• تعریف مسئله ……………………………………………………………………………………………………………………………3
• سابقه و ضرورت انجام تحقیق ………………………………………………………………………………………………….4
• اهداف تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………..6
• سوالات تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………7
• چارچوب نظری تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………8
• فرآیند تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………….10
• قلمرو تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………..11

1-8-1-  قلمرو موضوعی …………………………………………………………………………………………………………………….11

1-8-2- قلمرو مکانی…………………………………………………………………………………………………………………………….11

1-8-3- قلمرو زمانی…………………………………………………………………………………………………………………………….11

• روش گردآوری داده ها……………………………………………………………………………………………………………11
• ابزار گردآوری داده ها……………………………………………………………………………………………………………..12

تعریف واژگان کلیدی ……………………………………………………………………………………………………………………………13

فهرست مطالب

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………… صفحه

خلاصه فصل اول……………………………………………………………………………………………………………………………………13

فصل دوم : ادبیات پژوهش…………………………………………………………………………………………..14

2-1- مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 15

2-2- مفهوم خصوصی سازی ……………………………………………………………………………………………………………….15

2-3- هدف از خصوصی سازی………………………………………………………………………………………………………………20

2-4- روشهای خصوصی سازی ……………………………………………………………………………………………………………21

2-5- اصول و اولویتهای اجرای خصوصی سازی  ………………………………………………………………………………..22

2-6- خصوصی سازی در کشور منتخب ……………………………………………………………………………………………..23

2-7- خصوصی سازی در آلمان …………………………………………………………………………………………………………..24

2-8- خصوصی سازی در انگلستان ……………………………………………………………………………………………………..24

2-9- خصوصی سازی در ترکیه …………………………………………………………………………………………………………..26

2-10- خصوصی سازی در روسیه ……………………………………………………………………………………………………….27

2-11- خصوصی سازی در ایران …………………………………………………………………………………………………………29

2-12-  موانع خصوصی سازی در ایران ………………………………………………………………………………………………31

فهرست مطالب

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………… صفحه

2-13- خصوصی سازی به عنوان بخشی از برنامه های افزایش کارایی ………………………………………………..33

 

2-14- وضع قوانین و مقررات مناسب و بازنگری در قوانین موجود …………………………………………………….34

2-15- اعمال اصول حاکم بر مدیریت خصوصی قبل از واگذاری …………………………………………………………34

2-16- فراهم سازی مقدمات چشمگیر برای فروش شرکت های بزرگ ………………………………………………35

2-17- رعایت اصل شفاف سازی در امر واگذاری………………………………………………………………………………….35

2-18- اولویت بندی موسسات و بخشهای اقتصادی در واگذاری امور …………………………………………………35

2-19- جلوگیری از ایجاد انحصار در بخش خصوصی و اعمال نظارت های پس از واگذاری شرکت ……36

2-20- چارچوبهای تحلیل عوامل مؤثر بر فرآیند خصوصی سازی ……………………………………………………36

2-21- چارچوب زیرساخت سیاسی خصوصی سازی ………………………………………………………………………….38

2-22- شفافیت و عادلانه بودن فرایند خصوصی سازی ……………………………………………………………………..40

2-23- استراتژی خصوصی سازی ……………………………………………………………………………………………………….40

2-24- انتخاب شیوه خصوصی سازی مناسب …………………………………………………………………………………….41

2-25- یک معامله مدیریت شده به طرز حرفه ای ……………………………………………………………………………..41

2-26- ابعاد و مؤلفه های خصوصی سازی ………………………………………………………………………………………….42

فهرست مطالب

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………… صفحه

2-26-1-  بعد اقتصادی ………………………………………………………………………………………………………………………42

2-26-2-  ابعاد سیاسی ………………………………………………………………………………………………………………………43

2-26-3-  ابعاد قانونی و حقوقی ………………………………………………………………………………………………………..44

2-26-4-   ابعاد نهادی و سازمانی (تجدید ساختار) …………………………………………………………………………46

2-26-5-  ابعاد اجتماعی و فرهنگی …………………………………………………………………………………………………..47

2-26-6-  ابعاد مدیریتی و اجرایی ……………………………………………………………………………………………………..48

2-26-7-  ابعاد جهانی و بین المللی (جذب سرمایه گذاران خارجی) ……………………………………………..49

2-26-8-  ابعاد مجازی ……………………………………………………………………………………………………………………….49

2-26-9-  ابعاد روشی خصوصی سازی ………………………………………………………………………………………………50

2-27- پیشینه مطالعات انجام شده در مورد خصوصی سازی ……………………………………………………………51

2-28- تعریف بهره وری ………………………………………………………………………………………………………………………56

2-28-1- کارایی ………………………………………………………………………………………………………………………………….56

2-28-2- راههای افزایش کارایی ………………………………………………………………………………………………………..57

این مطلب را هم بخوانید :

2-28-3- اثر بخشی …………………………………………………………………………………………………………………………….57

2-28-4- در واقع ………………………………………………………………………………………………………………………………..58

فهرست مطالب

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………… صفحه

2-28-5- عوامل موثر بر اثر بخشی …………………………………………………………………………………………………….58

2-29- خلاصه فصل دوم …………………………………………………………………………………………………………………….58

فصل سوم : روش تحقیق…………………………………………………………………………………………….59

3-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………60

3-2- روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………….60

3-3- متغیرهای تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………….. 61

3-3-1- متغیر مستقل ………………………………………………………………………………………………………………………. 61

3-3-2- متغیر وابسته ………………………………………………………………………………………………………………………… 61

3-4- روش و ابزار گردآوری اطلاعات ………………………………………………………………………………………………….62

3-5- روایی و پایایی پرسشنامه …………………………………………………………………………………………………………..62

3-6- مقیاس اندازه گیری تحقیق ……………………………………………………………………………………………………….63

3-7- جامعه آماری و تعداد نمونه ………………………………………………………………………………………………………..65

3-8- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات …………………………………………………………………………………………………..66

3-9-روش اجرای پرسشنامه ………………………………………………………………………………………………………………..66

3-10-روش تجزیه وتحلیل ………………………………………………………………………………………………………………….66

فهرست مطالب

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………… صفحه

3-11- خلاصه فصل سوم …………………………………………………………………………………………………………………….67

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده های تحقیق……………………………………………………………68

4-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………69

4-2- ویژگیهای جامعه آماری مورد مطالعه بر حسب متغیرهای جمعیت شناختی ………………………… 70

4- 3- 1-  آزمون سوال اصلی اول …………………………………………………………………………………………………….. 71

4- 3- 1-1- آزمون سوال فرعی (1) ………………………………………………………………………………………………… 71

4- 3- 1-2- آزمون سوال فرعی (2) ………………………………………………………………………………………………… 72

4- 3- 2- آزمون سوال اصلی دوم …………………………………………………………………………………………………….. 73

4- 3-3- آزمون سوال اصلی سوم ……………………………………………………………………………………………………… 76

4-3-4- سوال اصلی چهارم ………………………………………………………………………………………………………………. 77

4-3-4-1- سوال فرعی (1) ………………………………………………………………………………………………………………. 78

4-3-4-2- سوال فرعی(2) ………………………………………………………………………………………………………………… 79

4-3-4-3- سوال فرعی(3) ………………………………………………………………………………………………………………… 80

4-4- خلاصه فصل چهار ……………………………………………………………………………………………………………………..81

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات……………………………………………………………………….82

فهرست مطالب

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………… صفحه

5- 1-  مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………83

5- 2- خلاصه یافته های پژوهش ………………………………………………………………………………………………………..83

5- 3-  نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها …………………………………………………………………………………..84

5-3-1- نتایج سوال اصلی اول ……………………………………………………………………………………………………………84

5-3-2- نتایج سوال اصلی دوم ……………………………………………………………………………………………………………84

5-3-3- نتایج سوال اصلی سوم …………………………………………………………………………………………………………..84

5-3-4- نتایج سوال اصلی چهارم ……………………………………………………………………………………………………….85

5-4- نتیجه گیری از سوالات تحقیق ………………………………………………………………………………………………….85

5- 5-  پیشنهادهایی برای محققان آینده …………………………………………………………………………………………..87

5-7- خلاصه فصل پنجم …………………………………………………………………………………………………………………… 88

منابع و مآخذ …………………………………………………………………………………………………………… 89

منابع و مآخد فارسی ………………………………………………………………………………………………………………………….. 89

منابع و مآخد انگلیسی ……………………………………………………………………………………………………………………….. 91

فرم پرسشنامه ………………………………………………………………………………………………………………………………………95

فهرست جداول

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………… صفحه

جدول شماره 3-1 :  متغیرهای تحقیق ……………………………………………………………………………………………….61

جدول شماره 3-2: شاخص های کارایی و اثر بخشی به همراه شماره سوالات مربوط در پرسشنامه……………………………………………………………………………………………………………………………………………….64

جدول 3-3 : جدول تحلیل آماری…………………………………………………………………………………………………………67

جدول 4- 1:  نتایج حاصل از بررسی انتظارات و ادراکات پاسخ دهندگان در مورد سوال فرعی(1)…………………………………………………………………………………………………………………………………………………72

جدول 4- 2 :  نتایج حاصل از بررسی انتظارات و ادراکات پاسخ دهندگان در مورد سوال فرعی(2)…………………………………………………………………………………………………………………………………………………73

جدول4-3: شاخص های برازندگی مربوط به تحلیل عاملی عامل های منتخب جهت ارزیابی خصوصی سازی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………76

جدول 4- 4: نتایج حاصل از رتبه بندی عامل های انتخاب شده جهت ارزیابی خصوصی سازی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..77

جدول شماره 4-5 : آزمون T مستقل با توجه به شاخص جنسیت …………………………………………………….78

جدول شماره 4-6 : آزمون  ANOVA با توجه به شاخص سابقه شغلی ……………………………………………79

جدول شماره 4-7 : آزمون  ANOVA با توجه به شاخص تحصیلات…………………………………………………80

فهرست نمودار

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………… صفحه

نمودار(4-2-1-1) : توزیع فراروانی پاسخ دهندگان بر حسب جنسیت ……………………………………………70

نمودار(4-2-1-3) : توزیع فراروانی پاسخ دهندگان بر حسب میزان تحصیلات………………………………70

نمودار(4-2-1-4): توزیع فراروانی پاسخ دهندگان بر حسب سطح شغلی یا رتبه سازمانی…………….71

نمودار (4- 1): نمودار معادلات ساختاری (Estimate) یا تحلیل عاملی  عامل های منتخب جهت ارزیابی خصوصی سازی………………………………………………………………………………………………………………………….74

نمودار (4-2): نمودار ضرایب معنی داری (T-value) عامل های منتخب جهت ارزیابی خصوصی سازی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..75

فهرست اشکال

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………… صفحه

شکل شماره 1-1 : مدل مفهومی تحقیق ……………………………………………………………………………………………….9

شکل شماره 1-2 : فرآیند تحقیق ( اقتباس از کیوی و کامپنهود؛ 1376؛ 34) …………………………………10

شکل 4-1– شکل آزمون سوال اصلی دوم ………………………………………………………………………………………….74

 

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

• مقدمه :

خصوصی سازی[1] در مفهوم گسترده آن به شیوه های کاهش نقش دولت و واگذاری آن به بخش خصوصی و پیروی از منطق بازار در تمام تصمیمات اقتصادی اطلاق می شود. از این نقطه نظر ، فاصله از سیاست حفظ برخی از فعالیتهای مشخص در دست دولت برای توسعه بیشتر توسط بخش دولتی (انحصار زدایی)، به کاهش جایگاه نسبی بخش دولتی و واگذاری نقش بیشتر به بخش خصوصی اشاره دارد. خان و رین هارت  (1990)

ورود بنگاههای جدید بخش خصوصی می تواند در وضعیتی که بخش دولتی از انحصار بر خوردار بوده است، رقابت را برانگیزد. بنگاههای دولتی موجود مجبور خواهند شد حالت تجاری بگیرند و به ضوابط و نیروهای بازار واکنش نشان دهند. فرآیند انحصار زدایی گاهی در چارچوب امر خصوصی سازی به عنوان فعالیتی موازی و مکمل توصیف شده است . علاوه بر این، خصوصی سازی نیز هنگامی نمود پیدا می کند که دولت ها تصمیم به کاهش تعهدات خود در زمینه تنظیم و هدایت رفتار بازیگران خصوصی در اقتصاد بگیرند. هدف از پیگیری سیاستهای حذف مقررات زاید این است که سیستم تنظیمی محدود کننده اهمیت کمتری بیابد.

در کشور ایران حجم بالای دولت در اقتصاد، حضور شرکتهای دولتی در فعالیتهای غیر ضروری اقتصادی، رقابت پذیری پایین اقتصاد در سطح ملی و بین المللی، عدم توسعه بخش خصوصی فعال در حوزه های سرمایه گذاری، ضعف بازار سرمایه برای توسعه بخش خصوصی، عدم توزیع مناسب منابع و فرصتها بین بخش دولتی و غیر دولتی،مشهود است. خصوصی سازی عملاً بعد از پایان جنگ تحمیلی و اجرای اولین برنامه پنج ساله توسعه ؛ از سال 1368 بطور جدی مطرح شد و دولت در صدد واگذاری بخشی از فعالیتهای اقتصادی شرکتهای دولتی به بخشهای غیردولتی بر آمد . اما خصوصی سازی به صورت سازماندهی شده و بر اساس قوانین و مقررات مشخص و شفاف با محوریت متمرکز سازمان خصوصی سازی به عنوان سازمان اجرایی مورد نظر عملاً از سال 1380 با اجرایی شدن فصل سوم قانون برنامه سوم توسعه آغاز شد و در قانون برنامه چهارم توسعه نیز به عنوان مکملی مناسب برای قانون مذکور دنبال شد.

• تعریف مسئله :

در مفهوم عام و گسترده، خصوصی سازی در صنایع دولتی عبارت است از کاهش بخشی از فعالیتهای اقتصادی دولت. در مفهوم خاص و محدود، خصوصی سازی به معنی واگذاری مالکیت بخشی از صنایع دولتی به بخش خصوصی است. خان و کومر (1997)

عموما دو دلیل و یا دو هدف برای واگذاری صنایع دولتی به بخش خصوصی ارائه می شود: اول، کاهش مسؤولیت های دولت و خارج سازی صنایع غیر استراتژیک[2] و غیر دولتی از حیطه مدیریت دولت. دوم، کاهش بار مالی صنایع بر بودجه کشور. تجدید ساختار و خصوصی سازی در صنعت برق پدیده ای است که در بسیاری از کشورها ضرورت آن درک و گرایش به سمت آن آغاز شده است. آیا خصوصی سازی باعث افزایش کیفیت خدمات رسانی به مشترکین می شود ؟

از طرفی رشد فزاینده مصرف انرژی الکتریکی در کشور و نیاز به سرمایه گذاری متناسب با مصرف فوق، لزوم پیروی از حرکت های نوین اقتصاد جهانی، وجود تنگناهایی از قبیل محدودیت های اعتباری ناشی از انحصار دولتی صنعت برق، عدم توان دولت برای تأمین منابع مالی لازم جهت سرمایه گذاری های روزافزون مورد نیاز، استراتژی یارانه ای تعرفه های برق و بحث کیفیت برق در ارایه خدمات، از عمده عواملی هستند که نشان می دهند ساختار سنتی فعلی پاسخگو نبوده، تجدید ساختار را در این صنعت زیربنایی الزامی می نمایند. آیا خصوصی سازی هزینه ها را کاهش می دهد ؟

اصلاحات ساختاری دقیق و با پیش بینی های لازم می تواند تصور اشتباه منشأ پولی و اعتباری وجود نارسایی ها در بخش توزیع را به تفکر استفاده بهینه از امکانات و سرمایه های موجود تبدیل نماید. از آنجا که برای اصلاحات ساختاری بخش توزیع در سند برنامه سوم توسعه کشور تکالیفی قانونی مشخص شده، اما هنوز بعد از گذشت بیش از سه سال از تصویب برنامه، چشم انداز روشنی از چگونگی و نحوه انجام تکالیف فوق ترسیم نگردیده است. لذا ضروری است که با دیدگاه جهانی و در قالب ملی، ترسیم مناسبی از نحوه اداره بخش توزیع به صورت منطق هائی با توجه به تکالیف فوق ارایه گردد. آیا خصوصی سازی قیمت تمام شده نهایی را کاهش می دهد ؟

پس از بررسی و تبیین اهداف و روش های خصوصی سازی در وزارت نیرو، نقاط قوت، ضعف، تنگناها و روش های اجرائی و اصلاحات ساختاری دربخش توزیع می پردازیم آنگاه در یک مطالعه موردی خصوصی سازی به روش برو نسپاری و نتایج آن را در شرکت توزیع نیروی برق سیستان و بلوچستان  ( مطالعه ی موردی شهرستان نیک شهر) مورد بحث قرار می دهیم و با توجه به آن راهکارهایی برای دستیابی هر چه بهتر به روند مناسب و صحیح خصوصی سازی را استنتاج نمائیم.

اکنون مساله اینست که طبق اصل 44 قانون اساسی خصوصی سازی در بسیاری از شرکتهای دولتی انجام شده است به تبع ازآن در شرکت برق سیستان و بلوچستان و شهرستان نیکشهر انجام شده است اما معلوم نیست این خصوصی سازی باعث افزایش کیفیت[3] -رضایت مندی مشترکین[4]- بهره وری[5] -کارائی[6] و اثر بخشی[7] شده است. در پژوهش کوشیده می شود با توجه به سوال مساله به این موارد پرداخته شود.

• سابقه و ضرورت انجام تحقیق :

طی دو دهه اخیر مکانیزمهای خصوصی سازی در بسیاری از کشورها طراحی و به مرحله اجرا در آمده است و از آن به عنوان راه حلی در جهت منطقی نمودن ساختار اقتصادی جامعه،کاهش بار مالی دستگاهها بر بودجه دولت،افزایش کارائی،افزایش بهره وری،گسترش فعالیتها و تجهیز منابع مالی دولت ،استفاده کارآمد از تخصص های موجود،افزایش نیروهای تخصصی و ایجاد انگیزه برای نیروهای تخصصی بهره گیری شده است.

در سالهای اخیر پژوهشهای زیادی در ارتباط با خصوصی سازی در داخل و خارج از کشور انجام شده است. در اینجا به تعدادی از تحقیقات در ارتباط با خصوصی سازی اشاره می کنیم:

ولش و فرموند (2002) در پژوهش خود تحت عنوان “معرفی یک مدل جهت انجام خصوصی سازی “با هدف بهینه بودن فرایند انجان آن پرداخته است.

پژوهش دیگر حیدری در رساله دکترای مدیریت استراتژیک  طرح تحقیقی با عنوان “مدل خصوصی سازی برای کشور را از طریق مرور ادبیات و استفاده از نظرات خبرگان و صاحبنظران انجام داده است .

همچنین تحقیقها و مقالات زیادی تحت عنوان بررسی اثرات خصوصی سازی در شرکتهای توزیع نیروی برق مشهد و تهران و اصفهان و همچنین کیفیت بهره وری در خصوصی سازی شرکتهای توزیع نیروی برق در ایران انجام گرفته است.

یکی از مهمترین شروع یک کار تحقیقاتی این است که طرح تحقیقاتی به صورت یک پرسش آغازین عنوان شود؛ در این پرسش محقق سعی می کند آنچه را که می خواهد بداند آشکار کند؛ بهتر بفهمد و به