عنوان                                                                                                                         صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1: بیان مسأله…………………………………………………………………………………………………..    2

1-2: مقدمه…………………………………………………………………………………………………………….    4

1-3: سؤال های پژوهش……………………………………………………………………………..    6

1-4: فرضیه های پژوهش……………………………………………………………………………..    7

1-5: اهداف پژوهش …………………………………………………………………………………………….    7

1-6: پیشینه  پژوهش………………………………………………………………………………………    7

1-6-1: پژوهش‏های خارجی…………………………………………………………………………….    7

1-6-2: پژوهش‏های داخلی…………………………………………………………………………………..    8

1-7: روش شناسی پژوهش………………………………………………………………………………….    9

1-8: معرفی متغیرها، چگونگی اندازه گیری آن ها و جامعه آماری…………………………….    11

فصل دوم: سابقه موضوع تحقیق

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………….   14

بخش اول: نگارگری و تصویر سازی……………………………………………………………………    15

2-1-1: تعریف  واژه  نگارگری………………………………………………………………………………    15

2-1-2: تعریف  واژه  تصویرسازی………………………………………………………………….    16

2-1-3: تفاوت تصویر سازی با نقاشی (نگارگری)………………………………………………18

2-1-4: پیشینه ای بر روند تاریخ نگارگری و تصویر سازی در ایران طی قرون اولیه اسلامی……………….    21

2-1-5: ویژگی های نگارگری و تصویر سازی در ایران اسلامی…………………….    28

2-1-6: ویژگی های نگارگری و تصویر سازی ایران از ابتدای اسلام تا قرن هفتم ه.ق…………….    32

2-1-7: ترسیم انسان در نگارگری ایران اسلامی………………………………………    36

2-1-8: ارتباط نگارگری ایران با هنرهای دیگر……………………………………..    39

2-1-9: ارتباط نگارگری ایران با ادبیات…………………………………………………….    40

2-1-10: ارتباط نگارگری با نقاشی دیواری و مضامین آن ها………………………………….    43

2-1-11: ارتباط نگارگری با سفال و سرامیک……………………………………………………………    49

2-1-12: ارتباط نگارگری با  فلزکاری……………………………………………………    52

بخش دوم:  تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران در قرون اولیه اسلامی……………………..    55

 

2-2-1: اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران مقارن با ظهور اسلام تا قرن پنجم ه.ق………………    55

2-2-2: موقعیت منطقه طبرستان و گرگان پیش از ظهور اسلام……………………..    60

2-2-3: موقعیت  منطقه طبرستان طی قرون اولیه اسلامی تا قرن پنجم ه.ق………………….    61

2-2-4: حكومت آل زیاردر طبرستان…………………………………    63

بخش سوم: تاریخ ادبیات ایران طی قرون اولیه اسلامی…………………………..    65

2-3-1: وضع ادبی ایران از قرن اول تا پنجم ه.ق……………………………….    65

2-3-2: وضع ادبی ایران از میانه قرن پنجم تا آغاز قرن هفتم ه.ق……………………………..    70

2-3-3: پیشینه اندرزنامه نویسی در ایران…………………………………    71

2-3-4: تفاوت بنیادین اندرزنامه عنصرالمعالی با دیگر اندرزنامه ها……………………    73

بخش  چهارم: ویژگی های کلی قابوسنامه………………………………..    76

2-4-1: خصلت های نویسنده و هدف او از نوشتن كتاب قابوسنامه………………………….    76

2-4-2: دلایل انتخاب نام كتاب…………………………………………………..    79

2-4-3: تاریخ تألیف كتاب………………………………….    80

2-4-: بخش های تشكیل دهنده کتاب……………………………    81

2-4-5: زبان و شیوه نگارش كتاب…………………………………………    82

2-4-6: دلایل اهمیت كتاب…………………………………………    83

جمع بندی ……………………………………………………….    84

فصل سوم: روش شناسی

مقدمه…………………………………………………………    87

3-1: آیکون…………………………………………………………..    88

3-2: آیکونوگرافی و آیکونولوژی………………………………………….    88

3-3: تاریخچه آیکونوگرافی و آیکونولوژی………………………………………………    89

3-4: روش آیکونولوژی اروین پانوفسکی……………………………………..    90

جمع بندی………………………………………………………….    93

فصل چهارم: پیش آیکونوگرافی، آیکونوگرافی و آیکونولوژی تصاویر قابوسنامه

مقدمه……………………………………………………………..    96

بخش اول: توصیف پیش آیکونوگرافی……………………………………………………    98

4-1-1: ارائه چندتصویر با توجه به داستان های متن…………………………………….    98

این مطلب را هم بخوانید :

4-1-2: نحوه فضاسازی تصاویر در کتاب قابوسنامه……………………………..    102

4-1-3: ارتباط تصویر با متن…………………………………………….    106

4-1-4: نحوه آرایش صفحات و رنگ آمیزی …………………………..    111

4-1-5: شیوه ترکیب بندی تصاویر…………………………………………………………………    113

4-1-6: سیمای پیکره های انسانی………………………………………….    115

4-1-6-1: نمایش و حالات چهره………………………………………………    115

4-1-6-2: حرکات دست ها و اشارات انگشتان…………………………………    117

4 -1-7: نقش مایه های جانوری………………………………………………………….    118

4-1-8: نوع پوشش افراد نقش شده در قابوسنامه………………………………….    119

4-1-9: شرح نقش مایه های کتاب قابوسنامه………………………………..    120

4-1-9-1: نقوش روی پوشاک افراد در کتاب قابوسنامه……………………………    123

4-1-9-2: نقش گل و گیاه (اربسکو اسلیمی)……………………………………    126

4-1-9-3: نقش مایه جانوری (صرفاً پرنده)…………………………………    128

4-1-9-4: نقوش جمادی( بلورین)…………………………………….    129

4-1-9-5: نقوش ترکیبی (هندسی)……………………………………………    129

جمع بندی……………………………………………………………………………    131

بخش دوم: تحلیل آیکونوگرافی……………………………..    132

4-2-1: تحلیل تصاویر قابوسنامه از منظر نگارگری یا تصویرسازی…………………    132

4-2-2: شباهت تصاویر قابوسنامه با ویژگی های نگارگری ایران……………………………..    138

4-2-3: تفاوت تصاویر قابوسنامه با ویژگی های نگارگری ایران……………………………………….    139

4-2-4: تحلیل نحوه هماهنگی تصاویر با متن…………………………………..    143

4-2-5: تحلیل نحوه ترکیب بندی……………………………………….    146

4-2-6: تحلیل نقش انسان و جزییات مربوط به آن………………….    148

4-2-6-1: تحلیل شیوه ترسیم اعضای بدن …………………………………….    155

4-2-6-2: تحلیل شیوه ترسیم حالات چهره………………………..    156

4-2-7: تحلیل نوع و طرح و نقش لباس ها…………………………………………………….    159

4-2-8: تحلیل آرایه های تزیینی…………………………………………………    165

جمع بندی                       175

بخش سوم: تفسیر آیکونولوژی……………..    176

4-3-1: جایگاه تصاویر قابوسنامه در هنر دوره اسلامی ایران……………….    176

4-3-1-1: شباهت تصاویر کتاب قابوسنامه با نگاره های مکتب بغداد………    176

4-3-1-2: تفاوت تصاویر کتاب قابوسنامه با نگاره های مکتب بغداد………………………..    178

4-3-1-3: شباهت تصاویر کتاب قابوسنامه با نگاره های مکتب سلجوقی……………………….    178

4-3-1-4: تفاوت تصاویر کتاب قابوسنامه با نگاره های مکتب سلجوقی………………………….    180

4-3-2: تأثیرات تصاویر قابوسنامه بر هنر دوره های بعد……………………………………………    181

4-3-3: قرابت های ساختاری تصاویر قابوسنامه با هنر سرزمین ها ی دیگر……………………………..    186

4-3-3-1: قرابت های ساختاری تصاویر قابوسنامه با هنر کتاب آرایی هند…………    187

4-3-3-2: قرابت های ساختاری تصاویر قابوسنامه با هنر کتاب آرایی بیزانس(ارمنستان)………..    192

4-3-3-3: قرابت های ساختاری تصاویر قابوسنامه با  هنر نقاشی مصر…………….    197

جمع بندی………………………………….    199

نتیجه گیری نهایی…………………………..    202

پی نوشت ها…………………………………………………..    207

فهرست منابع تصاویر          208

فهرست منابع جداول…………………………………    209

فهرست منابع فارسی…………………………………………..    209

فهرست منابع لاتین………………………………………….    214

چکیده انگلیسی                      216

): بیان مسأله

یکی از مهمترین هنرهای اوایل اسلام در ایران، تصویرسازی متون ادبی و تاریخی است. از همان سال های اولیه، با الحاق ایران به سرزمین های اسلامی و گرویدن مردم به دین اسلام، تمام تجربیات هنری و سنّت های باستانی ایران در خدمت اسلام در آمد. با این وجود ایرانیان هیچ گاه تصویرسازی را وسیله شرح کامل عقاید دین مثل دنیای مسیحیت قرار نداده اند، چرا كه بسیاری از موضوعات در زمینه هنر تصویرسازی در ایران در زمینه مسائل غیر دینی مانند علم و دانش، تاریخ و ادبیات نیز بوده است. اولین آثار تصویرسازی ایران در عصر اسلامی، به صورت نقوش در آثار معماری و اشیای مصرفی و سپس مصوّر سازی کتاب ظهور نمود که بعدها مسیر کمال خود را پیموده است. «در قرن دوم هجری هنر نقاشی بیش تر به تذهیب و تزیین قرآن اختصاص داشت اما با ترجمه کتب پهلوی و سانسکریت و یونانی به عربی از همین زمان مورد علاقه خلفا و بزرگان قرار گرفت و با استنساخ این ترجمه ها و زیبا ساختن کتاب ها که با تجمّل و تفنّن اشراف آن عهد همراه بود رغبت اهل علم و دانش را بر می انگیخته است» (قاضی احمد، گلستان هنر:24). بنابراین کتاب هایی که در اوایل اسلام مورد توجه برای تصویرگری بوده اند بیشتر موضوعات علمی و فنی را در بر می گرفته اند که مکتب نگارگری بغداد، به عنوان یکی از قدیمی ترین مکاتب نگارگری اسلامی در ابتدای حکومت خلفای عباسی، از این موضوعات غنی بوده است. دلیل قاطع برای این امر نیز این بوده که در ابتدای ورود اسلام به جهت منع مذهبی تصویرنگاری در این دوره، هنرمندان از ترسیم تصاویر انسانی خودداری می کردند اما پس از گذشت سه سده حضور اسلام، این ممنوعیت حساسیت کمتری یافت و حضور انسان و حیوان در کتاب های غیر مذهبی کاربرد یافت و به مرور، هنرمندان دوران اسلامی که در ابتدا اصول و روش همسایگان خود یا اقوامی که مذهب آن ها را پذیرفته بودند اقتباس کرده بودند این روش ها را جذب و به خدمت فرهنگ جدید خود در آورده اما خود نیز کم کم شیوه های جدیدی را پدید آوردند و از این زمان به بعد است که شاهد بروز و ظهور استعدادهای هنری هنرمندان مسلمان در جای جای سرزمین های اسلامی در عرصه های مختلف خصوصاً هنر کتاب آرایی هستیم. هنرمندان اسلامی ایران نیز که با پیشینه غنی هنری خود از دوران باستان به این عرصه پا نهادند در بسیاری موارد شیوه های کهن را سرلوحه کار خود قرار دادند و با تلفیق سنّت های دیرینه خود با اصول و موازین شرع اسلام، آثار در خور تأملی را به نمایش گذاشتند. از جمله کتب مصورشده در این دوران که فارغ از شیوه های هنری مکتب بغداد و در منطقه ای دورتر از این حوزه هنری با الهام از  سنت های کهن به نگارش و مصورسازی در آمده است، نسخه دستنویس «قابوسنامه» بوده که حاوی تصاویری منحصر به فرد از حکایات روایت شده می باشد. «قابوسنامه» كه به «اندرزنامه» نیز