1-5-متغیرهای تحقیق: 4

1-6-اهمیت و ضرورت انجام تحقیق : 4

1-7-حدود و ثغور تمركز بحث : 5

1-8-تعریف واژه ها و اصطلاحات: 5

1-9-ادبیات و سوابق پژوهش: 5

1-10-جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق: 6

1-11-نوع روش تحقیق : 6

1-12-سازماندهی پژوهش: 6

فصل دوم:چارچوب تئوریک

2-1-حزب چیست؟ 9

2-2-خاستگاه احزاب سیاسی 10

2-3-نظریات ساموئل هانتینگتون درباره ی نهادمندی احزاب 13

2-4-تاریخچه احزاب در ایران: 15

2-5-علل ناکارآمدی احزاب سیاسی در ایران: 20

فصل سوم: ایران بعدازجنگ جهانی دوم

3-1-تأثیر حضور نیروهای خارجی در ایران در سال های اولیه سلطنتمحمدرضا شاه: 30

3-2-مساله نفت و رقابت قدرت ها: 31

3-3-واکنش دولت شوروی و غائله آذربایجان: 35

3-4-نفت شمال در کنفرانس یالتا: 36

3-5-حزب توده: 37

3-6-فرقه ی دموکرات آذربایجان: 39

3-7-حزب دموکرات کردستان: 40

3-8-دلایل اهمیت نفت ایران برای شوروی: 41

فصل چهارم: قوام وتشکیل دولت او (25بهمن1324تا5دی1326)

4-1-زندگی نامه  احمد قوام: 44

4-2-سفرقوام به مسکو: 46

4-3-جهانی شدن بحران اذربایجان: 49

4-4-متن موافقت نامه ی قوام – ساد چیکف بهشرح زیربود: 52

 

4-5-تشکیل کابینه ائتلافی مرکب ازاحزاب توده،ایران ودموکرات: 54

4-6-قوام وچرخش به راست: 58

4-7-سقوط حکومتهای اذربایجان وکردستان: 63

4-8-انتخابات مجلس پانزدهم: 64

فصل پنجم: حزب دموکرات قوام

5-1-ریشه های اولیه تشکیل حزب دموکرات: 71

5-2-نطق رادیویی قوام درباره تشکیل حزب دموکرات: 73

5-3-علل تشکیل حزب دموکرات: 78

5-4-رهبران حزب دموکرات ایران: 79

5-5-برنامه های حزب دموکرات ایران: 81

5-6-حزب دموکرات وانتخابات مجلس پانزدهم: 89

5-7-بروز اختلاف درحزب دموکرات: 91

5-8-سقوط دولت قوام وفروپاشی حزب دموکرات: 94

5-9-نتیجه گیری 108

پیوست ها 111

منابع: 130

 

چكیده :

حزب دموكرات ایران (قوام )، ازجمله احزابی بود كه درپی سقوط بر رضا خان درایران تشكیل گردید.این حزب درسال 1325توسط نخست وزیر وقت ایران ، احمد قوام تشكیل گردید سوال اصلی این پژوهش اینست ك زمینه های شكل گیری حزب دموكرات ایران (قوام)چه بود.؟وفرضیه اصلی این پژوهش اینست كه حزب دموكرات ایران ( قوام) جهت مقابله با نفوذ روزافزون حزب توده، فرقه دموكرات اذربایجان وفرقه ی كومله كردستان تشكیل گردید. چهارچوب تئوریك  این مبحث ازآرای ساموئل ها نتینگتون دانشمندمعروف امریكایی دركتاب سامان « سیاسی درجوامع درحال دگرگونی » گرفته شده است. وی دراین كتاب از شاخص نهادمندی برای تعیین پایداری وثبات احزاب استفاده میكند .ویكی از شاخص های نهادمندی اینست كه حزب پس از رفتن رهبر یا بنیانگذار اولیه ، همچنان دوام داشته با شد .درموردحزب دموكرات ایران (قوام) ما شاهدیم ك پس از رفتن قوام ، این حزب ازهم  می پاشد . این ب دان معناست كه حزب فاقد نهادمندی بوده است . اصولا درتاریخ معاصر ایران ، به دلایل مختلفی كه در این مبحث بدان پرداخته شده است.  احزاب فاقد كارآمدی لازم بوده اند ونتوانسته كاركرد ودوام لازم را داشته باشند این پژوهش با مطالعه ی موردی حزب دموكرات ایران (قوام )به دنبال بررسی بعضی علل وعوامل نا كارامد ی احزاب درتاریخ معاصرایران میباشد.دراین پژوهش ،پژوهشگرسعی می نماید ازطریق منابع كتابخانه ای ، مجلات معتبر به جمع آوری اطلاعات بپردازد.این پژوهش در5 فصل ویك نتیجه گیری تنظیم گردیده است.

واژگان كلیدی:

حزب دموكرات ایران ، احمد قوام، حزب توده، فرقه ی دموكرات اذربایجان، سیدجعفر پیشه وری

 

 

 

این مطلب را هم بخوانید :

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1-بیان مسأله:

اوضاع آشفته ی کشور در اواخر عمر مجلس چهاردهم ، این مجلس را به فکر تعیین نخست وزیری مقتدر انداخت ، که در نهایت پس از کش و قوسهای فراوان احمد قوام ،سیاست مدار قدیمی و کار کشته مقام نخست وزیری را در دست گرفت . نفوذ روز افزون اتحاد جماهیر شوروی در ایران ، اوضاع در هم ریخته کردستان ، و تهدید قاضی محمد ، تشکیل فرقه دموکرات در آذربایجان و قدرتمند تر شدن روز افزون حزب توده در صحنه سیاسی ایران، و عدم خروج نیرو ها ی شوروی پس از خاتمه جنگ جهانی دوم، همه از دلایلی بود که احمد قوام را کاندیدای مناسبی برای پست نخست وزیری ، جهت مقابله با این مشکلات نموده بود . قوام در سال 1325 سازمانی به نام حزب دموکرات ایران تشکیل داد. وی با تشکیل این حزب در فکر شکست نامزد های سلطنت طلب و طرفدار انگلیس در انتخابات مجلس پانزدهم و در عین حال ربودن فرصت های مناسب از دست نیروهای حزب توده بود . در واقع برای تمام افرادی که خطر حزب توده و احزاب چپ را بالای سر خود حس میکردند ، تشکیل حزب دموکرات مژده بزرگی بود . قوام با انتخاب عنوان حزب دموکرات در نظر داشت این حزب را جانشین فرقه دموکرات قدیم ، و رقیب فرقه دموکرات آذر بایجان نشان دهد . حزب دموکرات در برنامه خود خواستار اصلاحات گسترده اقتصادی ، اجتماعی و اداری بود . این برنامه ((تجدید نظر اساسی در نیروهای امنیتی کشور را وعده میداد.)) در این برنامه همچنین توزیع زمینهای دولتی ، اعطای حق رای به زنان ، تشکیل انجمن های ایالتی مقرر در قانون اساسی ، ساخت مدارس و در مانگاه ها ،واجرای پروژه های آب رسانی روستایی نیز وعده داده شده بود. کمیته مرکزی حزب از دو گروه اشراف شمالی ضد انگلیس و روشنفکران تند رو غیر توده ای تشکیل میشد . حزب شعبات استانی ، ناحیه ای ، و محلی وسازمانهای زنان و جوانان و سازمان شبه نظامی ایجاد کرد . و فراکسیونی منضبط تشکیل داد . البته حزب دموکرات آگاهانه ازجنبش کارگری دوری می جست تا باعث دشمنی حزب توده نشود . هنگامی که با تشکیل حزب دموکرات ،هشتاد کرسی از مجلس پانزدهم به دست کاندیدا های حزب دموکرات افتاد ، حزب دموکرات به اوج موفقیت های خود رسید . ولی شتابی که قوام برای تضعیف حزب توده و شاه داشت ، باعث گشته بود که وی افراد مختلفی را به داخل حزب بیا ورد ، و همین امر منجر به تضاد و شکاف فراوانی در حزب گشت . واین اختلافات و کناره گیری از حزب ، اکثریت قوام را از بین برد. و در نهایت منجر به استعفای قوام از نخست وزیری شد.با رفتن قوام ، شکاف های بیشتری در بین دموکراتها پیش آمد. و در نهایت طرح بلند پروازانه قوام برای ایجاد سازمان سیاسی منضبط و احتمالا دولت تک حزبی راه به جایی نبرد .

 

1-2-اهداف مشخص تحقیق (شامل اهداف آرمانی، کلی، اهداف ویژه و كاربردی):

بررسی علل ظهور و افول حزب دموکرات ایران (قوام) در دهه 1320 در عرصه سیاسی ایران و بررسی علل ناپایداری احزاب در ایران معاصر ، و نقش فرهنگ سیاسی مردم در نا پایداری احزاب در ایران معاصر.

1-3-سوال اصلی :

روند روبه تزاید نفوذ اتحاد جماهیر شوروی و قدرت یابی احزاب چپ در ایران ، در دهه 1320 چه تاثیری برشکل گیری حزب دموکرات ایران (قوام) داشته است ؟

 

1-4-فرضیه اصلی:

شکل گیری حزب دموکرات ایران (قوام) توسط احمد قوام ، نخست وزیر وقت ایران ، به منظور مقابله با نفوذ روز افزون اتحاد جماهیر شوروی واحزاب چپ در ایران صورت گرفته بود .

 

1-5-متغیرهای تحقیق:

متغیر مستقل: زمینه های شکل گیری حزب دموکرات ایران.

متغیر وابسته:در عرصه سیاسی ایران در دهه 1320.

 

1-6-اهمیت و ضرورت انجام تحقیق :

با توجه به نا پایداری احزاب در ایران معاصر و گذشت سالها از تشکیل پارلمان و اولین احزاب در ایران ، این تحقیق،  به بررسی آسیب شناسانه فراز و فرود حزب دموکرات ایران (قوام)می پردازد،  و این تحقیق ، به دنبال بعضی علل ناپایداری احزاب در ایران معاصر ، از جمله نقش فرهنگ عمومی در ناپایداری احزاب در ایران معاصر میپردازد .

 

1-7-حدود و ثغور تمركز بحث :

محدوده زمانی و مكانی این تحقیق ایران در سالهای بین 1320 تا 1326 در دوره محمدرضا شاه می باشد.

 

1-8-تعریف واژه ها و اصطلاحات:

حزب دموکرات ایران  : حزبی که در سال 1325توسط احمد قوام ، نخست وزیر وقت ایران تشکیل شد .

حزب توده : حزبی که بعد از سقوط رضا شاه در ایران تشکیل شد وگرایشات شدیدی به اتحاد جماهیر شوروی و کمونیسم داشت .

احمد قوام : از رجال سیاسی قدیمی ایران ، که پنج دوره به مقام نخست وزیری رسید، و موسس حزب دموکرات ایران (قوام ) در سال 1325 بود .