1-2-1-     زیر جنس موسکادینه . 3

1-2-2-     زیر جنس اوی ویتیس …. 4

1-2-2-1-  گونه‌های وحشی آمریکایی 4

1-2-2-2-  گونه‌های وحشی آسیایی 4

1-2-2-3-  گونه‌های وحشی اروپایی    5

1-3-    گیاه شناسی میوه انگور 5

1-4-    ارزش غذایی و ترکیبات داخلی میوه انگور 6

1-5-    ارزش اقتصادی انگور 7

1-6-    مشخصات انگور رقم بیدانه سفید 9

1-7-    اثرات پوشش‌های خوراكی در محصول برداشت شده 10

1-8-    مقدمه‌ای بر تیمار گرمایی و کاربرد آن در تکنولوژی پس از برداشت 11

1-9-    اهمیت موضوع . 13

فصل 2-     بررسی منابع 15

2-1-    پوششهای خوراكی 15

2-2-    نقش پوشش‌ها در عمر پس از برداشت میوه‌ها 16

2-3-    ژل آلوئه ورا 17

2-3-1-     مشخصات گیاه شناسی آلوئه ورا 17

2-3-2-     تاریخچه استفاده از آلوئه ورا 19

2-3-3-     خواص داروئی ژل آلوئه ورا 19

2-3-4-     تركیبات ژل آلوئه ورا 20

2-3-4-1-  ویتامین‌ها …………………………………………… 20

2-3-4-2-  آنزیم‌ها …………………………………………….. 20

2-3-4-3-  ترکیبات معدنی و قندها 20

2-3-4-4-  ساپونین‌ها ………………………….. 21

2-3-4-5-  سالیسیلیک اسید ……………………..  21

2-3-4-6-  آمینواسیدها ……………………………………………. 21

2-3-5-     اثرات ژل آلوئه ورا به عنوان پوشش خوراكی میوه‌ها 21

2-3-6-     تأثیر ژل آلوئه ورا بر خواص كیفی محصولات باغی برداشته شده 23

1-2-1-     زیر جنس موسکادینه . 3

1-2-2-     زیر جنس اوی ویتیس …. 4

1-2-2-1-  گونه‌های وحشی آمریکایی 4

1-2-2-2-  گونه‌های وحشی آسیایی 4

1-2-2-3-  گونه‌های وحشی اروپایی    5

1-3-    گیاه شناسی میوه انگور 5

1-4-    ارزش غذایی و ترکیبات داخلی میوه انگور 6

1-5-    ارزش اقتصادی انگور 7

1-6-    مشخصات انگور رقم بیدانه سفید 9

1-7-    اثرات پوشش‌های خوراكی در محصول برداشت شده 10

1-8-    مقدمه‌ای بر تیمار گرمایی و کاربرد آن در تکنولوژی پس از برداشت 11

1-9-    اهمیت موضوع . 13

فصل 2-     بررسی منابع 15

2-1-    پوششهای خوراكی 15

2-2-    نقش پوشش‌ها در عمر پس از برداشت میوه‌ها 16

2-3-    ژل آلوئه ورا 17

2-3-1-     مشخصات گیاه شناسی آلوئه ورا 17

2-3-2-     تاریخچه استفاده از آلوئه ورا 19

2-3-3-     خواص داروئی ژل آلوئه ورا 19

2-3-4-     تركیبات ژل آلوئه ورا 20

2-3-4-1-  ویتامین‌ها …………………………………………… 20

2-3-4-2-  آنزیم‌ها …………………………………………….. 20

2-3-4-3-  ترکیبات معدنی و قندها 20

2-3-4-4-  ساپونین‌ها ………………………….. 21

2-3-4-5-  سالیسیلیک اسید ……………………..  21

2-3-4-6-  آمینواسیدها ……………………………………………. 21

2-3-5-     اثرات ژل آلوئه ورا به عنوان پوشش خوراكی میوه‌ها 21

2-3-6-     تأثیر ژل آلوئه ورا بر خواص كیفی محصولات باغی برداشته شده 23

2-3-6-1-  تاثیر بر تنفس و میزان تولید اتیلن میوه 23

2-3-6-2-  تاثیر بر نرم شدگی و سفتی میوه 24

2-3-6-3-  تأثیر بر محتوای مواد جامد محلول و اسیدهای آلی میوه 25

2-3-6-4-  جلوگیری از کاهش وزن میوه 26

2-3-6-5-  تأثیر بر رنگ میوه …………………. 27

2-3-6-6-  تأثیر بر ماندگاری و عمر قفسه ای میوه‌ها 27

2-3-6-7-  فعالیتهای ضد قارچی و میكروب كشی ژل آلوئه ورا 28

2-3-6-8-  اثر بر اسید آسكوربیك و آنتی اكسیدان كل .. 29

2-4-    تیمارهای گرمایی .. 30

2-4-1-     پاسخ میوه‌ها به تاثیر تیمارهای گرمایی 30

2-4-2-     روشهای اعمال تیمار گرمایی 31

2-4-3-     تأثیر تیمارهای گرمایی بر خواص كیفی محصولات باغی 31

2-4-3-1-  تأثیر تیمار گرمایی بر کاهش وزن میوه 31

2-4-3-2-  تأثیر تیمار گرمایی در کاهش آسیبهای سرمایی 32

2-4-3-3-  تاثیر تیمارهای گرمایی بر کاهش پوسیدگی .. 35

2-4-3-4-  تاثیر بر تنفس و میزان تولید اتیلن میوه 39

2-4-3-5-  تیمار گرمایی برای کنترل حشرات و آفات انباری .. 40

2-4-3-6-  تاثیر تیمار گرمایی در جلوگیری از آسیب اکسیداتیو در گیاهان .. 41

2-4-3-7-  تاثیر تیمار گرمایی بر رسیدن محصول 42

فصل 3-     مواد و روش‌ها 43

3-1-    تهیه میوه  43

3-2-    طرح آزمایشی 44

3-3-    تهیه ژل آلوئه ورا 44

3-4-    تیمار میوه‌ها با ژل آلوئه ورا 44

3-5-    تیمار میوه‌ها با آب گرم . 45

3-6-    تیمار میوه‌ها با آب گرم و ژل آلوئه ورا 45

3-7-    آزمون‌های كیفی میوه 45

3-7-1-     تعیین وضعیت ظاهری و بازارپسندی .. 46

3-7-2-     اندازه‌گیری pH آب میوه 46

3-7-3-     اندازه‌گیری میزان اسید آسكوربیك (ویتامین ث) 46

3-7-4-     اندازه‌گیری مواد جامد قابل حل كل عصاره میوه (TSS) 47

3-7-5-     اندازه‌گیری اسیدهای قابل تیتراسیون (TA) 47

3-7-6-     اندازه‌گیری درصد کاهش وزن 48

3-7-7-     اندازه‌گیری محتوای فنل كل 49

3-7-7-1-  تهیه محلول كربنات سدیم . 49

3-7-7-2-  رسم منحنی استاندارد اسید گالیك … 49

3-7-7-3-  نحوه تهیه بافر فسفات .. 50

3-7-8-     اندازه‌گیری فعالیت پلی فنل اكسیداز (PPO) 51

3-7-9-     اندازه‌گیری میزان آلودگی قارچی و پوسیدگی 51

3-7-10-  اندازه‌گیری میزان فعالیت آنزیم کاتالاز 52

3-7-10-1-   نحوه تهیه بافر فسفات      53

3-7-11-  تعیین میزان فعالیت آنتی اکسیدان کل عصاره میوه 53

3-7-12-  اندازه‌گیری فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز (GPX) 54

3-7-13-  اندازه‌گیری میزان ریزش حبه‌ها 55

3-7-14-  اندازه‌گیری میزان چروکیدگی حبه‌ها 55

3-7-15-  اندازه‌گیری میزان ترکیدگی، قهوه‌ای شدن حبه‌ها و تغییر رنگ چوب خوشه‌ها 55

3-7-16-  اندازه‌گیری رنگ میوه 55

3-7-16-1-   نسبت a/b ……………………….  56

3-7-16-2-   مقدار شاخص كروما 56

3-7-16-3-   مقدار شاخص زاویه هیو . 57

3-8-    تجزیه و تحلیل داده‌‌ها 57

فصل 4-     نتایج    58

4-1-    مواد جامد محلول (TSS) 61

4-2-    pH آب میوه 63

4-3-    اسیدهای قابل تیتراسیون 65

4-4-    محتوای فنل کل 68

4-5-    اسید آسکوربیک (ویتامین‌ ث) 70

4-6-    پلی فنل اکسیداز ( (PPO… 73

4-7-    محتوای آنتی اکسیدان کل .. 76

4-8-    فعالیت آنزیم کاتالاز (CAT) 79

4-9-    فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز (GPX) 82

4-10-  شاخص پوسیدگی 85

4-11-  وضعیت ظاهری و بازارپسندی میوه‌ها 88

4-12-  ریزش حبه‌ها 91

4-13-  چروکیدگی حبه‌ها 94

4-14-  میزان ترکیدگی، قهوه‌ای شدن حبه‌ها و تغییر رنگ چوب خوشه‌ها 97

4-15-  کاهش وزن    100

4-16-  شاخص‌های رنگ میوه 103

فصل 5-     بحث     106

5-1-    مواد جامد محلول،  pHو اسیدهای آلی میوه 106

5-2-    محتوای فنل کل 109

5-3-    اسید آسکوربیک و محتوای آنتی اکسیدان کل 110

5-4-    آنزیمهای کاتالاز و پراکسیداز 114

5-5-    کیفیت ظاهری خوشه و حبه‌ها 116

5-6-    پلی فنل اکسیداز 118

5-7-    کاهش وزن 121

5-8-    نتیجه گیری کلی 123

5-9-    پیشنهادها 124

منابع مورد استفاده ……….126

1-1-اهمیت مصرف میوه‌ها در تأمین سلامتی انسان

در تغذیه انسان سه مطلب اساسی مورد توجه است: نخست این كه غذا باید از نظر كمی بتواند احتیاجات بدن از نظر كالری (در ارتباط با فعالیت بدنی) را بر طرف نموده و موجب رفع گرسنگی شود. دوم، غذا باید از نظر كیفی متعادل باشد، بدین معنی كه مقادیر كافی از پروتئینها، ویتامینها، مواد معدنی و غیره را، كه بدن ممكن است در اثر كمبود هر یك از آنها مبتلا به سوء تغذیه شود، تأمین كند. سوم: سالم[1] باشد. میوه‌ها و سبزی‌ها به عنوان گروه مهمی از مواد غذایی، می‌توانند برای رسیدن به هر سه هدف فوق كمك كنند، ولی روشن است كه اهمیت یك سبزی یا میوه خاص بستگی به تركیبات ویژه موجود در آن دارد. میوه‌ها و سبزی‌ها به عنوان بخش مهمی از منابع غذایی انسان از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و بشر از همان ابتدای خلقت جهت تأمین قسمتی از غذای خود از این محصولات استفاده می‌كرده است. امروزه، استفاده از فرآورده‌های باغبانی در رژیم غذایی به طور گسترده‌ای مورد توجه قرار گرفته است. پژوهش‌های علم نوین تغذیه ثابت كرده است كه مصرف میوه و سبزی سبب پیشگیری از ابتلاء به بسیاری از بیماری‌های رایج می‌شود. بنابراین، در كشورهای توسعه یافته مردم در رژیم غذایی خود از میوه و سبزی بیش از فرآورده‌های دامی استفاده می‌كنند (اثنی عشری و زکایی خسروشاهی، 1387 ب).

در حال حاضر آگاهی عمومی از مصرف میوه‌ها و سبزیجات افزایش پیدا کرده است. میوه‌ها و سبزیجات منبع عمده مواد مغذی ضروری بدن هستند که شامل ویتامین‌های A وC  و اسید فولیک می‌باشد. علاوه بر این، میوه‌ها و سبزیجات غنی از آنتی اکسیدان‌هایی مانند کاروتنوئیدها، پلی فنل‌ها و آنتوسیانین‌ها هستند که به حذف رادیکالهای آزاد تولید شده در بدن که با بیماریهای قلبی عروقی، آلزایمر و سرطان مرتبط هستند کمک می‌کنند (Paliyath et al., 2008). انگور نه تنها منبع خوبی از فیبر غذایی بلکه سرشار از کربوهیدرات‌ها نیز می‌باشد. علاوه بر این، انگور منبع مفید بسیاری از مواد معدنی و ویتامین‌های گروه B6، C، E و K می‌باشد. همچنین دارای ترکیبات آنتی اکسیدانی به صورت فنولیک در پوست و احتمالا دانه می‌باشد (Yilmaz and Toledo, 2004).

1-2-رده بندی و مشخصات گیاه شناسی انگور

انگور میوه‌ای غیر‌کلیماکتریک با میزان تنفس کم است که در بیشتر مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری کشت می‌شود. ارقام انگور بر اساس رنگ و وجود یا عدم وجود دانه در حبه گروه بندی می‌شوند. عمر نگهداری در میان ارقام مختلف متفاوت است و به شدت تحت تاثیر مدیریت زراعی، مدیریت دما در مرحله پس از برداشت و نیز حساسیت به پوسیدگی قرار می‌گیرد. در حال حاضر انگورهای تامسون بیدانه[2]، رد‌گلوب2 و فلیم سیدلس3 مهم‌ترین ارقام موجود در دنیا هستند (Christensen et al., 1995).

انگور، گیاهی است از راسته عناب[3]، تیره آمپلی داسه2 که آن را سارمانتاسه3 و یا ویتاسه4 نیز می‌نامند. این تیره شامل 10 جنس مختلف از جمله ویتیس5، سیسوس6، آمپلوپسیس7، پارتنوسیسوس8 و غیره می‌باشد که عده ای از آنان، جزو گیاهان زینتی هستند. انگورهای تجاری که از لحاظ تغذیه مورد توجه می‌باشند متعلق به جنس ویتیس هستند که این جنس به نوبه خود شامل دو زیر جنس است که از لحاظ تعداد کروموزوم متفاوت بوده و از یکدیگر تشخیص داده می‌شوند.

این دو زیر جنس عبارتند از:

موسکادینه9 (حاوی 40 عدد کروموزوم)

اوی ویتیس10 (حاوی 38 عدد کروموزوم)

بر اساس آزمایش‌های فراوانی که بین این دو زیر جنس انجام گرفته است، امکان دو رگ گیری در آنان وجود ندارد (جلیلی مرندی، 1389؛ حکمتی و تفضلی، 1391).

1-2-1-          زیر جنس موسکادینه

از مشهورترین گونه‌های وحشی این زیر جنس، که تعداد کروموزوم‌های آنان 40 عدد بوده و در قاره آمریکا (نواحی فلوریدا و مکزیکو) پراکنده هستند، می‌توان ویتیس روتوندی فولیا11 و ویتیس مونسونیانا12 را نام برد. شاخه‌های این گونه‌های وحشی، بدون انشعاب بوده و در محل گره‌ها، فاقد صفحات عرضی می‌باشد، پوسته آن ها نیز به سختی از شاخه جدا می‌شود. خوشه انگور این گونه‌ها، کم حبه بوده (در حدود 40 حبه) و حبه‌ها پس از رسیدن می‌ریزند، هسته این انگورها بر خلاف گونه‌های وحشی دیگر، دارای شیارهای عرضی است. گل این گونه‌ها، ناقص بوده و روی دو پایه مختلف قرار دارند. آنها خواهان آب و هوای گرم و مرطوب بوده و به سختی از طریق پیوند و قلمه ازدیاد می‌شوند، در صورتی که ازدیاد آن ها از طریق خوابانیدن شاخه، به آسانی انجام پذیر است. از صفات بسیار خوب این گونه‌ها، مقاومت بیش از حد آنها در برابر آفت فیلوکسرا[4]، بیماریهای قارچی و نماتدهاست (حکمتی و تفضلی، 1391).

1-2-2-          زیر جنس اوی ویتیس

این زیر جنس، دارای گونه‌های وحشی بسیار فراوانی است (حدود 35 گونه) تعداد کروموزوم‌های این گونه‌ها 38 عدد بوده و از لحاظ موکاری بسیار جالب می‌باشد. این زیر جنس، بر حسب حوزه پراکندگی آن، به سه دسته زیر تقسیم می‌شود:

1-2-2-1-    گونه‌های وحشی آمریکایی

 

2-3-6-1-  تاثیر بر تنفس و میزان تولید اتیلن میوه 23

2-3-6-2-  تاثیر بر نرم شدگی و سفتی میوه 24

2-3-6-3-  تأثیر بر محتوای مواد جامد محلول و اسیدهای آلی میوه 25

2-3-6-4-  جلوگیری از کاهش وزن میوه 26

2-3-6-5-  تأثیر بر رنگ میوه …………………. 27

2-3-6-6-  تأثیر بر ماندگاری و عمر قفسه ای میوه‌ها 27

2-3-6-7-  فعالیتهای ضد قارچی و میكروب كشی ژل آلوئه ورا 28

2-3-6-8-  اثر بر اسید آسكوربیك و آنتی اكسیدان كل .. 29

2-4-    تیمارهای گرمایی .. 30

2-4-1-     پاسخ میوه‌ها به تاثیر تیمارهای گرمایی 30

2-4-2-     روشهای اعمال تیمار گرمایی 31

2-4-3-     تأثیر تیمارهای گرمایی بر خواص كیفی محصولات باغی 31

2-4-3-1-  تأثیر تیمار گرمایی بر کاهش وزن میوه 31

2-4-3-2-  تأثیر تیمار گرمایی در کاهش آسیبهای سرمایی 32

2-4-3-3-  تاثیر تیمارهای گرمایی بر کاهش پوسیدگی .. 35

2-4-3-4-  تاثیر بر تنفس و میزان تولید اتیلن میوه 39

2-4-3-5-  تیمار گرمایی برای کنترل حشرات و آفات انباری .. 40

2-4-3-6-  تاثیر تیمار گرمایی در جلوگیری از آسیب اکسیداتیو در گیاهان .. 41

2-4-3-7-  تاثیر تیمار گرمایی بر رسیدن محصول 42

فصل 3-     مواد و روش‌ها 43

3-1-    تهیه میوه  43

3-2-    طرح آزمایشی 44

3-3-    تهیه ژل آلوئه ورا 44

3-4-    تیمار میوه‌ها با ژل آلوئه ورا 44

3-5-    تیمار میوه‌ها با آب گرم . 45

3-6-    تیمار میوه‌ها با آب گرم و ژل آلوئه ورا 45

3-7-    آزمون‌های كیفی میوه 45

3-7-1-     تعیین وضعیت ظاهری و بازارپسندی .. 46

این مطلب را هم بخوانید :

3-7-2-     اندازه‌گیری pH آب میوه 46

3-7-3-     اندازه‌گیری میزان اسید آسكوربیك (ویتامین ث) 46

3-7-4-     اندازه‌گیری مواد جامد قابل حل كل عصاره میوه (TSS) 47

3-7-5-     اندازه‌گیری اسیدهای قابل تیتراسیون (TA) 47

3-7-6-     اندازه‌گیری درصد کاهش وزن 48

3-7-7-     اندازه‌گیری محتوای فنل كل 49

3-7-7-1-  تهیه محلول كربنات سدیم . 49

3-7-7-2-  رسم منحنی استاندارد اسید گالیك … 49

3-7-7-3-  نحوه تهیه بافر فسفات .. 50

3-7-8-     اندازه‌گیری فعالیت پلی فنل اكسیداز (PPO) 51

3-7-9-     اندازه‌گیری میزان آلودگی قارچی و پوسیدگی 51

3-7-10-  اندازه‌گیری میزان فعالیت آنزیم کاتالاز 52

3-7-10-1-   نحوه تهیه بافر فسفات      53

3-7-11-  تعیین میزان فعالیت آنتی اکسیدان کل عصاره میوه 53

3-7-12-  اندازه‌گیری فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز (GPX) 54

3-7-13-  اندازه‌گیری میزان ریزش حبه‌ها 55

3-7-14-  اندازه‌گیری میزان چروکیدگی حبه‌ها 55

3-7-15-  اندازه‌گیری میزان ترکیدگی، قهوه‌ای شدن حبه‌ها و تغییر رنگ چوب خوشه‌ها 55

3-7-16-  اندازه‌گیری رنگ میوه 55

3-7-16-1-   نسبت a/b ……………………….  56

3-7-16-2-   مقدار شاخص كروما 56

3-7-16-3-   مقدار شاخص زاویه هیو . 57

3-8-    تجزیه و تحلیل داده‌‌ها 57

فصل 4-     نتایج    58

4-1-    مواد جامد محلول (TSS) 61

4-2-    pH آب میوه 63

4-3-    اسیدهای قابل تیتراسیون 65

4-4-    محتوای فنل کل 68

4-5-    اسید آسکوربیک (ویتامین‌ ث) 70

4-6-    پلی فنل اکسیداز ( (PPO… 73

4-7-    محتوای آنتی اکسیدان کل .. 76

4-8-    فعالیت آنزیم کاتالاز (CAT) 79

4-9-    فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز (GPX) 82

4-10-  شاخص پوسیدگی 85

4-11-  وضعیت ظاهری و بازارپسندی میوه‌ها 88

4-12-  ریزش حبه‌ها 91

4-13-  چروکیدگی حبه‌ها 94

4-14-  میزان ترکیدگی، قهوه‌ای شدن حبه‌ها و تغییر رنگ چوب خوشه‌ها 97

4-15-  کاهش وزن    100

4-16-  شاخص‌های رنگ میوه 103

فصل 5-     بحث     106

5-1-    مواد جامد محلول،  pHو اسیدهای آلی میوه 106

5-2-    محتوای فنل کل 109

5-3-    اسید آسکوربیک و محتوای آنتی اکسیدان کل 110

5-4-    آنزیمهای کاتالاز و پراکسیداز 114

5-5-    کیفیت ظاهری خوشه و حبه‌ها 116

5-6-    پلی فنل اکسیداز 118

5-7-    کاهش وزن 121

5-8-    نتیجه گیری کلی 123

5-9-    پیشنهادها 124

منابع مورد استفاده ……….126

1-1-اهمیت مصرف میوه‌ها در تأمین سلامتی انسان

در تغذیه انسان سه مطلب اساسی مورد توجه است: نخست این كه غذا باید از نظر كمی بتواند احتیاجات بدن از نظر كالری (در ارتباط با فعالیت بدنی) را بر طرف نموده و موجب رفع گرسنگی شود. دوم، غذا باید از نظر كیفی متعادل باشد، بدین معنی كه مقادیر كافی از پروتئینها، ویتامینها، مواد معدنی و غیره را، كه بدن ممكن است در اثر كمبود هر یك از آنها مبتلا به سوء تغذیه شود، تأمین كند. سوم: سالم[1] باشد. میوه‌ها و سبزی‌ها به عنوان گروه مهمی از مواد غذایی، می‌توانند برای رسیدن به هر سه هدف فوق كمك كنند، ولی روشن است كه اهمیت یك سبزی یا میوه خاص بستگی به تركیبات ویژه موجود در آن دارد. میوه‌ها و سبزی‌ها به عنوان بخش مهمی از منابع غذایی انسان از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و بشر از همان ابتدای خلقت جهت تأمین قسمتی از غذای خود از این محصولات استفاده می‌كرده است. امروزه، استفاده از فرآورده‌های باغبانی در رژیم غذایی به طور گسترده‌ای مورد توجه قرار گرفته است. پژوهش‌های علم نوین تغذیه ثابت كرده است كه مصرف میوه و سبزی سبب پیشگیری از ابتلاء به بسیاری از بیماری‌های رایج می‌شود. بنابراین، در كشورهای توسعه یافته مردم در رژیم غذایی خود از میوه و سبزی بیش از فرآورده‌های دامی استفاده می‌كنند (اثنی عشری و زکایی خسروشاهی، 1387 ب).

در حال حاضر آگاهی عمومی از مصرف میوه‌ها و سبزیجات افزایش پیدا کرده است. میوه‌ها و سبزیجات منبع عمده مواد مغذی ضروری بدن هستند که شامل ویتامین‌های A وC  و اسید فولیک می‌باشد. علاوه بر این، میوه‌ها و سبزیجات غنی از آنتی اکسیدان‌هایی مانند کاروتنوئیدها، پلی فنل‌ها و آنتوسیانین‌ها هستند که به حذف رادیکالهای آزاد تولید شده در بدن که با بیماریهای قلبی عروقی، آلزایمر و سرطان مرتبط هستند کمک می‌کنند (Paliyath et al., 2008). انگور نه تنها منبع خوبی از فیبر غذایی بلکه سرشار از کربوهیدرات‌ها نیز می‌باشد. علاوه بر این، انگور منبع مفید بسیاری از مواد معدنی و ویتامین‌های گروه B6، C، E و K می‌باشد. همچنین دارای ترکیبات آنتی اکسیدانی به صورت فنولیک در پوست و احتمالا دانه می‌باشد (Yilmaz and Toledo, 2004).

1-2-رده بندی و مشخصات گیاه شناسی انگور

انگور میوه‌ای غیر‌کلیماکتریک با میزان تنفس کم است که در بیشتر مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری کشت می‌شود. ارقام انگور بر اساس رنگ و وجود یا عدم وجود دانه در حبه گروه بندی می‌شوند. عمر نگهداری در میان ارقام مختلف متفاوت است و به شدت تحت تاثیر مدیریت زراعی، مدیریت دما در مرحله پس از برداشت و نیز حساسیت به پوسیدگی قرار می‌گیرد. در حال حاضر انگورهای تامسون بیدانه[2]، رد‌گلوب2 و فلیم سیدلس3 مهم‌ترین ارقام موجود در دنیا هستند (Christensen et al., 1995).

انگور، گیاهی است از راسته عناب[3]، تیره آمپلی داسه2 که آن را سارمانتاسه3 و یا ویتاسه4 نیز می‌نامند. این تیره شامل 10 جنس مختلف از جمله ویتیس5، سیسوس6، آمپلوپسیس7، پارتنوسیسوس8 و غیره می‌باشد که عده ای از آنان، جزو گیاهان زینتی هستند. انگورهای تجاری که از لحاظ تغذیه مورد توجه می‌باشند متعلق به جنس ویتیس هستند که این جنس به نوبه خود شامل دو زیر جنس است که از لحاظ تعداد کروموزوم متفاوت بوده و از یکدیگر تشخیص داده می‌شوند.

این دو زیر جنس عبارتند از:

موسکادینه9 (حاوی 40 عدد کروموزوم)

اوی ویتیس10 (حاوی 38 عدد کروموزوم)

بر اساس آزمایش‌های فراوانی که بین این دو زیر جنس انجام گرفته است، امکان دو رگ گیری در آنان وجود ندارد (جلیلی مرندی، 1389؛ حکمتی و تفضلی، 1391).

1-2-1-          زیر جنس موسکادینه

از مشهورترین گونه‌های وحشی این زیر جنس، که تعداد کروموزوم‌های آنان 40 عدد بوده و در قاره آمریکا (نواحی فلوریدا و مکزیکو) پراکنده هستند، می‌توان ویتیس روتوندی فولیا11 و ویتیس مونسونیانا12 را نام برد. شاخه‌های این گونه‌های وحشی، بدون انشعاب بوده و در محل گره‌ها، فاقد صفحات عرضی می‌باشد، پوسته آن ها نیز به سختی از شاخه جدا می‌شود. خوشه انگور این گونه‌ها، کم حبه بوده (در حدود 40 حبه) و حبه‌ها پس از رسیدن می‌ریزند، هسته این انگورها بر خلاف گونه‌های وحشی دیگر، دارای شیارهای عرضی است. گل این گونه‌ها، ناقص بوده و روی دو پایه مختلف قرار دارند. آنها خواهان آب و هوای گرم و مرطوب بوده و به سختی از طریق پیوند و قلمه ازدیاد می‌شوند، در صورتی که ازدیاد آن ها از طریق خوابانیدن شاخه، به آسانی انجام پذیر است. از صفات بسیار خوب این گونه‌ها، مقاومت بیش از حد آنها در برابر آفت فیلوکسرا[4]، بیماریهای قارچی و نماتدهاست (حکمتی و تفضلی، 1391).

1-2-2-          زیر جنس اوی ویتیس

این زیر جنس، دارای گونه‌های وحشی بسیار فراوانی است (حدود 35 گونه) تعداد کروموزوم‌های این گونه‌ها 38 عدد بوده و از لحاظ موکاری بسیار جالب می‌باشد. این زیر جنس، بر حسب حوزه پراکندگی آن، به سه دسته زیر تقسیم می‌شود:

1-2-2-1-    گونه‌های وحشی آمریکایی

چكیده

بشر از گذشته های دور برای نجات و رهایی خود از چالش كمبود غذا در برابر ازدیاد جمعیت و جهت چاره جویی، به منابع طبیعی روی آورد كه این چاره جویی با استفاده ناصحیح و بیش از حد از منابع طبیعی همراه گردید. بخش عمده ای از منابع طبیعی بخصوص در كشور ما را مراتع تشكیل داده اند. در عرصه مراتع اندازه گیری و یا برآورد تولید علوفه از ضروریات محسوب می گردد و اهمیت آگاهی از میزان تولید علوفه در مدیریت مراتع باعث شده كه كارشناسان همواره در جست و جوی شیوه های مناسب اندازه گیری این عامل باشند. هدف از انجام این تحقیق تعیین روش اندازه گیری تولید گیاهان بوته ای از لحاظ دقت، سرعت و سهولت بكارگیری و نیز هزینه اندازه گیری، در شهرستان شیراز بوسیله مقایسه چهار روش نمونه گیری مضاعف، آدلاید، تخمین و قطع- توزین به عنوان شاهد می باشد. در این تحقیق میزان تولید سه گونه پیچك  Convolvulus fraticosus))، ابنوس((Ebenus stellata و گون Astragalus cemirenus)) با استفاده از چهار روش ذكرشده اندازه گیری گردید برای مقایسه شاخص های مورد نظر در تیمارهای فوق از آزمون T-Test و نرم افزار آماری SPSS استفاده گردید. مقایسه روش های اندازه گیری تولید در گونه گون حاكی از آن بوده كه سه روش تخمین، نمونه گیری مضاعف و آدلاید با روش قطع- توزین دارای اختلاف آماری معنی داری می باشند (p<0.01 و p<0.05) و هیچ كدام از سه روش ذكر شده نمی تواند جایگزین روش قطع- توزین گردد و مقایسه روش ها در گونه های ابنوس و پیچك حاكی از آن است كه روش آدلاید با روش قطع- توزین دارای اختلاف آماری معنی دار می باشد و روش های نمونه گیری مضاعف و تخمین با روش قطع- توزین دارای اختلاف آماری معنی دار نمی باشد(p>0.01  و p>0.05) و این  روش ها می تواند جایگزین روش قطع- توزین در این گونه های مرتعی گردد. نتایج حاصل از مقایسه زمان صرف شده جهت اندازه گیری تولید در چهار روش در سه گونه مرتعی حاكی از آن است كه اندازه گیری تولید به ترتیب در روش قطع- توزین، آدلاید،‌نمونه گیری مضاعف و تخمین نیاز به صرف زمان بیشتری داشته اند.

كلمات كلیدی: تولید علوفه،  روش قطع- توزین، روش نمونه گیری مضاعف، روش آدلاید، روش تخمین

1-1- پیش گفتار

بشر از گذشته های دور برای نجات و رهایی خود از چالش كمبود غذا در برابر ازدیاد جمعیت و جهت چاره جویی، به منابع طبیعی روی آورد كه این چاره جویی با استفاده ناصحیح وبیش از حد از منابع طبیعی همراه گردید. بخش عمده ای از منابع طبیعی بخصوص در كشور ما را مراتع تشكیل داده اند به همین لحاظ و نظر به اهمیت مراتع مملكت در تامین غذای دام، نگهداری خاك و تامین آب، ضرورت دارد بیش از آن چه تا بحال بدان توجه شده است مورد دقت و مراقبت قرار گیرد. مراتع و چراگاه های كشور كه امروزه مورد استفاده قرار می گیرد در اثر چرای بی رویه، چرای خارج از فصل بویژه پیش چرا، عدم رعایت ظرفیت چرا، عدم تناسب دام با میزان و نوع علوفه ی تولیدی و عدم وجود تناوب و غیره موجب گردیده كه فرصت رشد و نمو از گیاهان مراتع سلب گردیده و اجازه ندهد كه گیاهان بطور طبیعی یا به خودی خود تكثیر نموده و تجدیدحیات نمایند. عدم تكثیر و تجدید حیات طبیعی، به تدریج از جمعیت گونه های خوشخوراك جوامع گیاهی یك منطقه كاسته و

چكیده

بشر از گذشته های دور برای نجات و رهایی خود از چالش كمبود غذا در برابر ازدیاد جمعیت و جهت چاره جویی، به منابع طبیعی روی آورد كه این چاره جویی با استفاده ناصحیح و بیش از حد از منابع طبیعی همراه گردید. بخش عمده ای از منابع طبیعی بخصوص در كشور ما را مراتع تشكیل داده اند. در عرصه مراتع اندازه گیری و یا برآورد تولید علوفه از ضروریات محسوب می گردد و اهمیت آگاهی از میزان تولید علوفه در مدیریت مراتع باعث شده كه كارشناسان همواره در جست و جوی شیوه های مناسب اندازه گیری این عامل باشند. هدف از انجام این تحقیق تعیین روش اندازه گیری تولید گیاهان بوته ای از لحاظ دقت، سرعت و سهولت بكارگیری و نیز هزینه اندازه گیری، در شهرستان شیراز بوسیله مقایسه چهار روش نمونه گیری مضاعف، آدلاید، تخمین و قطع- توزین به عنوان شاهد می باشد. در این تحقیق میزان تولید سه گونه پیچك  Convolvulus fraticosus))، ابنوس((Ebenus stellata و گون Astragalus cemirenus)) با استفاده از چهار روش ذكرشده اندازه گیری گردید برای مقایسه شاخص های مورد نظر در تیمارهای فوق از آزمون T-Test و نرم افزار آماری SPSS استفاده گردید. مقایسه روش های اندازه گیری تولید در گونه گون حاكی از آن بوده كه سه روش تخمین، نمونه گیری مضاعف و آدلاید با روش قطع- توزین دارای اختلاف آماری معنی داری می باشند (p<0.01 و p<0.05) و هیچ كدام از سه روش ذكر شده نمی تواند جایگزین روش قطع- توزین گردد و مقایسه روش ها در گونه های ابنوس و پیچك حاكی از آن است كه روش آدلاید با روش قطع- توزین دارای اختلاف آماری معنی دار می باشد و روش های نمونه گیری مضاعف و تخمین با روش قطع- توزین دارای اختلاف آماری معنی دار نمی باشد(p>0.01  و p>0.05) و این  روش ها می تواند جایگزین روش قطع- توزین در این گونه های مرتعی گردد. نتایج حاصل از مقایسه زمان صرف شده جهت اندازه گیری تولید در چهار روش در سه گونه مرتعی حاكی از آن است كه اندازه گیری تولید به ترتیب در روش قطع- توزین، آدلاید،‌نمونه گیری مضاعف و تخمین نیاز به صرف زمان بیشتری داشته اند.

كلمات كلیدی: تولید علوفه،  روش قطع- توزین، روش نمونه گیری مضاعف، روش آدلاید، روش تخمین

1-1- پیش گفتار

بشر از گذشته های دور برای نجات و رهایی خود از چالش كمبود غذا در برابر ازدیاد جمعیت و جهت چاره جویی، به منابع طبیعی روی آورد كه این چاره جویی با استفاده ناصحیح وبیش از حد از منابع طبیعی همراه گردید. بخش عمده ای از منابع طبیعی بخصوص در كشور ما را مراتع تشكیل داده اند به همین لحاظ و نظر به اهمیت مراتع مملكت در تامین غذای دام، نگهداری خاك و تامین آب، ضرورت دارد بیش از آن چه تا بحال بدان توجه شده است مورد دقت و مراقبت قرار گیرد. مراتع و چراگاه های كشور كه امروزه مورد استفاده قرار می گیرد در اثر چرای بی رویه، چرای خارج از فصل بویژه پیش چرا، عدم رعایت ظرفیت چرا، عدم تناسب دام با میزان و نوع علوفه ی تولیدی و عدم وجود تناوب و غیره موجب گردیده كه فرصت رشد و نمو از گیاهان مراتع سلب گردیده و اجازه ندهد كه گیاهان بطور طبیعی یا به خودی خود تكثیر نموده و تجدیدحیات نمایند. عدم تكثیر و تجدید حیات طبیعی، به تدریج از جمعیت گونه های خوشخوراك جوامع گیاهی یك منطقه كاسته و زمینه توسعه و رشد و نمو بیشتر نباتات غیر خوشخوراك را فراهم می آورد. حاصل این بی نظمی مراتعی خواهد بود كه اكثریت یا تمامی نباتات آن غیر خوشخوراك و یا حتی مهاجم و سمی می باشد و نهایتا جز خسارت و تلفات، برای دامدار و مرتعدار نتیجه دیگری در پی نخواهد داشت.

مراتع كشور با سطحی بالغ بر 86 میلیون هكتار، 1/52 درصد از سطح كشور را به خود اختصاص داده است (دفتر امور مراتع كشور، 1389). در گذشته به لحاظ جمعیت كمتر دام و همینطور وجود نسبت مناسب تر بین سطح مراتع و جمعیت وابسته به آن از یك طرف و از طرفی به لحاظ مالکیت فردی یا گروهی حاکم بر آن ها، كه زمینه ساز سعی و تلاش در جهت حفظ مراتع می شده است مراتع ایران با مشكلات كمتری روبرو بوده است. در گذشته های دور تخریب در مراتع، محدود به قطع درختان – درختچه ها و ریشه كن كردن بوته ها بوده است. در حالی كه روند و نحوه تخریب مراتع در عرض یکی دو قرن اخیر دستخوش تغییر اساسی شده و سرعت به مراتب بیشتری به خود گرفته است. به علاوه بخشی از تشدید تخریب مراتع از زمانی آغاز می گردد که دولت درصدد تصاحب مراتع برمی آید در همین راستا نگاهی گذرا به روند و نوع  مالكیت مراتع و هم چنین تاریخچه مرتع و مرتع داری در ایران می پردازیم.

1-2- انواع مالكیت مراتع در گذشته:

 

این مطلب را هم بخوانید :

 زمینه توسعه و رشد و نمو بیشتر نباتات غیر خوشخوراك را فراهم می آورد. حاصل این بی نظمی مراتعی خواهد بود كه اكثریت یا تمامی نباتات آن غیر خوشخوراك و یا حتی مهاجم و سمی می باشد و نهایتا جز خسارت و تلفات، برای دامدار و مرتعدار نتیجه دیگری در پی نخواهد داشت.

مراتع كشور با سطحی بالغ بر 86 میلیون هكتار، 1/52 درصد از سطح كشور را به خود اختصاص داده است (دفتر امور مراتع كشور، 1389). در گذشته به لحاظ جمعیت كمتر دام و همینطور وجود نسبت مناسب تر بین سطح مراتع و جمعیت وابسته به آن از یك طرف و از طرفی به لحاظ مالکیت فردی یا گروهی حاکم بر آن ها، كه زمینه ساز سعی و تلاش در جهت حفظ مراتع می شده است مراتع ایران با مشكلات كمتری روبرو بوده است. در گذشته های دور تخریب در مراتع، محدود به قطع درختان – درختچه ها و ریشه كن كردن بوته ها بوده است. در حالی كه روند و نحوه تخریب مراتع در عرض یکی دو قرن اخیر دستخوش تغییر اساسی شده و سرعت به مراتب بیشتری به خود گرفته است. به علاوه بخشی از تشدید تخریب مراتع از زمانی آغاز می گردد که دولت درصدد تصاحب مراتع برمی آید در همین راستا نگاهی گذرا به روند و نوع  مالكیت مراتع و هم چنین تاریخچه مرتع و مرتع داری در ایران می پردازیم.

1-2- انواع مالكیت مراتع در گذشته:

1-4- میزان مصرف ماست…………………………………………………………………………………………………….. 6

1-5- مراحل تولید ماست……………………………………………………………………………………………………… 6

1-6- ارزش تغذیهای ماست………………………………………………………………………………………………….. 7

1-7- غذاهای فراسودمند………………………………………………………………………………………………………. 9

1-8- نوتریسیتیکال…………………………………………………………………………………………………………….. 10

1-9- آمینواسیدها……………………………………………………………………………………………………………… 12

1-10-جوانه گندم…………………………………………………………………………………………………………….. 12

1-10-1- تعریف و عملکرد جوانه گندم…………………………………………………………………………………. 12

1-10-2- توزیع جوانه گندم………………………………………………………………………………………………… 14

1-10-3- متابولیسم و انتقال تورین در بدن انسان……………………………………………………………………….. 14

1-10-4- مقدار جوانه گندم در غذاهای مختلف………………………………………………………………………… 15

1-10-5-…………………………………………………………………………………………………………………. 16

1-10-6- ضرورت غنی سازی غذاها باجوانه گندم…………………………………………………………………….. 16

2- بررسی منابع………………………………………………………………………………………………….. 18

2-1- مروری بر تحقیقات انجام شده در رابطه با جوانه گندم…………………………………………………………. 19

2-2- مروری بر تحقیقات انجام شده در زمینه غنی سازی مواد غذایی………………………………………………. 22

3- مواد و روشها………………………………………………………………………………………………………………… 24

3-1- مواد مورد استفاده………………………………………………………………………………………………………. 24

3-1-1- مواد اولیه…………………………………………………………………………………………………………….. 24

3-1-2- مواد شیمیایی و محیطهای کشت مورد استفاده………………………………………………………………… 24

3-1-3- لوازم آزمایشگاهی…………………………………………………………………………………………………. 24

3-2- محل انجام پژوهش…………………………………………………………………………………………………….. 25

3-3- مراحل انجام پژوهش………………………………………………………………………………………………….. 25

3-4- نمونه‌برداری…………………………………………………………………………………………………………….. 26

3-5 آزمایشهای مربوط به ماست حاوی جوانه گندم…………………………………………………………………….. 26

3-5-1 آزمایشهای فیزیکی شیمیایی ماست حاوی جوانه گندم……………………………………………………….. 26

3-5-1-1 اندازه گیری pH………………………………………………………………………………………………… 26

3-5-1-2 اندازه گیری اسیدیته……………………………………………………………………………………………… 27

1-4- میزان مصرف ماست…………………………………………………………………………………………………….. 6

1-5- مراحل تولید ماست……………………………………………………………………………………………………… 6

1-6- ارزش تغذیهای ماست………………………………………………………………………………………………….. 7

1-7- غذاهای فراسودمند………………………………………………………………………………………………………. 9

1-8- نوتریسیتیکال…………………………………………………………………………………………………………….. 10

1-9- آمینواسیدها……………………………………………………………………………………………………………… 12

1-10-جوانه گندم…………………………………………………………………………………………………………….. 12

1-10-1- تعریف و عملکرد جوانه گندم…………………………………………………………………………………. 12

1-10-2- توزیع جوانه گندم………………………………………………………………………………………………… 14

1-10-3- متابولیسم و انتقال تورین در بدن انسان……………………………………………………………………….. 14

1-10-4- مقدار جوانه گندم در غذاهای مختلف………………………………………………………………………… 15

1-10-5-…………………………………………………………………………………………………………………. 16

1-10-6- ضرورت غنی سازی غذاها باجوانه گندم…………………………………………………………………….. 16

2- بررسی منابع………………………………………………………………………………………………….. 18

2-1- مروری بر تحقیقات انجام شده در رابطه با جوانه گندم…………………………………………………………. 19

2-2- مروری بر تحقیقات انجام شده در زمینه غنی سازی مواد غذایی………………………………………………. 22

3- مواد و روشها………………………………………………………………………………………………………………… 24

3-1- مواد مورد استفاده………………………………………………………………………………………………………. 24

3-1-1- مواد اولیه…………………………………………………………………………………………………………….. 24

3-1-2- مواد شیمیایی و محیطهای کشت مورد استفاده………………………………………………………………… 24

3-1-3- لوازم آزمایشگاهی…………………………………………………………………………………………………. 24

3-2- محل انجام پژوهش…………………………………………………………………………………………………….. 25

3-3- مراحل انجام پژوهش………………………………………………………………………………………………….. 25

3-4- نمونه‌برداری…………………………………………………………………………………………………………….. 26

3-5 آزمایشهای مربوط به ماست حاوی جوانه گندم…………………………………………………………………….. 26

3-5-1 آزمایشهای فیزیکی شیمیایی ماست حاوی جوانه گندم……………………………………………………….. 26

3-5-1-1 اندازه گیری pH………………………………………………………………………………………………… 26

3-5-1-2 اندازه گیری اسیدیته……………………………………………………………………………………………… 27

3-5-1-3 اندازه گیری ماده خشک……………………………………………………………………………………….. 27

3-5-1-4 اندازه گیری چربی………………………………………………………………………………………………. 28

3-5-1-5 اندازه گیری پروتئین…………………………………………………………………………………………….. 28

3-5-2 آزمایشهای میکروبی ماست………………………………………………………………………………………… 28

3-5-2-1 شمارش استرپتوکوکوس ترموفیلوس…………………………………………………………………………. 29

3-5-2-2 شمارش لاکتوباسیلوس بولگاریکوس………………………………………………………………………… 29

3-5-2-3 شمارش کپک و مخمر…………………………………………………………………………………………. 29

3-5-3 آزمونهای خواص بافتی……………………………………………………………………………………………… 29

3-5-3-1 ارزیابی سینرسیس……………………………………………………………………………………………….. 29

3-5-3-2 اندازه گیری ویسکوزیته…………………………………………………………………………………………. 29

3-5-4 ارزیابی ویژگی های حسی ماست…………………………………………………………………………………. 30

3-6- مدل آماری مورد استفاده……………………………………………………………………………………………… 32

4- نتایج و بحث………………………………………………………………………………………………………………… 34

4-1- ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی و بافتی………………………………………………………………………………. 36

4-1-1- بررسی تغییرات پروتئین…………………………………………………………………………………………… 36

4-1-2- بررسی تغییرات ماده خشک……………………………………………………………………………………… 36

4-1-3- بررسی تغییرات ویسکوزیته………………………………………………………………………………………. 37

4-1-4- بررسی تغییرات pH………………………………………………………………………………………………. 38

4-1-5- بررسی تغییرات اسیدیته…………………………………………………………………………………………… 39

4-1-6- بررسی تغییرات سینرزیس………………………………………………………………………………………… 40

4-1-6- بررسی تغییرات رطوبت…………………………………………………………………………………………… 41

4-2- ویژگیهای میکروبیولوژیکی………………………………………………………………………………………….. 42

4-2-1 تاثیر تیمار و زمان نگهداری بر شمارش لاکتوباسیلوس بولگاریوس………………………………………… 44

4-3-2- تاثیر تیمار و زمان نگهداری بر شمارش استرپتوکوکوس ترموفیلوس…………………………………….. 45

4-3-3- تاثیر تیمار و زمان نگهداری بر شمارش کپک و مخمر……………………………………………………… 46

4-4- ارزیابی پارامترهای حسی………………………………………………………………………………………. 46

4-4-1- خواص ظاهری ماست……………………………………………………………………………………………… 49

4-4-2- خواص بافتی ماست………………………………………………………………………………………………… 49

4-4-3- خواص عطری و طعمی ماست…………………………………………………………………………………… 50

4-4-4- پذیرش کلی…………………………………………………………………………………………………………. 51

نتیجه‌گیری……………………………………………………………………………………………………………….. 52

منابع:…………………………………………………………………………………………………………..      56

مقدمه

در چند دهه اخیر با توجه به افزایش آگاهی مصرف کنندگان، تولید غذاهای عملگرا که نقش مؤثر در سلامتی دارد افزایش یافته که مصرف مداوم آن ها می تواند باعث پیشگیری و یا بهبود بیماری های مختلف با کاهش فاکتورهای تأثیرگذار شود (لوپزهورتاس، 2010). ﻣﺎﺳﺖ ﯾﮑﯽ از ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮآورده ﻫﺎی ﻟﺒﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮوش آن در ﺟﻬﺎن اﻣﺮوز ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻨﻮع در ﺣﺎل اﻓﺰاﯾﺶ اﺳﺖ. اﻣﺮوزه اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﻓﺮآوردهﻫﺎی ﻣﺎﺳﺖ در ﺟﻬﺎن ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ آن ﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﺎﺳﺖ ﮐﻢﭼﺮب، ﻣﺎﺳﺖ ﭘﺮوﺑﯿﻮﺗﯿﮏ، ﻣﺎﺳﺖ ﻣﻨﺠﻤﺪ، ﻣﺎﺳﺖ ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ و ﻏﯿﺮه اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ] تاریخچه تولید ماست به چند هزار سال قبل در خاورمیانه باز میگردد. امروزه در جهان انواع مختلفی از ماست تولید می شود که می توان آنها را بر اساس ماهیت فیزیکی، شیمیایی، ویژگی های عطر و طعم و نیز تنوع طبقه بندی کرد (تمیم و رابینسون، 2007). علت معروفیت و مصرف بالای ماست، ارزش تغذیه ای آن و اثرات سودمند باکتری های آغازگر(حفظ فلور میکروبی دستگاه گوارش) می باشد (هامان و مارث، 1984). به دلیل غلظت بالاتر، قابلیت هضم و جذب  بهتر چربی، لاکتوز، پروتئین و مواد معدنی مغذی تر نسبت به شیر، ماست جزء منابع غنی کلسیم، فسفر، ریبوفلاون، ویتامین B12، اسید نیکوتنیک، ویتامین B5، روی و منیزیم به شمار می آید (سرکار و میسرا، 2002). همچنین ماست دارای اثر ضدسرطانی، ضد تومور و ضد کلسترول بوده  و در درمان بیماری های گوارشی و عفونت های روده ای می تواند موثر واقع شود (مارث و استیل، 2001). ﺟواﻧﻪ ﮔﻨﺪم محصول جانبی ( by-product) آﺳﯿﺎب کردن آرد اﺳﺖ و ارزش تغذیه ای فروانی به عنوان غذای مکمل دارد. ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﺟﻮاﻧﻪ ﮔﻨﺪم ﻣﻨﺒﻊ ﻋـﺎ ﻟﻲ ﺗﻮﻛـﻮﻓﺮول  ﻫـﺎ، وﻳﺘﺎﻣﻴﻦهایﮔﺮوه B و روﻏﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ درﺻﺪ ﺑﺎﻻﻳﻲ از اﺳـﻴﺪ ﻫﺎی ﭼﺮب آن را اﺳﻴﺪ ﻫﺎی ﭼﺮب ﻏﻴـﺮاﺷـﺒﺎع ﺑـﻪ وﻳـﮋه اﺳـﻴﺪ ﻟﻴﻨﻮﻟﺌﻴﻚ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دهد (چیچستر 1982، پینارلی 2004). ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ، ﺟﻮاﻧـﻪ ﮔﻨـﺪم شامل 27 تا30 درصد ﭘــﺮوﺗﺌﻴﻦ عمدتا آﻟﺒــﻮﻣﻴﻦ و ﮔﻠﻮﺑﻮﻟﻴﻦ،  8 تا 11 درﺻﺪ ﭼﺮﺑﻲ (ﻋﻤﺪﺗﺎ  ﻏﻴﺮاﺷـﺒﺎع)، 15 تا 20 درصد  ﻗﻨﺪ (عمدتا  ﺳـﺎﻛﺎروز و راﻓﻴﻨـﻮز )، 4  تا  5 درﺻـﺪ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ و 8  تا 10 درﺻﺪ ﺳﻠﻮﻟﺰ و ﻫﻤـﻲ ﺳـﻠﻮﻟﺰ اﺳـﺖ (چیچستر1982، ایبان اوگلو2002، دانفورد و همکاران 2003). ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﻮق می ﺗﻮان ﮔﻔـﺖ ﻛـﻪ ﺟﻮاﻧـﻪ ﮔﻨـﺪم  حاوی 3 برابر پروتئین، 7 برابر چربی، 15 برابر قند و 6 برابر مواد معدنی بیشتر نسبت به آرد گندم است. ﻫﻢ  ﭼﻨﻴﻦ، ﻏﻼت از ﻧﻈﺮ ﻟﻴﺰﻳﻦ ﻓﻘﻴﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ، در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﺟﻮاﻧـﻪ ﻣﻨﺒـﻊ ﻏﻨـﻲ  ﻟﻴﺰﻳﻦ اﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻃﻮری ﻛﻪ ﻣﻘﺪار آن ﺳﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ ﻣﻮﺟـﻮد در آرد ﺳﻔﻴﺪ اﺳﺖ و ﺟﻮاﻧﻪ را ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﻫﺎی ﺗﺨـﻢ  ﻣـﺮغ ﻣﻲﺳﺎزد (کریمی 1995، سادها و همکاران 2007). ﻫﻨﮕﺎم ﻧﮕﻬﺪاری اﻳﻦ ﻣـﺎده درﻛﻮﺗـﺎه ﻣـﺪت، ﻃﻌـﻢ ﺗﻨـﺪی (rancid) و ﺗﻠﺨﻲ اﻳﺠﺎد می ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ  ﻫـﺎی آﻧﺰﻳﻤﻲ و درﺻﺪ ﺑﺎﻻی ﭼﺮﺑﻲ ﻏﻴﺮاﺷﺒﺎع در ﺟﻮاﻧـﻪ ﺗـﺎزه اﺳـﺖ . ﺟﻮاﻧﻪ ﺣﺎوی اﺳﻴﺪآﻣﻴﻨﻪ ﻣﺤـﺪودﻛﻨﻨـﺪه اﻳﺰوﻟﻮﺳـﻴﻦ و ﻋﻮاﻣـﻞ سمی مثل ﻫﻤﺎﮔﻠﻮﺗﻨﻴﻦ (  Hemagglutinin) وآنتیﺗﺮﻳﭙﺴـﻴﻦ Antitrypsin )) است. اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ، ﻣﺴﺌﻮل ﭘﺎﻳﻴﻦ آﻣﺪن ﻣﺪت زﻣان نگهداری جوانه و ایجاد طعم بد هستند. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﺸﺎن دادهﻛﻪ ﺣﺮارت دﻫﻲ ﺟﻮاﻧﻪ ﺑﺎﻋـﺚ از ﺑـﻴﻦ رﻓـﺘﻦ اﻳـﻦ ﻋﻮاﻣـﻞ ﺳﻤﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻧﮕﻬﺪاری آن را ﺑﺎﻻ می برد (پینارلی و همکاران 2004، سادها و همکاران 2007، وینگلبرج و همکاران 1996). از آنجا که محصولات لبنی توسط مصرف کنندگان به طور گسترده ای پذیرفته شده است و شیر و محصولات لبنی جزء محصولاتی هستند که همه روزه مصرف می‌شوند، ارائه مواد مغذی از طریق محصولات لبنی توجه زیادی به خود جلب کرده است (رانادهرا، 2013). ماست و فرآورده های آن از پرمصرف ترین و محبوب ترین فرآورده های تخمیری شیر به شمار رفته و خواص تغدیه ای بیشمار ی دارد و به عنوان یک منبع انرژی، منبع پروتئین، انواع ویتامین ها و املاح معدنی به شمار رفته و سبب ممانعت از رشد میکروارگانیسم های بیماریزا شده و موجب کاهش کلسترول سرم و فشار خون می گردد تا کنون اکثر غنی سازی های صورت گرفته در زمینه های مواد غذایی توسط ویتامین ها مواد معدنی و اخیراً سبوس و فیبرهای مختلف بوده است و در رابطه با غنی سازی توسط مواد دارای ارزش پروتئینی بالا، تحقیقات اندکی انجام شده است. لذا استفاده از موادی با ارزش پروتئینی بالا همراه با داشتن سایر مواد مغذی می تواند باعث بهبود ویژگی های کیفی محصول، بالا رفتن ارزش غذایی، جذب بیشتر مشتری و در نهایت، جبران کمبودهای موجود در جامعه و کشور می شود (چیچستر1982، کریمی 1995، پینارلی و همکاران 2004، پینارلی و همکاران 2004).

 

۱- کلیات

 

3-5-1-3 اندازه گیری ماده خشک……………………………………………………………………………………….. 27

3-5-1-4 اندازه گیری چربی………………………………………………………………………………………………. 28

3-5-1-5 اندازه گیری پروتئین…………………………………………………………………………………………….. 28

3-5-2 آزمایشهای میکروبی ماست………………………………………………………………………………………… 28

3-5-2-1 شمارش استرپتوکوکوس ترموفیلوس…………………………………………………………………………. 29

3-5-2-2 شمارش لاکتوباسیلوس بولگاریکوس………………………………………………………………………… 29

3-5-2-3 شمارش کپک و مخمر…………………………………………………………………………………………. 29

3-5-3 آزمونهای خواص بافتی……………………………………………………………………………………………… 29

3-5-3-1 ارزیابی سینرسیس……………………………………………………………………………………………….. 29

3-5-3-2 اندازه گیری ویسکوزیته…………………………………………………………………………………………. 29

3-5-4 ارزیابی ویژگی های حسی ماست…………………………………………………………………………………. 30

3-6- مدل آماری مورد استفاده……………………………………………………………………………………………… 32

4- نتایج و بحث………………………………………………………………………………………………………………… 34

4-1- ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی و بافتی………………………………………………………………………………. 36

4-1-1- بررسی تغییرات پروتئین…………………………………………………………………………………………… 36

4-1-2- بررسی تغییرات ماده خشک……………………………………………………………………………………… 36

4-1-3- بررسی تغییرات ویسکوزیته………………………………………………………………………………………. 37

4-1-4- بررسی تغییرات pH………………………………………………………………………………………………. 38

4-1-5- بررسی تغییرات اسیدیته…………………………………………………………………………………………… 39

4-1-6- بررسی تغییرات سینرزیس………………………………………………………………………………………… 40

4-1-6- بررسی تغییرات رطوبت…………………………………………………………………………………………… 41

4-2- ویژگیهای میکروبیولوژیکی………………………………………………………………………………………….. 42

4-2-1 تاثیر تیمار و زمان نگهداری بر شمارش لاکتوباسیلوس بولگاریوس………………………………………… 44

4-3-2- تاثیر تیمار و زمان نگهداری بر شمارش استرپتوکوکوس ترموفیلوس…………………………………….. 45

4-3-3- تاثیر تیمار و زمان نگهداری بر شمارش کپک و مخمر……………………………………………………… 46

4-4- ارزیابی پارامترهای حسی………………………………………………………………………………………. 46

4-4-1- خواص ظاهری ماست……………………………………………………………………………………………… 49

4-4-2- خواص بافتی ماست………………………………………………………………………………………………… 49

این مطلب را هم بخوانید :

4-4-3- خواص عطری و طعمی ماست…………………………………………………………………………………… 50

4-4-4- پذیرش کلی…………………………………………………………………………………………………………. 51

نتیجه‌گیری……………………………………………………………………………………………………………….. 52

منابع:…………………………………………………………………………………………………………..      56

مقدمه

در چند دهه اخیر با توجه به افزایش آگاهی مصرف کنندگان، تولید غذاهای عملگرا که نقش مؤثر در سلامتی دارد افزایش یافته که مصرف مداوم آن ها می تواند باعث پیشگیری و یا بهبود بیماری های مختلف با کاهش فاکتورهای تأثیرگذار شود (لوپزهورتاس، 2010). ﻣﺎﺳﺖ ﯾﮑﯽ از ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮآورده ﻫﺎی ﻟﺒﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮوش آن در ﺟﻬﺎن اﻣﺮوز ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻨﻮع در ﺣﺎل اﻓﺰاﯾﺶ اﺳﺖ. اﻣﺮوزه اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﻓﺮآوردهﻫﺎی ﻣﺎﺳﺖ در ﺟﻬﺎن ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ آن ﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﺎﺳﺖ ﮐﻢﭼﺮب، ﻣﺎﺳﺖ ﭘﺮوﺑﯿﻮﺗﯿﮏ، ﻣﺎﺳﺖ ﻣﻨﺠﻤﺪ، ﻣﺎﺳﺖ ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ و ﻏﯿﺮه اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ] تاریخچه تولید ماست به چند هزار سال قبل در خاورمیانه باز میگردد. امروزه در جهان انواع مختلفی از ماست تولید می شود که می توان آنها را بر اساس ماهیت فیزیکی، شیمیایی، ویژگی های عطر و طعم و نیز تنوع طبقه بندی کرد (تمیم و رابینسون، 2007). علت معروفیت و مصرف بالای ماست، ارزش تغذیه ای آن و اثرات سودمند باکتری های آغازگر(حفظ فلور میکروبی دستگاه گوارش) می باشد (هامان و مارث، 1984). به دلیل غلظت بالاتر، قابلیت هضم و جذب  بهتر چربی، لاکتوز، پروتئین و مواد معدنی مغذی تر نسبت به شیر، ماست جزء منابع غنی کلسیم، فسفر، ریبوفلاون، ویتامین B12، اسید نیکوتنیک، ویتامین B5، روی و منیزیم به شمار می آید (سرکار و میسرا، 2002). همچنین ماست دارای اثر ضدسرطانی، ضد تومور و ضد کلسترول بوده  و در درمان بیماری های گوارشی و عفونت های روده ای می تواند موثر واقع شود (مارث و استیل، 2001). ﺟواﻧﻪ ﮔﻨﺪم محصول جانبی ( by-product) آﺳﯿﺎب کردن آرد اﺳﺖ و ارزش تغذیه ای فروانی به عنوان غذای مکمل دارد. ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﺟﻮاﻧﻪ ﮔﻨﺪم ﻣﻨﺒﻊ ﻋـﺎ ﻟﻲ ﺗﻮﻛـﻮﻓﺮول  ﻫـﺎ، وﻳﺘﺎﻣﻴﻦهایﮔﺮوه B و روﻏﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ درﺻﺪ ﺑﺎﻻﻳﻲ از اﺳـﻴﺪ ﻫﺎی ﭼﺮب آن را اﺳﻴﺪ ﻫﺎی ﭼﺮب ﻏﻴـﺮاﺷـﺒﺎع ﺑـﻪ وﻳـﮋه اﺳـﻴﺪ ﻟﻴﻨﻮﻟﺌﻴﻚ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دهد (چیچستر 1982، پینارلی 2004). ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ، ﺟﻮاﻧـﻪ ﮔﻨـﺪم شامل 27 تا30 درصد ﭘــﺮوﺗﺌﻴﻦ عمدتا آﻟﺒــﻮﻣﻴﻦ و ﮔﻠﻮﺑﻮﻟﻴﻦ،  8 تا 11 درﺻﺪ ﭼﺮﺑﻲ (ﻋﻤﺪﺗﺎ  ﻏﻴﺮاﺷـﺒﺎع)، 15 تا 20 درصد  ﻗﻨﺪ (عمدتا  ﺳـﺎﻛﺎروز و راﻓﻴﻨـﻮز )، 4  تا  5 درﺻـﺪ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ و 8  تا 10 درﺻﺪ ﺳﻠﻮﻟﺰ و ﻫﻤـﻲ ﺳـﻠﻮﻟﺰ اﺳـﺖ (چیچستر1982، ایبان اوگلو2002، دانفورد و همکاران 2003). ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﻮق می ﺗﻮان ﮔﻔـﺖ ﻛـﻪ ﺟﻮاﻧـﻪ ﮔﻨـﺪم  حاوی 3 برابر پروتئین، 7 برابر چربی، 15 برابر قند و 6 برابر مواد معدنی بیشتر نسبت به آرد گندم است. ﻫﻢ  ﭼﻨﻴﻦ، ﻏﻼت از ﻧﻈﺮ ﻟﻴﺰﻳﻦ ﻓﻘﻴﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ، در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﺟﻮاﻧـﻪ ﻣﻨﺒـﻊ ﻏﻨـﻲ  ﻟﻴﺰﻳﻦ اﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻃﻮری ﻛﻪ ﻣﻘﺪار آن ﺳﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ ﻣﻮﺟـﻮد در آرد ﺳﻔﻴﺪ اﺳﺖ و ﺟﻮاﻧﻪ را ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﻫﺎی ﺗﺨـﻢ  ﻣـﺮغ ﻣﻲﺳﺎزد (کریمی 1995، سادها و همکاران 2007). ﻫﻨﮕﺎم ﻧﮕﻬﺪاری اﻳﻦ ﻣـﺎده درﻛﻮﺗـﺎه ﻣـﺪت، ﻃﻌـﻢ ﺗﻨـﺪی (rancid) و ﺗﻠﺨﻲ اﻳﺠﺎد می ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ  ﻫـﺎی آﻧﺰﻳﻤﻲ و درﺻﺪ ﺑﺎﻻی ﭼﺮﺑﻲ ﻏﻴﺮاﺷﺒﺎع در ﺟﻮاﻧـﻪ ﺗـﺎزه اﺳـﺖ . ﺟﻮاﻧﻪ ﺣﺎوی اﺳﻴﺪآﻣﻴﻨﻪ ﻣﺤـﺪودﻛﻨﻨـﺪه اﻳﺰوﻟﻮﺳـﻴﻦ و ﻋﻮاﻣـﻞ سمی مثل ﻫﻤﺎﮔﻠﻮﺗﻨﻴﻦ (  Hemagglutinin) وآنتیﺗﺮﻳﭙﺴـﻴﻦ Antitrypsin )) است. اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ، ﻣﺴﺌﻮل ﭘﺎﻳﻴﻦ آﻣﺪن ﻣﺪت زﻣان نگهداری جوانه و ایجاد طعم بد هستند. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﺸﺎن دادهﻛﻪ ﺣﺮارت دﻫﻲ ﺟﻮاﻧﻪ ﺑﺎﻋـﺚ از ﺑـﻴﻦ رﻓـﺘﻦ اﻳـﻦ ﻋﻮاﻣـﻞ ﺳﻤﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻧﮕﻬﺪاری آن را ﺑﺎﻻ می برد (پینارلی و همکاران 2004، سادها و همکاران 2007، وینگلبرج و همکاران 1996). از آنجا که محصولات لبنی توسط مصرف کنندگان به طور گسترده ای پذیرفته شده است و شیر و محصولات لبنی جزء محصولاتی هستند که همه روزه مصرف می‌شوند، ارائه مواد مغذی از طریق محصولات لبنی توجه زیادی به خود جلب کرده است (رانادهرا، 2013). ماست و فرآورده های آن از پرمصرف ترین و محبوب ترین فرآورده های تخمیری شیر به شمار رفته و خواص تغدیه ای بیشمار ی دارد و به عنوان یک منبع انرژی، منبع پروتئین، انواع ویتامین ها و املاح معدنی به شمار رفته و سبب ممانعت از رشد میکروارگانیسم های بیماریزا شده و موجب کاهش کلسترول سرم و فشار خون می گردد تا کنون اکثر غنی سازی های صورت گرفته در زمینه های مواد غذایی توسط ویتامین ها مواد معدنی و اخیراً سبوس و فیبرهای مختلف بوده است و در رابطه با غنی سازی توسط مواد دارای ارزش پروتئینی بالا، تحقیقات اندکی انجام شده است. لذا استفاده از موادی با ارزش پروتئینی بالا همراه با داشتن سایر مواد مغذی می تواند باعث بهبود ویژگی های کیفی محصول، بالا رفتن ارزش غذایی، جذب بیشتر مشتری و در نهایت، جبران کمبودهای موجود در جامعه و کشور می شود (چیچستر1982، کریمی 1995، پینارلی و همکاران 2004، پینارلی و همکاران 2004).

 

۱- کلیات

 «فهرست مطالب»

عنوان                                                                                               صفحه

فصل اول(کلیات تحقیق)……………………………………………………………………………………………………….. 1

1-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………….. 2

1-2- بیان مسأله……………………………………………………………………………………………………………………. 3

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق…………………………………………………………………………………………………………… 5

1-4- اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………. 6

1-5- سؤالات پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………….6

1-6- محدوده­ی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………. 6

1-7- محدودیت تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………. 6

1-8- واژگان کلیدی…………………………………………………………………………………………………………………………… 7

فصل دوم(مرور منابع)……………………………………………………………………………………………………………… 8

2-1- تاریخچه و اهمیت برنج……………………………………………………………………………………………………………… 9

2-2- نظام بهره­برداری ……………………………………………………………………………………………………………………… 13

2-3- سوابق اصلاحات ارضی…………………………………………………………………………………………………………….. 14

2-4- ابعاد کمی بهره­برداری­های دهقانی……………………………………………………………………………………………… 15

2 -5- ابعاد کمی بهره­برداری­های دهقانی در گیلان………………………………………………………………………………. 20

2-6- خلاصه­ای از قانون و آیین­نامه­ی اجرایی جلوگیری از خرد شدن اراضی کشاورزی و ایجاد قطعات

مناسب اقتصادی مصوب1385 …………………………………………………………………………………  23

2-7- طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری………………………………………………………………………………………. 25

2-7-1- مطالعات تفضیلی………………………………………………………………………………………………………………….. 25

2-7-1-1- (مطالعات فاز یک)…………………………………………………………………………………………………………… 25

2-7-1-2- مطالعات فاز دو……………………………………………………………………………………………………………….. 26

2-7-1-2-1- انجام مطالعات پایه………………………………………………………………………………………………………. 26

2-7-1-2-2- تهیه نقشه­های مورد نیاز………………………………………………………………………………………………. 26

2-7-1-2-3- مرحله طراحی…………………………………………………………………………………………………………….. 27

2-7-1-2-4- مرحله اجرا…………………………………………………………………………………………………………………. 27

2-8- تجربه­ی سایر کشورها در زمینه یکپارچه سازی اراضی…………………………………………………………………. 27

 «فهرست مطالب»

عنوان                                                                                               صفحه

فصل اول(کلیات تحقیق)……………………………………………………………………………………………………….. 1

1-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………….. 2

1-2- بیان مسأله……………………………………………………………………………………………………………………. 3

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق…………………………………………………………………………………………………………… 5

1-4- اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………. 6

1-5- سؤالات پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………….6

1-6- محدوده­ی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………. 6

1-7- محدودیت تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………. 6

1-8- واژگان کلیدی…………………………………………………………………………………………………………………………… 7

فصل دوم(مرور منابع)……………………………………………………………………………………………………………… 8

2-1- تاریخچه و اهمیت برنج……………………………………………………………………………………………………………… 9

2-2- نظام بهره­برداری ……………………………………………………………………………………………………………………… 13

2-3- سوابق اصلاحات ارضی…………………………………………………………………………………………………………….. 14

2-4- ابعاد کمی بهره­برداری­های دهقانی……………………………………………………………………………………………… 15

2 -5- ابعاد کمی بهره­برداری­های دهقانی در گیلان………………………………………………………………………………. 20

2-6- خلاصه­ای از قانون و آیین­نامه­ی اجرایی جلوگیری از خرد شدن اراضی کشاورزی و ایجاد قطعات

مناسب اقتصادی مصوب1385 …………………………………………………………………………………  23

2-7- طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری………………………………………………………………………………………. 25

2-7-1- مطالعات تفضیلی………………………………………………………………………………………………………………….. 25

2-7-1-1- (مطالعات فاز یک)…………………………………………………………………………………………………………… 25

2-7-1-2- مطالعات فاز دو……………………………………………………………………………………………………………….. 26

2-7-1-2-1- انجام مطالعات پایه………………………………………………………………………………………………………. 26

2-7-1-2-2- تهیه نقشه­های مورد نیاز………………………………………………………………………………………………. 26

2-7-1-2-3- مرحله طراحی…………………………………………………………………………………………………………….. 27

2-7-1-2-4- مرحله اجرا…………………………………………………………………………………………………………………. 27

2-8- تجربه­ی سایر کشورها در زمینه یکپارچه سازی اراضی…………………………………………………………………. 27

2-9- مروری بر تحقیقات صورت گرفته در ایران…………………………………………………………………………………. 30

2-10- چارچوب نظری تحقیق…………………………………………………………………………………………………………… 35

فصل سوم(مواد و روشها)……………………………………………………………………………………………………… 39

3-1 – موقعیت جغرافیای استان گیلان…………………………………………………………………………..40

3-2- روند اجرای طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری در غرب استان گیلان ……………………………………..41

آستارا …………………………………………………………………………………………………………………………. 42

تالش………………………………………………………………………………………………………………………………43

رضوانشهر………………………………………………………………………………………………………………………..45

ماسال……………………………………………………………………………………………………………………..46

صومعه سرا………………………………………………………………………………………………………………..46

فومن…………………………………………………………………………………………………………………………….47

شفت……………………………………………………………………………………………………………………………48

بندر انزلی…………………………………………………………………………………………………………………49

3-3- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………. 51

3-4- جامعه آماری و روش نمونه­گیری……………………………………………………………………………………………….. 51

3-5 – ابزار تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 51

3-6- روش­های آماری و تجزیه و تحلیل داده­ها …………………………………………………………………………………..52

فصل چهارم(تجزیه و تحلیل داده­ها ویافته­های تحقیق)……………………………………………… 54

4-1- یافته های تحقیق ……………………………………………………………………………………….. 55

4-2- رتبه بندی عوامل پیش برنده در طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری غرب استان گیلان…………… 57

4-3- رتبه بندی عوامل بازدارنده طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری غرب استان گیلان………………….. 59

4-4- ئتحلیل عاملی مؤلفه های عوامل پیش برنده در فرایند طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری………… 61

4-5- تحلیل عاملی مؤلفه های عوامل بازدارنده در فرایند طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری……………. 64

فصل پنجم(بحث، نتیجه­گیری و پیشنهادات)……………………………………………………. 67

5-1- خلاصه تحقیق…………………………………………………………………………………………. 68

5-2- یافته­های تحقیق……………………………………………………………………………………………… 70

5-3- نتایج توصیفی …………………………………………………………………………………………… 70

5-4- ویژگی­های فردی……………………………………………………………………………………….. 70

5-5- تحلیل عاملی……………………………………………………………………………………… 71

5-6- رتبه بندی عوامل پیش برنده……………………………………………………………………….. 71

5-7- رتبه بندی عوامل بازدارنده …………………………………………………………………………….. 71

5-8- تحلیل عاملی مؤلفه های عوامل پیش برنده در فرایند طرح تجهیز ونوسازی اراضی…………………………. 72

5-9- تحلیل عاملی مؤلفه های عوامل بازدارنده در فرایند طرح تجهیز و نوسازی اراضی………………………….. 72

5-10- بحث و نتیجه گیری ………………………………………………………………………………….72

5-11- پیشنهادات………………………………………………………………………………………………… 74

5-12- پیشنهادهای تحقیقات آتی…………………………………………………………………… 75

منابع و مأخذ………………………………………………………………………………………………… 76

مقدمه

زمین از منابع محدود و تجدیدناپذیر مصرفی است که به­عنوان منبع امرار معاش و امنیت مالی منتقل شده بین نسل­ها و به­عنوان ثروت تلقی می­شود، به­خصوص در استان­های شمالی که منبع عمده­ی امرار معاش اکثر مردم است. رابطه بین زمین و مردم عمیق است و درک مردم از زندگی، ثروت، مقام اجتماعی و آرزو به­طور نزدیکی وابسته به زمین است. کوچک بودن و پراکنش قطعات زراعی به­عنوان یکی از مشکلات کشاورزی ایران باعث گردیده تا استفاده از ماشین­آلات در این اراضی مشکل بوده و هزینه­ها را افزایش داده ودر نتیجه تولید و بهره وری مزرعه کاهش ­یابد. این خصوصیات در مزارع شالیکاری ایران نیز عمومیت دارد، طوری­که پراگندگی مزارع کوچک و شکل هندسی نامناسب آن­ها موجب عدم استفاده بهینه از منابع و نهاده­های تولید می­گردد و در نتیجه از یک طرف باعث افزایش هزینه تولید و از طرفی دیگر مانع رسیدن به حداکثر تولید می­شود و اعمال و روش­های پیشرفته در کشاورزی را با مشکل مواجه می­سازد. در این راستا تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری از گام­های مهم زیربنای لازم جهت تولید بیشتر و اقتصادی­تر محصول برنج محسوب می­شود. هدف از این عملیات مرتب کردن اراضی شالیزاری، افزایش راندمان آبیاری، افزایش راندمان کاربری ماشین­آلات و تسریع در تجمیع قطعات پراکنده، احداث جاده­های زارعی، فراهم کردن زمینه جلوگیری از تغییر کاربری اراضی، بالابردن قابلیت زهکشی اراضی در جهت توسعه کشت دوم بعد از برنج و در یک جمله استفاده بهینه از منابع آب و خاک و نهاده­ها می­باشد (یزدانی،1382).

بررسی منابع علمی در این زمینه، بیانگر محدود بودن منابع تحقیقاتی در داخل کشور می­باشد، در عین­حال بررسی­های تحلیلی و مطالعات پرسشنامه­ای تا حدودی رواج داشته است، به طوری­که می­توان ادعا نمود که هیچ­گونه هماهنگی بین ارزش و اهمیت کار با میزان فعالیت­های علمی مربوطه مشاهده نمی­شود. با توجه به وسعت ابعاد اجتماعی و اقتصادی این طرح، و چند جانبه بودن تغییرات ایجاد شده در مزرعه، انجام فعالیت­های علمی با در نظر گرفتن امکانات موجود و روال اجرایی طرح­های تحقیقاتی در کشور چندان ساده نمی­باشد. از سوی دیگر، طرح­های توسعه و تجهیز اراضی شالیکاری در کشورهای برنج خیز،  از سال­ها پیش شروع شده و مسائل تحقیقاتی مربوطه، در آن سال­ها مورد بررسی قرار گرفته است. بدیعی است که نتایج و تجربیات اجرایی طرح­های مشابه تولید برنج در شرایط کشور ما کاملأ مطابقت نداشته و به راحتی قابل استفاده نیست بلکه با در نظر گرفتن تمام ملاحظاتی ضروری در عرصه انتقال تکنولوژی، لازم است مطابق شرایط ویژه­ی کشور و ملاحظات منطقه­ای با این امر اقدام نمود(یزدانی،1382).

بر اساس مطالعات صورت گرفته چهار عامل در موفقیت طرح تجهیز و نوسازی اراضی کشاورزی مؤثرند که عبارتند از: عوامل فرهنگی، عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی و عوامل فنی و اجرایی. از متغیرهای تأثیرگذاردرطرح تجهیز و نوسازی می­توان به قوانین، مالکیت، دانش فنی، تحویل به­موقع اراضی کشاورزی، ساخت راه­های بین مزارع، ساخت کانال­های مناسب، کاهش مصرف آب، باورها و اعتقادات سنتی و کاهش هزینه تولید اشاره کرد. مهم­ترین اولویت­های بازدارنده در مسیر توسعه طرح تجهیز و نوسازی، مسائل فرهنگی و اجتماعی است که ناشی از سواد پایین و به تبع آن، عدم برخورداری از دانش فنی لازم و برخی باورها و اعتقادات سنتی است  می­باشد و مهم­ترین هدف از اجرای این  طرح­ها، کاهش هزینه­های تولید و افزایش درآمد کشاورزان می­باشد (آشکار آهنگر کلای و همکاران، 1385).

در این تحقیق سعی گردیده تا عوامل پیش­برنده و بازدارنده تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری غرب گیلان موردتأکید قرار گیرد. و لذا با توجه به اینکه تجهیز و نوسازی در اراضی شالیزاری در آغاز تکامل و نیز تعالی علمی می­باشد، بی­شک کاستی­ها و معایب آن روز به روز آشکار گردیده و موجبات توجه بیشتر و ارائه راهکارهای علمی و عملی کارشناسان مرتبط، پیمانکاران، دانشجویان و تمامی اقشاری که به نوعی با این مسئله مرتبط می­باشند را فراهم می­سازد که خود مبنای تحقیقات علمی و پژوهش­های عملی در کلیه سطوح می­باشد.

با توجه به هزینه بالای اجرای طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری، بررسی شناسایی عوامل پیش­برنده و بازدارنده و رفع نواقص کار باعث بهره­وری بیشتر خواهد گردید و وزارت جهاد کشاورزی با برنامه­ریزی منسجم­تر نسبت به اجرای طرح اقدام خواهد نمود و همچنین کشاورزان نیز با اجرای طرح از پیشرفت­های مکانیزاسیون بهره بیشتری را در فرآیند تولید خود کسب خواهند نمود.

1-2- بیان مسأل

استفاده بهینه از اراضی زراعی جهت خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک از اهم اهداف توسعه کشاورزی پایدار و یکی از مهم­ترین اهداف توسعه اقتصادی در کشورمان به شمار می­رود و افزایش

 

2-9- مروری بر تحقیقات صورت گرفته در ایران…………………………………………………………………………………. 30

2-10- چارچوب نظری تحقیق…………………………………………………………………………………………………………… 35

فصل سوم(مواد و روشها)……………………………………………………………………………………………………… 39

3-1 – موقعیت جغرافیای استان گیلان…………………………………………………………………………..40

3-2- روند اجرای طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری در غرب استان گیلان ……………………………………..41

آستارا …………………………………………………………………………………………………………………………. 42

تالش………………………………………………………………………………………………………………………………43

رضوانشهر………………………………………………………………………………………………………………………..45

ماسال……………………………………………………………………………………………………………………..46

صومعه سرا………………………………………………………………………………………………………………..46

فومن…………………………………………………………………………………………………………………………….47

شفت……………………………………………………………………………………………………………………………48

بندر انزلی…………………………………………………………………………………………………………………49

3-3- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………. 51

3-4- جامعه آماری و روش نمونه­گیری……………………………………………………………………………………………….. 51

3-5 – ابزار تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 51

3-6- روش­های آماری و تجزیه و تحلیل داده­ها …………………………………………………………………………………..52

فصل چهارم(تجزیه و تحلیل داده­ها ویافته­های تحقیق)……………………………………………… 54

4-1- یافته های تحقیق ……………………………………………………………………………………….. 55

4-2- رتبه بندی عوامل پیش برنده در طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری غرب استان گیلان…………… 57

4-3- رتبه بندی عوامل بازدارنده طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری غرب استان گیلان………………….. 59

4-4- ئتحلیل عاملی مؤلفه های عوامل پیش برنده در فرایند طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری………… 61

4-5- تحلیل عاملی مؤلفه های عوامل بازدارنده در فرایند طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری……………. 64

فصل پنجم(بحث، نتیجه­گیری و پیشنهادات)……………………………………………………. 67

5-1- خلاصه تحقیق…………………………………………………………………………………………. 68

5-2- یافته­های تحقیق……………………………………………………………………………………………… 70

5-3- نتایج توصیفی …………………………………………………………………………………………… 70

5-4- ویژگی­های فردی……………………………………………………………………………………….. 70

این مطلب را هم بخوانید :

5-5- تحلیل عاملی……………………………………………………………………………………… 71

5-6- رتبه بندی عوامل پیش برنده……………………………………………………………………….. 71

5-7- رتبه بندی عوامل بازدارنده …………………………………………………………………………….. 71

5-8- تحلیل عاملی مؤلفه های عوامل پیش برنده در فرایند طرح تجهیز ونوسازی اراضی…………………………. 72

5-9- تحلیل عاملی مؤلفه های عوامل بازدارنده در فرایند طرح تجهیز و نوسازی اراضی………………………….. 72

5-10- بحث و نتیجه گیری ………………………………………………………………………………….72

5-11- پیشنهادات………………………………………………………………………………………………… 74

5-12- پیشنهادهای تحقیقات آتی…………………………………………………………………… 75

منابع و مأخذ………………………………………………………………………………………………… 76

مقدمه

زمین از منابع محدود و تجدیدناپذیر مصرفی است که به­عنوان منبع امرار معاش و امنیت مالی منتقل شده بین نسل­ها و به­عنوان ثروت تلقی می­شود، به­خصوص در استان­های شمالی که منبع عمده­ی امرار معاش اکثر مردم است. رابطه بین زمین و مردم عمیق است و درک مردم از زندگی، ثروت، مقام اجتماعی و آرزو به­طور نزدیکی وابسته به زمین است. کوچک بودن و پراکنش قطعات زراعی به­عنوان یکی از مشکلات کشاورزی ایران باعث گردیده تا استفاده از ماشین­آلات در این اراضی مشکل بوده و هزینه­ها را افزایش داده ودر نتیجه تولید و بهره وری مزرعه کاهش ­یابد. این خصوصیات در مزارع شالیکاری ایران نیز عمومیت دارد، طوری­که پراگندگی مزارع کوچک و شکل هندسی نامناسب آن­ها موجب عدم استفاده بهینه از منابع و نهاده­های تولید می­گردد و در نتیجه از یک طرف باعث افزایش هزینه تولید و از طرفی دیگر مانع رسیدن به حداکثر تولید می­شود و اعمال و روش­های پیشرفته در کشاورزی را با مشکل مواجه می­سازد. در این راستا تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری از گام­های مهم زیربنای لازم جهت تولید بیشتر و اقتصادی­تر محصول برنج محسوب می­شود. هدف از این عملیات مرتب کردن اراضی شالیزاری، افزایش راندمان آبیاری، افزایش راندمان کاربری ماشین­آلات و تسریع در تجمیع قطعات پراکنده، احداث جاده­های زارعی، فراهم کردن زمینه جلوگیری از تغییر کاربری اراضی، بالابردن قابلیت زهکشی اراضی در جهت توسعه کشت دوم بعد از برنج و در یک جمله استفاده بهینه از منابع آب و خاک و نهاده­ها می­باشد (یزدانی،1382).

بررسی منابع علمی در این زمینه، بیانگر محدود بودن منابع تحقیقاتی در داخل کشور می­باشد، در عین­حال بررسی­های تحلیلی و مطالعات پرسشنامه­ای تا حدودی رواج داشته است، به طوری­که می­توان ادعا نمود که هیچ­گونه هماهنگی بین ارزش و اهمیت کار با میزان فعالیت­های علمی مربوطه مشاهده نمی­شود. با توجه به وسعت ابعاد اجتماعی و اقتصادی این طرح، و چند جانبه بودن تغییرات ایجاد شده در مزرعه، انجام فعالیت­های علمی با در نظر گرفتن امکانات موجود و روال اجرایی طرح­های تحقیقاتی در کشور چندان ساده نمی­باشد. از سوی دیگر، طرح­های توسعه و تجهیز اراضی شالیکاری در کشورهای برنج خیز،  از سال­ها پیش شروع شده و مسائل تحقیقاتی مربوطه، در آن سال­ها مورد بررسی قرار گرفته است. بدیعی است که نتایج و تجربیات اجرایی طرح­های مشابه تولید برنج در شرایط کشور ما کاملأ مطابقت نداشته و به راحتی قابل استفاده نیست بلکه با در نظر گرفتن تمام ملاحظاتی ضروری در عرصه انتقال تکنولوژی، لازم است مطابق شرایط ویژه­ی کشور و ملاحظات منطقه­ای با این امر اقدام نمود(یزدانی،1382).

بر اساس مطالعات صورت گرفته چهار عامل در موفقیت طرح تجهیز و نوسازی اراضی کشاورزی مؤثرند که عبارتند از: عوامل فرهنگی، عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی و عوامل فنی و اجرایی. از متغیرهای تأثیرگذاردرطرح تجهیز و نوسازی می­توان به قوانین، مالکیت، دانش فنی، تحویل به­موقع اراضی کشاورزی، ساخت راه­های بین مزارع، ساخت کانال­های مناسب، کاهش مصرف آب، باورها و اعتقادات سنتی و کاهش هزینه تولید اشاره کرد. مهم­ترین اولویت­های بازدارنده در مسیر توسعه طرح تجهیز و نوسازی، مسائل فرهنگی و اجتماعی است که ناشی از سواد پایین و به تبع آن، عدم برخورداری از دانش فنی لازم و برخی باورها و اعتقادات سنتی است  می­باشد و مهم­ترین هدف از اجرای این  طرح­ها، کاهش هزینه­های تولید و افزایش درآمد کشاورزان می­باشد (آشکار آهنگر کلای و همکاران، 1385).

در این تحقیق سعی گردیده تا عوامل پیش­برنده و بازدارنده تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری غرب گیلان موردتأکید قرار گیرد. و لذا با توجه به اینکه تجهیز و نوسازی در اراضی شالیزاری در آغاز تکامل و نیز تعالی علمی می­باشد، بی­شک کاستی­ها و معایب آن روز به روز آشکار گردیده و موجبات توجه بیشتر و ارائه راهکارهای علمی و عملی کارشناسان مرتبط، پیمانکاران، دانشجویان و تمامی اقشاری که به نوعی با این مسئله مرتبط می­باشند را فراهم می­سازد که خود مبنای تحقیقات علمی و پژوهش­های عملی در کلیه سطوح می­باشد.

با توجه به هزینه بالای اجرای طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری، بررسی شناسایی عوامل پیش­برنده و بازدارنده و رفع نواقص کار باعث بهره­وری بیشتر خواهد گردید و وزارت جهاد کشاورزی با برنامه­ریزی منسجم­تر نسبت به اجرای طرح اقدام خواهد نمود و همچنین کشاورزان نیز با اجرای طرح از پیشرفت­های مکانیزاسیون بهره بیشتری را در فرآیند تولید خود کسب خواهند نمود.

1-2- بیان مسأل

استفاده بهینه از اراضی زراعی جهت خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک از اهم اهداف توسعه کشاورزی پایدار و یکی از مهم­ترین اهداف توسعه اقتصادی در کشورمان به شمار می­رود و افزایش

1-8- نقش سرخرطومی­های جنس Larinus در کنترل بیولوژیک علف‌های هرز   18

1-9- نقش سرخرطومی­های جنس Larinus در تولید مان   20

1-10- تلفیق استفاده از سرخرطومی­های Larinus با سایر عوامل بیوکنترل در کنترل علف­های هرز   22

1-11- گیاهان میزبان سرخرطومی‌های جنس Larinus  23

1-12- پارازیتوییدهای سرخرطومی Larinus  24

1-13-اهداف و ضرورت تحقیق   25

فصل دوم   26

2- مواد و روش تحقیق   27

2-1- جمع‌آوری و شناسایی گونه‌های جنس Larinus  27

2-2- تعیین درصد فراوانی گونه‌های لارینوس و شاخص تنوع گونه­ای   30

2-2-1- تعیین درصد فراوانی هر كدام از گونه‌های لارینوس   31

2-2-2- شاخص تنوع و یکنواختی شانون برای هر کدام از گیاهان میزبان و مراحل رشدی آنها   32

2-2-3- شاخص تنوع شانون کل برای هر کدام از گیاهان میزبان   33

2-2-4- شاخص شباهت تنوع گونه­ای موریسیتا- هورن در بین گیاهان میزبان   33

2-3- تراکم جمعیت L. affinis در مراحل مختلف رشدی گیاه E. aucheri 33

2-3-1- تعیین تعداد نمونه   33

2-3-2- مطالعه­ی تراکم جمعیت سرخرطومی L. affinis  34

2-4- ویژگی­های چرخه زندگی سرخرطومی  L. affinisروی گیاه میزبان E. aucheri 35

2-5- شناسایی پارازیتوییدهای سرخرطومی‌ L. affinis  38

2-6- تجزیه آماری   39

فصل سوم   40

3- نتایج   41

3-1- شناسایی گونه‌های سرخرطومی جنس Larinus از مراتع و مزارع استان کرمان   41

3- 2- کلید شناسایی برای گونه­های جنس Larinus در منطقه کرمان   41

3-3- توصیف مختصر ویژگی‌های ریخت‌شناسی و پراكنش گونه‌های جمع‌آوری شده   42

3-4- درصد فراوانی گونه‌های جنس Larinus روی گیاهان میزبان مختلف   52

3-5- شاخص تنوع و یکنواختی شانون برای گونه­های Larinus در مراحل مختلف رشدی گیاهان میزبان   56

1-8- نقش سرخرطومی­های جنس Larinus در کنترل بیولوژیک علف‌های هرز   18

1-9- نقش سرخرطومی­های جنس Larinus در تولید مان   20

1-10- تلفیق استفاده از سرخرطومی­های Larinus با سایر عوامل بیوکنترل در کنترل علف­های هرز   22

1-11- گیاهان میزبان سرخرطومی‌های جنس Larinus  23

1-12- پارازیتوییدهای سرخرطومی Larinus  24

1-13-اهداف و ضرورت تحقیق   25

فصل دوم   26

2- مواد و روش تحقیق   27

2-1- جمع‌آوری و شناسایی گونه‌های جنس Larinus  27

2-2- تعیین درصد فراوانی گونه‌های لارینوس و شاخص تنوع گونه­ای   30

2-2-1- تعیین درصد فراوانی هر كدام از گونه‌های لارینوس   31

2-2-2- شاخص تنوع و یکنواختی شانون برای هر کدام از گیاهان میزبان و مراحل رشدی آنها   32

2-2-3- شاخص تنوع شانون کل برای هر کدام از گیاهان میزبان   33

2-2-4- شاخص شباهت تنوع گونه­ای موریسیتا- هورن در بین گیاهان میزبان   33

2-3- تراکم جمعیت L. affinis در مراحل مختلف رشدی گیاه E. aucheri 33

2-3-1- تعیین تعداد نمونه   33

2-3-2- مطالعه­ی تراکم جمعیت سرخرطومی L. affinis  34

2-4- ویژگی­های چرخه زندگی سرخرطومی  L. affinisروی گیاه میزبان E. aucheri 35

2-5- شناسایی پارازیتوییدهای سرخرطومی‌ L. affinis  38

2-6- تجزیه آماری   39

فصل سوم   40

3- نتایج   41

3-1- شناسایی گونه‌های سرخرطومی جنس Larinus از مراتع و مزارع استان کرمان   41

3- 2- کلید شناسایی برای گونه­های جنس Larinus در منطقه کرمان   41

3-3- توصیف مختصر ویژگی‌های ریخت‌شناسی و پراكنش گونه‌های جمع‌آوری شده   42

3-4- درصد فراوانی گونه‌های جنس Larinus روی گیاهان میزبان مختلف   52

3-5- شاخص تنوع و یکنواختی شانون برای گونه­های Larinus در مراحل مختلف رشدی گیاهان میزبان   56

3-6- شاخص تنوع شانون کل برای گونه­های Larinus روی شش گونه گیاه میزبان   60

3-7- شاخص یکنواختی شانون کل برای گونه­های Larinus روی شش گونه گیاه میزبان   60

3-8- شاخص شباهت تنوع گونه­ای موریسیتا-هورن برای گونه­های Larinus در بین گیاهان میزبان   61

3-9- پارامترهای زیستی سرخرطومی L. affinis روی گونه گیاهی E. aucheri در منطقه كرمان   63

3-10- تراکم جمعیت سرخرطومی L. affinis روی گیاه میزبان E. aucheri 67

3-11- شکارگرها و پارازیتوییدهای سرخرطومی L. affinis  70

4- بحث   71

4-1- گونه­های سرخرطومی جنس Larinus در منطقه کرمان   71

4-2- فراوانی نسبی و تنوع گونه­ای جنس Larinus روی گیاهان میزبان مختلف   72

4-3- پارامترهای زیستی سرخرطومی L. affinis روی علف هرز E. aucheri در منطقه كرمان   77

4-4- تراکم جمعیت سرخرطومی L. affinis روی علف هرز E. aucheri 80

5- پیشنهادات   83

منابع مورد استفاده   84

مقدمه و مروری بر تحقیقات گذشته

1-1- مقدمه

گیاهان متعلق به تیره آفتاب‌گردان‌ها[1]، دارای گونه‌های متنوعی هستند که تعدادی از آن­هابه عنوان علف‌های هرز مزارع و مراتع، تعدادی به عنوان گیاهان دارویی و تعدادی نیز جزو محصولات زراعی هستند (نصیرزاده و همکاران، 1384). یکی از جنس­های مهم این تیره که به عنوان علف هرز مطرح
می­باشد، جنس Onopordun یا خارپنبه است که حدود 50 گونه از گیاهان این تیره را دربرمی­گیرد (برایس و همکاران[2]، 1990). گونه‌های جنسOnopordun  و Centaurea (سوبحین و فورناصری[3]، 1994) فقط توسط بذر تکثیر می­یابند. از جنس Centaurea گونه Centaurea solstitialis L. یا گل ستاره­ای زرد از علف­های هرز مهم در مزارع و مراتع می‌باشد (گروپ و همکاران[4]، 1990؛ شلی و همکاران[5]، 1998؛ دی توماسو[6]، 2005). گونه‌های مختلف علف‌های هرز از جنس Onopordun مثل خارپنبه اغلب در اراضی بایر، حاشیه نهرها و رودخانه‌ها، کنار جاده‌ها، مراتع، چراگاه‌ها و اراضی کشاورزی مختلف به ویژه مزارع غلات می‌رویند (دوی[7]، 1991). رشد این علف‌های هرز در مراتع سبب کاهش تولید علوفه در این اراضی شده و نیز بهره‌برداری از آنها را جهت پرورش دام محدود می‌کند. تراکم زیاد علف‌های هرز خاردار در مراتع مانند یک سد طبیعی مانع از جابجایی احشام شده و دسترسی آنها به منابع غذایی جدید و آب را با مشکل مواجه می‌كند. همچنین كشاورزان به دلیل خاردار بودن برگ و ساقه‌های این گیاهان با مشکلات زیادی در کشاورزی و دامپروری مواجه می‌شوند (سیندل[8]، 1991).

جنس‌های دیگری از گیاهان تیره Asteraceae مانندEchinops  دارای گونه‌هایی هستند كه به عنوان گیاه دارویی مطرح بوده و در درمان بسیاری از بیماری‌های تنفسی و تشنج‌ها كاربرد دارند (زرگری، 1370).

برخی از گونه­های این جنس به عنوان گیاه تزئینی در باغبانی نیز كاربرد دارند اما، بیشتر به جنبه‌های دارویی آنها توجه می‌شود (دالیا و همکاران[9]، 2006).

به طور کلی علف‌های هرز گیاهان ناخواسته و نامطلوبی هستند که با رقابت در بهره‌برداری انسان از منابع آب و خاک تاثیر منفی روی رفاه و آسایش انسان می‌گذارند. اگرچه علف‌کش‌ها نقش مهم و موثری در كاهش تراكم علف‌های هرز و جلوگیری از خسارت آنها در کشاورزی و مرتعداری دارند، با این حال كاربرد علف‌کش‌ها نگرانی‌ها در مورد ایمن بودن مواد غذایی تولید شده و آلودگی محیط زیست را افزایش داده است و همچنین سبب شده است که کارشناسان کنترل علف‌های هرز به کاربرد روش‌های جایگزین برای كنترل علف‌های هرز روی آورند. به عنوان مثال علف‌هرزC. solstitialis  با تراكم بالا در چراگاه‌ها و مراتع، تاکستان‌ها و سایر زیستگاه‌ها بخصوص در غرب ایالت متحده آمریکا مشاهده می‌شود؛ به طوری‌که در کالیفرنیا سطح آلودگی به این علف هرز از 48/0 میلیون هکتار در سال 1958 به 2/3 میلیون هکتار در سال 1985 رسید (مدوکس و همکاران[10]، 1985). از آنجا که کنترل شیمیایی در سطوح وسیع باعث آلودگی محیط زیست می‌شود، لذا برای کنترل این علف هرز در سطح وسیع از عوامل بیوكنترل استفاده می‌شود (سوبحین و فورناصری، 1994). با توجه به اینكه این علف هرز فقط توسط بذر تکثیر می‌شود، لذا حشرات بذرخوار از عوامل بیوكنترل مطلوب این علف هرز هستند (سوبحین و فورناصری، 1994).

استفاده از عوامل بیوكنترل برای کنترل علف‌های هرز به عنوان یک روش جایگزین و مطلوب در مدیریت علف‌های هرز نقش بسیار مهمی دارد. حشرات تک‌خواری[11] که از گونه‌های خاصی از علف‌های هرز به عنوان منبع غذایی تغذیه می‌کنند جزو عوامل بیوكنترل مناسب برای کنترل علف‌های هرز محسوب می‌شوند. شدت تاثیر عوامل بیوکنترل روی علف­های هرز به شرایط اقلیمی منطقه، زادآوری، اندازه و نحوه‌ی تغذیه حشره بستگی دارد (راوو[12]، 2000). گونه­های سرخرطومی‌ متعلق به جنس Larinus Dejean, 1821 در کنترل اغلب علف‌های هرز تیره Asteraceae نقش مهمی دارند (زولفر[13] و همکاران، 1971 و کومبس[14] و همکاران، 2004). این سرخرطومی‌ها با تغذیه از بذر علف‌های هرز متعلق به جنسOnopordun  باعث کنترل آنها می‌شوند (کریم­پور، 1387). این سرخرطومی‌ها از نواحی شرقی حوضه‌ی مدیترانه تا نواحی مرکزی آسیا انتشار دارند (کریم­پور، 1387). تعدادی از گونه‌های این سرخرطومی روی گونه‌های جنسEchinops  فعالیت تغذیه‌ای داشته و باعث تولید مان[15] روی آنها می‌شوند (نصیرزاده و همکاران، 1384). مان­ها فرآورده‌های دارویی هستند که در اثر فعالیت این سرخرطومی‌ها روی ساقه گیاه میزبان تولید می‌شوند و از روزگاران قدیم استفاده دارویی دارند (نصیرزاده و همکاران، 1384).

از آنجا که اکثر گونه­های سرخرطومی‌ جنس Larinus در کنترل علف‌های هرز و نیز تولید مان (به عنوان فرآورده دارویی) نقش دارند، لذا این تحقیق با هدف شناسایی گونه‌های سرخرطومی جنس

Larinus

3-6- شاخص تنوع شانون کل برای گونه­های Larinus روی شش گونه گیاه میزبان   60

3-7- شاخص یکنواختی شانون کل برای گونه­های Larinus روی شش گونه گیاه میزبان   60

3-8- شاخص شباهت تنوع گونه­ای موریسیتا-هورن برای گونه­های Larinus در بین گیاهان میزبان   61

3-9- پارامترهای زیستی سرخرطومی L. affinis روی گونه گیاهی E. aucheri در منطقه كرمان   63

3-10- تراکم جمعیت سرخرطومی L. affinis روی گیاه میزبان E. aucheri 67

3-11- شکارگرها و پارازیتوییدهای سرخرطومی L. affinis  70

4- بحث   71

4-1- گونه­های سرخرطومی جنس Larinus در منطقه کرمان   71

4-2- فراوانی نسبی و تنوع گونه­ای جنس Larinus روی گیاهان میزبان مختلف   72

4-3- پارامترهای زیستی سرخرطومی L. affinis روی علف هرز E. aucheri در منطقه كرمان   77

4-4- تراکم جمعیت سرخرطومی L. affinis روی علف هرز E. aucheri 80

5- پیشنهادات   83

منابع مورد استفاده   84

مقدمه و مروری بر تحقیقات گذشته

1-1- مقدمه

گیاهان متعلق به تیره آفتاب‌گردان‌ها[1]، دارای گونه‌های متنوعی هستند که تعدادی از آن­هابه عنوان علف‌های هرز مزارع و مراتع، تعدادی به عنوان گیاهان دارویی و تعدادی نیز جزو محصولات زراعی هستند (نصیرزاده و همکاران، 1384). یکی از جنس­های مهم این تیره که به عنوان علف هرز مطرح
می­باشد، جنس Onopordun یا خارپنبه است که حدود 50 گونه از گیاهان این تیره را دربرمی­گیرد (برایس و همکاران[2]، 1990). گونه‌های جنسOnopordun  و Centaurea (سوبحین و فورناصری[3]، 1994) فقط توسط بذر تکثیر می­یابند. از جنس Centaurea گونه Centaurea solstitialis L. یا گل

این مطلب را هم بخوانید :

این مطلب را هم بخوانید :

 ستاره­ای زرد از علف­های هرز مهم در مزارع و مراتع می‌باشد (گروپ و همکاران[4]، 1990؛ شلی و همکاران[5]، 1998؛ دی توماسو[6]، 2005). گونه‌های مختلف علف‌های هرز از جنس Onopordun مثل خارپنبه اغلب در اراضی بایر، حاشیه نهرها و رودخانه‌ها، کنار جاده‌ها، مراتع، چراگاه‌ها و اراضی کشاورزی مختلف به ویژه مزارع غلات می‌رویند (دوی[7]، 1991). رشد این علف‌های هرز در مراتع سبب کاهش تولید علوفه در این اراضی شده و نیز بهره‌برداری از آنها را جهت پرورش دام محدود می‌کند. تراکم زیاد علف‌های هرز خاردار در مراتع مانند یک سد طبیعی مانع از جابجایی احشام شده و دسترسی آنها به منابع غذایی جدید و آب را با مشکل مواجه می‌كند. همچنین كشاورزان به دلیل خاردار بودن برگ و ساقه‌های این گیاهان با مشکلات زیادی در کشاورزی و دامپروری مواجه می‌شوند (سیندل[8]، 1991).

جنس‌های دیگری از گیاهان تیره Asteraceae مانندEchinops  دارای گونه‌هایی هستند كه به عنوان گیاه دارویی مطرح بوده و در درمان بسیاری از بیماری‌های تنفسی و تشنج‌ها كاربرد دارند (زرگری، 1370).

برخی از گونه­های این جنس به عنوان گیاه تزئینی در باغبانی نیز كاربرد دارند اما، بیشتر به جنبه‌های دارویی آنها توجه می‌شود (دالیا و همکاران[9]، 2006).

به طور کلی علف‌های هرز گیاهان ناخواسته و نامطلوبی هستند که با رقابت در بهره‌برداری انسان از منابع آب و خاک تاثیر منفی روی رفاه و آسایش انسان می‌گذارند. اگرچه علف‌کش‌ها نقش مهم و موثری در كاهش تراكم علف‌های هرز و جلوگیری از خسارت آنها در کشاورزی و مرتعداری دارند، با این حال كاربرد علف‌کش‌ها نگرانی‌ها در مورد ایمن بودن مواد غذایی تولید شده و آلودگی محیط زیست را افزایش داده است و همچنین سبب شده است که کارشناسان کنترل علف‌های هرز به کاربرد روش‌های جایگزین برای كنترل علف‌های هرز روی آورند. به عنوان مثال علف‌هرزC. solstitialis  با تراكم بالا در چراگاه‌ها و مراتع، تاکستان‌ها و سایر زیستگاه‌ها بخصوص در غرب ایالت متحده آمریکا مشاهده می‌شود؛ به طوری‌که در کالیفرنیا سطح آلودگی به این علف هرز از 48/0 میلیون هکتار در سال 1958 به 2/3 میلیون هکتار در سال 1985 رسید (مدوکس و همکاران[10]، 1985). از آنجا که کنترل شیمیایی در سطوح وسیع باعث آلودگی محیط زیست می‌شود، لذا برای کنترل این علف هرز در سطح وسیع از عوامل بیوكنترل استفاده می‌شود (سوبحین و فورناصری، 1994). با توجه به اینكه این علف هرز فقط توسط بذر تکثیر می‌شود، لذا حشرات بذرخوار از عوامل بیوكنترل مطلوب این علف هرز هستند (سوبحین و فورناصری، 1994).

استفاده از عوامل بیوكنترل برای کنترل علف‌های هرز به عنوان یک روش جایگزین و مطلوب در مدیریت علف‌های هرز نقش بسیار مهمی دارد. حشرات تک‌خواری[11] که از گونه‌های خاصی از علف‌های هرز به عنوان منبع غذایی تغذیه می‌کنند جزو عوامل بیوكنترل مناسب برای کنترل علف‌های هرز محسوب می‌شوند. شدت تاثیر عوامل بیوکنترل روی علف­های هرز به شرایط اقلیمی منطقه، زادآوری، اندازه و نحوه‌ی تغذیه حشره بستگی دارد (راوو[12]، 2000). گونه­های سرخرطومی‌ متعلق به جنس Larinus Dejean, 1821 در کنترل اغلب علف‌های هرز تیره Asteraceae نقش مهمی دارند (زولفر[13] و همکاران، 1971 و کومبس[14] و همکاران، 2004). این سرخرطومی‌ها با تغذیه از بذر علف‌های هرز متعلق به جنسOnopordun  باعث کنترل آنها می‌شوند (کریم­پور، 1387). این سرخرطومی‌ها از نواحی شرقی حوضه‌ی مدیترانه تا نواحی مرکزی آسیا انتشار دارند (کریم­پور، 1387). تعدادی از گونه‌های این سرخرطومی روی گونه‌های جنسEchinops  فعالیت تغذیه‌ای داشته و باعث تولید مان[15] روی آنها می‌شوند (نصیرزاده و همکاران، 1384). مان­ها فرآورده‌های دارویی هستند که در اثر فعالیت این سرخرطومی‌ها روی ساقه گیاه میزبان تولید می‌شوند و از روزگاران قدیم استفاده دارویی دارند (نصیرزاده و همکاران، 1384).

از آنجا که اکثر گونه­های سرخرطومی‌ جنس Larinus در کنترل علف‌های هرز و نیز تولید مان (به عنوان فرآورده دارویی) نقش دارند، لذا این تحقیق با هدف شناسایی گونه‌های سرخرطومی جنسLarinus