1-5. اهداف تحقیق………………………………………………………………………. 5

1-5-1. هدف اصلی……………………………………………………………………….. 5

1-5-2. اهداف فرعی………………………………………………………………………. 5

1-6. استفاده‌ی کاربردی ازتحقیق………………………………………………………. 6

1-7. فرضیه…………………………………………………………………………………. 6

1-8. سؤال اصلی تحقیق………………………………………………………………… 6

1-8-1. سؤال‌های تحقیق……………………………………………………………….. 6

1-9. تعاریف مفهومی وعملیاتی………………………………………………………… 7

1-9-1. تعریف مفهومی…………………………………………………………………… 7

1-9-2. تعریف عملیاتی…………………………………………………………………… 8

فصل دوم مروری بر ادبیات تحقیق و پیشینه‌ی تحقیق

2-1. مقدمه…………………………………………………………………………………. 9

2-2. تعریف همکاری……………………………………………………………………….. 9

2-3. ایجادطرح همکاری بین کتابخانه‌ای………………………………………………… 10

2-4. روش‌های همکاری………………………………………………………………….. 10

2-4-2. همکاری کتابخانه‌هادردانشگاه وروکلاو………………………………………….. 12

2-5. شرایط لازم برای کسب موفقیت دربرنامه‌های همکاری بین کتابخانه‌ها ……….14

2-6. انواع همکاری‌های بین کتابخانه‌ای…………………………………………………. 15

2-7. اهداف همکاری بین کتابخانه‌ها…………………………………………………….. 19

2-8. همکاری بین کتابخانه‌ای؛غنی کردن کتابخانه‌های کوچک……………………….. 21

2-9. همکاری بین کتابخانه‌هادرمان نه پیشگیری……………………………………….. 22

2-10. امانت بین کتابخانه‌ای………………………………………………………………. 24

2-10-1. ایجادنظام امانت بین کتابخانه‌ای………………………………………………… 26

2-10-2. رهنمودهای ایفلادرخصوص اصول اجرای امانت بین کتابخانه‌ای وخدمات تحویل مدرک درسطح بین‌الملل..27

2-10-3. اصول ورهنمودهای اجرایی………………………………………………………. 28

2-10-3-1. مزایای همکاری بین کتابخانه‌ها………………………………………………. 28

2-10-3-2. مزایای کتابخانه‌های مشترک…………………………………………………. 29

2-10-4. پروتکل امانت بین کتابخانه‌ای: پیشرفت وپروژه‌ها……………………………….29

 

2-11. تأثیرنظام‌های رایانه‌ای برخدمات امانت بین کتابخانه‌ای…………………………. 31

2-12. امانت بین کتابخانه‌ای درایران……………………………………………………….. 32

2-13. امانت بین کتابخانه‌ای درسایرکشورها ………………………………………………33

2-13-1. ایالات متحدۀآمریکا…………………………………………………………………. 33

2-13-1-1. کدامانت برای ایالات متحده،توسط کمیته امانت بین کتابخانه‌ای………….. 34

2-13-1-2. پروژۀامانت بین کتابخانه‌ها وتحویل مدرک درآمریکای شمالی……………… 35

2-13-1-3. مکزیک…………………………………………………………………………….. 35

2-13-1-4. انگلستان…………………………………………………………………………. 35

2-13-1-5. استرالیا…………………………………………………………………………… 36

2-13-1-6. هندوستان……………………………………………………………………….. 36

2-13-1-7. دانمارک………………………………………………………………………….. 37

2-14. اشتراک منابع………………………………………………………………………….. 37

2-14-1.  نکات اساسی درطرح‌های اشتراک منابع……………………………………….. 39

2-14-2. جایگاه اشتراک منابع درتوسعه خدمات کتابداری واطلاع رسانی……………… 40

2-14-3. استفاده کنندگان چندگانه ازمنابع اطلاعاتی…………………………………….. 41

2-14-4. ضرورت ایجاددستگاه‌های اجرایی مناسب………………………………………… 42

2-14-5. اشتراک منابع، فراهم‌آوری مشترک……………………………………………….. 43

2-14- 5-1. تحویل مدرک واشتراک منابع……………………………………………………. 44

2-14-6. محدودیت‌هایی که دراشتراک منابع پیش می‌آید………………………………… 44

2-15. پیشینه‌های تحقیق……………………………………………………………………. 45

2-15-1. مطالعات انجام شده درخارج ازایران……………………………………………….. 45

2-15-1-2. مطالعات انجام شده درداخل ایران…………………………………………….. 50

2-15-1-3. جمع‌بندی پیشینه‌های تحقیق…………………………………………………. 58

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

3-1. مقدمه……………………………………………………………………………………… 61

3-2. روش تحقیق………………………………………………………………………………. 61

3-3. جامعه آماری……………………………………………………………………………….. 62

3-4. حجم نمونه………………………………………………………………………………… 62

این مطلب را هم بخوانید :

3-5. روش نمونه‌گیری………………………………………………………………………….. 62

3-6. ابزارگردآوری اطلاعات (روایی،پایایی)…………………………………………………… 63

3-6-1. ابزارگردآوری اطلاعات…………………………………………………………………… 63

3-6-2. روایی…………………………………………………………………………………. 63

3-6-3. پایایی……………………………………………………………………………………. 63

3-7. روش تجزیه وتحلیل اطلاعات…………………………………………………………….. 64

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها

4-1. مقدمه……………………………………………………………………………………….. 66

4-2. پرسش اساسی شماره 1: ویژگی‌های جمعیت شناختی جامعه موردمطالعه ازچه خصوصیاتی برخورداراست؟..67

4-2-1. تعدادکارمندان وجنسیت آنهادرکتابخانه‌های نهادرهبری…………………………….. 67

4-2-2. نوع دانشگاه ………………………………………………………………………………68

4-2-3. سال تاسیس دانشگاه ………………………………………………………………….69

4-2-4. تعداداعضای کتابخانه‌های نهادرهبری…………………………………………………. 70

4-2-5. رشته تحصیلی مسئولین کتابخانه‌های نهادرهبری…………………………………. 71

4-2-6. سطح تحصیلاتی مسئولین کتابخانه‌های نهادرهبری……………………………….. 72

4-3. پرسش اساسی شماره 2: وضعیت کنونی منابع وشیوه تهیه آن درکتابخانه‌های نهادرهبری ازچه ویژگی‌هایی برخورداراست؟..73

4-3-1. انتخاب منابع کتابخانه به چه صورتی انجام می‌شود؟………………………………. 73

4-3-2. خریدمنابع برای کتابخانه به چه صورتی انجام می‌شود؟……………………………. 74

4-3-3. چندعنوان کتاب درکتابخانه موجوداست؟…………………………………………….. 74

4-3-4. منابع موجوددرکتابخانه به چه نحوی ثبت می‌گردند؟…………………………………75

4-3-5. آیامنابع چاپی والکترونیکی کتابخانه درارتباط بانیازهای آموزشی وپژوهشی دانشکده یادانشگاه می‌باشد؟..75

4-3-6.کدام یک ازمواردزیررابرای استفاده کنندگان کتابخانه مشترک هستید؟……………. 76

4-3-7. چه تعدادازنشریات ادواری راآبونه هستید؟……………………………………………. 77

4-3-8. گرایشات موضوعی کتابخانه رابه ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 7 مشخص نمائید؟…….78

4-4. پرسش اساسی شماره 3: توانایی مالی کتابخانه‌های نهادرهبری درجهت ایجادطرح‌های همکاری تاچه میزان می‌باشد؟..80

4-4-1. آیاکتابخانه دارای بودجه اختصاصی می‌باشد؟……………………………………….. 80

4-4-2. بودجه اختصاص یافته برای تهیه منابع کتابخانه کافی است؟………………………. 81

4-4-3. تاچه اندازه متمایل به همکاری درجهت مرتفع نمودن واختصاص منابع مالی درایجادطرح‌های همکاری بین کتابخانه‌ای درکتابخانه‌های نهادرهبری می‌باشید؟….82

4-4-4. تاچه اندازه طرح‌های همکاری بین کتابخانه‌ای رامی‌شناسید؟………………………83

4-5. پرسش اساسی شماره 4 : نیروهای انسانی کتابخانه‌های نهادرهبری تاچه میزان نسبت به اصول همکاری وپذیرش آن ازآمادگی لازمه بهره‌مند می‌باشند؟………84

4-5-1. به نظرشما امانت بین کتابخانه‌ای تاچه اندازه درتأمین نیازهای اطلاعاتی کاربران مؤثراست؟…84

4-5-2. چنانچه طرح همکاری بین کتابخانه‌های نهادرهبری ایجادشودبرای حمایت همه جانبه جهت اجرایی شدن آن ازآمادگی لازم برخوردار هستید؟…………….85

4-5-3. اگرسازمان نهادرهبری درجهت کمک به بالابردن کیفیت وتوسعه منابع اطلاعاتی به کنسرسیوم‌های اشتراک منابع دانشگاهی بپیوندد، به نظرشمادرجهت اهداف طرح‌های همکاری بین کنابخانه‌ها، طرح مناسبی خواهدبود؟……86

4-5-4. درچارچوب قوانین ومقررات کتابخانه، شرایطی که برای ایجادطرح همکاری بین کتابخانه‌های نهادرهبری درنظرگرفته می‌شود را می‌پذیرید؟………..87

4-6. پرسش اساسی شماره 5 : وضعیت امکانات وتجهیزات موجوددرکتابخانه‌های نهادرهبری تاچه میزان مناسب است؟…..89

4-6-1. چه تعداد دستگاه کامپیوتردرکتابخانه موجوداست؟……………………………………89

4-6-2. آیاازنرم افزارکتابخانه‌ای استفاده می‌کنید؟…………………………………………… 90

4-6-3. برای دسترسی اعضاءبه کتابخانه ومنابع آن ازچه امکاناتی بهره‌برداری می‌کنید؟…90

4-6-4. آیا از وجودمنابع الکترونیکی (E- books) درکتابخانه برخوردارهستید؟………………91

4-6-5. کتابخانه ازکدام امکانات وتجهیزات جانبی ذیل برخورداراست؟…………………….. 92

4-6-6. برای به اشتراک گذاری منابع دربین کنابخانه‌های نهادرهبری،ازکدام نوع مواردفناوری اطلاعاتی بهره‌مند هستید؟….92

4-6-7. تاچه اندازه امکانات وتجهیزات موجود درکتابخانه‌های نهادرهبری را برای پیاده سازی طرح‌های همکاری مناسب ارزیابی می‌کنید؟…..93

4-7. پرسش اساسی شماره 6 : ساختارومقررات سازمانی نهاد رهبری تا چه میزان از ایجادطرح‌های همکاری استقبال و پشتیبانی می‌کند؟……………… 94

4-7-1. برای ایجاد هماهنگی درهمکاری‌های بین کتابخانه‌ای کدامیک ازمواردزیرضروری است؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 5 مشخص نمائید….94

4-7-2. جهت برقراری همکاری مؤثربین کتابخانه‌هاکدامیک از شرایط واقدامات زیربایدتأمین گردد؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 4 مشخص نمائید….95

4-7-3. انجمن‌های حرفه‌ای نقش مهم وتعیین کننده‌ای درتوسعه همکاری بین کتابخانه‌‌ای دارند. بانظریه موافق هستید؟….97

4-8. پرسش اساسی شماره 7: کدام زمینه‌ها درباب همکاری بین کتابخانه‌ها، از ارزش واولویت بیشتری برخورداراست؟…98

4-8-1. کدام یک ازموارد زیردراستفاده مشترک ازمنابع مهم‌تراست؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 5 مشخص نمائید….98

4-8-2. کدام یک ازموارد زیردرمورد فهرست‌نویسی تعاونی ازاهمیت بیشتری برخورداراست؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 4 مشخص نمائید….99

4-8-3. کدام یک ازموارد زیردرموفقیت اشتراک منابع درکتابخانه‌ها ازاهمیت بیشتری برخورداراست؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 4 مشخص نمائید……………….101

4-8-4. همکاری واشتراک منابع رادرخصوص چه نوع منابعی ضروری‌ترومهم‌ترمی‌دانید؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 6 مشخص نمائید..102

4-9. پرسش اساسی شماره 8 : چه راهکارهایی درخصوص ایجاد طرح‌های همکاری درکتابخانه‌های نهادرهبری قابل ارائه هستند؟….103

4-9-1. کدامیک ازراهکارهای ذکرشده درخصوص ایجاد طرح‌های همکاری درکتابخانه‌های نهادرهبری مفید می‌باشد؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 6 مشخص نمائید……….104

4-9-2. باتوجه به ضرورت ایجادطرح‌های همکاری درکتابخانه‌های نهادرهبری،کدام یک ازگزینه‌های زیرراپیشنهاد می‌دهید؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 4 مشخص نمائید…………106

4- 10. سؤال بازتحقیق………………………………………………………………………. 107

4-11. آزمون فرضیه‌های پژوهش……………………………………………………………. 108

4- 11-1. آزمون فرضیه اول……………………………………………………………………. 108

4- 11-2. آزمون فرضیه دوم…………………………………………………………………… 108

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات

5-1. مقدمه……………………………………………………………………………………… 112

5-2. یافته‌های تحقیق………………………………………………………………………….. 112

5-3. بحث ونتیجه‌گیری…………………………………………………………………………. 119

5-5. پیشنهادهای تحقیق……………………………………………………………………… 120

5-5-1. پیشنهادهای اجرایی…………………………………………………………………… 120

5-5-2. پیشنهادهایی برای آینده………………………………………………………………. 120

5-6. محدودیت‌های پژوهش……………………………………………………………………. 121

5-6-1. محدودیت‌های در اختیار محقق………………………………………………………….. 121

5-6-2. محدودیت‌های خارج از اختیار تحقیق…………………………………………………… 121

منابع و مأخذ

فهرست منابع فارسی…………………………………………………………………………….. 124

فهرست منابع انگلیسی…………………………………………………………………………… 128

چکیده:

هدف: آشنایی با راهکارهای ایجاد طرح‌های همکاری (امانت بین کتابخانه‌ای، اشتراک منابع) در کتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌های غرب کشور از نظر، نوع دانشگاه، بودجه، امکانات و تجهیزات و نیروی انسانی می‌باشد. روش شناسی: از نوع کاربردی و روش توصیفی- پیمایشی می‌باشد و فایده‌ای که می‌تواند داشته باشد، باعث توسعه و پیشرفت کتابخانه‌های نهاد می‌شود.جامعه مورد مطالعه کتابخانه‌های نهاد رهبری واقع در استان‌های غرب کشور اعم از کردستان، ایلام، لرستان، کرمانشاه و همدان می‌باشند که در مجموع 27 کتابخانه را شامل شده است. ابزار گردآوری داده‌های این پژوهش، پرسشنامۀ محقق ساخته با 38 سؤال بسته و 1 سؤال باز و با مقیاس 3 تا 7 گزینه‌ای لیکرت بود که پایایی آن از طریق محاسبۀ آلفای کرونباخ معادل 88% برآورد گردید. پاسخ پرسش‌های اساسی تحقیق، از طریق تجزیه و تحلیل داده‌ها بوسیله نرم افزار  spssویرایش 20 بدست آمده است. یافته‌ها: نشان می‌دهد  4/44% پراکندگی کتابخانه‌ها مربوط به دانشگاه‌های دولتی می‌باشد. 9/25% از کتابخانه‌ها، بودجۀ اختصاصی برای تهیه منابع را خیلی کم و کم، ارزیابی نمودند. در رابطه با امکانات و تجهیزات کتابخانه‌ها جهت پیاده سازی طرح همکاری، ‌3/70 درصد‌ نظرات در انتخاب گزینه‌های کم و خیلی کم بوده است. 8/77% از نیروی انسانی کتابخانه‌ها را مردان تشکیل می‌دهند و در حال حاضر هر یک از این کتابخانه‌ها، یک نیروی کاری در اختیار گرفته‌اند. نتیجه‌گیری: کتابخانه‌ها در زمینه‌های مطرح شده، دچار چالش‌های جدی هستند. در فصل پنجم راهکارهایی در رابطه با چالش پیش روی کتابخانه‌ها ارائه شده است.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

گسترش دانش بشری، محدودیت امکانات مالی و فیزیکی کتابخانه­ها و افزایش روزافزون بهای منابع اطلاعاتی، کتابخانه­ها را در زمینه تهیه‌ی منابع اطلاعاتی مورد نیاز کاربران خود با مشکل مواجه ساخته است؛ به گونه­ای که امروزه هیچ کتابخانه­ای نمی­تواند نیازهای اطلاعاتی مراجعان خود را به تنهایی برآورده سازد. و خودکفا بودن کتابخانه­ها، به مفهوم در اختیار داشتن همه‌ی مدارک، نه امکان پذیر و نه مقرون به صرفه است. از این رو سیاست کتابخانه­ها از مالکیت بر منابع، به دسترسی به منابع اطلاعاتی تغییر کرده است. همکاری بین کتابخانه­ای اصطلاحی جامع برای طیف گسترده‌ای از فرآیندهایی است که درجریان آن گروهی از کتابخانه­ها برای بهره­برداری بیشتر از منابع خود در شکل­های گوناگون مانند فهرست نویسی تعاونی، تبادل اطلاعات کتاب‌شناختی، فهرستگان، اشتراک منابع ، امانت بین کتابخانه­ای آی. ال.ال[1] و مانند آن با یکدیگر به همکاری می­پردازند. همکاری بین کتابخانه­ای ممکن است یک منظوره و یا چند منظوره باشد. در همکاری یک منظوره، کتابخانه­های عضو تنها از یک نوع همکاری مانند فهرست نویسی تعاونی و یا امانت بین کتابخانه­ای بهره می­برند. در حالی که در همکاری چند منظوره، این کتابخانه­ها در دو یا چند زمینه با یکدیگر همکاری می­کنند. سابقه همکاری بین کتابخانه­ای در جهان ظاهراً به نخستین کنفرانس کتابداران در 1853 باز می­گردد که در آن پیشنهادی مبنی بر فهرستگان ملی ان، یو، سی[2] مطرح گردید، اما اقدامات اساسی و برنامه­ریزی شده در این زمینه پس از جنگ جهانی دوم آغاز شد. همکاری بین کتابخانه­ای از جنبه­های مختلف قابل تأمل و بررسی است. مهم‌ترین آنها همکاری در سازماندهی منابع و مجموعه‌سازی است (بهمن آبادی، 1389، 1).

به نظر می‌رسد همکاری در بین کتابخانه‌ها در هر نوع و اندازه‌ای که باشد تفاوت ندارد. اگر کتابخانه‌های همکار با هم، هم موضوع باشند یعنی اکثر منابع و اطلاعات موجود در کتابخانه‌ها در یک حوزه‌ی خاص باشد بهتر می‌توانند در طرح‌های همکاری مشارکت داشته باشند و حتی الامکان در به اشتراک گذاری منابع خود نیز راه‌‌هایی در پیش بگیرند. تا ضمن بهره‌مندی از مزایا و امکانات مشارکت در همکاری، به کاربران و استفاده کنندگان خود خدمات بهتر ارائه دهند. در مورد اشتراک منابع، هنگامی که منابع خود را به اشتراک می‌گذارند کاربران هر کتابخانه می‌توانند از منابع و اطلاعات دیگر کتابخانه‌ها نیز استفاده نمایند. از طریق مجموعه‌سازی، خدمات تحویل مدرک، امانت بین کتابخانه‌ای و اشتراک منابع در کتابخانه‌های کوچک، مانند کتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌ها به مجموعه اطلاعات، در رابطه با انتظارات و نیاز جامعه کمک می‌شود. و این پدیده، در بین کتابخانه‌ها سبب می‌شود به شبکه‌ای نمودن آنها نیز در آینده‌ی نزدیک بتوان اندیشید. که از طریق شبکه، اطلاعات و منابع سریع‌تر و قابل دسترس‌تر در اختیار کاربران قرار گیرد. جامعه‌ی استفاده کننده در این کتابخانه‌ها را دانشجویان، اساتید و پژوهشگران تشکیل می‌دهند که با این اقدام کارایی کتابخانه‌ها در جهت تهیه منابع و اطلاعات مورد نیاز آنان به صورت شایسته انجام می‌شود.

2-1- بیان مسئله

همکاری میان کتابخانه­ها عبارت است از: «کار مشترک میان دو یا چند کتابخانه به منظور تهیه و تدارک خدمات بهتر برای مراجعان با استفاده از امکانات و فناوری مناسب» (نشاط، 1382، 7).

همکاری میان کتابخانه­ها ممکن است مربوط به دو کتابخانۀ عمومی در دو شهر کوچک مجاور هم به قصد امانت گرفتن متقابل کتاب برای شهروندان هر دو شهر یا ارتباط و همکاری چند کتابخانه‌ی دانشگاهی