چندگانه) و تحلیل مسیر صورت گرفته است .

نتایج تحقیق نشان داد که بین متغیرهای مستقل (میزان رضایت از خود ، درونی شدن ارزشها، هماهنگی ارزشهای گروهی و تایید دیگران ) با متغیر وابسته هویت اجتماعی و سه بعد آن (ملی ، دینی، خانوادگی) رابطه معنا دار مثبت وجود داشت . یعنی با افزایش متغیرهای مستقل متغیر وابسته هم افزایش می یابد .  و بین متغیر پایگاه اقتصادی- اجتماعی با هویت اجتماعی رابطه معناداری وجود نداشت . ولی با بعد ملی رابطه معنا دار و معکوس و با بعد خانوادگی رابطه معنادار و مثبت وجود داشت . یعنی هر چه پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین بالاتر باشد ، هویت ملی آنان ضعیف تر و هویت خانوادگی آنها ، قوی تر می شود . بین متغیر جنس با هویت اجتماعی رابطه معنادار وجود نداشت ولی با بعد دینی رابطه معنا دار وجود داشت . بدین معنا که : دختران هویت دینی قوی تری نسبت به پسران داشتند  .

کلید واژه ها : جنس ، پایگاه اقتصادی – اجتماعی ، درونی شدن ارزشها ، هماهنگی ارزشهای گروهی ، تایید دیگران ، رضایت از خود ، هویت اجتماعی ، هویت دینی ، هویت خانوادگی ، هویت ملی

1ـ1 مقدمه

آنچه موجب شد تا پژوهش فعلی با این عنوان در خصوص دانش آموزان متوسطه انجام شود، به دلیل اشتغال به تدریس (نگارنده) در مقطع متوسطه شهرستان نیشابور است که مدام شاهد نگرانی های همكاران فرهنگی و همچنین مراجعات مكرر اولیا و اظهار نگرانی از وضعیت تحصیلی و اخلاقی فرزندانشان ، بودم و با توجه با اینكه همگی دبیران و اولیا به اتفاق معتقد بودند  كه نسل فعلی با نسلهای قبلی بسیار متفاوت می باشد و یك شكاف نسلی عمیق احساس می كردند  و از طرفی مشاهده برخی از رفتارها و حركات و گرایشات در كلاس های درس ، مرا بر آن داشت تا در زمینه هویت اجتماعی آنان و مسائل تأثیر گذار بر آن به صورت جدی به مطالعه بپردازم و بدین صورت  زمینه تحقیق حاضر  فراهم شد.

در این فصل مسأله تحقیق مطرح و اهمیت و ضرورت آن بیان می شود و سپس اهداف تحقیق، محدوده زمانی و مكانی و پیشینه تحقیق عنوان می شود، و در نهایت به موانع و تنگناهای تحقیق پرداخته می شود.

1ـ2 عنوان تحقیق:

بررسی عوامل موثر بر شكل گیری هویت اجتماعی دانش آموزان متوسطه شهر نیشابور در سال تحصیلی

86 ـ 85

1ـ3 بیان مسأله

در طی مطالعات مقدماتی و مصاحبه های اكتشافی با مسئولین آموزش و پرورش، اولیا ، مربیان، دبیران و دانش آموزان، نتایج بدست آمده نشان داد که ، برخی از دانش آموزان ارتباط چندانی با خانواده هایشان نداشتند ، نسبت به انجام فرایض دینی توجه جدی از خودشان نشان نمی دادند و برخی به آئین مسیحیت گرایش داشتند ، به آداب و رسوم ملی اهمیت نمی دادند و حتی زندگی در كشورهای دیگر را ترجیح می دادند  كه اینها خود نشان از ضعف هویت خانوادگی، دینی و ملی آنان بود . انجام برخی از حركات و نوع آرایشها در هر دو جنس مسئله هویت جنسی آنان را هم خدشه دار نموده است. عدم رضایت از خود، خانواده‌، كشور، دین و … باعث سست شدن هویت اجتماعی برخی از دانش آموزان شده است که نتایج این ضعف هویتی عبارتند از: بی انگیزگی نسبت به مسائل آموزشی، گستردگی ناهنجاری های اخلاقی، بی نظمی و بی انضباطی، نگرانی ، نا امیدی و…. حال برای محقق این سئوالات و یافتن جوابی برای اینها مطرح است :

1ـ چه عواملی بر شكل گیری هویت اجتماعی دانش آموزان مؤثر است؟

2ـ آیا میزان رضایت از خود بر هویت اجتماعی دانش آموزان تأثیر دارد؟

3ـ آیا پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی والدین  بر هویت اجتماعی دانش آموزان مؤثر است؟

4ـ آیا جنس دانش آموزان با هویت اجتماعی آنان رابطه دارد؟

5ـ آیا میزان درونی شدن ارزشها در دانش آموزان با هویت اجتماعی آنان  مرتبط است؟

6ـ آیا هماهنگی ارزش های گروهی بر هویت اجتماعی دانش آموزان تأثیر می گذارد؟

7ـ آیا مورد تأیید دیگران بودن با هویت اجتماعی دانش آموزان  ارتباطی دارد؟

1ـ4 اهمیت و ضرورت تحقیق

از آن جا كه بحران هویت از سالهای نوجوانی آغاز می شود و بخش عظیمی از دانش آموزان دبیرستانی، در این سنین قرار گرفته اند و با توجه به نگرانی هایی كه در زمینه علایق و گرایشات و رفتار های دانش آموزان مشاهده می شود و از آن جا كه بخش مهمی از وجود دانش آموزان را هویت آنان تشكیل می دهد و زندگی فردی و اجتماعی آنها نیز متأثر از این مسئله است ، آنان در جستجوی هویت می باشند و موقعیت مبهم دانش آموزان دبیرستانی،در فرهنگ و جامعه معاصر، این نتیجه را برای آنها در بر دارد كه فرصتی را به منظور آزمودن شیوه های مختلف زندگی به آنها می دهد، تا آنها تصمیم بگیرند كه چه الگو های رفتاری، ارزشی و نگرشی بهتر می تواند نیاز های آنها را تأمین نماید. در برخورد با دانش آموزان در كلاس های درسی یا مشاوره های فردی با دانش آموزان ، دریافتم که گرایش به آئین مسیحیت و زندگی در كشورهای دیگر را صرفاً به خاطر احساس آزادی بیشتر برای رفع نیاز هایشان ابراز می كنند. همچنین مصرف مشروبات الكلی، قلیان و سیگار، ارتباطات جنسی و … را صرفاً در راستای رفع نیاز هایشان ارزیابی می کردند و این مسئله هویت دینی، ملی و خانوادگی آنان را خدشه دار نموده است و بخش عظیمی از جمعیت انسانی كه باید در جهت آبادانی و حفظ آرمانها و ارزشهای كشور، آموزشهای لازم را ببینند  و در آینده به خدمت گرفته شوند، به نحو احسن و شایسته مورد استفاده قرار نمی گیرند.

در جهان امروز ((وضعیت و جایگاه هر کشوری با توجه به ساختار ، روند ، ماهیت و عملکرد دو عامل زیر مشخص می شود : 1- ماهیت ساختاری و عملکرد ارکان و عناصر اصلی و تشکیل دهنده ی نظام اجتماعی آن کشور 2- شرایط و موقیت منطقه و جهان در ارتباط با آن کشور . در ارتباط با عامل اول باید گفت که عناصر و ارکان اصلی جامعه ی ما به خاطر ناهمگونی ساختاری آنها ، زمینه های نامطلوبی را برای تحول ، توسعه و تکامل اجتماعی فراهم کرده است . این واقعیت  زمینه ی  مناسب را برای شکل گیری روابط اجتماعی عادلانه ، تقسیم کار اجتماعی عادلانه ، توزیع امکانات و امتیازات اجتماعی بر پایه ضوابط و قوانین مدون و انسانی فراهم ننموده است )) ( سیف اللهی ، 1381 : 167) بنابراین زمینه برای ظهور و بروز بحران های گوناگون در جامعه فراهم می باشد .

لذا ضرورت بررسی عوامل مؤثر بر شكل گیری هویت اجتماعی دانش آموزان به شدت احساس می شود كه در این تحقیق به آن پرداخته می شود.

5ـ1 اهداف تحقیق

اهداف تحقیق حاضر عبارتند از:

ـ شناسایی  عوامل موثر بر شكل گیری هویت اجتماعی دانش آموزان متوسطه شهر نیشابور

ـ بررسی میزان همبستگی عوامل موثر بر شکل گیری هویت اجتماعی از ابعاد : ملی ، دینی و خانوادگی

– یافتن و ارائه  راه حل برای بهبود هویت اجتماعی دانش آموزان متوسطه شهر نیشابور

6ـ1 محدوده زمانی و مكانی تحقیق

تحقیق حاضر در محدوده مكانی شهر نیشابور انجام شده است و از نظر زمانی ،  سال تحصیلی 86 ـ 85  را مد نظر دارد .

7ـ1 مروری بر مطالعات پیشین

در این قسمت مروری داریم بر تحقیقاتی كه در زمینه هویت اجتماعی در داخل و خارج ایران صورت گرفته اند.

1ـ7ـ1 تحقیقات انجام شده داخلی

ـ عبدالرسول كریمی در سال 1375 در تحقیقی با عنوان «بررسی رابطه بین عزت نفس و هویت یابی در نوجوانان 18ـ15 ساله در شهر تهران» با استفاده از روش پیمایشی، از بین كلیه دانش آموزان مقطع متوسطه شهر تهران كه در سال تحصیلی 75ـ74 به تحصیل اشتغال داشتند، از طریق نمونه گیری خوشه ای 200 نفر از دانش آموزان دختر و پسر از نواحی 18،7،4،2 را به طور تصادفی انتخاب نمود.

ابزار تحقیق دو فرم پرسشنامه هویت شخصی و پرسشنامه عزت نفس كوپر اسمیت بود كه به آزمودنی ها داده شد تا با توجه به شرایط خود، آزمون ها را تكمیل نمایند. نتایج نشان داد كه میان توزیع آزمودنی های دختر و پسر از نظر اهمیت هویت جنسی با توجه به عزت نفس شان تفاوت وجوددارد.

میان توزیع آزمودنی های دختر و پسر از نظر توجه و عمل به ارزش های اخلاقی تفاوت وجود نداشت. دانش آموزان دختر و پسر با عزت نفس بالا و پایین از نظر هویت مذهبی تفاوت نداشتند و بین توزیع آزمودنی های دختر و پسر از نظر ایجاد ارتباط با همسالان و طرز دید نسبت به خود و عزت نفس آنها تفاوت وجود داشت .

ـ پور جبلی در تحقیقی تحت عنوان « بررسی عوامل موثر بر شكل گیری هویت اجتماعی و فرهنگی نوجوانان ارومیه» در سال 1379 با استفاده از روش پیمایش و با انتخاب یك نمونه 383 نفری از نوجوانان شهر ارومیه كه در گروه سنی 18ـ 12 ساله قرار داشتند، با رویكرد تئوری پیتر بورك به بررسی 4 عامل خانواده، مدرسه، گروه دوستان و رسانه های تصویری به بررسی هویت اجتماعی و فرهنگی نوجونان پرداخت. وی در تحقیق خود به این نتیجه رسید كه بین عوامل خانواده، مدرسه، دوستان و رسانه های تصویری با شكل گیری هویت اجتماعی و فرهنگی نوجوانان رابطه مثبت و معنا دار وجود دارد.

ـ فاطمه رئیسی در سال 1376 در تحقیقی با عنوان «بررسی تأثیر مشاوره گروهی بر كاهش بحران هویت نوجوانان دختر مقطع متوسطه شهر اصفهان» با استفاده از

این مطلب را هم بخوانید :

 روش نیمه آزمایشی و استفاده از طرح گروه كنترل نا برابر به این موضوع می پردازد. وی با روش خوشه ای چند مرحله ای از بین نواحی آموزش و پرورش اصفهان، نواحی 3و4 را انتخاب و سپس از بین مدارس این دو ناحیه، دو مدرسه را به صورت تصادفی انتخاب می كند. نمونه آماری این تحقیق را 40 نفر از دانش آموزان دختر تشكیل می دهند و سپس از اعضای داوطلب جهت شركت در مشاوره گروهی ثبت نام به عمل می آورد و سپس دانش آموزان به صورت تصادفی به دو گروه گواه و آزمایش تقسیم می شوند . ابزار جمع آوری اطلاعات در این پژوهش تست های هویت شخصی است . نتایج تحقیق نشان می دهد كه مشاوره گروهی در كاهش بحران هویت نوجوانان دختر شهر اصفهان مؤثر بوده است.

ـ محمد باقر آخوندی در سال 1377 در مطالعه ای با عنوان «بررسی هویت ملی و مذهبی جوانان مشهدی و تأثیر روابط اجتماعی بر آن» با استفاده از روش تحقیق پیمایش و تكنیك جمع آوری اطلاعات از طریق مصاحبه های عمیق و پرسشنامه از بین جوانان 24ـ 18 ساله ساكن مشهد، این تحقیق را انجام داده است . وی با انتخاب یك نمونه 464 نفری از سطح مناطق ده گانه شهر، به نتایج زیر دست یافت:

الف) 52 درصد كل پاسخ گویان بیش از 60 درصد با تیپ ایده ال هویت ملی هماهنگی دارند. همچنین پایبندی نظری به مذهب و ملیت بیش از پایبندی عملی به آن هاست.

ب) پس از انجام تحلیل  رگرسیون و تحلیل مسیر داده ها، روشن شد كه حركت جوانان و اعضای خانواده هایشان در مراسم ملی مذهبی، گفتگو پیرامون مذهب و تأیید مستمر آن در خانواده، اهمیت دادن به