پایان نامه سیاست‌های مناسب توسعهی کارآفرینی مبتنی بر فناوری اطلاعات |
 |
دانشگاه تهران
دانشکده‌ی کارآفرینی
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد
رشته مدیریت کارآفرینی – گرایش کسب و کار جدید
سیاست‌های مناسب توسعهی
کارآفرینی مبتنی بر فناوری اطلاعات
نگارنده
بهنام ولی‌زاده
استاد راهنما
دکتر محسن رضایی
استاد مشاور
دکتر سید علی علویان
بهمن 1390
تقدیم به:
همسرم؛
به خاطر تشویق من برای تحصیل در دوره‌ی کارشناسی ارشد
و
پسرم؛
به خاطر تحمل کم‌توجهی‌های من در طول تحصیل
سپاسگزاری:
ن و القلم و مایسطرون
پروردگارا؛
تو راست، حشمت لایزال و عزت بی زوال؛
قلم زبان خدا است، قلم امانت آدم است، قلم ودیعه‌ی عشق است، قلم توتم من است.
قلم، سوگند عشق توست، مهربانا؛ تو را به پاس عطای موهبت گرفتن قلم در دست، حمد بی پایان؛
گرچه آب هفت بحر بر ملک هفت آسمان، اثری از حمد و ثنای تو نتوان نگاشت. تو را سپاس که طریق دانش‌آموزی و نعمت کسب فیض از محضر رهروان طریقت معرفت را بر من ارزانی داشتی.
آنچه در پی می‌آید؛ گزیده‌یی است به رسم ادب، نه آن‌چنان که باید، بلکه چنان که از عهده برآید. گرچه بیش‌تر رسم چنان است که از افرادی که در انجام پژوهش، پژوهشگر را یاری کرده‌اند نامی و یادی به نیکی به میان آید اما حقیقت آن است که این برگ سبزی که تحفه‌ی درویش است، همیشه بر شاخسار زندگی نمی‌روید. پس تا دمی در اختیار است باید از همه‌ی آنانی که به گونه‌یی سپاس این کم‌ترین را برانگیخته‌اند، نامی به میان آید و از زحمات ایشان تشکر شود:
- استاد راهنمای گرامی، آقای دکتر محسن رضایی، به خاطر راهنمایی در انجام مراحل این پایان‌نامه علی‌رغم همه‌ی گرفتاری‌های کاری که داشتند.
- استاد مشاور محترم، آقای دکتر سید علی علویان، به خاطر راهنمایی‌های ارزنده‌یی که در طی مراحل مختلف انجام این پژوهش داشتند.
- استاد ارجمند جناب آقای دکتر ابوالقاسم عربیون به خاطر راهنمایی‌ها و مشاوره‌های فراوانی که در طول پژوهش از ایشان گرفتم.
- استاد ارجمند، آقای دکتر سیدرضا حجازی به خاطر این که داوری این پژوهش را پذیرفتند.
- دوست، همکار و همکلاسی عزیزم، آقای مهندس حسن جند به خاطر همکاری‌های بی‌دریغ‌شان.
- کلیه‌ی اعضای هیأت علمی دانشکده‌ی کارآفرینی دانشگاه تهران؛ چه آنانی که افتخار شاگردی‌شان را داشته‌ام و چه آن‌هایی که افتخار شاگردی نداشته‌ام؛ به خاطر کمک به نشر دانش کارآفرینی.
استادان و مدیران و خبرگان زیر به خاطر همکاری‌هایی که در انجام مصاحبه کردند:
- آقای مهندس علی حکیم‌جوادی؛ معاون وزیر و رییس سازمان فناوری اطلاعات ایران و دبیر شورای عالی فناوری اطلاعات کشور
- آقای مهندس عبدالمجید ریاضی؛ معاون سابق فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و دبیر سابق شورای عالی فناوری اطلاعات کشور
- آقای دکتر وحید یزدانیان؛ مدیرکل دفتر نظارت و ارزیابی برنامه‌های ارتباطات و فناوری اطلاعات؛ وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
- آقای مهندس علی اسفیدانی؛ رییس گروه برنامه‌ریزی فناوری اطلاعات؛ وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
- کلیه‌ی استادان، مدیران، کارشناسان و کارآفرینانی که پرسش‌نامه این پژوهش را تکمیل و ارسال نموده‌اند.
- کلیه‌ی مدیران و کارشناسان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سازمان فناوری اطلاعات ایران به خاطر همکاری‌های آنان در انجام این پژوهش.
- کارکنان محترم دانشکده‌ی کارآفرینی دانشگاه تهران.
- همکلاسی‌های محترم در دانشکده‌ی کارآفرینی علی‌الخصوص ورودی‌های 1387.
- کلیه‌ی استادان دوره‌ی کارشناسی، دبیران، معلمان و آموزگاران دوران تحصیلم.
- همسر گرانقدرم که با شکیبایی مثال زدنی همراه همیشگی بنده در طول تحصیل کارشناسی ارشد و انجام این پژوهش بود.
- فرزند یک و نیم ساله‌ام طاهای عزیز چرا که چه وقت‌هایی که به جای همراه و هم‌بازی شدن با او صرف انجام این پژوهش شد.
- در نهایت بر خود لازم می‌دانم واپسین سپاس را نسبت به پدر و مادر خود به خاطر زحماتی که برای من در طول زندگی و از تولد تا به امروز کشیده‌اند ابراز کنم کمبود کلماتی برای ابراز سپاس از ایشان را در این‌جا کاملا احساس می‌کنم.
چکیده
فناوری اطلاعات و ارتباطات را میتوان از جمله تمهیدات و ابزارهای بی‌بدیل و غیرقابل چشم‌پوشی در حل و فصل برخی از مسایل و چالش‌های توسعه از جمله اشتغال دانست. فرصت‌های شغلی متنوع و جدید، نتیجه‌ی توسعهی فناوری است. با توسعهی صنعت در اثر توسعهی فناوری، بسیاری مشاغل جدید مرتبط با آن صنعت به وجود می‌آید.
در پژوهش هدف تدوین سیاست‌های مناسب برای توسعهی کارآفرینی‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات است. لذا سه مولفه‌ی تاثیر سیاست‌های دولت در توسعهی فناوری اطلاعات و تاثیر توسعهی فناوری اطلاعات بر توسعهی کارآفرینی و بازخورد توسعهی کارآفرینی بر تغییر، بهبود و وضع سیاست‌های جدید بررسی شد، که هر سه مولفه به اثبات رسید.
بر اساس یافته‌ی پژوهش حاضر دولت با تدوین سیاست‌های مناسب حمایتی، آموزشی و فرهنگ‌سازی در حوزه‌ی فناوری اطلاعات بر توسعهی آن در کلیه‌ی ابعاد اع
این مطلب را هم بخوانید :
دانلود پایان نامه ارشد: بررسی تاثیر عوامل موثر بانکداری اینترنتی بر وفاداری مشتریان بانکم از توسعهی زیرساخت، توسعهی منابع انسانی، توسعهی نهادها و توسعهی محتوا و کاربردهای فناوری اطلاعات تاثیرگذار است و توسعهی فناوری اطلاعات در زمینه‌های زیرساخت، منابع انسانی، نهادها و کاربردهای آن که از مولفه‌ی اول حاصل شد بر نوآوری در کسب‌وکار؛ ایجاد، رشد و توسعهی کسب‌وکارها و در نتیجه بر توسعهی کارآفرینی موثر است و هم‌چنین نتایج حاصل از توسعهی کارآفرینی در اثر توسعهی فناوری اطلاعات بر تدوین سیاست‌های جدید حمایتی؛ آموزشی و فرهنگ‌سازی توسط دولت موثر است.
کلید واژهها: سیاست‌گذاری، کارآفرینی، فناوری اطلاعات
فهرست مطالب:
1-6-… تعریف مفاهیم و اصطلاحات تحقیق… 11
1-6-2- سیاست‌گذاری یا تدوین سیاست… 14
1-6-3- سیاست‌گذاری کارآفرینی.. 15
1-6-4- کارآفرینی‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات… 17
1-6-5- اسناد تاثیرگذار در تدوین سیاست کارآفرینی مبتنی بر فناوری اطلاعات… 17
1-6-6- کشورهای هدف در سند چشم‌انداز 17
1-6-7- نقش برنامه‌ریزی ملی در سیاست‌گذاری توسعهی کارآفرینی.. 18
2-فصل دوم: مبانی نظری و بررسی پیشینه تحقیق. 22
2-2-… مبانی نظری تحقیق (شامل تعاریف، الگوها و مدل‌های مطرح). 22
2-2-1- مدل توسعهی فناوری اطلاعات… 23
2-2-2- ویژگی‌های شخصیتی کارآفرین.. 25
2-2-3- مدل توسعهی کارآفرینی.. 26
2-2-4- سیاست‌های توسعهی کارآفرینی.. 30
2-3-… بررسی نقادانه پیشینه تحقیق… 34
2-3-1- مروری بر پژوهش‌های خارجی.. 34
2-3-2- مروری بر پژوهش‌های داخلی.. 36
2-3-3- مروری بر اسناد بالادستی.. 38
2-3-3-1- مروری بر سند چشم‌انداز بیست‌ساله. 38
2-3-3-2- مروری بر سیاست‌های کلی نظام در بخش‌های مختلف… 39
2-3-3-3- مروری بر برنامه‌ی پنجم توسعه. 42
2-3-3-4- مروری بر نقشه جامع توسعهی کارآفرینی.. 44
2-3-3-5- سند راهبردی نظام جامع فناوری اطلاعات کشور. 45
2-3-4- مروری بر سیاست‌های مشابه در کشورهای پیشرو منطقه. 50
2-4-1- جمع بندی کلی مرور ادبیات و ارایه‌ی مدل مفهومی.. 53
3-فصل سوم: روش‌شناسی تحقیق. 55
3-2-1- فرایند اجرایی تحقیق (روندنما تحقیق) 57
3-3-1- جامعه‌ی آماری در بخش کیفی.. 58
3-3-2- جامعه‌ی آماری در بخش کمی.. 58
3-4-1- حجم نمونه‌ی در بخش کیفی.. 58
3-4-2- حجم نمونه‌ی در بخش کمی.. 59
3-5-1- روش نمونه گیری در بخش کیفی.. 61
3-5-2- روش نمونه گیری در بخش کمی.. 61
3-6-… روش‌های گردآوری داده‌ها. 61
3-6-1- روش گردآوری داده‌ها در بخش کیفی.. 61
3-6-2- ابزار گردآوری داده‌ها در بخش کمی.. 61
3-7-.. ویژگی‌های فنی (روایی و پایایی) ابزار گردآوری داده‌ها. 62
3-7-1- ویژگی‌های ابزار گردآوری داده‌ها در بخش کیفی.. 62
3-7-2- ویژگی‌های ابزار گردآوری داده‌ها در بخش کمی.. 62
3-7-3- روش سنجش پایایی ابزار 62
3-7-5- روش‌های تکمیلی گردآوری داده‌ها 63
3-8-.. روش‌های تجزیه و تحلیل داده‌ها. 63
3-8-1- روش تجزیه و تحلیل داده‌های کیفی.. 63
3-8-2- روش تجزیه و تحلیل داده‌های کمی.. 64
4- فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌های تحقیق. 66
4-2-… توصیف دموگرافیک نمونه‌های تحقیق… 66
4-2-1- توصیف دموگرافیک بخش مصاحبه با خبرگان.. 66
4-2-2- توصیف دموگرافیک تکمیل‌کنندگان پرسش‌نامه. 68
4-2-2-1- تحلیل جنسیت پاسخگویان.. 68
4-2-2-2- تحلیل میزان تحصیلات پاسخگویان.. 69
4-2-2-3- تحلیل سمت و شغل پاسخگویان.. 70
4-2-2-4- تحلیل زمینه‌ی کاری پاسخگویان.. 71
4-2-2-5- تحلیل محل کار پاسخگویان.. 72
4-2-2-6- تحلیل میزان سن پاسخگویان.. 73
4-3-… تحلیل داده‌های کیفی تحقیق… 75
4-3-2- خلاصه‌ی کدگذاری‌های محوری و باز 77
4-3-3- تحلیل کدهای محوری و باز 92
4-3-4-2- توسعهی فناوری اطلاعات… 96
4-3-4-3- توسعهی کارآفرینی.. 102
4-4-… تحلیل داده‌های کمی تحقیق… 105
4-4-1- شاخص‌های توصیفی متغیرهای تحقیق.. 106
4-4-1-1- شاخص‌های توصیفی مولفه اول: اثر سیاست‌های دولت در توسعهی فا 106
4-4-1-2- شاخص‌های توصیفی مولفه دوم: اثر توسعهی فا بر توسعهی کارآفرینی.. 109
4-4-1-3- شاخص‌های توصیفی مولفه سوم: اثر توسعهی کارآفرینی بر سیاست‌های دولت… 112
4-4-2- تحلیل داده‌ها متناسب با سوال‌ها و فرضیه‌های تحقیق.. 115
4-4-2-1- تحلیل داده‌های مربوط به مولفه‌ی اول: اثر سیاست‌های دولت بر توسعهی فا 115
4-4-2-2- تحلیل داده‌های مربوط به مولفه‌ی دوم: اثر توسعهی فا بر توسعهی کارآفرینی.. 117
4-4-2-3- تحلیل داده‌های مربوط به مولفه‌ی سوم: بازخورد توسعهی کارآفرینی بر سیاست‌ها 119
4-4-2-4- تحلیل مربوط به سیاست‌های مناسبت حمایتی و پشتیبانی.. 121
4-4-2-5- تحلیل‌های مربوط نقش توسعهی منابع انسانی.. 123
4-4-2-6- تحلیل‌های مربوط نقش فرهنگ‌سازی… 124
4-4-2-7- تحلیل‌های مربوط به نقش توسعهی زیرساخت… 125
4-4-2-8- تحلیل‌های مربوط به نقش توسعهی نهادها 126
4-4-2-9- تحلیل‌های مربوط به نقش توسعهی محتوا و کاربرد. 127
4-4-3- پاسخ به سوال‌های فرعی پژوهش….. 128
4-4-3-1- نقش توسعهی زیرساخت‌ها در توسعهی کارآفرینی مبتنی بر فناوری اطلاعات… 128
4-4-3-2- نقش توسعهی منابع انسانی در توسعهی کارآفرینی مبتنی بر فناوری اطلاعات… 128
4-4-3-3- نقش توسعهی محتوا و کاربرددر توسعهی کارآفرینی مبتنی بر فناوری اطلاعات… 128
5-فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادها 131
5-2-… تحلیل بر اساس مبانی نظری، سوال‌ها و فرضیه‌های تحقیق… 131
5-3-1- تبیین مدل نهایی تحقیق.. 136
5-4-… پیشنهادهای تحقیق بر اساس مبانی نظری، سوال‌ها و فرضیه‌های تحقیق… 137
5-4-1- پیشنهادهای کاربردی… 137
5-4-2- پیشنهادهای سیاست‌گذاری… 138
5-4-3- پیشنهادها جهت پژوهش‌های آینده 138
پ-1- نمونه‌یی از ابزارهای گردآوری داده‌ها (بخش کیفی – سوالات مصاحبه). 143
پ-2- نمونه‌یی از ابزارهای گردآوری داده‌ها (بخش کمی – پرسش‌نامه). 144
پ-3- شواهد مستند گردآوری داده‌ها (بخش کیفی – مصاحبه). 153
پ-4- نتایج تحلیل نرم‌افزاری داده‌ها (کمی – پرسش‌نامه). 164
پ-5- کدگذاری اسناد بالادستی… 171
واژه‌نامه فارسی به انگلیسی.. 183
واژه‌نامه‌ی انگلیسی به فارسی.. 186
فهرست جداول
جدول 1‑1- نام کشورهای منطقه‌ی مد نظر در سند چشم‌انداز (استخراج از رضایی، مبینی، 1385) 18
جدول 2‑1- مقایسه‌ی الگوهای خط مشی دولتی در توسعه کارآفرینی (داوری، رضایی کلیدبری 1385) 31
جدول 2‑2- خلاصه‌یی از برخی از پژوهش‌های خارجی مرتبط با موضوع. 34
جدول 2‑3- خلاصه‌یی از برخی از پژوهش‌های داخلی مرتبط با موضوع. 36
جدول 2‑4- بررسی موارد مرتبط با کارآفرینی و فناوری اطلاعات در سیاست‌های کلی نظام. 39
جدول 2‑5- بررسی موارد مرتبط با کارآفرینی و فناوری اطلاعات در برنامه‌ی پنجم توسعه. 42
جدول 2‑6- بررسی موارد مرتبط با فناوری اطلاعات در نقشه‌ی جامع توسعهی کارآفرینی.. 44
جدول 2‑7- بررسی موارد مرتبط با کارآفرینی در سند راهبردی نظام جامع فناوری اطلاعات… 45
جدول 2‑8- مقایسه‌ی سیاست‌های کارآفرینی در حوزه‌ی فاوا برخی از کشورهای منطقه. 50
جدول 4‑2- جنسیت پاسخگویان.. 68
جدول 4‑3- میزان تحصیلات پاسخگویان.. 69
جدول 4‑4- سمت سازمانی پاسخگویان.. 70
جدول 4‑5- زمینه‌ی کاری پاسخگویان.. 71
جدول 4‑6- محل کار پاسخگویان.. 72
جدول 4‑7- تحلیل سن پاسخگویان.. 73
جدول 4‑8- میزان فراوانی سن پاسخگویان.. 74
جدول 4‑9- روش کدگذاری سازه‌های تحقیق.. 75
جدول 4‑10- راهنمای سایر کدها 76
جدول 4‑11- خلاصه‌ی کدگذاری سیاست‌های مناسب (مستخرج از مصاحبه‌ها و اسناد) 77
جدول 4‑12- خلاصه‌ی کدگذاری توسعهی فناوری اطلاعات (مستخرج از مصاحبه‌ها و اسناد) 84
جدول 4‑13- خلاصه‌ی کدگذاری مولفه‌ی سوم: توسعهی کارآفرینی (مستخرج از مصاحبه‌ها و اسناد) 90
جدول 4‑14- ضریب پایایی پرسش‌نامه. 105
جدول 4‑15- فراوانی مربوط به طیف لیکرت مولفه اول: اثر سیاست‌های دولت در توسعهی فا 106
جدول 4‑16- جدول آمار توصیفی مولفه اول: اثر سیاست‌های دولت در توسعهی فا 107
جدول 4‑17- فراوانی و درصد مربوط به مولفه اول: تاثیر سیاست‌های دولت در توسعهی فا 108
جدول 4‑18- فراوانی مربوط به طیف لیکرت مولفه دوم: اثر توسعهی فا بر توسعهی کارآفرینی.. 109
جدول 4‑19- جدول آمار توصیفی مولفه دوم: اثر توسعهی فا بر توسعهی کارآفرینی.. 110
جدول 4‑20- فراوانی و درصد مربوط به مولفه دوم: تاثیر توسعهی فا بر توسعهی کارآفرینی.. 111
جدول 4‑21- فراوانی مربوط به طیف لیکرت مولفه سوم: بازخورد توسعهی کارآفرینی بر سیاست‌های دولت… 112
جدول 4‑22- جدول آمار توصیفی مولفه سوم: اثر توسعهی کارآفرینی بر سیاست‌های دولت… 113
جدول 4‑23- فراوانی و درصد مربوط به مولفه سوم: بازخورد توسعهی کارآفرینی بر سیاست‌های دولت… 114
جدول 4‑24- مجموع پاسخ‌های مربوط به تاثیر سیاست‌های دولت در توسعهی فناوری اطلاعات… 115
جدول 4‑22- آزمون مولفه‌ی اول.. 115
جدول 4‑26- آزمون مربوط به سوالات 1 تا 12 مولفه‌ی اول.. 116
جدول 4‑27- مجموع پاسخ‌های مربوط به تاثیر توسعهی فناوری اطلاعات بر توسعهی کارآفرینی.. 117
جدول 4‑25- آزمون مولفه‌ی دوم. 117
جدول 4‑29- آزمون مربوط به سوالات 13 تا 28 مولفه‌ی دوم. 118
جدول 4‑30- مجموع پاسخ‌های مربوط به بازخورد توسعهی کارآفرینی بر سیاست‌های دولت… 119
جدول 4‑28- آزمون مولفه‌ی سوم. 119
جدول 4‑32- آزمون مربوط به سوالات 29 تا 40 مولفه‌ی سوم. 120
جدول 4‑33- جدول آمار توصیفی مربوط به سیاست‌های مناسب حمایتی و پشتیبانی.. 121
جدول 4‑34- آزمون مربوط به سیاست‌های حمایتی و پشتیبانی.. 122
جدول 4‑35- جدول آمار توصیفی مربوط به نقش توسعهی منابع انسانی.. 123
جدول 4‑36- آزمون مربوط به نقش توسعهی منابع انسانی.. 123
جدول 4‑37- جدول آمار توصیفی مربوط به نقش فرهنگ‌سازی.. 124
جدول 4‑38- آزمون مربوط به به نقش فرهنگ‌سازی.. 124
جدول 4‑39- جدول آمار توصیفی مربوط به نقش توسعهی زیرساخت‌های فناوری اطلاعات… 125
جدول 4‑40- آزمون مربوط به نقش توسعهی زیرساخت‌های فناوری اطلاعات… 125
جدول 4‑41- جدول آمار توصیفی مربوط به نقش توسعهی نهادهای فناوری اطلاعات… 126
جدول 4‑42- آزمون مربوط به نقش توسعهی نهادهای فناوری اطلاعات… 126
جدول 4‑43- جدول آمار توصیفی مربوط به نقش توسعهی محتوا و کاربردهای فناوری اطلاعات… 127
جدول 4‑44- آزمون مربوط به نقش توسعهی محتوا و کاربردهای فناوری اطلاعات… 127
جدول 5‑1- سیاست‌های مناسب توسعهی کارآفرینی مبتنی بر فناوری اطلاعات… 134
جدول پ-1- پاسخ‌ها و کدگذاری مصاحبه با خبره‌ی اول (مهندس ریاضی) 153
جدول پ-2- کدگذاری مصاحبه با خبره‌ی دوم (مهندس حکیم جوادی) 156
جدول پ-3- کدگذاری مصاحبه با خبره‌ی سوم (دکتر یزدانیان) 158
جدول پ-4- کدگذاری مصاحبه با خبره‌ی ششم (مهندس اسفیدانی) 161
جدول پ-5- کدگذاری عبارات استخراجی از مصاحبه‌های وزیر ارتباطات با مطبوعات… 162
جدول پ-6- ضریب پایایی پرسش‌نامه. 164
جدول پ-7- کدگذاری عبارت استخراجی از سند چشم‌انداز بیست‌ساله. 171
جدول پ-8- کدگذاری عبارت استخراجی از سیاست‌های کلی نظام. 172
جدول پ-9- کدگذاری عبارت استخراجی از برنامه‌ی پنج‌ساله‌ی پنجم.. 175
جدول پ-10- کدگذاری عبارت استخراجی از نقشه‌ی جامع کارآفرینی.. 177
جدول پ-11- کدگذاری عبارت استخراجی از سند راهبردی نظام جامع فناوری اطلاعات کشور. 178
جدول پ-12- کدگذاری عبارت استخراجی از اسناد کشورهای منطقه. 182
فهرست نمودارها، عکس‌ها و نقشه‌ها
شکل 1‑1- نقشه‌ی جامع توسعهی کارآفرینی در کشور. 16
شکل 1‑2- نحوه‌ی سازماندهی تحقیق.. 20
شکل 2‑1- نحوه‌ی بخش‌بندی مباحث نظری.. 22
شکل 2‑2- مدل توسعهی فناوری اطلاعات UNDP (فتحیان، مهدوی نور؛ 1387 ص 86). 23
شکل 2‑3- مدل فرآیند کارآفرینی از دیدگاه فری (احمدپور، مقیمی 1387) 26
شکل 2‑4- مدل سیستمی فرآیند کارآفرینی از دیدگاه دکتر احمدپور. 27
شکل 2‑5- الگوی پیشنهادی برای سازمان‌های مسؤول توسعهی کارآفرینی(داوری، رضایی کلیدبری 1385) 33
شکل 2‑6- مولفه‌های تاثیرگذار بر تدوین سیاست‌های مناسب توسعهی کارآفرینی مبتنی بر فا 52
شکل 2‑7- مدل مفهومی اولیه‌ی بر مبنای ادبیات موضوع. 54
شکل 4‑1- نمودار جنسیت پاسخگویان.. 68
شکل 4‑2- نمودار میزان تحصیلات پاسخگویان.. 69
شکل 4‑3- نمودار سمت پاسخگویان.. 70
شکل 4‑4- نمودار زمینه‌ی کاری پاسخگویان.. 71
شکل 4‑5- نمودار محل کار پاسخگویان.. 73
شکل 4‑6- نمودار ستونی مربوط به فراوانی مولفه‌ی اول: اثر سیاست‌های دولت بر توسعهی فا 107
شکل 4‑7- نمودار تجمعی مربوط به فراوانی مولفه‌ی اول: اثر سیاست‌های دولت بر توسعهی فا 108
شکل 4‑8- نمودار ستونی مربوط به فراوانی مولفه دوم: اثر توسعهی فا بر توسعهی کارآفرینی.. 110
شکل 4‑9- نمودار تجمعی مربوط به فراوانی مولفه‌ی دوم: اثر توسعهی فا بر توسعهی کارآفرینی.. 111
شکل 4‑10- نمودار ستونی مربوط به فراوانی مولفه سوم: بازخورد توسعهی کارآفرینی بر سیاست‌های دولت… 113
شکل 4‑11- نمودار تجمعی مربوط به فراوانی مولفه سوم: بازخورد توسعهی کارآفرینی بر سیاست‌های دولت… 114
شکل 4‑12- نمودار درصد فراوانی مربوط به مولفه اول.. 116
شکل 4‑13- نمودار درصد فراوانی مربوط به مولفه دوم. 118
شکل 4‑14- نمودار درصد فراوانی مربوط به مولفه سوم. 120
شکل 5‑1- مدل مفهومی نهایی پژوهش…. 136
شکل پ- 01- خروجی SPSS در خصوص اثر سیاست‌های دولت در توسعهی فناوری اطلاعات… 165
شکل پ- 02- خروجی SPSS در خصوص اثر توسعهی فناوری اطلاعات بر توسعهی کارآفرینی.. 165
شکل پ- 03- خروجی SPSS در خصوص اثر توسعهی آفرینی بر سیاست‌های دولت… 166
شکل پ- 04- خروجی SPSS در خصوص اثبات مدل مفهومی پژوهش…. 166
شکل پ- 05- خروجی SPSS در خصوص اثر سیاست‌های مناسب حمایتی و پشتیبانی.. 167
شکل پ- 06- خروجی SPSS در خصوص اثر سیاست‌های مناسب توسعهی منابع انسانی.. 167
شکل پ- 07- خروجی SPSS در خصوص اثر سیاست‌های مناسب فرهنگ‌سازی.. 168
شکل پ- 08- خروجی SPSS در خصوص اثر سیاست‌های مناسب توسعهی زیرساخت فا 168
شکل پ- 09- خروجی SPSS در خصوص اثر سیاست‌های مناسب توسعهی نهادهای فا 169
شکل پ- 010- خروجی SPSS درخصوص اثرسیاست‌های مناسب توسعهی محتوا وکاربردهای فا 169
شکل پ- 011- خروجی SPSS در خصوص اثبات سیاست‌های پیشنهادی.. 170
شکل پ- 012- خروجی SPSS در خصوص پایایی کل پرسش‌نامه. 170
مقدمه
اطلاعات و ارتباطات دو ابزار اساسی مورد نیاز هر فعّالیت کارآفرینی و کسب‌وکار جدید است. در خصوص تأثیر سیاست‌های مناسب فناوری اطلاعات بر اشتغال دو نگرش وجود دارد: سیاست اول به ایجاد مشاغل جدید در عرصه فناوری اطلاعات توجه دارد و ایجاد مشاغل در این حوزه را نوید بخش رشد اشتغال می‌داند. سیاست دوم معتقد است که حذف تدریجی جایگاه انسان در مشاغل موجود باعث بروز معضلات اجتماعی خواهد شد.
در این پژوهش هدف تدوین سیاست‌های مناسب برای توسعهی کارآفرینی‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات بود. که با استفاده از بررسی ادبیات موضوع؛ مرور اسناد بالادستی؛ مروری بر اسناد کشورهای منطقه و هم‌چنین اخذ نظر خبرگان موضوع به یک‌سری مولفه‌ی مورد نیاز برای توسعهی کارآفرینی‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات رسیدیم که با استفاده از توزیع پرسش‌نامه در جامعه‌ی آماری و تحلیل آن موارد مورد نیاز کشور نهایی شد.
1- فصل اول:
کلیات تحقیق
1-1- مقدمه
در حال حاضر بسیاری از کشورهای در حال توسعه برای توسعهی همه جانبه‌ی خود در ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با چالش‌هایی مواجه‌اند که اهم آن‌ها عبارت‌اند از:
- توسعهی کارآفرینی به منظور کاهش بی‌کاری
- ایجاد اشتغال مولد به منظور کاهش فقر و بسط عدالت اجتماعی
- بهبود استانداردهای بهداشتی و درمانی
- افزایش میزان دسترسی افراد به سطوح بالاتری از سواد و تحصیلات
- افزایش مشارکت اجتماعی و ایجاد فرصت‌های برابر برای افراد
- حفاظت از محیط زیست
- و نظایر آن
انتظار می‌رود این چالش‌ها و مشکلات مشابه آن‌ها دهه‌ی آتی دغدغه‌ی اصلی سیاست‌گذاران توسعه در کشورهای مختلف باشد و هر تمهیدی که بتواند حل و فصل مسایل مبتلا به مذکور را تسریع و تسهیل کند، بی‌تردید مورد استقبال و استفاده خواهد بود.
فناوری اطلاعات و ارتباطات را میتوان از جمله تمهیدات و ابزارهای بی‌بدیل و غیرقابل چشم‌پوشی در حل و فصل برخی از مسایل و چالش‌های توسعه از جمله اشتغال دانست.
نمونه‌های موفقی از کارآفرینی‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات در جوامعی دنیا خصوصا آمریکای شمالی، اروپای غربی و آسیای جنوب شرقی نشان می‌دهد که این فناوری میتوانند در حل و فصل چالش‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به کار گرفته شوند. لذا در این پژوهش به تدوین سیاست‌های مناسب برای توسعهی کارآفرینی‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات پرداخته شده است.
1-2- بیان مسأله
فرصت‌های شغلی متنوع و جدید، نتیجه‌ی توسعهی فناوری است. با توسعهی صنعت در اثر توسعهی فناوری، بسیاری مشاغل جدید مرتبط با آن صنعت به وجود می‌آید. فناوری از تعدد مشاغل دشوارتر می‌کاهد و بر تکثر مشاغل آسان‌تر می‌افزاید. (Laudon K.C, Teaver C.G, Laudon J.P; 2000) روند تحولات جهانی مانند تغییرات چشمگیر در وضعیت جمعیتی، استقبال از مهاجرت، ظهور فناوریهای نو، تولد سازمان‌های جدید اجتماعی و طرح دیدگاههای نوین در مدیریت و سازمان، افق‌های تازه‌یی را فرا روی برنامه‌ریزان و مدیران امور اشتغال قرار می‌دهد. یکی از فناوری‌هایی که طی چند دهه‌ی گذشته، اساس و بستر تحول در زندگی بشر بوده است، فناوری اطلاعات است. فناوری اطلاعات نه تنها خود موجب تولید موقعیت‌های جدید شغلی شده، بلکه زمینه ساز تغییرات بنیادی در بسیاری از مشاغل دیگر هم بوده است. (United Nation, 2000)
به عقیده‌ی آوگرو و وارشام فناوری ارتباطات و اطلاعات نقش بسیار مهمی را در تمامی ابعاد حیات ملی جوامع امروزی ایفا می‌نماید. استفاده از ابزار فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشورهای در حال توسعه در ابعاد مختلف تا حد زیادی موفق بوده اما چالش چگونگی استفاده بهینه از ارتباطات و فناوری اطلاعات همچنان پا بر جاست. (Urquhart C., Liyanage SH., MO Kah M, 2008).
اطلاعات و ارتباطات دو ابزار اساسی مورد نیاز هر فعّالیت کارآفرینی و کسب‌وکار جدید است. کارآفرینی در انزوا و بدون حمایت نهادها، سازمان‌ها و انسان‌ها امکان‌پذیر نیست. کسب‌وکار نوین مستلزم کشف یک نیاز اجتماعی است و کشف نیازهای اجتماعی به شناخت اجتماع، نیازهای آن و بافت فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی آن وابسته است. در شناسایی نیاز هر فعّالیت کارآفرینانه، ایده‌پرداز یا تئوریسین باید نسبت به محیط بینش و بصیرت داشته باشد و بداند چه راه‌حل‌هایی برای رفع آن نیاز، در نقاط دیگری از دنیا ارایه شده است. مطمئناً شناسایی نیازها و ارایه راحل‌ها بدون اطلاعات امکان‌پذیر نخواهد بود؛ بنابراین اطلاعات و دانش مانند ارتباطات از ملزومات هر فعّالیت کارآفرینی و کسب‌وکار جدید است. (Arduini Davide…, 2010)
کنی معتقد است فرایند دقیق این که چگونه ارتباطات و فناوری اطلاعات میتوانند در کشورهای در حال توسعه به کار روند نیاز به بررسی و بحث بیش‌تر دارد؛ گر چه ارتباط میان رشد اقتصادی و ارتباطات و فناوری اطلاعات کاملاً ثابت شده است اما هنگام معرفی فناوریهای جدید توجه به تمامی جوانب سیاست‌های مرتبط با فناوری مورد نظر بسیار ضروری است. ادم و میرز بر این باورند که سیاست‌های لازم باید ظرفیت‌های مورد نیاز شامل ظرفیت‌های فردی، جمعی و ارتباطی فراهم کند. (Urquhart C., Liyanage SH., MO Kah M, 2008).
طی دهه‌ی گذشته فناوری اطلاعات نقش عمده‌یی را در سیاست ( Nye, 1999; Noris 1999)، نهادهای دولت (Fountain, 2001)، مدیریت عملکرد (Brown, 1999)، کاهش کاغذبازی (Moon and Brestschneider, 2002) و مهندسی مجدد (Anderson, 1999) ایفا کرده است. ظرفیتسازی ارتباطات و فناوری اطلاعات در توسعهی کارآفرینی در کشورهای در حال توسعه به دو دلیل نقش اصلی را دارد. اول این که، کمبود مهارتهای ارتباطات و فناوری اطلاعات و تخصص در کشور مورد اعمال میتواند جلوی توسعهی کارآفرینی را حتی در بخش‌های دیگر بگیرد. دوم این که ظرفیتسازی فناوری اطلاعات -ظرفیت انسان برای استفاده از ارتباطات و فناوری اطلاعات- را میتوان به صورت کسب سرمایه‌ی اجتماعی و انسانی از طریق دست‌یابی به مهارتها یا دانشهای جدید در نظر گرفت.
در خصوص تأثیر سیاست‌های مناسب فناوری اطلاعات بر اشتغال دو نگرش وجود دارد: سیاست اول به ایجاد مشاغل جدید در عرصه فناوری اطلاعات توجه دارد و ایجاد مشاغل در این حوزه را نوید بخش رشد اشتغال می‌داند. بر اساس این سیاست فناوری اطلاعات زمینه‌ساز ایجاد فرصت‌های شغلی جدیدی خواهد بود که بر نرخ اشتغال می‌افزاید. سیاست دوم معتقد است که حذف تدریجی جایگاه انسان در مشاغل موجود باعث بروز معضلات اجتماعی خواهد شد از این‌رو بررسی‌های بیش‌تر نشان می‌دهد سال به سال نیاز به نیروی کار مبتنی بر فناوری اطلاعات در کشورهای پیشرفته افزایش می‌یابد و رشد آن تقریباً هر 5 سال دو برابر میشود و فناوری اطلاعات بستر اشتغال واقعی و پایدار است. تغییراتی که در عرصه‌ی سیاست کسب‌وکار و اشتغال رخ می‌دهد را میتوان در موارد ذیل دسته‌بندی نمود:
الف- حذف برخی از مشاغل فعلی (شبیه مشاغل مرتبط با کتابداری سنتی و…)
ب- تغییر در برخی دیگر از مشاغل (به عنوان مثال فعالیتهای مهندسی، تجارت، پزشکی، آموزشی و… متأثر از فناوری اطلاعات با روش‌هایی جدید اجرا می‌شوند).
ج- ایجاد مشاغل جدید (به عنوان مثال مشاغلی نظیر برنامه‌نویس وب، برنامه‌نویس بانک اطلاعاتی، برنامه‌نویس سایت، کارشناس امنیت اطلاعات، مدیر شبکه و…).
د- ایجاد پدیده‌ی دورکاری به معنی «استفاده از رایانه‌ها و ارتباطات راه دور برای انجام وظایف شغلی در موقعیت‌های جغرافیایی متفاوت».
هـ- تخصصی‌تر شدن سطح وظایف واگذار شده به انسان‌ها (کارهای فیزیکی به ماشین‌ها واگذار میشود؛ لذا ایجاد و ارتقای مهارتهای کارکنان از اهمیت خاصی برخوردار است).
و _ مدل‌های جدید کسب‌وکار مبتنی بر روش‌های اطلاعاتی عرضه شده و فرصت‌های جدید کارآفرینی پدید می‌آید. (فتحیان و خنجری، 1386)
اهداف یا مزایایی که میتوان از سیاست مناسب توسعهی ارتباطات و فناوری اطلاعات انتظار داشت، عبارت‌اند از:
- الف- کاهش تشریفات دست و پاگیر اداری: با استفاده از خدماتی نظیر دولت الکترونیکی.
- ب- ارایه خدمات الکترونیکی: نظیر دولت الکترونیکی؛ تجارت الکترونیکی، یادگیری الکترونیکی، بانکداری الکترونیکی و نظایر آن که باعث میشود خدماتی که به مشتریان عرضه میشود الکترونیکی شده و دیگر مشتری ناچار نیست بسیاری از امور خود را در زمانی طولانی و با خستگی و سردرگمی انجام دهد. او میتواند توسط امکاناتی که فراهم شده است خدمات مورد نیاز خود را به صورت الکترونیکی در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با کیفیت مناسب به صورت شبانه‌روزی دریافت نماید.
- پ- اطلاعرسانی الکترونیکی: یکی از مهم‌ترین انتظارات شهروندان یک جامعه، دریافت به موقع اطلاعات مورد نیاز آنان است.
- ت- تأمین رضایت شهروندان: ارایه خدمات به موقع و کیفی به شهروندان و سهیم کردن آنان در تصمیم‌گیری‌های عمومی موجب افزایش رضایت آنان خواهد بود.
- ث- افزایش اقتدار ملی: دست‌یابی سریع به اطلاعات و بهره‌مندی مناسب از آن، اطلاعرسانی صحیح و شفاف و تقویت نقش ملت در تصمیمگیری موجبات افزایش اقتدار ملی خواهد شد.
ج- افزایش بهره‌وری: ارایه خدمات موثر و کارآمد، کارایی بیش‌تر سازمان‌های اداری و کاهش هزینه‌ها و تلفات زمانی موجب افزایش بهره‌وری ملی خواهد شد. برخی از مصادیقی که موجب افزایش بهره‌وری می‌شوند عبارت‌اند از:
- دولت‌ها میتوانند با عرضه اطلاعات مورد نیاز به صورت الکترونیکی، در مناقصه‌ها و مزایده‌ها، هزینه‌های خود را کاهش دهند.
- اتوماسیون فعالیت‌ها، موجب کاهش نیروی انسانی و کوچکسازی دولت میشود.
- هزینه‌هایی نظیر اطلاعرسانی و بایگانی کاهش خواهد یافت.
- چ- کاهش هزینه‌ها: فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش بسیار مهمی در کاهش هزینه‌ها دارد. سازمان‌ها و شرکت‌ها با به کارگیری و پیاده‌سازی فناوری اطلاعات توانایی انجام بهتر و ساده‌تر وظایف خود را افزایش می‌دهند و از این طریق قادرند روش کار خویش را دگرگون سازند و هزینه‌ها را کاهش دهند. کاهش هزینه‌هایی نظیر هزینه‌های خرید، هزینه‌ی مبادلات، هزینه‌های پرسنلی، هزینه‌های موازی کاری، هزینه‌های بایگانی مستندات و…
- ح – توسعهی مشارکت مردمی: تدارک شرایط مشارکت مستقیم همه شهروندان در فرآیندهای تصمیمگیری و سیاست‌گذاری از جمله اهداف فناوری اطلاعات است.
- خ- شفافیت امور و کاهش رشوهخواری: دسترسی سریع به اطلاعات شفاف و امکان نظارت و ارزیابی دقیق از فساد اداری و رشوه خواری خواهد کاست و این موضوع میتواند به عنوان یکی دیگر از مزایای استفاده از ارتباطات و فناوری اطلاعات محسوب شود.
- د- تصمیمگیری سریع مبتنی بر اطلاعات: در فرآیند حل مسأله، اتخاذ تصمیم صحیح مبتنی بر نود درصد اطلاعات و ده درصد مهارتهای فردی است که استفاده از ارتباطات و فناوری اطلاعات، جمع‌آوری و پردازش اطلاعات در زمان کوتاه را میسر می‌سازد.
- ذ- اثرات مثبت زیست محیطی: با تبدیل نسخه‌ی کاغذی پرونده‌ها، مدارک، کتاب‌ها و غیره به نسخه‌ی الکترونیکی، کاغذ مصرفی کاهش یافته در نتیجه جنگل‌ها و منابع طبیعی کم‌تر آسیب می‌بینند. از طرفی با کاهش حمل و نقل بین شهری برای دست‌یابی به اطلاعات و خدمات دولتی سوخت کم‌تری مصرف شده و خطرات زیست‌محیطی کاهش می‌یابد.
- ز- کارآفرینی: برای استفاده از ارتباطات و فناوری اطلاعات نیاز به توسعه زیرساخت‌هایی است که ایجاد، بهره‌برداری و نگهداری از آن‌ها نیازمند نیروی کار فناوری اطلاعات است و خود به صورت مستقیم عامل افزایش کارآفرینی است.
از سویی دیگر فناوری اطلاعات و ارتباطات فرصت تازه‌یی را برای کارآفرینان در تجارت جهانی فراهم می‌آورد، چرا که امروزه توسط این فناوری کارآفرینان در حوزه‌های مختلف به صورت الکترونیکی به یک‌دیگر متصل شده و امکان همکاری مشترک در زمینه‌ی کسب‌وکار در دنیا را فراهم می‌آورد و هم‌چنین فرصت‌های جدیدی نظیر ایجاد مشاغل جدید؛ تجارت الکترونیکی، واگذاری کارها به صورت برون‌سپاری و همکاری‌های فرامرزی را افزایش می‌دهد.
سیاست مناسب کارآفرینی در بخش فناوری ارتباطات و اطلاعات در رشد اقتصادی مشارکت داشته است و در کشورهایی نظیر چین، مالزی و مکزیک به اشتغال‌زایی منجر شده است. کشور هند از کارآفرینی در عرصه‌ی نرم‌افزار و برنامه‌نویسی سود برده و به رشد چشمگیری در این بخش نایل آمده است. سیاست مناسب کارآفرینی مبتنی بر فناوری اطلاعات در کشور هند منجر به توسعهی صادرات برنامه‌های نرم‌افزاری در آن کشور شده است. سیاست مناسب کارآفرینی مبتنی بر فناوری ارتباطات و اطلاعات در هند مولد 7/7میلیون دلار در سال 1999بوده و 180000 شغل را در این کشور در سال 1998 به وجود آورده است. این کشور موفقیت معقولی در صادرات تولیدات و خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات را در جهان دارد. به طوری که صادرات هند در این صنعت از 150 میلیون دلار در سال 1990 به 7/5 میلیارد دلار در سال 1999 رسیده است، که حدود 17 برابر افزایش را نشان می‌دهد. (UNDP 2001)
متأسفانه علی‌رغم اهمیت و نقش مهم کارآفرینی در ایجاد اشتغال و هم‌چنین توسعهی کشور، در برنامه‌های توسعهی کشور استفاده ار فناوری اطلاعات برای توسعهی کارآفرینی مغفول مانده است و در هیچ کدام از برنامه‌های ملی توسعه و نیز برنامه‌های بخش توسعهی فناوری اطلاعات کشور مانند برنامه توسعهی کاربری فناوری اطلاعات (تکفا)، نظام جامع فناوری اطلاعات کشور، سند بخشی ارتباطات و فناوری اطلاعات برنامه چهارم توسعه و… به توسعهی کارآفرینی‌های مبتنی بر ارتباطات و فناوری اطلاعات توجه لازم نشده است.
از طرفی یکی از مؤلفه‌های تاثیرگذار برای دست‌یابی به اهداف سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 بررسی سیاست‌های مناسب توسعهی کارآفرینی مبتنی بر فناوری اطلاعات کشورهای منطقه است. چشم‌انداز 20 ساله جمهوری اسلامی جایگاهی از ایران 1404 را به تصویر کشیده است که در آن ایران در رأس کشورهای توسعه‌یافته در منطقه از نظر اقتصادی، علمی و فناوری است. بار اصلی نیل به ایران 1404 در عرصه‌های اقتصادی، علمی و فناوری بر دوش منابع انسانی دانش‌پایه و داشتن حداقل بی‌کاری در بین کشورهای منطقه است. برای رسیدن به اهداف سند مذکور باید در بخش‌های مختلف کشور تغییرات ایجاد شود. سیاست‌های مناسب توسعهی کارآفرینی در کشور نه تنها خود در راستای رسیدن به این چشم‌انداز ضروری است بلکه یکی از مؤلفه‌هایی است که باعث تسریع در دست‌یابی به چشم‌انداز فوق میشود؛ لذا با پیشرفت علوم کارآفرینی و فناوری اطلاعات و ظهور مفاهیمی تحت عنوان کارآفرینی مبتنی فناوری اطلاعات دولت‌ها به دنبال سیاست‌های مناسب توسعهی کارآفرینی در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات و باید بتواند به گونه‌یی عمل نماید که اشتغال مورد نیاز جهت تحقق اهداف چشم‌انداز را برآورد نمایند.
البته رسیدن به این هدف، نیازمند تدوین سیاست‌ها، خط مشی‌ها و قوانین و ارایه‌ی راهکارهای اجرایی برای شناسایی و پرورش استعدادهای افراد است تا از این طریق بتوان به توسعه دست یافت. (یداللهی و همکاران 1388) بنابراین ارایه‌ی سیاست‌های مناسب توسعهی کارآفرینی‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات در افق ایران 1404 به عنوان یک ابزار کارآمد در ایجاد کسبوکارهای جدید، با دو هدف ایجاد اشتغال مولد و پایدار در کشور و هم‌چنین نیل به اهداف سند ضروری است. در یک سیاست‌گذاری مناسب توسعهی کارآفرینی به دو روش صورت میگیرد. اول، با تأمین مهارتها و آموزش لازم برای کارجویان دوم با استفاده از خود ارتباطات و فناوری اطلاعات، تکیه بر سرمایه‌ی انسانی و اجتماعی (Urquhart C., Liyanage SH., MO Kah M, 2008). از این‌رو تدوین سیاست‌های مشوق شکل‌گیری کارآفرینی در بستر فناوری اطلاعات بسیار ضروری است لذا بر این مبنا ضرورت دارد که سیاست مناسب توسعهی کارآفرینی مبتنی بر ارتباطات و فناوری اطلاعات در ایجاد کسبوکارهای جدید معین و مؤلفه‌های تأثیرگذار بر آن شناسایی شود تا متولیان و سیاست‌گذاران بتوانند اقدامات بعدی اساسی برای این مهم را انجام دهند.
بنابراین مطابق بر آنچه گفته شد این سؤال مطرح میشود سیاست‌های مناسب توسعهی کارآفرینی‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات در کشور چیست؟
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق
فرم در حال بارگذاری ...
|
[دوشنبه 1399-06-31] [ 01:22:00 ق.ظ ]
|
