پایان نامه بررسی نقش برنامهدرسی پنهان بر مسئولیتپذیری دانشآموزان مقطع متوسطه اول از دیدگاه معلمان |
1-2-1 اهمیت و ضرورت نظری……………………………………………………………………………………………………………15
1-2-2 اهمیت و ضرورت کاربردی……………………………………………………………………………………………………….15
3-1 هدفهای تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………..16
1-3-1 اهداف کلی:……………………………………………………………………………………………………………………………..16
1-3-2 هدفهای جزئی……………………………………………………………………………………………………………………….16
1-4 سؤالهای تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………….17
1-4-1 سؤالهای فرعی……………………………………………………………………………………………………………………….17
1-5 تعریف نظری و عملیاتی مفاهیم تحقیق………………………………………………………………………………………………17
1-5-1 تعاریف نظری…………………………………………………………………………………………………………………………..17
1-5-2 تعاریف عملیاتی………………………………………………………………………………………………………………………..18
فصل دوم: مطالعات نظری
2-1 بخش اول: مبانی نظری برنامهدرسی پنهان…………………………………………………………………20
2-1-1 مفهوم شناسی برنامهدرسی پنهان………………………………………………………………………………………………….20
2-1-2 تاریخچه برنامهدرسی پنهان…………………………………………………………………………………………………………20
2-1-3 نظریهها و دیدگاههای برنامهدرسی پنهان………………………………………………………………………………………..24
2-1-3-1 دیدگاه و کار غیر نظری…………………………………………………………………………………………………………..25
2-1-3-2 دیدگاه نظریه عملکردی……………………………………………………………………………………………………………26
2-1-3-3 دیدگاه نظریه انطباقی……………………………………………………………………………………………………………….26
2-1-3-4 نظریه انتقادی-بازآفرینی…………………………………………………………………………………………………………..27
2-1-4 ابعاد و مؤلفههای برنامهدرسیپنهان…………………………………………………………………………………………………29
2-1-5 ضرورت توجه به برنامهدرسیپنهان………………………………………………………………………………………………..31
2-2 بخش دوم مطالعات نظری: مسئولیتپذیری…………………………………………………………………………………………34
2-2-2 جلوهای از مسئولیتپذیری و پاسخگویی در قرآن …………………………………………………………………………..36
2-2-3 خانواده و مسئولیت پذیری کودکان……………………………………………………………………………………………….37
2-2-4 پیش شرط و فرایند مسئولیتپذیری………………………………………………………………………………………………..38
2-2-5 آموزش مسئولیت پذیری…………………………………………………………………………………………………………….. 39
2-2-6 مسئولیت پذیری و مدرسه…………………………………………………………………………………………………………….41
2-2-7 مسئولیتپذیری دانشآموزان………………………………………………………………………………………………………..43
2-2-8 خود مختاری و مسئولیت……………………………………………………………………………………………………………..45
2-2-9 مسئولیت و عزت نفس………………………………………………………………………………………………………………..47
2-3 بخش سوم: مروری بر پیشینه پژوهشهای انجام شده
2-3-1پژوهشهای داخلی……………………………………………………………………………………………………………………49
2-3-2 پژوهشهای خارجی…………………………………………………………………………………………………………………51
فصل سوم:روششناسی تحقیق
3-1 روش انجام پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………..57
3-2 جامعه پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………..57
3-3 نمونه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………..57
3-4 ابزار تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………….57
3-5 پایایی ابزار………………………………………………………………………………………………………………………………..58
3-5 روشهای تجزیه و تحلیل دادهها……………………………………………………………………………………………………58
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل دادههای تحقیق
4-1 بخش اول: تحلیل توصیفی………………………………………………………………………………..59
4-1-1 جنسیت…………………………………………………………………………………………………………………………………..59
4-1-2 سن………………………………………………………………………………………………………………………………………..60
4-1-3 سطح تحصیلات………………………………………………………………………………………………………………………61
4-1-4 مدرسه محل تدریس………………………………………………………………………………………………………………..62
4-1-5 وضعیت استخدام……………………………………………………………………………………………………………………..63
4-2 بخش دوم: تحلیل استنباطی……………………………………………………………………………….64
4-2-1 بررسی سوال اول پژوهش…………………………………………………………………………………………………………..64
4-2-2 بررسی سوال دوم پژوهش…. …………………………………………………………………………………………………….71
4-2-3 بررسی سوال سوم پژوهش…………………………………………………………………………………………………………..78
4-2-4 بررسی سوال چهارم پژوهش………………………………………………………………………………………………………..85
4-2-5 بررسی سوال پنجم پژوهش………………………………………………………………………………………………………….92
4-2-6 بررسی سوال ششم پژوهش………………………………………………………………………………………………………….99
فصل پنجم: نتیجهگیری و پیشنهادات
5-1 نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………….107
این مطلب را هم بخوانید :
5-1-1 نتایج بررسی اولین سؤال پژوهش……………………………………………………………………………………………….107
5-1-2 نتایج بررسی دومین سؤال پژوهش…………………………………………………………………………………………..108
5-1- 3 نتایج بررسی سومین سؤال پژوهش ………………………………………………………………………………………….109
5-1-4 نتایج بررسی چهارمین سوال پژوهش ………………………………………………………………………………………..110
5-1-5 نتایج بررسی پنجمین سوال پژوهش……………………………………………………………………………………………112
5-1- 6 نتایج بررسی ششمین سوال پژوهش……………………………………………………………………………………………113
5-2 پیشنهادهای پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………115
5-2-1پیشنهادهای کاربردی………………………………………………………………………………………………………………….115
5-2-2 پیشنهادهای پژوهشی…………………………………………………………………………………………………………………115
5-3 محدودیتهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………116
5-3-1 محدودیتهای تحت کنترل تحقیق………………………………………………………………………………………………116
5-3-2 محدودیتهای خارج از اختیار پژوهشگر……………………………………………………………………………………..116
فهرست منابع و مآخذ …………………………………………………………………………………………117
الف) منابع داخلی………………………………………………………………………………………………………………………………117
ب) منابع خارجی………………………………………………………………………………………………………………………………124
پیوستها……………………………………………………………………………………...……127
پیوست شماره(1)……………………………………………………………………………………………………………………………….127
مقدمه
آنچه را که طراحان و برنامهریزان درسی برای رشد و تربیت فراگیرندگان طراحی و برنامهریزی میکنند، «برنامه درسی رسمی»است. برنامه درسی به عنوان یکی از ستونهای الزامی سازه علومتربیتی نقش بیبدیلی در عمل کردهای تربیتی داشته است و حتی پا را از قلمرو رسمی بودن بیرون گذاشته، فرایندهای غیر رسمی را در بر گرفته است(تقی پور وغفاری،34:1388). صاحبنظران، انواع متعددی برای مفهوم برنامهدرسی، ارائه دادهاند برای نمونه، میتوان به نظر آیزنر[1](1994) اشاره کرد که برنامههای همزمان اجرا شده در امکان آموزشی را به سه دسته برنامه رسمی، پنهان و پوچ تقسیم مینماید.
- بیان مسأله:
برنامه درسی[2] به عنوان یک حوزه تخصصی، محدود به مجموعهای از تجارب و یادگیرهای از پیش تعیین شده نیست. عوامل دیگری به طور اجتناب ناپذیر در کنار برنامههای رسمی وجود دارند که در بسیاری از جنبهها به طورگسترده، پایدارتر و نافذتر، درشکلگیری تجارب، انتقال افکار، نگرشها، ارزش ها و اعمال و رفتار دانشآموزان تاثیر میگذارند و نفوذ آنها کل فرایند تعلیم و تربیت را تحت تاثیر قرار میدهند. چنین تجاربی را که در طی تحصیل در مدرسه و کلاس درس آموخته و درک می شود و جزء برنامه درسی از قبل تعیین شده نیست، برنامه درسی پنهان یا پیامدهای قصدنشده گویند که دارای آثار مثبت و منفی فراوان بر دانشآموزان است. کم توجهی و غفلت از آثار منفی میتواند تحقق اهداف والای تعلیم و تربیت را دچار مشکل سازد. گرچه این یادگیریها و تجارب، در برنامهدرسی صریح و از پیش طراحی شده پیش بینی نگردیده، اما آنها یک برنامه درسی واقعی را تشکیل می دهند زیرا در زمره مهمترین و موثرترین محتواهای آموزشی هستند که دانشآموزان در مدرسه به طور طبیعی یاد می گیرند. این برنامهدرسی در مدرسه آموزش داده میشود و از تجارب داخل کلاسها، کتابخانهها، جشنها، و محیط اجتماعی مدرسه شکل میگیرد( علیخانی و مهرمحمدی،40:1384).
بدون تردید یکی از مولفههای بسیار مهم در شکلگیری مسئولیتپذیری دانشآموزان، در مدرسه برنامهدرسی پنهان است دانشآموزان از طریق برنامههای درسی و به ویژه برنامهدرسی پنهان با انواع دانش علمی، اجتماعی تاریخی، سیاسی و…و مهارتها و نگرشهای مختلفی همچون احترام، صداقت، همدردی ،وطن پرستی ، تعهد[3]، انضباط ، رعایت قانون و مقررات و غیره آشنا میشوند. (حسینعلی و غفاری،1388). اگر در جهان بینی اسلام را نگاه کنیم و در پی آن باشیم که با دید اسلام، انسان را دنبال کنیم در تحلیل، نهایت به یک اصل می رسیم و آن اینکه انسان مسئول است مسئله تعهد و مسئولیتپذیری در انسان نه چون امری مربوط به علم اخلاق بلکه به عنوان یک ضرورت حیاتی محسوب می شود، این ضرورت در خصوصیات زیستی و زندگی جمعی انسان مبتنی است(پایدار،10:1354).
مسئولیت یا مسئولیتپذیری به تنهایی اشاره به حس وظیفهشناسی، پاسخگوبودن و تعهد دارد. در یک دستهبندی کلی میتوان مسئولیتپذیری را به انواع زیر تقسیمبندی کرد: 1- مسئولیتپذیری درقبال خود 2- مسئولیتپذیری در برابر خدا 3- مسئولیتپذیری در برابر دیگران 4- مسئولیتپذیری در برابر طبیعت(طالبی و خوشبین،210:1391). اساس ایجاد حس مسئولیت در افراد به نخستین سالهای زندگی هر فرد بر میگردد. هر انسان سالم که فرایند رشد متعادل و بهنجار را پشت سر گذاشته باشد در کنار همه احساسهای طبیعی و عاطفی دارای حس پذیرفتن پیامدهای رفتار و تصمیمهای خویش میباشد(ابوطالبی،28:1389).
از جمله تحقیقات که در ایران انجام شده است میتوان به پژوهشهای زیر اشاره کرد ؛ ” سبحانی نژاد”(1379) در پژوهشی که تحت عنوان “بررسی مسئولیتپذیری اجتماعی در برنامهدرسی کنونی دوره ابتدایی ایران” یافتههای این پژوهش نشان داد در محتوای دروس پایههای چهارم و پنجم ابتدایی بیشترین توجه به مسئولیتهای مدنی بوده است. درعین حال به دو بعد شناختی و عاطفی مسئولیت های اجتماعی به طور ناقص و به بعد عملکردی آن نیز هیچ گونه توجهی نشده است. پژوهش علوی (1383) تحت عنوان ” مطالعه توصیفی ابعاد جامعهشناسی برنامه درسی پنهان در مدارس راهنمایی دخترانه شهر تبریز با تاکید بر هنجارهای روحیه علمی” تاکید اصلی پژوهش بر مقایسه هنجارها، نگرشها و باورهای برنامهدرسی پنهان، با هنجارهای شناخته شده روحیه علمی و شیوههای اعمال آن میباشد.
پژوهش بروغنی (1390) تحت عنوان”بررسی تاثیر برنامه درسی پنهان بر عواطف دانشآموزان دختر مقطع ابتدایی شهر سبزوار” در این تحقیق نقش مولفههای نه گانه برنامه درسی از منظر کلاین شامل هدفها، محتوا، فعالیتهای یادگیری دانش آموزان، روشهای ارزشیابی، منابع و ابزار یادگیری و….برعواطف دانش آموزان بررسی میشود.
همچنین از پژوهشهای مرتبط درخارج از کشور میتوان به؛ پژوهش کاروالو[4] (1995) ارزشهای موجود در برنامهدرسی پنهان گروهی از دانشآموزان مورد مطالعه قرارداد. یافتههای این تحقیق نشان دادند که یک بازآفرینی ارزشی از طریق برنامهدرسی پنهان وجود دارد که گرایش آن نسبت به ارزشهای منفی یا غیر ارزشی است که نه فقط دانش آموزان آن را تداوم میبخشند، بلکه به طور ناخوآگاه کادر مدرسه آن را پرورش می دهد. آهولا[5] (2000)پژوهشی باعنوان “برنامه درسی پنهان در آموزش عالی” نشان داد که دانشجویان به نسبت موفقیت در دانشگاه ناگذیرند ضوابط فرهنگی غیررسمی زندگی در محیط دانشگاه و مقررات بازی در محیطهای دانشگاهی را یاد بگیرند و به شدت احساس میکنند که نمیتوانند تصمیمات دپارتمانی و فعالیتهای آموزشی ر اتحت تاثیر قرار دهند.
پژوهش بر این باور است، از آنجا که برنامهدرسی پنهان، احتمالاٌ در بسیاری از جنبهها از برنامه درسی آشکار فراگیرتر و مؤثرتر باشد(سبحانینژاد و امیری،65:1391). از اینرو میتواند در تحقق اهدف تربیتی که یکی از آنها تجلی روحیه مسئولیتپذیری در دانشآموزان دانست، نقش مؤثری داشته باشد. هر کدام از پژوهشهای گذشته به یک بعد از نقش برنامه درسی پنهان بر یادگیری، دانشآموزان پرداختند، در واقع هر کدام از پژوهشهای گذشته به یک بعد از برنامهدرسی پنهان و مسئولیتپذیری پرداختند، اکنون این پژوهش در پی آن هست که با عنایت به ورود به مبانی نظری و نیز سوابق پژوهش در این زمینه و با توجه به اینکه تحقیق جامعی در این حوزه با این عنوان صورت نگرفته، محقق به بررسی نقش برنامه درسی پنهان بر مسئولیتپذیری دانشآموزان از دیدگاه معلمان پرداخته است؟
1-2 اهمیت و ضرورت تحقیق :
1-2-1 اهمیت وضرورت نظری:
– افزایش دامنه دانش نظری در حوزه برنامه درسی پنهان و اهمیت آن در مسئولیتپذیری دانشآموزان
– کمک به بسط و توسعه مباحث جدید در این عرصه
- اهمیت و ضرورت کاربردی:
– دستیابی به جایگاه مولفههای برنامه درسی پنهان موجود در مدارس بر مسئولیتپذیری دانشآموزان و اتخاذ تدابیری برای استفاده گروههایی چون معلمان، مدیران، متولیان آموزش و متخصصان برنامه درسی کشور
– برنامهریزی در جهت ایجاد حس مسئولیتپذیری دانشآموزان در سایه بهرهمندی از امکانات حاصل از برنامه درسی پنهان موجود در مدارس
– فراهم کردن زمینهای برای آشنایی هر چه بیشتر معلمان با مولفههای برنامه درسی پنهان و نقش آن در مسئولیتپذیری دانشآموزان
فرم در حال بارگذاری ...
[دوشنبه 1399-06-31] [ 01:57:00 ب.ظ ]
|