فصل اول: کلیات پژوهش

1ـ1ـ مقدمه…………………………………………………………………………………………. 2

1ـ2ـ طرح مسئله…………………………………………………………………………………… 3

1ـ3ـ پرسش‌های اساسی تحقیق…………………………………………………………………….. 4

1ـ4ـ اهمیت و ضرورت تحقیق……………………………………………………………………. 4

1ـ5ـ پیشینه‌ی تحقیق……………………………………………………………………………….. 5

1ـ 6ـ اهداف تحقیق………………………………………………………………………………… 5

1ـ7ـ فرضیه‌های تحقیق……………………………………………………………………………. 5

1ـ 8 ـ روش تحقیق………………………………………………………………………………… 6

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

2ـ1ـ اعتدال در فرهنگ و لغت……………………………………………………………………. 7

2ـ2ـ معنای لغوی میانه‌روی………………………………………………………………………. 8

2ـ3ـ معنای اصطلاحی اعتدال…………………………………………………………………….. 9

2ـ4ـ واژگان مربوط به اعتدال…………………………………………………………………….. 9

2ـ5ـ فواید اعتدال………………………………………………………………………………….. 9

2ـ 6ـ مفهوم حقیقی اعتدال در فرهنگ قرآنی……………………………………………………… 10

2ـ7ـ عوامل خروج از اعتدال……………………………………………………………………… 11

2ـ 8 ـ افراط‌وتفریط دو طرف اعتدال……………………………………………………………… 11

2ـ9ـ ریشه‌ی افراط‌وتفریط…………………………………………………………………………. 12

2ـ10ـ اعتدال از دیدگاه حکما و دانشمندان………………………………………………………… 13

فصل سوم: زندگی‌نامه سعدی و مجد خوافی

3ـ1ـ زندگی سعدی…………………………………………………………………………………. 16

3ـ2ـ تحصیلات سعدی…………………………………………………………………………….. 17

3ـ3ـ ویژگی‌های اخلاقی سعدی……………………………………………………………………. 17

3ـ4ـ آثار سعدی……………………………………………………………………………………. 19

3ـ4ـ1ـ گلستان……………………………………………………………………………………… 20

3ـ5ـ ویژگی گلستان……………………………………………………………………………….. 21

3ـ6ـ مجد خوافی…………………………………………………………………………………… 23

3ـ7ـ مؤلفات مجد خوافی…………………………………………………………………………… 24

3ـ7ـ1ـ روضه‌ی خلد………………………………………………………………………………. 24

3ـ7ـ2ـ کنزالحکمه…………………………………………………………………………………. 26

3ـ 8 ـ برخی از ویژگی‌های سبکی روضه‌ی خلد…………………………………………………. 26

3ـ9ـ مذهب………………………………………………………………………………………… 27

3ـ10ـ ابواب روضه‌ی خلد………………………………………………………………………… 28

فصل چهارم: اعتدال و میانه‌روی در گلستان سعدی و روضه‌ی خُلد مجد خوافی

4ـ1ـ اعتدال در سبک گلستان……………………………………………………………………… 30

4ـ2ـ تأثیر آیات قرآن و احادیث در اشعار سعدی و مجد خوافی…………………………………… 33

4ـ3ـ اعتدال در طنز گلستان……………………………………………………………………….. 34

4ـ4ـ اعتدال و میانه‌روی در خوراک……………………………………………………………… 34

4ـ4ـ1ـ اعتدال و میانه‌روی در گفتار………………………………………………………………. 39

4ـ4ـ2ـ اعتدال در مهر و قهر……………………………………………………………………… 42

4ـ4ـ3ـ اعتدال در دوستی و دشمنی……………………………………………………………….. 43

4ـ4ـ4ـ اعتدال در انفاق……………………………………………………………………………. 44

4ـ4ـ5ـ اعتدال در دخل و خرج……………………………………………………………………. 45

4ـ4ـ6ـ اعتدال در شتاب و درنگ…………………………………………………………………. 46

4ـ4ـ7ـ اعتدال در معاشرت و برخورد……………………………………………………………. 47

4ـ4ـ 8 ـ عدالت در گلستان و روضه خلد…………………………………………………………. 48

4ـ4ـ9ـ در بیان کبر و حسد………………………………………………………………………… 58

4ـ4ـ10ـ در بیان بخل و لئیمی…………………………………………………………………….. 59

فصل پنجم: نتیجه‌گیری

نتیجه‌گیری…………………………………………………………………………………………. 64

این مطلب را هم بخوانید :

فهرست منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………. 68

چکیده

اعتدال و میانه‌روی یکی از اصول بنیادی در تفکر و فرهنگ اسلامی به شمار می‌آید. در آموزه‌های قرآنی امری پسندیده شمرده شده است؛ و در آثار شاعران و نویسندگان انعکاس یافته است. سعدی و مجد خوافی ازجمله کسانی هستند که به مشی اعتدالی توجه خاص نشان داده‌اند. مفهوم اعتدال به نحو بارزی در آثار سعدی و مجد خوافی نمایان است در سبک نوشتار به لحاظ استفاده‌ی معتدل از آرایه‌ها وهم در محتوا به‌عنوان یکی از فضایل اخلاقی، دینی و اجتماعی موردتوجه قرار گرفته است. توجه به اعتدال و داشتن افکار و اندیشه‌های اعتدالی به‌گونه‌ای در هر دو کتاب مشهود و محسوس است گلستان سعدی دارای ارزش ادبی کم‌نظیر انتقال‌دهنده‌ی الگوهای رفتاری مطلوب وبیان کننده‌ی واقعیت‌های اجتماعی است. روضه خلد به‌عنوان یکی از آثار ارزشمند ادبی، دربرگیرنده‌ی داستان‌ها و سخنان حکیمانه بسیاری است که منشأ آن‌ها آیات و احادیث و قرآن کریم می‌باشد مجد خوافی در این به کتاب مفاهیمی چون اعتدال، مساوات، عدالت و غیره پرداخته است.

کلیدواژه‌ها: اعتدال، میانه‌روی، گلستان، روضه خلد، سعدی، مجد خوافی.

1ـ1ـ مقدمه

اعتدال از ریشه‌ی عدل به معنی میانه‌گیری مابین دو حالت یک چیز ازنظر کمّی و کیفی و تناسب برقرار کردن میان آن دو است.

اعتدال یک اصل فراگیر است که در کل نظام هستی حاکم است، در گردش سیارات به دور خورشید تعادل بسیار حساسی وجود دارد، به‌گونه‌ای که اگر فاصله آن‌ها با خورشید نزدیک شود جذب خورشید می‌شوند و براثر گرما نابود می‌گردند و اگر دورتر از حوزه جاذبه آن فرار می‌کنند و از انرژی آن بهره نمی‌گیرند این تعادل و اعتدال در سیستم بدن ما انسان‌ها نیز عجیب و حیرت‌آور است. مضمون اعتدال در ادبیات کلاسیک فارسی به طرق مختلف انعکاس یافته است. سعدی اعتدال‌گرایی و پرهیز از افراط‌وتفریط را به‌منزله‌ی معیار و الگوی رفتار فردی و اجتماعی بارها توصیه کرده است.

گلستان همیشه گوهر درخشانی است در ادبیات ایران؛ زیرا سلامت انشا و زیبایی نثر آن را معیار فصاحت قرار داده است و مطالب پراکنده‌ی آن، نمودار اوضاع‌واحوال اجتماع و نماینده‌ی طرز فکر و طرز تعقل نژاد ایرانی است (دشتی، 1388: 302).

تأثیرپذیری سعدی از قرآن در اولین سطرهای گلستان در حیث فرم و شکل اثر ادبی، محتوا و معنا آشکار است و دیدگاه قرآنی در آثار وی نفوذ دارد.

مضمون اعتدال و میانه‌روی صفت مشترکی است که هم سعدی و هم خوافی بر آن تأکید دارند چراکه خروج از اعتدال موجب غفلت از یاد خدا می‌گردد و آدمی را به ورطه‌ی تباهی می‌کشد و اعتدال تضمین‌کننده سعادت انسان در دنیا و آخرت می‌گردد.