چكیده

ألم یکی از واژه‌هایی است که در نهج البلاغه با مشتقات گوناگون به کار رفته است ولی تأكید معنایی دقیق آن به روش معناشناختی استخراج نشده است از این جهت جا داشت این واژه با تکیه بر روش معناشناسی مورد بررسی قرار گیرد، با این کار می‌توان انتظار داشته باشیم تا معنای دقیقِ به كار رفته از آن در نهج البلاغه حاصل آید. معناشناسی بخشی از دانش زبان‌شناسی یا شاخه‌ای مستقل از آن است كه از رهگذر آن می‌توان به تحلیل معنای واژه‌ها و جمله‌های یک متن پرداخت و جایگاه دقیق كلمه‌ها و تركیب‌های آن را با توجه به نظام معنایی كه در آن قرار دارد، تشخیص داد. حوزه‌های معنایی این واژه هماهنگی معنایی آن را در قرآن و نهج البلاغه به اثبات می‌رساند اما معنای ألم در نهج البلاغه گسترده‌تر از متن قرآن بوده و بیانگر این حقیقت است که هم عوامل درون کلامی از قبیل بافت ، سیاق ، بلاغت و… وهم عوامل برون‌ کلامی از قبیل فرهنگ، جامعه، مسائل سیاسی و… در معنای واژه ألم دخالت داشته است. در معناشناسی تاریخی به این نتیجه رسیدیم که اَعراب جاهلی ألم را به دردی که غالباً به حوزه جسم و به ارتباط انسان با دیگران محدود نموده؛ می‌شناخته‌اند. مطالعه ‌توصیفی نیز نشان می‌دهد كه ألم در نهج البلاغه بر محور جانشینی با واژه‌هایی مانند داء، عناء، وجع و… ، و بر محور هم‌نشینی با واژه‌هایی مانند دواء، صبر، دنیا و… در یک حوزه‌ معنایی قرار می‌گیرد. همچنین “ألم” در نهج البلاغه همانند قرآن کریم از حیث تقابل معنایی، در مقابل ایمان و تقوا قرار گرفته است. در واقع می‌توان گفت که این واژه در نهج البلاغه ذو‌مراتب و یک مفهوم نسبی است.

كلیدواژه‌ها: نهج البلاغه، معناشناسی، ألم، وجع، داء، دنیا، تقوا، ایمان.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                        شماره صفحه

فصل اول کلیّات تحقیق. 15

1. 1. مقدمه 16
2. 1. اهمیت و ضرورت موضوع. 18
3. 1. مسائل تحقیق. 19
4. 1. فرضیات تحقیق. 19
5. 1. پیشینه تحقیق. 20
6. 1. روش تحقیق. 21
7. 6. 1. استخراج معنا از متن و حاشیه 23
8. 1. معناشناسی در مطالعات دینی. 24
9. 1. 1. انواع رویکرد معناشناسانه به متون دینی. 24
10. 1. زبان شناسی و معناشناسی. 25

زبان. 26

1. 8. 1. زبان شناسی توصیفی و تاریخی. 26
2. 8. 1. چیستی معنا شناسی و جایگاه آن در مطالعات زبانی. 27
3. 8. 1.تعریف علم معنا شناسی. 28
4. 8. 1. هدف معناشناسی. 29
5. 8. 1. تاریخچه روش معناشناسی. 30

معنا شناسی مکتب بن. 31

6. 8. 1. تفاوت معناشناسی با تفسیر قرآن به قرآن. 32

پیش نیازهای معناشناسی. 33

7. 8. 1. ایزوتسو و معنا‌شناسی در آیات قرآن. 34
8. 8. 1. نوآوری‌های ایزوتسو. 36
9. 8. 1. سه اصل کلی در روش معناشناختی ایزوتسو. 37
10. 8. 1. مراحل دریافت معنای واژگان (با اصلاح روش ایزوتسو) : 38
11. 1. برخی از اصطلاحات علم معناشناسی. 39
12. 9. 1. معنا 39
13. 1. 9. 1. معنای اساسی. 39
14. 1. 9. 1. معنای نسبی. 40
15. 1. رابطه همنشینی و جانشینی. 41
16. 10. 1. فرآیند همنشینی. 41
17. 10. 1. فرآیند جانشینی. 41
18. 2. 10. 1. ترادف یا هم‌معنایی. 42
19. 1. حوزه های معناشناختی. 42
20. 11. 1. چگونگی تشکیل حوزه معنایی. 43
21. این مطلب را هم بخوانید :
22. :(پایان نامه استفاده بهینه ازفن آوری اطلاعات در بیمه) - مجله علمی
23. 1. کلمات کلیدی. 45
24. 12. 1.کلمه کانونی. 46
25. 1. معنا شناسی همزمانی(توصیفی) و معنا شناسی زمانگذر(تاریخی) 47
26. 1. جهان بینی معناشناختی. 49

فصل دوم معناشناسی تاریخی. 51

1. 2. سطوح معناشناسی تاریخی. 53
2. 2. معنای لغوی واژه ألم 55
3. 2. 2.معادل معنایی ألم در زبان انگلیسی. 56
4. 2.معنای اصطلاحی ألم 57
5. 2. معناشناسی تاریخی ألم در دوران جاهلی(پیش از نهج البلاغه) 58
6. 4. 2. بررسی و شناخت جاهلیت.. 58
7. 4. 2. معنای واژه جاهلیت.. 59

نمودار 2ـ5ـ2 ویژگی های عصر جاهلیت در نهج البلاغه 62

3. 4. 2. واژه ألم در شعر جاهلی. 63
4. 4. 2. وجوه معنایی واژه ألم در عصر جاهلی. 64
5. 4. 4. 2. درد جسمی. 64
6. 4. 4. 2. ألم و وجع. 65
7. 4. 4. 2. درد گرسنگی. 65
8. 4. 4. 2.همنشینی واژه ألم با سوء. 66
9. 2. معناشناسی تاریخی ألم در دوران بعثت پیامبر(نزول قرآن) 67

واژگان قرآن. 68

1. 5. 2. ألم و مشتقات آن در قرآن. 69
2. 5. 2.حوزه معنایی واژه ألم در قرآن. 72
3. 2. 5. 2. عقاب.. 72
4. 2. 5. 2. ظلم 72
5. 2. 5. 2. رجاء. 73
6. 2. 5. 2. اعتداء. 74
7. 2. 5. 2. کذب.. 74
8. 2. 5. 2. نفاق. 75
9. 2. 5. 2. عبادت.. 75
10. 2. 5. 2. استکبار. 76
11. 2. 5. 2. کفر. 77
12. 2. 5. 2. فحش.. 78
13. 2. واژگان متقابل با ألم در قرآن. 79
14. 6. 2. ایمان به آخرت.. 79
15. 6. 2.جهاد 80
16. 2. معناشناسی تاریخی ألم در دوران امامان معصوم 82

ألم در روایات.. 82

8. 2.نتیجه گیری. 89

فصل سوم مفاهیم جانشین. 90

1. 3.معناشناسی توصیفی. 91

حوزه معنایی ترادفی. 92

1. 1. 3. ساختمان معنایی ألم در نهج البلاغه 93
2. 1. 3. ألم و مشتقات آن در نهج البلاغه 95
3. 3. مفاهیم جانشین ألم در نهج البلاغه 96
4. 2. 3. داء. 96
5. 2. 3. وجع. 100
6. 2. 3. أسی. 104
7. 2. 3. بلاء. 104
8. 2. 3.عناء. 107
9. 2. 3. مرض… 109
10. 2. 3. همّ 110
11. 2. 3. فجعه 111
12. 2. 3. مشقة 112
13. 2. 3. تعب.. 114
14. 2. 3. فناء. 115
15. 2. 3. مؤونة 115
16. 2. 3.حزن. 116
17. 2. 3. وَحوحه 118
18. 2. 3. نصب.. 119
19. 2. 3. وصب.. 120
20. 2. 3. محنة 121
21. 2. 3. شدة 122
22. 2. 3.ملامت.. 124
23. 2. 3. كِظَّة 126
24. 2. 3. مصیبة 127
25. 2. 3. جشوبة 129
26. 2. 3.کدح. 130

فصل چهارم مفاهیم همنشین. 132

1. 4.بررسی واژه‌های همنشین با ألم در نهج البلاغه 134
2. 1. 4. دنیا 134
3. 1. 4. قضای الهی. 137
4. 1. 4. موت.. 138
5. 1. 4. حکمت.. 140
6. 1. 4. نفاق. 141
7. 1. 4. باطل. 141
8. 1. 4. صبر. 142
9. 1. 4. قذی. 146
10. 1. 4. طاعة 147
11. 1. 4. قلب.. 148
12. 1. 4. جهل. 150
13. 1. 4. حسد 151
14. 1. 4. شکوه 153
15. 1. 4. جسم 154
16. 1. 4. ظلم 156
17. 1. 4. سقم 156