1-5- صفات اقتصادی گوسفند………………………………………………….10

1-5-1-ارزش اقتصادی گوشت گوسفند در ایران و جهان…………………….10

1-6- اندازه گیری زنده­مانی…………………………………………………….11

1-6-1- داده­های گسسته………………………………………………………11

1-6-2- داده­های پیوسته ……………………………………………………… 12

1-7- عوامل مؤثر یر زنده­مانی…………………………………………………12

1-7-1- عوامل محیطی مؤثر بر زنده­مانی …………………………………. 12

1-7-1-1- محیط ……………………………………………………………….. 13

1-7-1-2- سال تولد…………………………………………………………….. 13

1-7-1-3- سن مادر زمان زایش……………………………………………….. 13

1-7-1-4- نوع تولد بره …………………………………………………………..13

1-7-1-5- وزن تولد بره……………………………………………………………14

1-7-1-6- جنس بره…………………………………………………………….. 15

1-7-2- برآورد پارامترهای ژنتیکی مؤثر بر زنده­مانی…………………………. 20

1-8- اهمیت برآورد پارامترهای ژنتیکی در اصلاح دام ……………………….. 23

1-8-1- مدل تجزیه…………………………………………………………………24

1-8-2- صفات آستانه­ای یا دسته بندی شده …………………………………24

1-8-3- مدل آستانه­ای………………………………………………………….. 26

1-8-4- روش بیزی………………………………………………………………. 28

1-8-5- برآورد اجزای واریانس…………………………………………………….29

1-9- استنتاجات بیزی………………………………………………………….. 30

1-9-1- استنباط آماری………………………………………………………….. 30

1-9-2- استنباط بیزی…………………………………………………………… 30

1-9- 3- اجرای استنباط بیزی…………………………………………………… 32

1-9-4- نمونه ­گیری گیبس……………………………………………………… 33

1-9-4-1- اجرای نمونه ­گیری گیبس……………………………………………  33

1-9-5- کاربرد آنالیز بیزی در اصلاح دام ………………………………………….35

1-10- روش حداکثر درست نمایی (REML) …………………………………..  35

فصل دوم: مواد و روش­ها

2-1- داده­ها و اطلاعات مورد استفاده…………………………………………… 37

2-2- نحوه انتقال اطلاعات به رایانه ……………………………………………… 37

2-3- آماده­سازی داده ­ها…………………………………………………………. 37

2-4- تشكیل فایل شجره برای تجزیه …………………………………………… 38

2-4-1- فایل شجره برای تجزیه وتحلیل یک صفته و دوصفته …………………. 38

2-4-2- فایل مشاهدات برای تجزیه و تحلیل یک متغیره………………………..39

2-4-3- تجزیه تحلیل دو متغیره…………………………………………………… 39

2-4-4- فایل مشاهدات برای تجزیه و تحلیل دوصفته…………………………..39

2-5- نرم افزاهای انجام تجزیه ژنتیكی و غیر ژنتیکی…………………………..39

2-6- مدل­های مورد استفاده برای تجزیه ژنتیکی طول عمر و اوزان بدن………40

2-7- فرمول اطلاعات آکایک………………………………………………………. 41

2-8- تجزیه با استفاده از مدل تجزیه زنده­مانی………………………………. 41

2-9- اجرای روش بیزی با استفاده از نمونه­ گیری گیبس…………………….. 43

فصل سوم: بحث و نتایج

3-1- دلایل حذف بره ­ها………………………………………………………….. 45

3-2- بررسی عوامل ثابت مؤثر بر صفات طول عمر و زنده ­مانی……………. 48

3-2-1- سن مادر زمان زایش……………………………………………………. 50

3-2-2- نوع تولد…………………………………………………………………… 50

3-2- 3- سال تولد…………………………………………………………………..51

3-2-4- ماه تولد ………………………………………………………………….. 52

3-2-5- جنس بره ………………………………………………………………… 53

3-2-6- اوزان بدن…………………………………………………………………. 53

3-3- بررسی عوامل ثابت مؤثر بر اوزان بدن…………………………………….57

3-4- برآورد پارامتر­های ژنتیکی تک صفتی …………………………………… 62

3-4-1- برآورد پارامتر­های ژنتیکی تک صفتی طول عمر……………………… 62

3-4-2- برآورد پارامترهای ژنتیکی تک صفتی اوزان بدن……………………… 64

3-5- تجزیه به روش بیزی………………………………………………………. 67

این مطلب را هم بخوانید :

3-5-1- تجزیه تک صفتی زنده­مانی با استفاده از مدل آستانه­ای و روش بیزی…67

3-5-2- تجزیه دو صفتی میان صفات زنده­مانی در سنین مختلف با استفاده از مدل آستانه­ای و روش بیزی..75

3-5-3- تجزیه دو صفتی میان صفات زنده­مانی در سنین مختلف و وزن تولد با استفاده از مدل خطی- آستانه ­ای و روش بیزی….77

3-6- برآورد وراثت پذیری زنده­مانی با استفاده از مدل حیوانی ویبول….. 79

3-7- نتیجه گیری کلی…………………………………………………………81

3-8- پیشنهادات……………………………………………………………… 82

منابع ……………………………………………………………………………84

چکیده:

هدف از این پژوهش برآورد پارامترهای ژنتیکی و غیرژنتیکی مرتبط با زنده­مانی و تجزیه و تحلیل زنده­مانی در بره­های استان گیلان بود. در این پژوهش از رکوردهای طول عمر و  زنده­مانی 41037­ راس بره حاصل از 496 راس قوچ و 10256 راس میش گوسفندان گیلان که طی سال­های 1369 تا 1392 به­وسیله سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان جمع­آوری شده بود، استفاده شد. اطلاعات مورد استفاده شامل اطلاعات کامل شجره، جنس بره، سال، ماه و روز حذف، سن میش در زمان زایش، سال، ماه و روز تولد و نوع تولد بره، وزن تولد و وزن سه و شش ماهگی بودند. داده­های مربوط به طول عمر با استفاده از مدل­های خطی و داده­های مربوط به زنده­مانی در سنین مختلف از تولد تا یک­سالگی به­وسیله مدل­های آستانه­ای در قالب روش بیزی و مدل تجزیه بقا با استفاده از تابع ویبول آنالیز شدند. هم­چنین به منظور بررسی ارتباط ژنتیکی میان طول عمر و اوزان بدن از مدل دوصفته خطی-خطی و جهت بررسی ارتباط ژنتیکی میان زنده­مانی و اوزان بدن از مدل دوصفته خطی-آستانه­ای استفاده شد. این مدل­ها شامل اثر عوامل ثابت از قبیل سال و ماه تولد بره، جنس بره، نوع تولد، سن مادر و متغیر کمکی وزن تولد بره­ها به­صورت خطی بودند. وراثت پذیری مستقیم طول عمر بره­ها در مدل­ خطی در حد پایین و برابر با 03/0 برآورد شد. وراثت پذیری مستقیم زنده­مانی با مدل آستانه­ای و روش بیزی از تولد تا 60، 90، 180، 270 و 365 روزگی در حد پایین و به­ترتیب برابر با 17/0، 16/0، 08/0، 04/0 و 04/0 و وراثت پذیری مادری آن­ها 21/0، 18/0، 15/0، 08/0 و 08/0 برآورد شد. وراثت­پذیری­های مستقیم زنده­مانی در سنین مختلف از تولد تا یکسالگی، در مقیاس لگاریتمی و وراثت­ پذیری مؤثر حاصل از مدل حیوانی تجزیه بقا دارای تابع ویبول در حد پایین و نزدیک به صفر بدست آمد. بنابراین تجزیه زنده­مانی با استفاده از مدل­ های غیر­خطی آستانه­ای و مدل تجزیه بقا با استفاده از تابع ویبول منجر به برآورد غیر­یکسانی از پارامترهای ژنتیکی شد. با توجه به وراثت­پذیری پایین زنده­مانی به منظور بهبود زنده­مانی در بره­ها از تولد تا یک­سالگی می­توان با بهبود شرایط محیطی و مدیریتی و با انتخاب غیرمستقیم از طریق صفات هم­بسته با این صفت که وراثت پذیری بالایی دارند از میزان حذف بره­ها کاست تا میزان زنده­مانی بره­های گیلان در گله افزایش یابد.

مقدمه:

بسیاری از محققین اولین قدم در طراحی برنامه­های اصلاح نژاد را تصمیم­گیری در مورد انتخاب اهداف اصلاح نژادی مناسب عنوان نموده­اند. اهداف اصلاح نژاد تابعی از مجموعه صفاتی هستند که مطابق با هدف تولید، دارای یک اثر مستقیم بر درآمد و هزینه بوده (ارزش اقتصادی) و هم­چنین دارای تنوع ژنتیکی (ارزش اصلاحی) می­باشند [نعمتی و همکاران، 1389].

در بیش­تر بررسی­های انجام شده و برنامه­های اصلاح نژادی به منظور رشد اقتصادی واحد­های دامپروری به صفات تولیدی از قبیل وزن تولد، وزن از شیرگیری، وزن یک­سالگی و پشم تولیدی تاکید شده است و به این منظور معمولاً برنامه­های مدون رکورد برداری و ارزیابی­های ژنتیکی و هم­چنین برنامه­های انتخاب، طراحی و مورد استفاده قرار می­گیرد. این در حالی است که تعداد دام­هایی که قابلیت ماندگاری تا زمان عرضه به بازار را دارند یکی از فاکتورهای مهم و تاثیرگذار بر اقتصاد دامپروری می­باشد، که کم­تر مورد توجه بوده و برای رکورد برداری و ارزیابی ژنتیکی آن هیچ برنامه­ای طراحی نشده است. متوسط نرخ مرگ و میر در اغلب کشورهای تولید کننده گوسفند 9 تا 20 درصد گزارش شده است که بیانگر اهمیت آن در کاهش درآمد دامدار می­باشد .

نشخوارکنندگان کوچک از جمله گوسفند و بز می­توانند کمک کنننده درآمد اضافی برای بسیاری از کشاورزان در مناطق استوایی و نیمه استوایی باشند. یکی از ویژگی مهم گوسفند توانایی زندگی کردن بر روی زمین­های نامطلوب و تولید سایر اشکال کشاورزی و هم­چنین توانایی زنده ماندن در مناطقی که حتی گاوها در آن عملکرد ضعیفی دارند می­باشد. گوسفندان محلی و بومی برای امرار معاش و اقتصاد اجتماعی و معیشت جوامع روستایی مهم هستند که سهم ویژه­ای در اقتصاد و تولید گوشت دارند .

در حال حاضر بیش از 42 درصد از کل گوشت قرمز تولیدی که نزدیک به 293 هزار تن در سال است توسط بیش از 50 میلیون راس گوسفند در قالب 27 نژاد سازگار با شرایط اقلیمی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی مناطق مختلف تولید می­گردد [وطن خواه و همکاران، 1383 Ghavi Hossein- Zadeh and Ardalan, 2010:]. گوشت قرمز چه از جنبه تامین پروتئین مورد نیاز و امنیت غذایی جمعیت رو به رشد کشور و چه از جنبه سهم آن در ارزش افزوده بخش کشاورزی، جایگاه ویژه­­ای دارد [طالبی و همکاران، 1389].

سودآوری یک گله گوسفند به­وسیله تعداد بره­های تحت آمیزش تعیین می­گردد که خود تحت تاثیر میزان آبستنی، تعداد بره متولد شده در هر زایمان و زنده­مانی بره­ها تا حین فروش (به صورت پروار یا جایگزین) می­باشد. زنده­مانی بره­ها یکی از مهم­ترین عوامل مؤثر بر سودآوری به­شمار می­رود به طوری که ضرایب اقتصادی نسبی میزان زنده­مانی در برخی نژاد­ها در سنین مختلف بعد از صفات تولید مثلی و بالاتر از صفات مربوط به رشد، پشم و ترکیب لاشه برآورد شده است و این به مفهوم اهمیت بالای میزان زنده­مانی می­باشد. به رغم اینکه تلاش­های فراوانی در جهت مواظبت از میش­ها در خلال آبستنی و بره­های آن­ها در حین و بعد از تولد صورت می­گیرد، دامنه میزان مرگ و میر بره­ها از تولد تا یک­سالگی در نژادهای مختلف گوسفند، پرورش یافته تحت شرایط آب و هوائی متفاوت است که عمدتاً در اوایل زندگی بره­ها به ­وقوع  می­پیوندد [وطن خواه، 1391].

ماندگاری بره­ها تا زمان عرضه به بازار یکی از فاکتورهای مهم و تاٌثیرگذار بر اقتصاد دامپروری می­باشد، عوامل محیطی و سایر عوامل ژنتیکی دخیل در آن اثر بسیار مهمی بر زنده­مانی بره­ها دارد. مطالعات زیادی برای شناسائی فاکتورهای کلیدی مربوط به آسیب پذیری بره­ها قبل از شیرگیری انجام شده که نتایج به دست آمده متفاوت و شدیداً تحت تاثیر نژاد و سیستم پرورش گزارش شده است. مرگ و میر در اوایل زندگی حیوان عامل حذف غیر ارادی از گله می­باشد و بیش­تر بره­ها در 10 روز اول زندگی، زمانی که تغییرات محیطی برای مادر و بره شدید است می­میرند. هر گونه عملیات مدیریتی که موجب حفاظت و جلوگیری از گسترش بیماری در بین آن­ها شود باعث افزایش نرخ زنده­مانی بین تولد تا از شیرگیری می­شود [اسلمی نژاد و همکاران، 1390].

مرگ و میر بره­ها واقعه پیچیده­ای است که عوامل محیطی مانند شرایط آب و هوائی، تغذیه، مدیریت، بیماری­ها و عوامل عفونت زا، عوامل غیر ژنتیکی از جمله سال تولد، سن و وضعیت بدنی میش در زمان بره­زایی، نوع تولد، جنس تولد، وزن تولد بره و بالاخره ژنتیک خود بره بر آن تاٌثیر دارند [بحری بینا باج و همکاران، 1391]. در دهه اخیر کوشش­های زیادی جهت شناسائی عوامل مؤثر بر تلفات بره­ها انجام شده است، اما نتایج گزارش شده تحت تاٌثیر نژاد، سیستم تولید و مدل­های مورد استفاده جهت تجزیه متفاوت بوده است. زنده­مانی بره­ها می­تواند به عنوان یک صفت با توزیع دوجمله­ای (مرده یا زنده) مورد تجزیه قرار گیرد [وطن خواه و همکاران، 1391].

اگرچه وزن تولد به تنهایی بزرگ­ترین عامل تعیین کننده مرگ و میر بره­هاست، توجه مادر به بره می­تواند فشار ناشی از عوامل محیطی را به حداقل برساند. هر چند بروز بسنده رفتار مادرانه در سیستم جدید پرورش دام مشکل است، زیرا افزایش تعداد بره­ها در هر زایش مستلزم توان بیش­تر مادر در نگه­داری از نوزادان است. فهم بهتر شرایط محیطی و مدیریتی در دوران آبستنی و هنگام زایش می­تواند به کاهش از دست رفتن بره­ها در میش­های با باروری زیاد منجر شود. در کشورهایی که پرورش گوسفند بیش­تر به صورت سنتی و نیمه صنعتی صورت می­گیرد و برنامه­ی اصلاح نژاد مشخصی در مورد نژادهای بومی اتخاذ نشده است، تصور می­شود در صورت پیشرفت در زمینه­ انتخاب ژنتیکی و اجرای برنامه­های منجر به افزایش دوقلو یا چند قلوزایی و مطالعه­ی تجربیات کشورهای پیشرو در این زمینه و سیستم­های پیاده شده در این کشور­ها و سپس مطالعه روی رفتار مادرانه­ی نژادهای بومی و پیاده کردن سیستم متناسب با کشور، می­توان به بهبود زنده­مانی بره­ها دست یافت [Dwyer, 2008].

وراثت پذیری مستقیم میزان زنده­مانی بره­ها پایین و از صفر تا 11/0 در نژادهای مختلف گزارش شده است. به رغم اهمیت اقتصادی آن، میزان صفت زنده­مانی بره­ها در نژادهای مختلف گوسفند کم­تر مورد توجه بوده و در برنامه­های اصلاحی هم کم­تر وارد شده است. به منظور وارد نمودن این صفت در برنامه­های اصلاحی و بهبود ژنتیکی آن، شناسایی عوامل محیطی مؤثر بر زنده­مانی و  برآورد پارامتر­های ژنتیکی آن نیاز می­باشد [سی سختی و همکاران، 1388].