1-3    محاسبه ابعاد شکل‌های بستر. 11

1-3-1     رابطه فردسو 1975. 12

1-3-2     رابطه یالین و کاراهان 1979. 13

1-3-3     رابطه یالین و شیرلین 1988. 13

1-3-4     رابطه یالین 1992. 14

1-3-5     رابطه آدامز 1990. 15

1-3-6     رابطه ون‌راین 1984. 15

1-4    لایه مرزی.. 20

1-5    ساختار جریان بر روی شکل‌های بستر. 22

1-6    میانگین‌گیری دوگانه. 24

1-7    اهداف تحقیق.. 25

فصل دوم: مواد و روش‌ها 27

2-1    مقدمه. 27

2-2    منطقه مورد مطالعه. 27

2-3    وسایل مورد استفاده 32

2-3-1     مولینه. 32

2-3-2     دستگاه ADV . 33

2-3-3     دماسنج… 34

2-3-4     کولیس…. 34

2-3-5     دوربین نقشه‌برداری و وسایل مربوطه. 35

2-3-6     طناب، اسپری رنگ و سایر وسایل مورد نیاز. 35

2-4    داده‌های برداشت شده 35

2-4-1     داده‌های نقشه‌برداری… 36

2-4-2     داده‌های سرعت…. 38

2-4-3     داده‌های دانه‌بندی… 40

2-5    پارامترها و روش‌های استفاده شده 41

 

2-5-1     برآورد دبی و دیگر مشخصات مقاطع.. 41

2-5-2     برآورد سرعت متوسط هر پروفیل سرعت…. 43

2-5-3     برآورد اعداد بی‌بعد (فرود، رینولدز و …). 43

2-5-4     تعیین سرعت برشی… 44

2-5-5     تعیین سرعت برشی بحرانی… 49

2-5-6     میانگین‌گیری دوگانه. 50

2-5-7     روابط ون‌راین.. 51

فصل سوم: نتایج و بحث    53

3-1    مقدمه. 53

3-2    بررسی مشخصات هندسی بازه‌ها و مقاطع انتخابی.. 53

3-2-1     نقشه‌ها و پروفیل‌های تراز بستر در امتداد طولی بازه‌ها 54

3-2-2     بررسی مشخصات هیدرولیکی و هندسی مقاطع عرضی بازه‌ها 61

3-2-3     بررسی دانه‌بندی بازه‌های مورد مطالعه. 64

3-2-4     توزیع سرعت در بازه‌های مختلف…. 68

3-3    سرعت برشی.. 70

3-3-1     دامنه اعتبار قانون لگاریتمی… 70

3-3-2     دامنه اعتبار قانون سهمی… 72

3-3-3     محاسبه سرعت برشی به روش‌های مختلف…. 72

3-3-4     مقایسه روش‌های مختلف در تعیین سرعت برشی… 73

3-4    سرعت برشی بحرانی.. 76

3-5    میانگین‌گیری دوگانه. 76

3-6    محاسبه ابعاد شکل‌های بستر. 79

3-6-1     شکل‌های بستر رودخانه بابلرود. 82

3-6-2     شکل‌های بستر رودخانه بهشت‌آباد. 85

3-6-3     شکل‌های بستر رودخانه کاج.. 86

3-7    بررسی روند تغییرات ابعاد شکل بستر در مقابل پارامترهای فیزیکی و هیدرولیکی.. 88

این مطلب را هم بخوانید :

3-8    بررسی داده‌های برداشت شده با استفاده از دستگاه ADV در رودخانه. 92

3-8-1     بررسی پروفیل‌های سرعت…. 92

3-8-2     تحلیل جریان آشفته بر روی شکل بستر رودخانه‌ها 94

فصل چهارم: نتیجه‌گیری کلی و پیشنهادات   97

4-1    خلاصه نتایج.. 97

4-2    پیشنهادات… 100

نه

مراجع  102

فهرست اشکال

 

 

شکل ‏1‑1: 1) رودخانه انشعابی و 2) رودخانه شریانی.. 6

شکل ‏1‑2: نمایی از قسمتی از رودخانه پیچانرود تنگوئیه سیرجان و نحوه محاسبه ضریب سینوسی آن. 7

شکل ‏1‑3: نمایی از برخی شکل‌های بستر[2] 8

شکل ‏1‑4: نمایی از شکل بستر و ابعاد آن. 11

شکل ‏1‑5: نمودار دسته‌بندی شکل‌های بستر ارائه شده توسط ون‌راین[68] 17

شکل ‏1‑6: نمودارهای محاسبه ابعاد شکل توسط ارائه شده توسط ون‌راین[68] 18

شکل ‏1‑7: پروفیل سرعت جریان سیال واقعی و محل لایه مرزی.. 21

شکل ‏1‑8: ساختار لایه مرزی بر روی شکل بستر[15] 22

شکل ‏1‑9: ساختار لایه مرزی بر روی شکل بستر. 23

شکل ‏2‑1: عکس هوایی رودخانه بابلرود و بازه‌های انتخابی تهیه‌ شده توسط نرم‌افزارهای Arc GIS و SAS Planet 29

شکل ‏2‑2: تصویری از بازه‌های رودخانه بابلرود. 30

شکل ‏2‑3: عکس هوایی رودخانه‌های کاج و بهشت آباد و بازه‌های انتخابی تهیه‌ شده توسط نرم‌افزارهای Arc GIS  و SAS Planet 31

شکل ‏2‑4: تصویری از بازه‌های رودخانه‌های کاج و بهشت آباد. 32

شکل ‏2‑5: نحوه استقرار دستگاه ADV در رودخانه. 34

شکل ‏2‑6: نحوه شبکه بندی و برداشت بستر رودخانه. 37

شکل ‏2‑7: نمایی از بازه درونکلا 1 و نقاط برداشت شده بر اساس دو شبکه‌بندی مختلف…. 38

شکل ‏2‑8: برداشت سرعت توسط مولینه و دستگاه ADV.. 39

شکل ‏2‑9: منحنی دانه‌بندی.. 40

شکل ‏2‑10: روش‌های محاسبه دبی مقطع[54] 42

شکل ‏2‑11: نحوه محاسبه شیب به دو روش رگرسیونی (0019/0) و کلی (0013/0) 43

شکل ‏2‑12: عوامل موثر بر تنش برشی و مقاومت بستر. 48

شکل ‏2‑13: نمودار ارائه‌شده توسط شیلدز. 49

شکل ‏3‑1: نقشه توپوگرافی بازه‌های انارستان و درونکلا 1. 55

شکل ‏3‑2: نقشه توپوگرافی بازه‌های درون‌کلا 2 و کلاریکلا.. 56

شکل ‏3‑3: نقشه توپوگرافی بازه‌های کاج و بهشت آباد. 57

شکل ‏3‑4: نیمرخ تغییرات تراز بستر در محور وسط رودخانه بابلرود. 58

ده

شکل ‏3‑5: نیمرخ تغییرات تراز بستر در محور وسط رودخانه‌های کاج و بهشت آباد. 59

شکل ‏3‑6: مقایسه نیمرخ تغییرات بستر در راستای محور مرکزی و خط‌القعر بازه انارستان.. 59

شکل ‏3‑7: تفاوت تعداد خطوط هم‌تراز بستر در دو شبکه‌بندی 5/0*5/0 و 1*2 متر مربع. 61

شکل ‏3‑8: مقاطع عرضی بازه‌های مختلف…. 62

شکل ‏3‑9: تغییرات اندازه و یکنواختی ذرات در طول شکل بستر. 65

شکل ‏3‑10: تغییرات اندازه و یکنواختی ذرات در عرض رودخانه (عدد 0 بیان‌گر ساحل چپ است) 65

شکل ‏3‑11: حرکت ذرات رسوب در بالادست و پایین‌دست شکل بستر زمان بروز جدایی جریان[24] 67

شکل ‏3‑12: پروفیل‌های سرعت در مقطع 1 از بازه درونکلا 2. 68

شکل ‏3‑13: پروفیل‌های سرعت بازه انارستان. 68

شکل ‏3‑14: بررسی اعتبار قانون لگاریتمی و انحراف ناحیه خارجی از این قانون. 70

شکل ‏3‑15: بررسی اعتبار قانون سهمی و انحراف ناحیه خارجی از این قانون. 72

شکل ‏3‑16: مقایسه روش‌های مختلف تعیین سرعت برشی با یکدیگر. 74

شکل ‏3‑17: مقایسه دو روش نمودار شیلدز و سولزبای در تعیین سرعت برشی بحرانی بر روی شکل‌های بستر انتخابی.. 76

شکل ‏3‑18: پروفیل‌های سرعت روی شکل بستر شماره 3 و میانگین‌گیری دوگانه از آن‌ها 77

شکل ‏3‑19: برازش قانون لگاریتمی بر پروفیل حاصل از میانگین‌گیری دوگانه. 78

شکل ‏3‑20: رابطه بین ارتفاع و طول شکل‌های بستر در رودخانه‌های درشت‌دانه بابلرود، بهشت‌آباد و کاج در ایران (نمودار سمت راست) و رودخانه ریزدانه Yellow River در چین (نمودار سمت چپ[24]) 80

شکل ‏3‑21: نیمرخ تغییرات بستر در محور مرکزی بازه درونکلا 1، برداشت شده در دو بازه زمانی اسفند و تیر ماه. 84

شکل ‏3‑22: وجود پوشش گیاهی متراکم در رودخانه بهشت‌آباد. 86

شکل ‏3‑23: تصویر بازه رستم آباد در فصول مختلف: بالا) اردیبهشت 93، پایین) مهر 91. 87

شکل ‏3‑24: پروفیل طولی حاصل از ته‌نشینی ذرات شن ریز و سیلت بعد از جریان‌های سیلابی[24] 88

شکل ‏3‑25: تغییرات ارتفاع شکل بستر در مقابل عمق جریان در رودخانه یانگ تسه (نمودار سمت راست[24]) و در رودخانه‌های بابلرود، بهشت‌آباد و کاج (نمودار سمت چپ) 89

شکل ‏3‑26: تغییرات شیب شکل بستر در مقابل تغییرات شیب بستر و اندازه قطر ذرات بستر. 90

شکل ‏3‑27: تغییرات شیب شکل بستر در مقابل تغییرات عدد فرود و تنش برشی بی‌بعد.. 91

شکل ‏3‑28: تغییرات طول شکل بستر نسبت به عمق جریان در مقابل تغییرات عدد فرود. 92

شکل ‏3‑29: رابطه بین طول ناحیه جدایی جریان و عدد فرود[39] 93

شکل ‏3‑30: پروفیل‌های سرعت اندازه‌گیری شده بر روی شکل بستر. 94

شکل ‏3‑31: نتایج حاصل از آنالیز کوادرانت بر روی شکل بستر رودخانه‌های درشت‌دانه. 95

یازده

فهرست جداول

 

 

جدول ‏1‑1: توصیف شکل‌های بستر برگرفته از انجمن مهندسان عمران ایالات متحده آمریکا 1996. 9

جدول ‏2‑1: مشخصات بازه‌های انتخاب شده رودخانه بابلرود. 28

جدول ‏2‑2: مشخصات بازه‌های انتخاب شده رودخانه‌های کاج و بهشت آباد. 31

جدول ‏3‑1: تراکم و تعداد نقاط نقشه‌برداری شده در هر بازه. 60

جدول ‏3‑2: مشخصات هیدرولیکی مقاطع انتخاب شده در رودخانه بابلرود. 63

جدول ‏3‑3: مقادیر قطرهای مشخصه ذرات و انحراف معیار هندسی مقاطع در رودخانه بابلرود. 64

جدول ‏3‑4: دامنه اعتبار قانون لگاریتمی بر حسب درصد در محور مرکزی بازه‌های انتخاب شده در رودخانه بابلرود. 71

جدول ‏3‑5: محاسبه سرعت برشی در مقاطع رودخانه بابلرود با استفاده از روش‌های مختلف (تمامی مقادیر بر حسب متر بر ثانیه است) 73

جدول ‏3‑6: مقادیر سرعت و سرعت برشی بدست آمده از پروفیل میانگین‌گیری دوگانه برای هر شکل بستر. 78

جدول ‏3‑7: مقادیر ابعاد شکل‌های بستر انتخاب شده در بازه‌های مختلف…. 79

جدول ‏3‑8: ابعاد شکل‌های بستر اندازه‌گیری شده و مقادیر پارامتر انتقالی مربوط به هر شکل بستر. 81

جدول ‏3‑9: مقادیر پارامتر انتقالی و سرعت برشی محاسبه شده با فرض یکسان بودن مکانیزم تشکیل شکل‌های بستر در رودخانه‌های درشت‌دانه و ریزدانه. 83

جدول ‏3‑10: مقادیر پارامتر انتقالی و سرعت برشی محاسبه شده با فرض یکسان بودن مکانیزم تشکیل شکل‌های بستر در رودخانه کاج و رودخانه‌های ریزدانه. 88

دوازده

 

 

 

 

 

چکیده

بستر رودخانه به ندرت دارای سطحی مسطح است و ساختار آن معمولاً به صورت عوارضی با مشخصات هندسی است که به آن ها شکل‌های بستر می‌گویند. اگرچه ابعاد این شکل‌های بستر به عنوان تابع پیچیده‌ای از پارامترهای رسوبی و هیدرولیکی در نظر گرفته می‌شوند، با این حال مطالعات زیادی انجام شده که رابطه‌ای بین ابعاد شکل‌های بستر و مشخصات جریان ارائه می‌کند. از میان روش‌های پیش‌بینی ابعاد شکل‌های بستر، روش ون‌راین به طور گسترده‌ای برای تعیین ارتفاع و طول شکل‌های بستر مورد استفاده قرار می‌گیرد. روش ون‌راین بر اساس داده‌های آزمایشگاهی و صحرایی با اندازه ذرات بستر بین 19/0 تا 6/3 میلی‌متر ارائه شده است. هدف انجام این مطالعه تعمیم روش ون‌راین در سه رودخانه درشت‌دانه (بابلرود در شمال و بهشت‌آباد و کاج در مرکز ایران) با اندازه ذرات بستر بین 21 تا 38 میلی‌متر است. شش بازه مستقیم با مجموع طول 463 متر، عرض متوسط 23 متر و 22 مقطع عرضی برای اندازه‌گیری پارامترهای هیدرولیکی انتخاب شده. همچنین 128 پروفیل سرعت با استفاده از دستگاه مولینه و 5 پروفیل با دستگاه ADV برداشت شده‌اند. از روش میانگین‌گیری دوگانه نیز برای محاسبه مقداری واحد برای پارامترهای هیدرولیکی هر شکل بستر استفاده شده است. برای تشریح بیشتر تفاوت مطالعه حاضر با مطالعه ون‌راین، از دستگاه ADV و آنالیز کوادرانت نیز برای بازه برداشت شده در رودخانه کاج استفاده شده است. همچنین برای اندازه‌گیری پارامتر انتقالی در روش ون‌راین، از روش مشخصات لایه مرزی برای تعیین تنش برشی استفاده شده. به منظور تعیین ابعاد شکل‌های بستر، 15266 نقطه با تراکم 2/1 نقطه در هر متر مربع از بستر رودخانه با شبکه‌بندی با اندازه‌های 5/0*5/0 متر مربع، 1*1 متر مربع و 2*1 متر مربع نقشه‌بردای شد. ون‌راین برای بستر مسطح مقادیر مثبت و کم پارامتر انتقالی را در نظر گرفته است در حالی که برای سه رودخانه انتخاب شده این پارامتر دارای مقدار منفی است که نشان می‌دهد شکل های بستر در شرایط بیشتر جریان نسبت به شرایط ون‌راین تشکیل شده‌اند. پیش‌بینی پارامترهای جریان با استفاده از روش ون‌راین نشان می‌دهد که برای رودخانه بابلرود، عمق جریان باید در محدوده 2 متر تا 7 متر تغییر کند، اگرچه سواحل این رودخانه این موضوع را تأیید نمی‌کنند. با توجه به داده‌های صحرایی برداشت‌شده از رودخانه بابلرود، تراز بستر این رودخانه در یک بازه زمانی 80 روزه دارای نوسان است که این امر نشان می‌دهد مشخصات هندسی شکل‌های بستر در فصول مختلف سال تشکیل شده‌اند. برای رودخانه بهشت‌آباد، وجود پوشش گیاهی و مکانیزم متفاوت تشکیل شکل‌های بستر باعث می‌شود نتوان از روش ون‌راین در این رودخانه استفاده کرد. استفاده از داده‌های برداشت‌شده از رودخانه‌های بابلرود و بهشت‌آباد برای محاسبه پارامتر انتقالی نشان می‌دهد پیش‌بینی مسطح بودن یا وجود شکل‌های بستر با استفاده از روش ون‌راین امکان‌پذیر نبوده و این روش ابعاد شکل‌های بستر را به درستی پیش‌بینی نمی‌کند که این امر نشان می‌دهد برای تعمیم روش ون‌راین در این دو نوع رودخانه‌های درشت‌دانه مطالعات بیشتری باید انجام شود. هرچند برای رودخانه کاج مکانیزم تشکیل شکل‌های بستر مانند رودخانه‌های شنی است، بنابراین روش رون‌راین می‌تواند به خوبی ابعاد شکل‌های بستر این رودخانه را پیش‌بینی کند.

 

کلمات کلیدی: ADV، شکل‌های بستر، مشخصات لایه مرزی، رودخانه‌های درشت‌دانه، روش میانگین‌گیری دوگانه، آنالیز کوادرانت، روش ون‌راین.

 

1-  فصل اول

فصل اول: مقدمه و بررسی منابع

1-1     مقدمه

نیاز انسان به آب منجر به شکل‌گیری بیشتر تمدن‌های بشری در کنار رودخانه‌ها شده‌است. به دلیل ایجاد این تمدن‌ها در کنار یکی از اصلی‌ترین منابع تأمین آب شیرین جهان، یعنی رودخانه‌ها، حفاظت از ساکنین آن‌ها در مقابل پدیده‌هایی نظیر سیل و خشک‌سالی و همچنین استفاده بهینه از آب رودخانه‌ها برای اهداف گوناگون، از اهمیت بالایی برخوردار است. به این منظور یکی از شاخه‌های علم مهندسی، به نام مهندسی رودخانه ایجاد شد و طی سالیان بعد و به خصوص طی یک قرن اخیر توسعه یافت. از اهداف این علم یافتن راه کارهایی مفید برای به حداقل رساندن تأثیرات منفی رودخانه نظیر فرسایش و سیل، بر مناطق پرجمعیت است[60].

به طور کلی مهندسی رودخانه علمی است که در مورد پدیده‌های حاکم بر رودخانه، همچنین پروژه‌های مختلف بهره‌برداری، حفاظت، اصلاح و تغییر مسیر رودخانه برای استفاده بهتر از آن و اجتناب از خسارت‌های احتمالی وارده از رودخانه بحث می‌کند و مبتنی بر اصول تئوریک و تجربیات بشری است[4].

یکی از پدیده‌هایی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم از همان ابتدا تا کنون مورد توجه مهندسین این علم بوده‌است، پدیده‌های فرسایش و رسوب‌گذاری است. این دو پدیده سبب برهم زدن تعادل پایدار رودخانه‌ها شده و به موجب آن سایر عوامل تأثیرگذار و تأثیرپذیر از این پدیده‌ها بوجود می‌آیند، به همین دلیل تحقیقات مختلفی بر روی این پدیده‌ها و انتقال رسوب انجام شده است. از جمله اولین پژوهشگرانی که در این موارد فعالیت کرده‌اند می‌توان به ژیلبرت[1] (1914)، انیشتین[2] (1942)، وانونی[3] (1946)، لیو[4] (1957)، بروکس[5] (1962) و دوبویز[6] (1987) اشاره کرد[36]. این محققین عامل اصلی ایجاد پدیده‌های فرسایش و رسوب‌گذاری را برهم کنش نیروهای وارد بر ذرات بستر می‌دانند. یکی از مهم‌ترین این نیروها، نیروی اصطکاک است که در اثر حرکت سیال بر روی بستر رودخانه در خلاف جهت جریان بوجود می‌آید و به عنوان عامل مقاومت در مقابل جریان مطرح می‌شود. مقاومت در برابر جریان نه تنها ناشی از شکل و اندازه ذرات تشکیل‌دهنده بستر است، بلکه پستی و بلندی‌های بستر رودخانه یعنی شکل‌های بستر[7] نیز تأثیر زیادی روی آن دارد. به عنوان مثال در رودخانه‌های کوهستانی حدود 80% مقاوت جریان ناشی از شکل بستر رودخانه و مابقی مربوط به ذرات بستر است. به همین دلیل تعیین مقاوت جریان ناشی از شکل‌های بستر یکی از مهم‌ترین وظایف مهندسی رودخانه است[22]. با توجه به نقش مهمی که شکل‌های بستر رودخانه‌ها در مقاومت جریان دارند، مطالعه و بررسی روند ایجاد آن‌ها، مشخصات آن‌ها و تأثیر متقابلی که شکل‌های بستر و مشخصات جریان بر روی یکدیگر می‌گذارند، از اهمیت خاصی برخوردار است. به این منظور شاخه‌ای از علم مهندسی رودخانه ایجاد شد که نقش مهمی در پیش‌بینی رفتار رودخانه دارد. این شاخه از علم مهندسی رودخانه، مورفولوژی رودخانه است که به تحقیق و بررسی بر روی ویژگی‌های هندسی، خصوصیات فیزیکی رودخانه نظیر توپوگرافی و برهم کنش آن‌ها با خصوصیات جریان مثل سرعت و مقاومت جریان می‌پردازد[5]. مورفولوژی رودخانه به دلیل وجود تعداد زیاد متغیرهای وابسته و محدوده وسیع تغییرات از پیچیدگی‌های زیادی برخوردار است[32]. با این حال در این شاخه از علم تحقیقات فراوانی انجام شده و مطالعاتی نیز در حال انجام می‌باشد. به عنوان مثال می‌توان به مطالعات میلان[8] (2012)، کبیری و همکاران (2013)، براون و پاسترناک[9] (2014)، فضل‌اللهی و همکاران (2014) و مفتیان و همکاران (2014) اشاره کرد[47، 38، 19، 26 و 48]. شروع این تحقیقات توسط محققینی نظیر سایمونز و ریچاردسون[10] (1963)، چابرت و چاو[11] (1963)، گای[12] و همکاران (1966)، انگلاند و هانسن[13] (1967)، آلام و کندی[14] (1969) و ژولیان و راسلان[15] (1998) بوده که در مورد طبقه‌بندی شکل‌های بستر بر اساس مشخصات آن‌ها و تأثیرشان بر مقاومت جریان است، همچنین نوردین و آلژرت[16] (1972)، شن و چیانگ[17] (1977)، مول[18] و همکاران (1987)، و لای[19] (1998) نیز که ویژگی شکل‌های بستر مثل ارتفاع و طول آن‌ها را مورد بررسی قرار دادند[36]. در میان تحقیقات موجود، اکثر آن‌ها در شرایط آزمایشگاهی بوده‌است که دلیل این امر سختی و هزینه زیاد برداشت اطلاعات از رودخانه‌ها می‌باشد. با این حال محققینی نیز اقدام به انجام مطالعات صحرایی در مورد شکل‌های بستر و ویژگی‌های رودخانه‌های رسوبی بزرگ کرده‌اند که از جمله اولین این محققین می‌توان به تیلور[20] (1971)، شن و همکاران (1978)، پیترز[21] (1978)، کلاسن[22] و همکاران (1988)، راسلان (1991) و ژولیان و وارگادالام[23] (1995) اشاره کرد[36].

1 Gilbert

2 Einstein

3 Vanoni

4 Liu

5 Brooks

6 Duboys

1-5. اهداف تحقیق………………………………………………………………………. 5

1-5-1. هدف اصلی……………………………………………………………………….. 5

1-5-2. اهداف فرعی………………………………………………………………………. 5

1-6. استفاده‌ی کاربردی ازتحقیق………………………………………………………. 6

1-7. فرضیه…………………………………………………………………………………. 6

1-8. سؤال اصلی تحقیق………………………………………………………………… 6

1-8-1. سؤال‌های تحقیق……………………………………………………………….. 6

1-9. تعاریف مفهومی وعملیاتی………………………………………………………… 7

1-9-1. تعریف مفهومی…………………………………………………………………… 7

1-9-2. تعریف عملیاتی…………………………………………………………………… 8

فصل دوم مروری بر ادبیات تحقیق و پیشینه‌ی تحقیق

2-1. مقدمه…………………………………………………………………………………. 9

2-2. تعریف همکاری……………………………………………………………………….. 9

2-3. ایجادطرح همکاری بین کتابخانه‌ای………………………………………………… 10

2-4. روش‌های همکاری………………………………………………………………….. 10

2-4-2. همکاری کتابخانه‌هادردانشگاه وروکلاو………………………………………….. 12

2-5. شرایط لازم برای کسب موفقیت دربرنامه‌های همکاری بین کتابخانه‌ها ……….14

2-6. انواع همکاری‌های بین کتابخانه‌ای…………………………………………………. 15

2-7. اهداف همکاری بین کتابخانه‌ها…………………………………………………….. 19

2-8. همکاری بین کتابخانه‌ای؛غنی کردن کتابخانه‌های کوچک……………………….. 21

2-9. همکاری بین کتابخانه‌هادرمان نه پیشگیری……………………………………….. 22

2-10. امانت بین کتابخانه‌ای………………………………………………………………. 24

2-10-1. ایجادنظام امانت بین کتابخانه‌ای………………………………………………… 26

2-10-2. رهنمودهای ایفلادرخصوص اصول اجرای امانت بین کتابخانه‌ای وخدمات تحویل مدرک درسطح بین‌الملل..27

2-10-3. اصول ورهنمودهای اجرایی………………………………………………………. 28

2-10-3-1. مزایای همکاری بین کتابخانه‌ها………………………………………………. 28

2-10-3-2. مزایای کتابخانه‌های مشترک…………………………………………………. 29

2-10-4. پروتکل امانت بین کتابخانه‌ای: پیشرفت وپروژه‌ها……………………………….29

 

2-11. تأثیرنظام‌های رایانه‌ای برخدمات امانت بین کتابخانه‌ای…………………………. 31

2-12. امانت بین کتابخانه‌ای درایران……………………………………………………….. 32

2-13. امانت بین کتابخانه‌ای درسایرکشورها ………………………………………………33

2-13-1. ایالات متحدۀآمریکا…………………………………………………………………. 33

2-13-1-1. کدامانت برای ایالات متحده،توسط کمیته امانت بین کتابخانه‌ای………….. 34

2-13-1-2. پروژۀامانت بین کتابخانه‌ها وتحویل مدرک درآمریکای شمالی……………… 35

2-13-1-3. مکزیک…………………………………………………………………………….. 35

2-13-1-4. انگلستان…………………………………………………………………………. 35

2-13-1-5. استرالیا…………………………………………………………………………… 36

2-13-1-6. هندوستان……………………………………………………………………….. 36

2-13-1-7. دانمارک………………………………………………………………………….. 37

2-14. اشتراک منابع………………………………………………………………………….. 37

2-14-1.  نکات اساسی درطرح‌های اشتراک منابع……………………………………….. 39

2-14-2. جایگاه اشتراک منابع درتوسعه خدمات کتابداری واطلاع رسانی……………… 40

2-14-3. استفاده کنندگان چندگانه ازمنابع اطلاعاتی…………………………………….. 41

2-14-4. ضرورت ایجاددستگاه‌های اجرایی مناسب………………………………………… 42

2-14-5. اشتراک منابع، فراهم‌آوری مشترک……………………………………………….. 43

2-14- 5-1. تحویل مدرک واشتراک منابع……………………………………………………. 44

2-14-6. محدودیت‌هایی که دراشتراک منابع پیش می‌آید………………………………… 44

2-15. پیشینه‌های تحقیق……………………………………………………………………. 45

2-15-1. مطالعات انجام شده درخارج ازایران……………………………………………….. 45

2-15-1-2. مطالعات انجام شده درداخل ایران…………………………………………….. 50

2-15-1-3. جمع‌بندی پیشینه‌های تحقیق…………………………………………………. 58

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

3-1. مقدمه……………………………………………………………………………………… 61

3-2. روش تحقیق………………………………………………………………………………. 61

3-3. جامعه آماری……………………………………………………………………………….. 62

3-4. حجم نمونه………………………………………………………………………………… 62

این مطلب را هم بخوانید :

3-5. روش نمونه‌گیری………………………………………………………………………….. 62

3-6. ابزارگردآوری اطلاعات (روایی،پایایی)…………………………………………………… 63

3-6-1. ابزارگردآوری اطلاعات…………………………………………………………………… 63

3-6-2. روایی…………………………………………………………………………………. 63

3-6-3. پایایی……………………………………………………………………………………. 63

3-7. روش تجزیه وتحلیل اطلاعات…………………………………………………………….. 64

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها

4-1. مقدمه……………………………………………………………………………………….. 66

4-2. پرسش اساسی شماره 1: ویژگی‌های جمعیت شناختی جامعه موردمطالعه ازچه خصوصیاتی برخورداراست؟..67

4-2-1. تعدادکارمندان وجنسیت آنهادرکتابخانه‌های نهادرهبری…………………………….. 67

4-2-2. نوع دانشگاه ………………………………………………………………………………68

4-2-3. سال تاسیس دانشگاه ………………………………………………………………….69

4-2-4. تعداداعضای کتابخانه‌های نهادرهبری…………………………………………………. 70

4-2-5. رشته تحصیلی مسئولین کتابخانه‌های نهادرهبری…………………………………. 71

4-2-6. سطح تحصیلاتی مسئولین کتابخانه‌های نهادرهبری……………………………….. 72

4-3. پرسش اساسی شماره 2: وضعیت کنونی منابع وشیوه تهیه آن درکتابخانه‌های نهادرهبری ازچه ویژگی‌هایی برخورداراست؟..73

4-3-1. انتخاب منابع کتابخانه به چه صورتی انجام می‌شود؟………………………………. 73

4-3-2. خریدمنابع برای کتابخانه به چه صورتی انجام می‌شود؟……………………………. 74

4-3-3. چندعنوان کتاب درکتابخانه موجوداست؟…………………………………………….. 74

4-3-4. منابع موجوددرکتابخانه به چه نحوی ثبت می‌گردند؟…………………………………75

4-3-5. آیامنابع چاپی والکترونیکی کتابخانه درارتباط بانیازهای آموزشی وپژوهشی دانشکده یادانشگاه می‌باشد؟..75

4-3-6.کدام یک ازمواردزیررابرای استفاده کنندگان کتابخانه مشترک هستید؟……………. 76

4-3-7. چه تعدادازنشریات ادواری راآبونه هستید؟……………………………………………. 77

4-3-8. گرایشات موضوعی کتابخانه رابه ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 7 مشخص نمائید؟…….78

4-4. پرسش اساسی شماره 3: توانایی مالی کتابخانه‌های نهادرهبری درجهت ایجادطرح‌های همکاری تاچه میزان می‌باشد؟..80

4-4-1. آیاکتابخانه دارای بودجه اختصاصی می‌باشد؟……………………………………….. 80

4-4-2. بودجه اختصاص یافته برای تهیه منابع کتابخانه کافی است؟………………………. 81

4-4-3. تاچه اندازه متمایل به همکاری درجهت مرتفع نمودن واختصاص منابع مالی درایجادطرح‌های همکاری بین کتابخانه‌ای درکتابخانه‌های نهادرهبری می‌باشید؟….82

4-4-4. تاچه اندازه طرح‌های همکاری بین کتابخانه‌ای رامی‌شناسید؟………………………83

4-5. پرسش اساسی شماره 4 : نیروهای انسانی کتابخانه‌های نهادرهبری تاچه میزان نسبت به اصول همکاری وپذیرش آن ازآمادگی لازمه بهره‌مند می‌باشند؟………84

4-5-1. به نظرشما امانت بین کتابخانه‌ای تاچه اندازه درتأمین نیازهای اطلاعاتی کاربران مؤثراست؟…84

4-5-2. چنانچه طرح همکاری بین کتابخانه‌های نهادرهبری ایجادشودبرای حمایت همه جانبه جهت اجرایی شدن آن ازآمادگی لازم برخوردار هستید؟…………….85

4-5-3. اگرسازمان نهادرهبری درجهت کمک به بالابردن کیفیت وتوسعه منابع اطلاعاتی به کنسرسیوم‌های اشتراک منابع دانشگاهی بپیوندد، به نظرشمادرجهت اهداف طرح‌های همکاری بین کنابخانه‌ها، طرح مناسبی خواهدبود؟……86

4-5-4. درچارچوب قوانین ومقررات کتابخانه، شرایطی که برای ایجادطرح همکاری بین کتابخانه‌های نهادرهبری درنظرگرفته می‌شود را می‌پذیرید؟………..87

4-6. پرسش اساسی شماره 5 : وضعیت امکانات وتجهیزات موجوددرکتابخانه‌های نهادرهبری تاچه میزان مناسب است؟…..89

4-6-1. چه تعداد دستگاه کامپیوتردرکتابخانه موجوداست؟……………………………………89

4-6-2. آیاازنرم افزارکتابخانه‌ای استفاده می‌کنید؟…………………………………………… 90

4-6-3. برای دسترسی اعضاءبه کتابخانه ومنابع آن ازچه امکاناتی بهره‌برداری می‌کنید؟…90

4-6-4. آیا از وجودمنابع الکترونیکی (E- books) درکتابخانه برخوردارهستید؟………………91

4-6-5. کتابخانه ازکدام امکانات وتجهیزات جانبی ذیل برخورداراست؟…………………….. 92

4-6-6. برای به اشتراک گذاری منابع دربین کنابخانه‌های نهادرهبری،ازکدام نوع مواردفناوری اطلاعاتی بهره‌مند هستید؟….92

4-6-7. تاچه اندازه امکانات وتجهیزات موجود درکتابخانه‌های نهادرهبری را برای پیاده سازی طرح‌های همکاری مناسب ارزیابی می‌کنید؟…..93

4-7. پرسش اساسی شماره 6 : ساختارومقررات سازمانی نهاد رهبری تا چه میزان از ایجادطرح‌های همکاری استقبال و پشتیبانی می‌کند؟……………… 94

4-7-1. برای ایجاد هماهنگی درهمکاری‌های بین کتابخانه‌ای کدامیک ازمواردزیرضروری است؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 5 مشخص نمائید….94

4-7-2. جهت برقراری همکاری مؤثربین کتابخانه‌هاکدامیک از شرایط واقدامات زیربایدتأمین گردد؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 4 مشخص نمائید….95

4-7-3. انجمن‌های حرفه‌ای نقش مهم وتعیین کننده‌ای درتوسعه همکاری بین کتابخانه‌‌ای دارند. بانظریه موافق هستید؟….97

4-8. پرسش اساسی شماره 7: کدام زمینه‌ها درباب همکاری بین کتابخانه‌ها، از ارزش واولویت بیشتری برخورداراست؟…98

4-8-1. کدام یک ازموارد زیردراستفاده مشترک ازمنابع مهم‌تراست؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 5 مشخص نمائید….98

4-8-2. کدام یک ازموارد زیردرمورد فهرست‌نویسی تعاونی ازاهمیت بیشتری برخورداراست؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 4 مشخص نمائید….99

4-8-3. کدام یک ازموارد زیردرموفقیت اشتراک منابع درکتابخانه‌ها ازاهمیت بیشتری برخورداراست؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 4 مشخص نمائید……………….101

4-8-4. همکاری واشتراک منابع رادرخصوص چه نوع منابعی ضروری‌ترومهم‌ترمی‌دانید؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 6 مشخص نمائید..102

4-9. پرسش اساسی شماره 8 : چه راهکارهایی درخصوص ایجاد طرح‌های همکاری درکتابخانه‌های نهادرهبری قابل ارائه هستند؟….103

4-9-1. کدامیک ازراهکارهای ذکرشده درخصوص ایجاد طرح‌های همکاری درکتابخانه‌های نهادرهبری مفید می‌باشد؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 6 مشخص نمائید……….104

4-9-2. باتوجه به ضرورت ایجادطرح‌های همکاری درکتابخانه‌های نهادرهبری،کدام یک ازگزینه‌های زیرراپیشنهاد می‌دهید؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 4 مشخص نمائید…………106

4- 10. سؤال بازتحقیق………………………………………………………………………. 107

4-11. آزمون فرضیه‌های پژوهش……………………………………………………………. 108

4- 11-1. آزمون فرضیه اول……………………………………………………………………. 108

4- 11-2. آزمون فرضیه دوم…………………………………………………………………… 108

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات

5-1. مقدمه……………………………………………………………………………………… 112

5-2. یافته‌های تحقیق………………………………………………………………………….. 112

5-3. بحث ونتیجه‌گیری…………………………………………………………………………. 119

5-5. پیشنهادهای تحقیق……………………………………………………………………… 120

5-5-1. پیشنهادهای اجرایی…………………………………………………………………… 120

5-5-2. پیشنهادهایی برای آینده………………………………………………………………. 120

5-6. محدودیت‌های پژوهش……………………………………………………………………. 121

5-6-1. محدودیت‌های در اختیار محقق………………………………………………………….. 121

5-6-2. محدودیت‌های خارج از اختیار تحقیق…………………………………………………… 121

منابع و مأخذ

فهرست منابع فارسی…………………………………………………………………………….. 124

فهرست منابع انگلیسی…………………………………………………………………………… 128

چکیده:

هدف: آشنایی با راهکارهای ایجاد طرح‌های همکاری (امانت بین کتابخانه‌ای، اشتراک منابع) در کتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌های غرب کشور از نظر، نوع دانشگاه، بودجه، امکانات و تجهیزات و نیروی انسانی می‌باشد. روش شناسی: از نوع کاربردی و روش توصیفی- پیمایشی می‌باشد و فایده‌ای که می‌تواند داشته باشد، باعث توسعه و پیشرفت کتابخانه‌های نهاد می‌شود.جامعه مورد مطالعه کتابخانه‌های نهاد رهبری واقع در استان‌های غرب کشور اعم از کردستان، ایلام، لرستان، کرمانشاه و همدان می‌باشند که در مجموع 27 کتابخانه را شامل شده است. ابزار گردآوری داده‌های این پژوهش، پرسشنامۀ محقق ساخته با 38 سؤال بسته و 1 سؤال باز و با مقیاس 3 تا 7 گزینه‌ای لیکرت بود که پایایی آن از طریق محاسبۀ آلفای کرونباخ معادل 88% برآورد گردید. پاسخ پرسش‌های اساسی تحقیق، از طریق تجزیه و تحلیل داده‌ها بوسیله نرم افزار  spssویرایش 20 بدست آمده است. یافته‌ها: نشان می‌دهد  4/44% پراکندگی کتابخانه‌ها مربوط به دانشگاه‌های دولتی می‌باشد. 9/25% از کتابخانه‌ها، بودجۀ اختصاصی برای تهیه منابع را خیلی کم و کم، ارزیابی نمودند. در رابطه با امکانات و تجهیزات کتابخانه‌ها جهت پیاده سازی طرح همکاری، ‌3/70 درصد‌ نظرات در انتخاب گزینه‌های کم و خیلی کم بوده است. 8/77% از نیروی انسانی کتابخانه‌ها را مردان تشکیل می‌دهند و در حال حاضر هر یک از این کتابخانه‌ها، یک نیروی کاری در اختیار گرفته‌اند. نتیجه‌گیری: کتابخانه‌ها در زمینه‌های مطرح شده، دچار چالش‌های جدی هستند. در فصل پنجم راهکارهایی در رابطه با چالش پیش روی کتابخانه‌ها ارائه شده است.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

گسترش دانش بشری، محدودیت امکانات مالی و فیزیکی کتابخانه­ها و افزایش روزافزون بهای منابع اطلاعاتی، کتابخانه­ها را در زمینه تهیه‌ی منابع اطلاعاتی مورد نیاز کاربران خود با مشکل مواجه ساخته است؛ به گونه­ای که امروزه هیچ کتابخانه­ای نمی­تواند نیازهای اطلاعاتی مراجعان خود را به تنهایی برآورده سازد. و خودکفا بودن کتابخانه­ها، به مفهوم در اختیار داشتن همه‌ی مدارک، نه امکان پذیر و نه مقرون به صرفه است. از این رو سیاست کتابخانه­ها از مالکیت بر منابع، به دسترسی به منابع اطلاعاتی تغییر کرده است. همکاری بین کتابخانه­ای اصطلاحی جامع برای طیف گسترده‌ای از فرآیندهایی است که درجریان آن گروهی از کتابخانه­ها برای بهره­برداری بیشتر از منابع خود در شکل­های گوناگون مانند فهرست نویسی تعاونی، تبادل اطلاعات کتاب‌شناختی، فهرستگان، اشتراک منابع ، امانت بین کتابخانه­ای آی. ال.ال[1] و مانند آن با یکدیگر به همکاری می­پردازند. همکاری بین کتابخانه­ای ممکن است یک منظوره و یا چند منظوره باشد. در همکاری یک منظوره، کتابخانه­های عضو تنها از یک نوع همکاری مانند فهرست نویسی تعاونی و یا امانت بین کتابخانه­ای بهره می­برند. در حالی که در همکاری چند منظوره، این کتابخانه­ها در دو یا چند زمینه با یکدیگر همکاری می­کنند. سابقه همکاری بین کتابخانه­ای در جهان ظاهراً به نخستین کنفرانس کتابداران در 1853 باز می­گردد که در آن پیشنهادی مبنی بر فهرستگان ملی ان، یو، سی[2] مطرح گردید، اما اقدامات اساسی و برنامه­ریزی شده در این زمینه پس از جنگ جهانی دوم آغاز شد. همکاری بین کتابخانه­ای از جنبه­های مختلف قابل تأمل و بررسی است. مهم‌ترین آنها همکاری در سازماندهی منابع و مجموعه‌سازی است (بهمن آبادی، 1389، 1).

به نظر می‌رسد همکاری در بین کتابخانه‌ها در هر نوع و اندازه‌ای که باشد تفاوت ندارد. اگر کتابخانه‌های همکار با هم، هم موضوع باشند یعنی اکثر منابع و اطلاعات موجود در کتابخانه‌ها در یک حوزه‌ی خاص باشد بهتر می‌توانند در طرح‌های همکاری مشارکت داشته باشند و حتی الامکان در به اشتراک گذاری منابع خود نیز راه‌‌هایی در پیش بگیرند. تا ضمن بهره‌مندی از مزایا و امکانات مشارکت در همکاری، به کاربران و استفاده کنندگان خود خدمات بهتر ارائه دهند. در مورد اشتراک منابع، هنگامی که منابع خود را به اشتراک می‌گذارند کاربران هر کتابخانه می‌توانند از منابع و اطلاعات دیگر کتابخانه‌ها نیز استفاده نمایند. از طریق مجموعه‌سازی، خدمات تحویل مدرک، امانت بین کتابخانه‌ای و اشتراک منابع در کتابخانه‌های کوچک، مانند کتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌ها به مجموعه اطلاعات، در رابطه با انتظارات و نیاز جامعه کمک می‌شود. و این پدیده، در بین کتابخانه‌ها سبب می‌شود به شبکه‌ای نمودن آنها نیز در آینده‌ی نزدیک بتوان اندیشید. که از طریق شبکه، اطلاعات و منابع سریع‌تر و قابل دسترس‌تر در اختیار کاربران قرار گیرد. جامعه‌ی استفاده کننده در این کتابخانه‌ها را دانشجویان، اساتید و پژوهشگران تشکیل می‌دهند که با این اقدام کارایی کتابخانه‌ها در جهت تهیه منابع و اطلاعات مورد نیاز آنان به صورت شایسته انجام می‌شود.

2-1- بیان مسئله

همکاری میان کتابخانه­ها عبارت است از: «کار مشترک میان دو یا چند کتابخانه به منظور تهیه و تدارک خدمات بهتر برای مراجعان با استفاده از امکانات و فناوری مناسب» (نشاط، 1382، 7).

همکاری میان کتابخانه­ها ممکن است مربوط به دو کتابخانۀ عمومی در دو شهر کوچک مجاور هم به قصد امانت گرفتن متقابل کتاب برای شهروندان هر دو شهر یا ارتباط و همکاری چند کتابخانه‌ی دانشگاهی

2-2 تشخیص‌پذیری گروههای متناوب ساده و ………………………………… 14 2-3 تشخیص‌پذیری گروههای متقارن …………………………………………….. 20 2-4 تشخیص‌پذیری گروههای خطی ……………………………………… 31 2-5 تشخیص‌پذیری گروههای ماتیو …………………………………………………… 39 2-6 تشخیص‌پذیری گروههای ساده پراکنده ……………………………………………. 39 فصل سوم: تشخیص‌پذیری چند گروه ساده از طریق تعداد سیلو زیرگروههای یك گروه با مركز بدیهی 3-1 مقدمه ………………………………………………………………………………. 53 3-2 تشخیص‌پذیری گروههای خطی ……………………………………… 55 3-3 پیشنهادات برای ادامه کار…………………………………………………………. 63 مراجع …………………………………………………………………………………… 64 چکیده: فرض كنید G یك گروه باشد اگر مجموعه تمام مرتبه های عناصرگروه G را با نماد نشان دهیم آنگاه مجموعه تمام عناصر هم مرتبه G را که با نماد nse(G) نمایش می دهند به صورت تعریف می کنند. در این رساله ابتدا نشان می‌دهیم اگر جائیكه S گروه متناوب ساده ، یا گروههای خطی طوری كه یا گروههای متقارن طوری كه و یا گروههای ساده ماتیو آن‌گاه G با S ایزومورف است. همچنین نشان می‌دهیم اگر G گروهی متناهی با مركز بدیهی باشد طوری كه تعداد سیلو زیرگروههای آن به ازای هر عدد اول با تعداد سیلو زیرگروههای گروهای خطی كه درآن برابر باشد آن‌گاه G باید در شرط صدق كند. پیشگفتار: پس از این كه مهم‌ترین مسأله نظریه گروههای متناهی یعنی رده‌بندی گروههای ساده متناهی در سال 1979 به اتمام رسید، یكی از مسائل عمده مورد توجه دانشمندان این رشته تشخیص‌پذیری یك گروه با یك ویژگی مشخص بوده است. یك گروه دلخواه G را با خاصیت M تشخیص‌پذیر گوئیم، هر گاه گروه G تحت یكریختی تنها گروهی باشد كه در خاصیت M صدق می‌كند. همچنین یك گروه دلخواه G را با خاصیت تشخیص‌پذیر گوئیم، هرگاه تحت یكریختی k تا گروه متمایز پیدا شود كه در خاصیت M صدق كند. به عنوان مثال تشخیص‌پذیری با استفاده از گراف اول، تشخیص‌پذیری با استفاده از گراف جابجائی یا گراف ناجابجائی در گروه از این دست مسائل هستند. یكی دیگر از روش‌های تشخیص‌پذیری یك گروه، تشخیص‌پذیری با استفاده از مجموعه تعداد عناصر هم مرتبه یك گروه است كه بطور ساده آن را با نماد nse نشان می‌دهند. این نوع تشخیص‌پذیری برای اولین بار توسط شی[1] و همكارنشان در سال 2008 در مقاله‌ای تحت عنوان: Characterization of Simple – groups به صورت جدی مساله رده‌بندی گروه G با nse و مرتبه گروه را مورد مطالعه قرار دادند. در سال 2009 شن[2] و همكارنشان مقاله‌ دیگری تحت عنوان: A new characterization of ارائه كردند كه در این مقاله آنها فقط با استفاده از nse توانستند برای گروههای ، و ثابت كنند كه تشخیص‌پذیرند. آنها همچنین سوال زیر را مطرح كردند. سوال: فرض کنید به طوری که آن گاه آیا می توان نتیجه گرفت ؟ در فصل دوم این رساله ما نشان داده‌ایم كه گروههای متناوب ساده ، با این روش تشخیص‌پذیرند و نتایج حاصل از آن را در مقاله تحت عنوان: A new Charaterization of , در سال 2011 در مجله Anale Stintifice ale universitatii Ovidius Constanta موفق به دریافت‌ پذیرش چاپ گردید. در سال 2009 خسروی و همكارنشان در مقاله‌ای تحت عنوان: A new Charaterization for some linear groups نشان دادن كه گروههای برای با استفاده از nse تشخیص‌پذیرند. آنها در مقاله خود سوال زیر را مطرح كردند. سوال: فرض كنید G یك گروه باشد به طوری كه جائیكه q توانی از یك عدد اول است. آیا گروه G با ایزومورف است؟ در ادامه فصل دوم این رساله نشان داده‌ایم كه گروههای خطی برای با این روش تشخیص‌پذیرند و نتایج حاصل از آن را در مقاله‌ای تحت عنوان: A new Charaterization of for some q تدوین و برای داوری به یكی از مجلات معتبر علمی فرستاده شده است. همچنین در مقاله‌ای دیگر تحت عنوان: A new charaterization of symmetric group for some n كه برای داوری به یكی از مجلات معتبر علمی فرستاده شده نشان داده‌ایم كه گروههای متقارن برای با nse تشخیص‌پذیرند كه نتایج حاصل از آن در فصل دوم این رساله آمده است. در ادامه فصل دوم نشان دادیم كه گروههای ساده ماتیو هم با استفاده از تعداد عناصر هم مرتبه یك گروه تشخیص‌پذیرند و نتایج حاصل از آن را در مقاله‌ای تحت عنوان: A Charaterization of Matheiu groups by NSE تدوین و برای داوری به یكی از مجلات معتبر علمی فرستاده شده است. در پایان فصل دوم نشان دادیم که همه گروههای ساده پراکنده با استفاده از nse ومرتبه تشخیص پذیرند كه مقاله حاصل از آن تحت عنوان: A Characterization of Sporadic Simple Groups by NSE and Order در سال 2012 در مجله Journal of Algebra and Its Applications موفق به پذیرش چاپ کردید. در فصل سوم این رساله روش دیگری برای تشخیص‌پذیری گروه ارائه كرده‌ایم كه روش جدیدی برای تشخیص‌پذیری یك گروه است كه تاكنون هیچ مقاله‌ای در این زمینه به چاپ نرسیده است. در این روش با استفاده از تعداد سیلو زیرگروههای یك گروه با مركز بدیهی نشان می‌دهیم كه بعضی از گروههای خطی تشخیص‌پذیر و یا تشخیص‌پذیرند. نتایج حاصل از این فصل را در قالب دو مقاله تدوین كرده‌ایم. در مقاله اول روی گروههای برای كار شده كه مقاله حاصل از آن تحت عنوان: A new charaterization of some linear groups برای داروی به یكی از مجلات معتبر علمی فرستاده شده است، و در مقاله دوم روی گروههای برای كار شده كه مقاله حاصل از آن تحت عنوان: A Charaterization of some linear groups در سال 2011 در مجله Australian Journal of Basic and Applied Science چاپ شده است. فصل اول: تعاریف و قضیه های مقدماتی 1-1- مقدمه این فصل را به بیان تعاریف اولیه كه در سرتاسر رساله به كار خواهیم برد و همچنین بیان قضایای معروفی كه از آنها استفاده خواهیم كرد، اختصاص می‌دهیم. قضایایی كه بدون اثبات آورده شده‌اند، در مقابل هر یك از آنها مرجعی مناسب معرفی شده است تا خواننده در صورت نیاز بتواند با مراجعه به آنها اثبات قضیه را مشاهده كند. 2-1- تعریف و مفاهیم مقدماتی تعریف: فرض كنید گروه G روی مجموعه X عمل كند و در این صورت مجموعه را پایدارساز x در G نامیده و با نماد یا نشان می‌دهیم. تعریف: عمل G روی X را انتقالی می‌گوئیم هر گاه به ازای هر و از X عضوی از G مانند g باشد به طوری كه . تعریف: عمل G روی X را انتقالی است هر گاه به ازای هر دوگانه و که در آن و برای هر عضوی از G مانند g باشد به طوری كه برای هر . تعریف: عمل گروه G روی مجموعه X را نیمه‌منظم گوئیم هرگاه برای هر داشته باشیم {1}= این مطلب را هم بخوانید : قضیه 1-2-1 فرض كنید گروه G روی X به طور نیمه منظم عمل كند آنگاه مرتبه G مقسوم‌علیهی از مرتبه X است. برهان. به [8] رجوع شود. برای یک گروه دلخواه مانند G تعداد سیلو p-زیرگروههای آن را با نماد نمایش می دهیم. قضیه 1-2-2 فرض كنید G یك گروه متناهی و N یك زیرگروه نرمال G باشد، آن‌گاه و مقسوم‌علیهی از است و همچنین داریم. برهان. به [33] رجوع شود. تعریف: فرض كنید n یك عدد صحیح باشد. در این صورت ، مجموعه تمام اعداد اولی است كه n را می‌شمارد.

1-8 . روش های حساب تغییرات …………………………………………………………………….22

فصل دوم: وجود یک جواب غیربدیهی برای مسئله ی p و q-لاپلاسین با غیرخطی مجانبی

2-1.نتایج اولیه …………………………………………………………………………………………31

2-2. چگونگی ساختار  ………………………………………………………………………………….37

2-3. وجود یک جواب غیر بدیهی ……………………………………………………………………….51

فصل سوم: بررسی همگرایی نقطه وار توابع در فضای  و فضاهای کلی تر

3-1. حالت   ………………………………………………………………………………………………65

3-2.حالت کلی ……………………………………………………………………………………………66

فصل چهارم: جواب های چندگانه برای مسئله ی  -لاپلاسین با نمای بحرانی سوبولف

4-1.نتایج اولیه ………………………………………………………………………………………………74

4-2. بررسی وجود جواب ………………………………………………………………………………89

منابع ……………………………………………………………………………………………………..96

واژه نامه انگلیسی به فارسی …………………………………………………………………….99

 

چکیده:

در این پایان نامه ابتدا به بررسی وجود یک جواب غیربدیهی برای مسأله بیضوی غیرخطی  نوع -لاپلاسین که به صورت

تعریف می شود، می پردازیم که در آن ، ،  ، زمانی که ،  به ثابت مثبت  میل می کند و .

برای دست یافتن به جواب این مسأله، به جمع آوری نتایجی در قالب چند لم می پردازیم و نتیجه ی اصلی خود را در قالب دو قضیه مطرح می کنیم و با تکیه بر نتایج به

این مطلب را هم بخوانید :

 دست آمده به اثبات این قضیه ها می پردازیم.

در ادامه به بررسی وجود جواب های چندگانه برای مسأله ی بیضوی غیرخطی از نوع -لاپلاسین زیر، همراه با شرایط مرزی، در فضای سوبولف می پردازیم.

این مسأله به صورت

تعریف می شود که در آن  یک دامنه ی کراندار است ،  ،  نمای بحرانی سوبولف است و  است. می خواهیم ثابت کنیم که اگر داشته باشیم  آنگاه یک  وجود دارد طوری که برای هر  مسأله  دارای جواب

فصل دوم: مروری بر پیشینه تحقیق

2-1-  مقدمه  …………………………………………………………………………………..29

2-2- تاریخچه تعریف اسپلاین …………………………………………………………………30

2-3- تاریخچه به­کارگیری اسپلاین در حل معادلات دیفرانسیل ……………………………32

2-4- تعریف اسپلاین ریاضی……………………………………………………………………34

2-5- تابع اسپلاین غیرچندجمله­ای درجه سه……………………………………………..35

فصل سوم: تجزیه و تحلیل اسپلاین غیرچندجمله­ای درجه پنجم

3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………….42

3-2- تابع اسپلاین درجه پنجم غیرچندجمله­ای……………………………………………..43

3-3- حل عددی معادله مرتبه دوم…………………………………………………………….49

3-4- آنالیز همگرایی……………………………………………………………………………56

3-5- محاسبه خطا……………………………………………………………………………..62

فصل چهارم: نتایج عددی

4-1- مقدمه……………………………………………………………………………………..67

4-2- حل عددی مسئله حساب تغییرات……………………………………………………..68

4-3- مثال­هایی از حساب تغییرات…………………………………………………………….68

4-4- نتیجه­گیری………………………………………………………………………………..83

منابع………………………………………………………………………………………………84

چکیده:

در این پایان­نامه یک مسئله حساب تغییرات با استفاده از معادله اویلر-لاگرانژ تبدیل به مسئله مقدار مرزی می­شود و سپس این مسئله مقدار مرزی با استفاده از اسپلاین غیر چند جمله‌ای كه به درجه پنجم تقلیل می‌یابد، حل می­شود  و یک روش عددی از مرتبه شش بدست می­آید و همگرایی روش نیز بحث شده است و مثالهای عددی ارائه گردیده است که شامل مطالب زیر است:

در فصل اول به ارائه تعاریف وتاریخچه مسئله حساب تغییرات پرداخته شده وهمچنین چگونگی بوجود آمدن مسئله مقدار مرزی از حساب تغییرات بررسی شده است و نیز مثالهایی از این نوع مسائل آورده شده است.

در فصل دوم تاریخچه تعریف اسپلاین و تاریخچه به­کارگیری اسپلاین در حل معادلات دیفرانسیل بحث شده و همچنین روابط سازگار اسپلاین مثلثاتی که به اسپلاین درجه سوم تقلیل می­یابد آورده شده است.

در فصل سوم موضوع اصلی تحقیق که یافتن رابطه اسپلاین غیر­چند­جمله­ای كه به درجه پنجم تقلیل می‌یابد، محاسبه خطا و آنالیز همگرایی روش می­باشد بررسی شده است.

در فصل چهارم با استفاده از روابط بدست آمده در فصل سوم به حل عددی مسئله حساب تغییرات پرداخته و نتایج عددی آورده شده و بالاخره نتایج و پیشنهاداتی آورده شده که می­تواند مورد استفاده پژوهشگران  قرار گیرد.

فصل اول: مقدمه و کلیات

 

1-1- مقدمه

فصل حاضر به ارائه تعاریف و مفاهیمی می‌پردازد که در سراسر تحقیق مورد استفاده قرار می‌گیرند. ابتدا تعاریفی از آنالیز عددی[1] و درونیابی[2] ارائه می‌شود. سپس تعاریفی از معادلات دیفرانسیل[3] که به جهت تجزیه و تحلیل مسائل حساب تغییرات[4] به این عرصه وارد شده‌اند، صورت خواهند گرفت و به دنبال آن انواع ماتریس‌ها[5] مطالعه می‌شود. بعد از آن به مسئله حساب تغییرات و حل مثالهایی از این نوع مسئله، پرداخته می‌شود.

فصل دوم به مروری در خصوص تاریخچه و پیشینه‌ای از تحقیقات صورت گرفته اختصاص دارد. همچنین تاریخچه به کارگیری اسپلاین[6] در حل معادلات دیفرانسیل معرفی می‌گردد و در آخر تابع اسپلاین درجه سه غیرچند جمله‌ای[7] شرح داده می‌شود.

در فصل سوم ابتدا به تجزیه و تحلیل تابع اسپلاین درجه پنجم[8] غیرچندجمله‌ای پرداخته می‌شود و فرمول اسپلاین درجه پنجم غیرچندجمله‌ای به دست می‌آید و پس از آن آنالیز همگرایی[9] روش بحث می‌شود و سپس به محاسبه خطای[10] این نوع اسپلاین پرداخته می‌شود.

در نهایت، فصل آخر هم به حل عددی مسئله حساب تغییرات پرداخته می‌شود و همچنین برخی منابع به جهت مطالعه موضوعات مرتبط با تحقیق ارائه می‌شود که می‌تواند کمکی به شروع تحقیقات آینده باشد.

مطالب این فصل با توجه به منابع شماره33،30،21،19،14،13،12،11،10،9،8،7،6،5،3،2،1 ارایه شده است.

2-1- آنالیز عددی

آنالیز عددی الگوریتم حل مسئله در ریاضیات پیوسته (ریاضیاتی که بعد از ریاضیات گسسته است) را مورد مطالعه قرار می‌دهد. آنالیز عددی اساسا به مسائل مربوط به متغیرهای حقیقی و متغیرهای مختلط و نیز جبر خطی عددی به علاوه حل معادلات دیفرانسیل و دیگر مسائلی که از فیزیک و مهندسی مشتق می‌شود، می‌پردازد. تعدادی از مسائل در ریاضیات پیوسته دقیقاّ با یک الگوریتم حل می‌شوند که به روش‌های مستقیم حل مسئله معروف‌اند. برای مثال روش حذف گاوسی برای حل دستگاه معادلات خطی است و نیز روش سیمپلکس در برنامه ریزی خطی مورد استفاده قرار می‌گیرد. ولی روش مستقیم برای حل خیلی از مسائل وجود ندارد و ممکن است از روشهای دیگر مانند روش تکرارشونده استفاده شود. چون این روش می‌تواند در یافتن جواب مسئله موثرتر باشد.

تخمین خطاهای موجود در حل مسائل از مهمترین قسمت‌های آنالیز عددی است. این خطاها در روش‌های تکرارشونده وجود دارد. چون به هر حال جوابهای تقریبی بدست آمده با جواب دقیق مسئله، اختلاف دارد و یا وقتی که از روشهای مستقیم برای حل مسئله استفاده می‌شود خطاهایی ناشی از گرد کردن اعداد بوجود می‌آید. در آنالیز عددی می‌توان مقدار خطا را در خود روش که برای حل مسئله به کار می‌رود، تخمین زد.

الگوریتم‌های موجود در آنالیز عددی برای حل بسیاری از مسائل موجود در علوم پایه و رشته‌های مهندسی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای مثال از این الگوریتم‌ها در طراحی بناهایی مانند پل ها، در طراحی هواپیما، در پیش بینی آب و هوا، تهیه نقشه‌های جوی از زمین، تجزیه و تحلیل ساختار مولکول‌ها، پیدا کردن مخازن نفت، استفاده می‌شود. همچنین اکثر ابر رایانه‌ها به طور مداوم براساس الگوریتم‌های آنالیز عددی برنامه‌ریزی می‌شوند. به طور کلی، آنالیز عددی از نتایج عملی حاصل از اجرای محاسبات برای پیدا کردن روش‌های جدید برای تجزیه و تحلیل مسائل، استفاده می‌کند.

3-1- درونیابی

در آنالیز عددی، درونیابی یک روش ساختن نقاط فرض شده جدید از یک مجموعه مجزا از نقاط داده شده معلوم است. یک مسئله متفاوت که تقریباّ مربوط به

این مطلب را هم بخوانید :

 درونیابی است، تقریبی از یک تابع پیچیده توسط یک تابع ساده است. انواع مختلفی از درونیابی در ریاضیات وجود دارد. برای مثال: درونیابی ثابت تکه‌ای[1]، درونیابی خطی[2]، درونیابی چندجمله‌ای[3]، درونیابی اسپلاین[4]، درونیابی بوسیله فرآیند گاوس.

1-3-1- درونیابی اسپلاین

درونیابی اسپلاین از چندجمله‌ای درجه پایین در هر بازه استفاده می‌کند و قطعه‌های چندجمله‌ای انتخاب می‌کند بطوریکه آنها، با همدیگر به طور یکنواخت متناسب باشند.

4-1- معادله دیفرانسیل