2-2-4- كنفرانس ونیز (1964 ).. 39
2-2-5- بیانیة مكزیكوسیتی (2000 میلادی).. 40
2-2-6- بیانیة استكهلم (1998).. 41
2-2-7- كنگرة آمستردام (1975).. 42
2-3- تجارب بهسازی و بازسازی بافتهای قدیم شهری در كشورهای مختلف جهان 43
2-3-1- تجارب مرمت و بازسازی بافتهای قدیم در فرانسه 43
2-3-2- تجارب مرمت و بازسازی بافتهای قدیم در انگلستان 46
2-3-4- تجارب مرمت و بازسازی بافتهای قدیم در ایتالیا 50
2-3-5- تجارب مرمت و بازسازی بافتهای قدیم در استكهلم 54
2-3-6- تجارب مرمت و بازسازی بافتهای قدیم در چكسلواكی سابق 55
2-4- تجارب كشورهای جهان سوم (آسیا – آفریقا) 57
2-4-1- تجارب كشور مصر؛ شهر قاهره.. 57
2-4-2- تجارب كشور سوریه ؛ شهر دمشق.. 57
2-4-3- تجارب كشور لبنان ؛ شهر بیروت.. 58
2-5- تجربیات بهسازی و نوسازی بافتهای قدیم شهری در ایران 62
عنوان صفحه
فصل سوم : روند تحولات سیاستها و برنامههای بهسازی و نوسازی شهری در ایران 71
3-1- سیاستها و برنامههای بهسازی و نوسازی بافتهای شهری در ایران 72
3-1-1-1- سیاستها و برنامههای دورة پهلوی اول (1320-1300) 73
3-1-1-2- سیاستها و برنامههای دورة پهلوی دوم (1357 – 1320) 74
3-1-1-2-1- برنامه اول عمرانی (1334 -1327).. 74
3-1-1-2-2- برنامه دوم عمرانی (1341-1334).. 75
3-1-1-2-3- برنامه سوم عمرانی (1346-1341).. 75
3-1-1-2-4- برنامة چهارم عمرانی (1351-1347).. 76
3-1-1-2-5- برنامة پنجم عمرانی (1356 -1352).. 76
3-1-2- سیاستها و برنامههای بهسازی و نوسازی بافتهای شهری در دورة پس از انقلاب اسلامی (1357).. 77
3-1-2-1- برنامة اول توسعه اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران
(1366-1362).. 78
3-1-2-2- برنامه دوم توسعه اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران
(77-73).. 79
3-1-2-3- برنامة سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران
(1383-1379).. 83
3-2- طرحهای بهسازی بافت قدیم 84
عنوان صفحه
فصل چهارم : مطالعات طبیعی، اجتماعی ـ فرهنگی و اقتصادی شهر سبزوار با تاكید بر
بافت قدیم آن 88
4-1- موقع جغرافیایی، حدود و وسعت شهرستان سبزوار 90
4-2- موقع سیاسی شهرسبزوار درتقسیمات سیاسی شهرستان سبزوار 90
4-3- خلاصهای بر شرایط طبیعی شهر سبزوار 95
4-3- 1- تقسیم بندی منطقه به بخشهای طبیعی.. 95
4-3-2- زمین شناسی و خصوصیات تكتونیكی منطقه.. 96
4-3-5- آب و هوا و مشخصات آن.. 101
این مطلب را هم بخوانید :
4-3-5-1- شاخصهای اقلیمی منطقه.. 103
4-3-5-1-2- میزان بارندگی.. 104
4-3-5-1-5- موقعیت خورشید.. 105
4-3-5-2- نمودارهای اقلیمی.. 106
4-4- وضعیت اقلیمی سبزوار و آسایش انسان (روش اولگی) 108
4-5- تأثیر اقلیم در ساخت و بافت شهر 109
عنوان صفحه
4-6- میزان جمعیت و پراكندگی آن در شهرستان سبزوار 113
4-6-1- پیش بینی جمعیت شهر سبزوار برای سالهای 1390 و 1395 با استفاده از مدل رشد نهایی.. 114
4-6-2- جمعیت، تراكم و نحوه توزیع آن در شهر سبزوار 115
4-6-3- ساختار سنی و جنسی جمعیت سبزوار.. 119
4-6-4- ویژگی مهاجرت در شهر سبزوار.. 123
4-6-5- وضعیت سواد و آموزش در شهر سبزوار.. 125
4-7- مشخصات جمعیتی بافت قدیم 127
4-7-1- سهم جمعیتی بافت قدیم از جمعیت كل شهر.. 127
4-7-2- چگونگی پراكنش جمعیت در بافت قدیم سبزوار.. 127
4-7-3- ساختار سنی و جنسی جمعیت بافت قدیم سبزوار.. 128
4-7-4- وضعیت مهاجرت در بافت قدیم.. 131
4-7-5- تحولات جمعیتی بافت قدیم.. 132
4-7-6- توزیع و تراكم جمعیت در بافت قدیم.. 133
4-7-7- تراكم خالص و ناخالص شهری در بافت قدیم.. 135
4-7-8- وضعیت سواد و آموزش در بافت قدیم.. 138
4-7-8-1- بررسی درصد باسوادی در محلات بافت قدیم.. 139
4-9- ساختار اقتصادی و كاركردهای شهر سبزوار.. 142
4-9-1- تعیین پایه اقتصادی شهر سبزوار.. 142
4-10- ویژگیهای اقتصادی جمعیت بافت قدیم 145
عنوان صفحه
4-10-1- وضعیت اشتغال در سطح محلههای بافت.. 145
4-10-2- جمعیت فعال و غیر فعال بافت قدیم.. 147
فصل پنجم : خلاصهای بر جغرافیای شهری و شهرشناسی سبزوار 149
5-3- موقع سبزوار در سلسله مراتب شهری خراسان و كشور 154
5-4- روند رشد فیزیكی شهر سبزوار 155
5-4-1- توسعه فیزیكی و تغییرات ساخت كالبدی در دورة اول (1345 – 1300).. 156
5-4-2- توسعه فیزیكی و تغییرات ساخت كالبدی شهر در دورة دوم (1365 – 1345).. 158
5-4-3- توسعه فیزیكی و تغییرات ساخت كالبدی شهر در دورة سوم (1375 – 1365).. 159
5-5- اثرات توسعه فیزیكی بر بافت قدیم شهر سبزوار 162
فصل ششم : مشخصات، ویژگیها، محدودیتها و امكانات فیزیكی كالبدی بافت قدیم سبزوار 168
6-1- مشخصات جغرافیایی بافت قدیم سبزوار 170
6-2- بررسی بافت قدیم، ویژگیها و مشخصات آن 175
6-2-1- تراكم و دانه بندی بافت قدیم.. 181
6-2-2- جمع بندی ویژگیهای بافت قدیمی شهر سبزوار.. 182
6-3- آثار و بناهای باارزش تاریخی در بافت قدیم سبزوار 186
عنوان صفحه
6-4- كاربریهای موجود در بافت قدیم سبزوار 193
6-5-1- راههای درون منطقهای.. 201
6-5-2- راههای درون شهری.. 201
6-5-3- بررسی وضعیت خیابانهای محصور كنندة بافت قدیم به لحاظ ساختار ارتباطی و شریانی آن.. 204
6-5-4- طبقه بندی معابر بافت قدیم از نظر سلسله مراتبی بر حسب نقش و عملكرد.. 205
6-5-5- گذرهای قدیمی بافت قدیم سبزوار.. 206
6-6- مسائل و مشكلات فیزیكی ـ كالبدی بافت قدیم سبزوار 210
6-6-1-مشكلات مربوط به شبكة معابر بافت.. 210
6-6-2-كمبود عناصر خدماتی، تأسیساتی و تسهیلات شهری و زیر بنایی 212
6-6-3- فرسودگی و فشرده بودن بناهای موجود در بافت قدیمی 215
6-6-3-1- خصوصیات كالبدی مساكن بافت قدیم سبزوار.. 217
6-6-3-1-3- نوع مصالح ساختمانی.. 218
6-6-3-1-5- نحوة تصرف مسكن.. 219
6-6-3-1-6- مساحت زیر بنا و تعداد اتاقهای واحدهای مسكونی موجود در بافت قدیم.. 220
6-6-4- تعارض بخشهای بافت قدیم با ساختار كلی شهر.. 220
6-6-5- تراكم و تمركز فعالیتها.. 220
6-6-6- كاهش ارزشهای محلهای و سكونتی.. 221
عنوان صفحه
6-6-7- انحطاط كیفیت فرهنگی و بصری.. 221
6-7- امكانات فیزیكی ـ كالبدی بافت قدیم سبزوار 222
6-7-1- فرسودگی و وجود سطوح مخروبه در بافت.. 222
6-7-2- امكانات شبكة حمل و نقل.. 222
6-7-3- امكانات، تاسیسات و تجهیزات زیرساختی.. 223
6-8- اهداف بهسازی بافت قدیم ناشی از مسائل، مشكلات و پتانسیلهای موجود 223
فصل هفتم : آزمون فرضیات و نتایج 229
1-3-5-بافت قدیم، عامل تبادل فرهنگ.. 252
2-3-5-طراحی شهری : تجلی و تبلور فرهنگی.. 253
فصل هشتم : ارائه راهكارها و پیشنهادات 258
ارائه راهكارها و پیشنهادات 259
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول (4-1 ) بخش ها، مراكز و دهستانهای شهرستان سبزوار 91
جدول (4-2) : جمعیت و مشخصات آن در شهرستان سبزوار (85-1345) 113
جدول ( 4-3 ) تحولات تراكم نسبی جمعیت شهرستان سبزوار طی دهة 1385-1375 114
جدول ( 4-4 ) مشخصات نواحی شهری سبزوار بر حسب تقسیمات شش گانه سال 1373 116
جدول ( 4-5) درصد گروههای سنی عمده نسبت به كل جمعیت شهر سبزوار در سالهای
35 تا 85 119
جدول ( 4-6 ) توزیع و تركیب سنی و جنسی جمعیت سبزوار به تفكیك مرد و زن در سال 1385 121
جدول (4-7) نسبت جنسی جمعیت شهر سبزوار طی سالهای35 تا 85 122
جدول (4-8 ) حجم و جمعیت غیربومی در شهر سبزوار 123
جدول ( 4-9) جمعیت 6 ساله و بیشتر بر حسب جنس، سن، وضع سكونت به تفكیك استان و شهرستان در سال 1385 126
جدول ( 4-10 ) درصد گروههای سنی عمده در بافت قدیم شهر سبزوار در سالهای 65 و 75 129
جدول (4-11 ) مقایسه نسبت جنسی در بافت قدیم در مقایسه با كل شهر در سالهای
65 و 75 130
جدول ( 4-12 ) منشأ استانی مهاجران وارد شده به بافت قدیم سبزوار در سال 1382 131
جدول ( 4-13 ) توزیع فضایی جمعیت در بافت قدیم در سالهای 65 و 75 و 85 134
جدول (4-14) مقایسه درصد باسوادی شهر سبزوار و بافت قدیم سال 65 و 75 و 85. 138
عنوان صفحه
جدول (4-15) درصد باسوادی در قطعات (محلات) بافت قدیم سبزوار در سالهای 65 و 75. 139
جدول (4-16 ) تعداد و درصد شاغلین در زیربخشهای خدمات و بازرگانی سبزوار در
سال 1375 144
جدول (4-17) تعداد و درصد شاغلین در بخشهای صنعت و معدن و ساختمان سبزوار
در سال 1375 145
جدول (4-18) مقایسه وضعیت اشتغال در بافت قدیم سبزوار به تفكیك قطعات در
سالهای 65 و 75 146
جدول (4-19) مقایسه جمعیت فعال و نسبت فعالیت در بافت قدیم و شهر سبزوار در
سالهای 65 و 75 148
جدول (6-1) توزیع كاربریها در بافت قدیم سبزوار 198
جدول (6-3) نتایج حاصل از نمونهگیریهای پرسشنامة ج در خصوص مشكلات زیست محیطی بافت قدیم سبزوار 214
جدول ( 6-4 ) طبقه بندی بناهای مسكونی موجود در بافت قدیم سبزوار بر اساس كیفیت 217
جدول ( 6-5) تعداد طبقات واحدهای مسكونی بافت قدیم سبزوار 219
جدول(6-6) محدودیتها و امكانات فیزیكی ـ كالبدی بافت قدیم سبزوار 227
عنوان صفحه
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار (4-1) منحنی آمبروترمیك شهرستان سبزوار (2003-1954) 107
نمودار (4-2) بیوكلیماتیك اولگی شهر سبزوار- دوره زمانی (2003-1954) 109
نمودار (4-3) هرم سنی جمعیت شهر سبزوار -1385 120
نمودار (6-1) توزیع كاربریها در بافت قدیم سبزوار 199
نمودار (6-2) : مشكلات ناشی از ضعف دسترسیها در بافت قدیم سبزوار 211
نمودار (6-3) : مشكلات زیست محیطی بافت قدیم سبزوار 215
نمودار (7-1) وضعیت دستیابی به شبكه معابر بافت قدیم در مقایسه با بافت جدید 230
نمودار (7-2) وضعیت دسترسی به شبكه ارتباطی بافت قدیم در مقایسه با بافت جدید 231
نمودار (7-3) پیشنهادات ساكنین بافت قدیم جهت بهبود وضعیت دسترسی به خارج از بافت 232
نمودار (7-4) میزان علاقمندی ساكنین بافت جهت سكونت در بافت قدیم با توجه به سئوالات پرسشنامه (الف) 234
نمودار (7-5) مشكلات و محدودیتهای مربوط به عناصر خدماتی در داخل بافت قدیم 237
نمودار (7-6) پیشنهادات ساكنین بافت قدیم جهت بهره مندی بهتر از عناصر خدماتی موجود 239
نمودار (7-7) میزان علاقمندی ساكنین بافت جهت سكونت در بافت قدیم با توجه به سئوالات پرسشنامه (ب) 240
نمودار (7-8) مشكلات ناشی از كیفیت و نوع معماری واحدهای مسكونی موجود در
بافت قدیم 242
نمودار (7-9) مهمترین دلایل نوسازی سكونت گاه قدیمی موجود در بافت قدیم از دیدگاه
ساكنین بافت 244
عنوان صفحه
نمودار (7-10) : مشكلات ناشی از فشردگی مساكن موجود در بافت قدیم 246
نمودار (7-11) میزان علاقمندی ساكنین بافت جهت سكونت در بافت قدیم با توجه به سئوالات پرسشنامه (ج) 247
نمودار (7-12) پیشنهادات ساكنین بافت جهت حفظ و احیای بافت قدیم سبزوار 257
فهرست نقشهها
عنوان صفحه
نقشة (4-1) تقسیمات سیاسی استان خراسان رضوی به تفكیك شهرستان، بخش و دهستان………………………………… 92
نقشة (4-2) بخشها، مراكز و دهستانهای شهرستان سبزوار 93
نقشة (4-3) سازمان فضایی شهرستان سبزوار……… 94
نقشة (4-4) منطقهبندی كالبدی شهر سبزوار…….. 118
نقشة (4-5) تراكم خالص مسكونی در بافت قدیم سبزوار به تفكیك قطعات(1375)…………………………….. 136
نقشة (4-6) تراكم ناخالص شهری در بافت قدیم سبزوار به تفكیك قطعات(1375)…………………………….. 137
نقشة (5-1) مراحل توسعه فیزیكی شهر سبزوار…… 161
نقشة (6-1) موقعیت بافت قدیم شهر سبزوار…….. 172
نقشة( 6-2) قطعه بندی بافت قدیم سبزوار(براساس محلات) 173
تصویر(6-1) عكس هوایی بافت قدیم سبزوار سال 1358 174
نقشة (6-3) محلهبندی بافت قدیم سبزوار………. 185
نقشة (6-4) موقعیت عناصر و فضاهای تاریخی در بافت قدیم سبزوار 192
نقشة (6-5) كاربریهای موجود در بافت قدیم سبزوار 200
نقشة (6-6) محورهای ارتباطی شهر سبزوار با شهرستانهای اطراف 203
نقشة (6-7) سلسله مراتب راههای ارتباطی در بافت قدیم سبزوار 209
پیشگفتار
ایران با تاریخ بلند شهر نشینی دارای كهن شهرها و سكونتگاههای باستانی متعدد و متنوع در زیست بومهای گوناگون سرزمینی است. چشم اندازی گذرا بر سیمای شهرنشینی ایران بافتهای قدیمی پرارزشی را به نمایش میگذارد كه میراثهای فرهنگی این جامعه كهن در آنها نهفته است اما در چند دهه اخیر بافتهای مزبور تحرك و نشاط گذشته خود را از دست داده و در آستانه ویرانی و تخریب قرار گرفته و محیطی نامناسب و بسیار كم رونق را برای زندگی ساكنین خود به وجود آورده است ولی با وجود همة این مسائل در ارزش وجودی آنها جای هیچ گونه شك و تردیدی نیست و تصور ما بر این است كه پژوهش و مطالعات بنیادی و شناخت جغرافیایی از این بافتهای شهری نخستین گامی است كه برای هر گونه حركت عمرانی با هدف بهسازی و باز زندهسازی آنها ضرورت كامل دارد.
بطور كلی بافتهای قدیم به عنوان بخشهای مهمی از شهرها كه نشان دهندة گذشته و هویت آنها بوده در بیشتر كشورهای دنیا مورد توجه ویژه قرار دارند. در كشور ما نیز كه سابقة شهرنشینی كهن و دیرینهای دارد و به عنوان هسته اولیه شهر و قسمتی كه نحوه اندیشیدن و نگرش نیاكان ما را در جنبههای مختلف زندگی نشان میدهد مورد توجه معماران و برنامهریزان شهری قرار داشته و عموماً از زاویه و دید فرهنگ، هنر و زیبایی شناسی آن را بررسی میكنند و با هدف اصلاح كالبدی و سامان دهی آنها برنامهها و راهكارهایی را ارائه میكنند. بافت قدیم سبزوار نیز به مانند بافت قدیمی سایر شهرها با توجه به دارا بودن ارزشهای تاریخی و فرهنگی و داشتن مشكلاتی نظیر افول كیفیت كالبدی، وضعیت وخیم زیست محیطی، دشواری دسترسی و مشكلات ترافیكی، كمبود عناصر خدماتی و انحطاط كیفیت فرهنگی و بصری نیازمند ارائه برنامهها و راهكارهایی جهت ساماندهی و احیاء میباشد. بدین ترتیب تحقیق حاضر در هشت فصل به شرح زیر تدوین یافته است.
فصل اول شامل طرح تحقیق میباشد. در این فصل با طرح مسأله، ضرورت و اهمیت آن و با توجه به اهداف آن فرضیات تحقیق مشخص گردیده است و با توجه به محدوده مورد مطالعه جامعه آماری و حجم نمونه، روش تحقیق و چگونگی تجزیه و تحلیل اطلاعات مشخص شده است.
در فصل دوم چهارچوب نظریه تحقیق اعم از نظریهها و راهبردهای ارائه شده در رابطه با بهسازی بافت قدیم تبیین گردیده است بررسی دیدگاههای نظری در این رابطه و آشنایی با چگونگی برخورد با بافتهای قدیمی در كشورهای مختلف جهت استفاده در تجزیه و تحلیل و ارائه راهكارهای پیشنهادی میباشد.
در فصل سوم به بررسی سیاستها و قوانین مداخله در بافت قدیم و بهسازی و نوسازی آن در شهرهای ایران در مقاطع زمانی مختلف پرداخته شده است.
در فصل چهارم به بررسی ویژگیهای طبیعی، جمعیتی و اقتصادی سبزوار با تأكید بر بافت قدیم پرداخته شده است.
در فصل پنجم به بررسی جغرافیایی شهری و شهرشناسی سبزوار و روند توسعة فیزیكی شهر از آغاز تا اوایل قرن حاضر پرداخته شده است زیرا بهسازی بافت قدیم باید با توجه به پیشینه تاریخی و سیر و روند شكل گیری و تحول بافت شهر در ادوار مختلف تاریخی صورت بگیرد.
در فصل ششم به شناخت دقیق بافت قدیم سبزوار، ویژگیها، مشخصات شبكه معابر، نحوه توزیع كاربریها در بافت قدیم، خصوصیات كالبدی مساكن ، محدودیتها و امكانات فیزیكی ـ كالبدی بافت قدیم و اهداف برنامههای بهسازی بافت پرداخته شده است
و سرانجام در فصل هفتم با استفاده از نتایج پرسشنامهها به بررسی آزمون فرضیات و نتایج پرداخته شده است.
و سرانجام در فصل هشتم به ارائه راهكارها و پیشنهادات پرداخته شده است.
فصل اول :
[سه شنبه 1399-07-01] [ 02:44:00 ق.ظ ]
|