى‌گویند كه انسان محدود شده و در اختیار صنعت و تكنولوژى قرار گرفته است. در صورتى كه تكنولوژى باید در خدمت انسان باشد. در كنار سرمایه‌ی انسانى سرمایه‌ی مادى و مالى نیز مطرح مى‌شود كه انسان تنها با داشتن دانش نمى‌تواند به توسعه برسد و وجود منابع خام و منابع مالى نیز زمینه ساز توسعه است. اما در برخى كشورها از جمله ژاپن با وجود اینكه منابع خام و معدنى ندارند، اما پیشرفته هستند. در كشور كوبا كه هیچ بى‌سوادى وجود ندارد اما عقب افتاده است. فرانسه بیش از دو میلیون بى‌سواد دارد اماپیشرفته است. اتیوپى در تحت استعمار هیچ كشورى نبوده است اما بسیار عقب افتاده است. كشورهاى اروپاى شرقى از خیل عظیم تكنولوژى برخوردارند اما در كل پیشرفته نیستند. پس یك حلقه مفقوده وجود دارد و آن سرمایه‌ی‌ی اجتماعى است. طى یك تحقیق علمى در دانشگاه نیویورك علت عقب ماندگى برخى از مناطق شهرى نسبت به دیگر مناطق و محله‌ها در آمریكا نبود خمیرمایه جامعه مدنى اعلام شده است. تشریك مساعى در كارها جهت افزایش سطح رفاه عمومى خمیر مایه جامعه مدنى را تشكیل مى‌دهد و همین خمیر مایه جامعه مدنى یك نوع سرمایه‌ی اجتماعى است اگر چه به تنهایى نمى‌تواند عامل توسعه باشد سرمایه‌ی مالى، سرمایه‌ی انسانى و سرمایه‌ی اجتماعى سه ضلع یك مثلث براى توسعه جوامع محسوب مى‌شوند.

در جوامع غربى هر فرد عضو ده‌ها گروه سیاسى، اجتماعى، فرهنگى، ادبى و… است و پایگاه اجتماعى افراد بواسطه تعلق به این گروه‌ها تبیین مى‌شود. در این گذار سرمایه‌‌هاى گذشته را نباید دور ریخت و نابود كرد اما شكلى پویاتر و نوین‌تر بایستى رشد كند. شوراها در صورت غیر ادارى آن جهت حل مسائل اجتماعى مفید هستند و به عنوان یك سرمایه‌ی اجتماعى تلقى مى‌گردد و این سرمایه‌ی اجتماعى نه فقط تابعى از تعدد شوراها و گروه‌هاى مردمى است بلكه عمق و ابعاد مثبت و منفى آن نیز مورد نظر است. اگر اعتبار و ارزش‌هاى لازمه به این گروه‌ها حاكم نباشد در جهت منفى به كار گرفته خواهند شد. همچنین بایستى از سرمایه‌‌هاى اجتماعى سنتى جامعه ایران حداكثر بهره گرفته شود. در محیط و بسترهاى ناسالم سرمایه‌ی اجتماعى شكل نمى‌گیرد. اعتماد به نظام‌هاى اقتصادى – اجتماعى وروابط خانوادگى لازمه و زیربناى شكل گیرى و تراكم سرمایه‌ی اجتماعى است. شوراها در این راستا به عنوان یك حركت تازه، جالب و جامع است كه اگر معمارى خوبى در چارچوب احزاب، گروه‌ها و سازمان‌هاى غیر دولتى داشته باشد به عنوان یك سرمایه‌ی اجتماعى با ارزش مى‌تواند مورد استفاده قرارمى گیرد (اخترمحققی، 1385، 121).

1-5- بیان مسئله

ایده‌ی سرمایه‌ی اجتماعی بر تمام محققین و متفکرین علوم اجتماعی تأثیر گذارده است البته این مفهوم به خاطر کاربرد‌های عملی اش توجه سیاستگذاران و دیگر علاقه مندان را به خود جلب کرده است در تمامی این رشته‌ها این ایده که روابط می‌توانند در نقش یک منبع عمل کنند، به کرات از طریق زمینه‌های تجربی متفاوت مورد بررسی قرار گرفته است البته ایده اهمیت شبکه‌های اجتماعی همراه با هنجارهایی که آن‌ها را در کنار هم نگه می­دارند ایده­ی جدیدی نیست. یک مثل قدیمی انگلیسی می‌گوید: «آن‌چه می‌دانید مهم نیست بلکه آن‌که می‌شناسید مهم است» بنابراین همان‌طور که عقل سلیم بر اهمیت شبکه‌ها صحه می‌گذارد، اهمیت شبکه‌ها و کلاً سرمایه‌ی‌ اجتماعی در علوم اجتماعی هم پذیرفته و تثبیت شده است.

نظریه‌ی سرمایه‌ی اجتماعی به طور ذاتی خیلی ساده است. ایده‌ی محوری آن را می‌توان در واژه‌ی «روابط» خلاصه کرد. اعضای جامعه با برقراری تماس با یکدیگر و پایدار ساختن آن‌ها قادر به همکاری با یکدیگر می‌شوند و به این طریق چیزهایی را کسب می‌کنند که به تنهایی قادر به کسب آن نمی­باشند. انسان‌ها از طریق مجموعه‌ای از شبکه‌ها به هم متصل می‌شوند و تمایل دارند که ارزش‌های مشترکی با سایر اعضای این شبکه‌ها داشته باشند (جان فیلد، 8،1388).

این ایده که سرمایه‌ی­ اجتماعی منافع مشهودی را به دارندگان آن باز می‌گرداند نیز به راحتی از طریق شواهد قابل بررسی است ولی از انجا که سرمایه‌ی اجتماعی دارای کاربردهای متفاوتی بوده و بدیهی است که سطح شواهد تحقیق از منطقه­ای به منطقه­ی دیگر یا از فرهنگی به فرهنگ دیگر می­تواند متغیر باشد. بنابراین سرمایه‌ی‌ اجتماعی و ابعاد آن می‌تواند بر میزان گرایش به جرم افراد اثر منفی یا مثبت داشته باشد و از انجا که دانش­آموزان از قشرهایی‌اند که ممکن است جامعه پذیری آن‌ها تحت تأثیر عوامل مختلف و گروه­های رسمی یا غیر رسمی مختلفی صورت گیرد و با گروه­های مختلفی از دوستان و… تعاملات اجتماعی داشته باشند. بنابراین مسئله این است که ابعاد مختلف سرمایه‌ی اجتماعی مثل شبکه‌های اجتماعی دانش آموزان، اعتماد اجتماعی آن‌ها و پذیرش هنجارهای اجتماعی و… چه اثری بر گرایش به جرم و بزهکاری در آن‌ها می‌شود؟ (صدیق سروستانی،1386، 244)

فوکویاما[1] در اثری که آن را پایان نظم نامیده است به کاهش فزاینه‌ی سرمایه‌ی‌ اجتماعی در کشورهای صنعتی اشاره می‌کند واز ان به عنوان «فروپاشی بزرگ» یاد می‌کند (فوکویاما،2000: 2). به نظر وی تاریخ زندگی بشر تاریخ تغییر و تحول در نظام هنجارهای اجتماعی است روند این تغییر با صنعتی شدن جوامع شدت گرفته و رد پاره‌ای از موارد چنان شتابان پیش رفته که به بوی زوال برخی از نهاد‌ها و سازمان‌های اجتماعی (مانند خانواده) برخاسته است. افزایش نرخ طلاق افزایش تعداد خانواده­های تک والدی و افزایش نرخ تولد کودکان نامشروع همه نشانه‌های محکم چنین زوالی‌اند در مورد جرم وجنایت هم تقریبا در همه‌ی کشورهای صنعتی به غیر از ژاپن شاهد افزایش نرخ انواع حرایم خشونت امیز از جمله قتل، آدم ربایی، سرقت، تجاوز در دو سه دهه‌ی اخیر پایان قرن بیستم هستیم تعدا د قتل در هر یک صدهزار نفر جمعیت در ایالات متحده در سال 1950تنها 5 نفر بوده که در سال 1994 به 9 نفر رسیده است نرخ جرایم علیه دارایی‌های مردم هم در سال 1960 حدود 190مورد در یکصد هزار نفر جمعیت بوده که در سال 1995 به نزدیک 450 مورد رسیده است دزدی خود رو در آمریکا در سال 1984 بیش از 1200 مورد در سوئد نزدیک به 1800 مورد در انگلستان بیش از 1600 مورد در المان حدود 1600 مورد در کانادا بیش از 1400 مورد در فرانسه بیش از 800 مورد و درذ ژاپن بیش از 200 مورد در هر یکصد هزار نفر جمعیت گزارش شده است (فوکویاما، 2000، 3).

میزان قتل در امریکا حدود دو برابر فرانسه و سه برابر کشورهایی چون انگلییس آلمان سوئد و ژاپن و میزان ادم ربایی در امریکا بسیار بیش‌تر از این تعداد است آدم ربایی در ایالات متحده بیش از 35 نفر در هر یکصد هزار نفر در سال است که حدود 10 برابر از انگلیس و ژاپن بیشتر است آزار جسمی و سواستفاده‌ی جنسی از کودکان هم در یکی دو دهه‌ی پایانی قرن 20 طبق گزارش امارهای رسمی چه در امریکا و چه سایر کشورهای صنعتی اروپای افزایش کاملا شتابانی داشته است (صدیق سروستانی ،1386، 246).

1-6- ضرورت و اهمیت تحقیق

مردمی بودن و مردمداری مانند شمشیر دو لبه است (غفاری و رمضانی،1388، 137) افراد علاوه بر آن­که می­توانند سرمایه‌ی اجتماعی خود را برای همکاری در جهت نیل به اهدافی که برای اعضای شبکه و اجتماع مفید هستند به کار برند، می­توانند آن را در جهت حصول مقاصدی که به لحاظ اجتماعی و اقتصادی مخرب هستند هم به کار گیرند. سرمایه‌ی‌ اجتماعی مخرب علاوه بر اینکه برای تحقق اهدافی که عموما نامطلوب هستند مورد استفاده قرار می‌گیرد اغلب از طریق روشهای غیر قانونی از جمله «استفاده از زور یا خشونت یا فعالیت‌های غیر قانونی» تقویت می‌گردد. در مطالعه‌ای در باره‌ی دو کشور امریکای لاتین (گواتمالا وکلمبیا) مک ایوین و مرز خاطر نشان ساختند که اقلیت قابل توجهی از تمام سازمان‌های اجتماعی فقط برای اعضای خودشان منافعی تولید کرده و نسبت به دیگران اعمال خشونت نموده‌اند این سازمان‌ها شامل گروههای چریکی و مبارز، باندهای محله‌ای، باندهای مواد مخدر و گروه‌های مردمی مبارزه با جرم و بی نظمی بوده‌اند تقریباً از بین هر پنج سازمان عضویتی که بیشتر آن‌ها مرد سالار بودند یکی از آن‌ها خشونت امیز بود (غفاری و رمضانی، 1388، 140).

سرمایه‌ی اجتماعی را معمولاً مجموعه‌ای از هنجارهای نظم بخش دانسته‌اند که اعضای گروهی که همکاری و تعاون بین آن‌ها وجود دارد در آن سهیم‌اند پیوند اجتماعی، اعتماد، همبستگی گروهی، پایبندی به تعهدات و همیاری جز شاخص‌های عمده­ی سرمایه‌ی‌ اجتماعی محسوب می‌شوند. به این ترتیب سرمایه‌ی‌ اجتماعی به نحوی متناظر با نظم اجتماعی است افزایش آن تقویت نظم و کاهش آن حاکی از و جود انحرافات اجتماعی، جرم وجنایت، فروپاشی خانواده، مصرف مواد مخدر، خود کشی و امثال آن است. بنابراین چنانچه سرمایه‌ی‌ اجتماعی به معنی وجود هنجارهای رفتاری مبتنی بر تشریک مساعی باشد، کج­رفتاری‌های اجتماعی نیز نشانه­ی فقدان سرمایه‌ی‌ اجتماعی است (صدیق سروستانی، 1387، 245). از آنجا که پدیده‌های اجتماعی معمولاً متاثر از علل و عوامل خاص و تابع شرایطی مشخص است از این رو در این تحقیق اگر به بررسی رابطه‌ی دو متغیر مهم سرمایه‌ی‌ اجتماعی و گرایش به ارتکاب جرم پرداخته شود و نوع رابطه‌ی آن‌ها مشخص شود می‌توان به پیش بینی و کنترل پرداخت و از بسیاری از کج رفتاری‌های اجتماعی و رفتاری جلوگیری کرد و به تقویت سرمایه‌ی‌ اجتماعی در وجه مثبت آن پرداخت و از پیامدهای وجوه منفی سرمایه‌ی‌ اجتماعی پیشگیری کرد

1-7- هدف تحقیق

هر پژوهش در پی رسیدن به هدف هایی است که این پژوهش نیز در پی رسیدن به هدف­های زیر است:

هدف اصلی:

– تعیین رابطه­ی بین سرمایه‌ی‌ اجتماعی و میزان گرایش به ارتکاب جرم در بین دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان.

هدف‌های اختصاصی:

1. شناخت رابطه‌ی اعتماد بین گروهی دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان و میزان گرایش به ارتکاب جرم در بین آن‌ها.
2. شناخت رابطه‌ی اعتماد برون گروهی دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان و میزان گرایش به ارتکاب جرم در بین آن‌ها.
3. شناخت رابطه‌ی میزان عضویت در گروه‌ها و شبکه‌های دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان و میزان گرایش به ارتکاب جرم در بین آن‌ها.
4. شناخت رابطه‌ی میزان رعایت هنجارهای اجتماعی و فرهنگی دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان و میزان گرایش به ارتکاب جرم در بین آن‌ها.
5. شناخت رابطه‌ی میزان گرایش به رفتارهای جمعی مذهبی دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان و میزان گرایش به ارتکاب جرم در بین آن‌ها.
6. شناخت تفاوت بین دانش آموزان دختر و پسر دبیرستانی شهر گمیشان در زمینه‌ی تأثیرسرمایه‌ی اجتماعی بر میزان گرایش به ارتکاب جرم و بزهکاری در بین آن‌ها.

1-8- سئوالات پژوهش

از آنجا که هر پژوهش معمولاً با سئوالاتی همراه بوده است این پژوهش نیز در پاسخ به سئوالات زیر است که شامل سئوال‌های اصلی و فرعی تحقیق است: