متأسفانه اطلاعات واهمیت آن در کشورهای جهان سوم جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده وبه همین جهت زیر بناهای اطلاعاتی، در این کشورها به طور مطلوب و کارآمد شکل نیافته اند.

روشهای سنتی و قدیمی اطلاعات مدیریت پاسخگوی شرایط پیچیده و به سرعت در حال تغییر عصر حاضر نیست و نمی­توان در برخورد با مشکلات و چالش­های مهم و تصمیم­گیری صرفاً به ذهنیت­ها و یا گزارشات محدود و گفته­های دست اندرکاران اتکا نمود. بلکه اداره امور به شیوه ای موثر وکارآمد مستلزم جمع آوری، طبقه بندی و پردازش انبوهی از اطلاعات گوناگون است که با آهنگی سریع رشد کرده همین تحلیل آنها را سخت تر می کند.

با پیشرفت سریع فناوری اطلاعات و رشد آگاهی و توانایی آحاد جامعه و افزایش سطح توقع آنها سازمانها و دانشگاهها نیز بایستی درصدد استفاده صحیح از این فناوریها وا فزایش سرعت و کیفیت خدمات خود باشند. استقرار و به کارگیری سیستم اطلاعات مدیریت جهت اتخاذ تصمیمات مناسب و برنامه ریزی دقیق در راستای افزایش کارایی و بهره­وری در سازمانها و دانشگاهها می تواند کمک شایان توجهی به مدیران و سیاست گذاران ارگانها ، سازمانها و دانشگاهها بنماید. بدین ترتیب همزمان با توسعه روز افزون فناوری اطلاعات در جهان، در برنامه ریزی های ملی نیز توجه بیشتر به این فن آوری ضرورت دارد.

بیان مسأله

سیستم اطلاعات مدیریت سیستمی یكپارچه متشكل از كاربر و ماشین برای ارائه اطلاعات در پشتیبانی از عملیات، مدیریت و تصمیم‌گیری در سازمان است. این سیستم از نرم‌افزار و سخت‌افزار رایانه‌ای، راهنماها و دستورالعمل‌ها، مدل‌هایی برای تحلیل، برنامه‌ریزی، كنترل و تصمیم‌گیری و یك پایگاه اطلاعات بهره می‌گیرد (دیویس و اولسون 1985، 6). سیستم اطلاعات مدیریت سیستمی است كه داده‌های محیطی را جمع‌آوری و داده‌های تبادلات و عملیات سازمانی را ثبت می‌كند و سپس آنها را فیلتر، سازمان‌دهی و انتخاب كرده و به عنوان اطلاعات به مدیران ارائه می‌نماید و ابزاری برای مدیران فراهم می‌آورد كه اطلاعات مورد نیاز خود را تولید نمایند (موردیك و مانسون 1986، 6).

سیستم اطلاعات مدیریت سیستمی یكپارچه، رایانه‌ای و كاربرـ ماشین است كه اطلاعات لازم  برای حمایت از عملیات و  تصمیم‌گیری فراهم می‌كند. عناصر اصلی این  سیستم عبارتند از: (1) سیستمی یكپارچه برای خدمت به تعداد زیادی كاربر، (2) سیستمی رایانه‌ای كه تعدادی نرم‌افزار اطلاعاتی را از طریق یك پایگاه اطلاعات به هم مرتبط می‌كند، (3) رابط كاربر- ماشین كه به جستجوهای فوری و موقتی پاسخ می‌دهد، (4) ارائه اطلاعات به تمام سطوح مدیریتی  (5) پشتیبانی از عملیات و تصمیم‌گیری (آواد 1988، 5).

سیستم اطلاعات مدیریت سازمان یك چیز متمایز و جدا از دیگر سیستم‌های اطلاعات نیست بلكه چارچوبی كلی ارائه می‌كند كه دیگر سیستم‌های اطلاعات بر مبنای آن با یكدیگر همخوان می‌شوند.  در طول زمان مشخص شد كه مفهوم پیاده‌سازی یك سیستم كاملاً یكپارچه واحد بسیار مشكل است. واقعیت این است كه یك سیستم یكپارچه، به معنی یك ساختار واحد و همگن نیست بلكه بدین معنی است كه اجزاء آن منطبق بر یك طرح كلی هستند. اكنون سیستم اطلاعات مدیریت به منزله فدراسیونی از زیرسیستم‌ها در نظر گرفته می‌شوند كه در صورت نیاز طراحی و اجرا می‌شوند اما منطبق بر طرح كلی، استانداردها و رویه‌های سیستم اطلاعات مدیریت هستند. بنابراین به جای یك سیستم اطلاعات مدیریت واحد و كلی، سازمان می‌تواند تعداد زیادی سیستم اطلاعات مرتبط داشته باشد كه نیازهای مدیریتی را در سطوح مختلف به شكل‌های مختلف تأمین می‌كنند. تجربه نشان می‌دهد كه یك سیستم كاملاً یكپارچه غیر ممكن است. عوامل زیادی وجود دارند كه باید همزمان و توأم در نظر گرفته شوند و نگهداری چنین سیستمی مشكل است.

به­همین دلیل، سیستم‌های اطلاعات مدیریت بیشتر به صورت بخش بخش طراحی می‌شوند و یكپارچه‌سازی تنها در مواردی كه ضروری باشد اعمال می‌شود. به طور خلاصه سیستم‌های اطلاعات مدیریت مبنایی برای یكپارچه‌سازی پردازش‌های اطلاعات سازمانی ارائه می‌دهند (دیویس و اولسون 1985، 6-8، 10، 28، 53).

استقرار موفق سیستم‌های اطلاعاتی یکپارچه به طور مستقیم به شرایط محیطی سازمان وابسته می شود. نتایج مطالعات حاکی از نرخ بالای شکست و عدم موفقیت پروژه ‌های سیستم ‌های اطلاعاتی در سازمان‌ها است. بسیاری از این شکست‌ها بیش از آن که حاصل موارد فنی و تکنولوژیکی باشد، ریشه در مسائل سازمانی و به ویژه عدم توجه به وضعیت جاری سازمان در هنگام طراحی سیستم‌های اطلاعاتی دارند.

ازآنجا که طراحی و استقرار یک سیستم اطلاعاتی یکپارچه در سازمان سرمایه گذاری نسبتا بالایی را می طلبد، لزوم تهیه یك طرح تحقیقاتی اولیه جهت برآورد شرایط جاری سازمان از حیث میزان آمادگی برای برنامه ریزی جامع سیستم اطلاعاتی بدیهی می نماید. نتیجه چنین مطالعه ای می تواند طراحی هدفمند و متناسب با شرایط سازمانی این سیستم و در نهایت پرهیز از هدررفت منابع سازمان باشد. طرح سنجش میزان آمادگی دانشگاه رازی برای استقرار سیستم اطلاعاتی یکپارچه بر اساس چنین ضرورتی پیشنهاد      می­شود و در حقیقت پیش نیاز و فاز صفر “طرح جامع برنامه ریزی راهبردی سیستم‌های اطلاعاتی دانشگاه رازی کرمانشاه” می باشد. اجرای این فاز مسیر حرکت طرح اصلی را همسو با شرایط سازمانی در دانشگاه رازی مشخص خواهد کرد.

سیستم‌‌های اطلاعاتی یکپارچه عامل اساسی در انسجام و بهره وری فناوری اطلاعات در یک سازمان می باشد. طبق مطالعات انجام شده روی مباحث مدیریت سیستم‌‌های اطلاعاتی، برنامه­ریزی راهبردی سیستم‌‌های اطلاعاتی یکی از ده موضوع اصلی است مدیران شرکت‌ها و متخصصان سیستم‌‌های اطلاعاتی با آن مواجه­اند. منافع و نتایج مورد انتظار ازفن آوری اطلاعات در یك سازمان وقتی محقق خواهد شد كه سیستم یکپارچه اطلاعاتی به صورت همسو با اهداف و نیازمندی ‌های سازمان طراحی شده و محیط سازمانی از قابلیت‌های کافی برای استقرار و اجرای موفق آن برخوردار باشد.

اهمیت این موضوع باعث شده تا تحقیقاتی بسیاری به تبیین پیش شرط‌های پیاده سازی موفقیت آمیز این سیستم‌ها در سازمان اختصاص یابد. ادبیات موضوعی این تحقیقات در ابتدا بیشتر متمرکز بر مفاهیمی همچون اهمیت دادن به دانش و تحلیل ‌های تجاری در تدوین برنامه ریزی راهبردی Is ، تاکید بر وجود تعهد و پشتیبانی مدیریت ارشد سازمان در کلیه مراحل این پروژه ‌ها و شناخت مشخصات و اهداف منحصر به ­فرد سازمان و تدوین برنامه راهبردی IS بر آن اساس متمرکز بود و این موارد را بعنوان الزامات قطعی برای بهره گیری از سیستم‌های اطلاعات به عنوان یك مزیت رقابتی پایدار مطرح می کرد.

در تحقیقات بعدی گرایش به تعیین معیار‌ها و استاندارد‌های جزئی تر و دقیق تر توسعه یافت و دامنه وسیعی از شاخص‌های تعیین کننده آمادگی سازمانی برای

 استقرار سیستم‌های اطلاعاتی استراتِژیک معرفی شد. بخشی از این شاخص‌ها به درستی به ارزیابی آمادگی محیط بیرونی سازمان در این زمینه اختصاص یافته که نقش متغیر‌های خارج از کنترل سازمان در شکست یا موفقیت برنامه ‌های راهبردی IS را تایید تاکید می کند. از این دسته متغیر‌ها موارد زیر بیشتر مورد تاکید گرفته است:

عوامل تعیین کننده آمادگی محیط خارجی سازمان برای برنامه ریزی راهبردی سیستم‌های اطلاعاتی و علاوه بر این، تعداد زیاد دیگری از این شاخص‌ها نیز به سنجش آمادگی محیط داخلی سازمان می پردازند که تحقیق حاضر نیز با توجه به اینکه تن‌ها این دسته از متغیر‌ها در حوزه تاثیر و کنترل سازمان مورد مطالعه قرار دارند به برآورد وضعیت آن‌ها متمرکز خواهد شد. در میان این دسته شاخص‌ها بر عوامل زیر بیشتر تاکید شده است: ساختار فرهنگی – اجتماعی موجود و…

بسته به زمینه فعالیت هر سازمان بخشی از این شاخص‌ها در آن از اهمیت بیشتر و اولویت نسبی برخوردار می گردند. با توجه به این که دانشگاه‌ها از جمله سازمان‌های ارائه دهنده خدمات تولید و توزیع دانش به جامعه می باشند ، گروهی از عوامل مطرح شده از وزن بیشتری در تعیین میزان آمادگی دانشگاه برای برنامه ریزی راهبردی سیستم‌های اطلاعاتی برخوردارند که انتخاب و مطالعه خواهند شد.

اهمیت و ضرورت تحقیق

هــر جنبه از مدیریت در عصر پیشرفتــه (جدید)،جهت رونــق ، شدیداً بــه اطلاعات وابسته می بـاشد.چیزی بدون اطلاعات پیش نمی رودوبه طورکلی بـاور بـراین اسـت که اطلاعات ، قدرت است واینکه هرکس اطلاعات داشته بـاشد دارای قدرت می باشد آن منبـع مهمی است که بـرای توسـعه دیگر منابع ، مورد نیـاز می باشــد. تغـییر شرایط و محیطها نیاز بـرای ترویـج (انتشار) صحیـح اطلاعـات رادر سطوح مختلف مدیریـت ،ایجاب نمـوده اسـت .توسـعه وبکارگیری سیستم های اطلاعات مدیریت یک پدیده پیشرفته آن است که بابکارگیری اطلاعات دقیق در نظر گرفته می شود که منجر به طراحی (برنامه­ریزی) بهتر، تصمیم گیری بهتر و نتایج بهتر شود. در بررسی این موضوع ،نیازاست مفاهیم بنیادی معینی ،درک وارزیابی شود. بعضی از اینها عبارتند از: مفهوم اطلاعات ، مفهوم مدیریت اطلاعات ،مفهوم سیستم اطلاعات ومفهوم اطلاعات مدیریت . .این مفاهیم ، قبل ازاینکه بتوانیم اهمیت سیستم اطلاعات مدیریت را ارزیابی کنیم، باید کاملاً درک شوند. دراین پایان­نامه، تلاشی برای امتحان این مفاهیم، ارتباط آنها با فرایندهای سازمانی و ساختارها انجام خواهد شد. علاوه براین ، عملکردهای مدیریت وسطوح مختلف مدیریت نیز موردتأکید فرار خواهد گرفت. درنهایت، تلاشی برای مرتبط ساختن سیستم اطلاعات مدیریت با آن عملکردها و سطوح درموقعیتهای سازمانی در دانشگاه رازی انجام خواهد شد. این رویکرد به توصیف اهمیت و تأثیرسیستم اطلاعات مدیریت درمدیریت کمک خواهدکرد.

اگر چه امروزه نیاز به «سیستم های اطلاعاتی یکپارچه» بر کسی پوشیده نیست، لیکن این مهم در کشور به عنوان یک ضرورت مورد توجه مدیران و کارگزاران قرار نگرفته و متاسفانه هنوز شاهد بهره گیری از نظامهای سنتی و استفاده از برنامه‌های آماده رایانه ای (package) هستیم. همچنین در زمینه معرفی این نوع سیستم ها و مفهوم و کاربرد آن آموزش و اطلاع رسانی مناسبی از طرف نهادهای علمی و حرفه ای به عمل نیامده و کار فرهنگی مناسبی درباره ارتقای سطح بینش مدیران وکارکنان سازمانها و مؤسسات کشور صورت نپذیرفته و به همین دلیل طرح، استقرار و توسعه این سیستم ها با مشکلات عدیده مواجه شده است.

علی رغم تحولات مهمی که در دهه های اخیر در زمینه ضوابط و متدولوژی تحلیل، طراحی و پیاده سازی سیستم های اطلاعاتی یکپارچه به وجود آمده و تاثیرات شگرفی را بر سیستم های اطلاعاتی گذاشته است و این تاثیرات به طراحی و پیاده سازی سیستم های هوشمند رایانه­ای (سیستم های طراحی شده براساس نیازهای اطلاعاتی سازمانها) و سیستم برنامه ریزی منابع سازمان  شده است و با وجود اثبات اینکه انجام عملیات کنونی سازمانها و مؤسسات و اعمال کنترل های داخلی مطلوب و همچنین دسترسی سریع به اطلاعات مورد نیاز از طریق سیستم­های سنتی امکانپذیر نیست، هنوز سیستم های اطلاعاتی یکپارچه که یکی از مهمترین موضوعات زمان حاضر و از مبرم­ترین نیازهای بنگاههای اقتصادی ایران است، به عنوان یک ضرورت مورد توجه مدیران سازمانها و مؤسسات و کارگزاران کشور قرار نگرفته و اگر ارزیابی واقع بینانه­ای از نظامهای اطلاعاتی سازمانها و موسسات کشور داشته باشیم، در می­یابیم که تنها شمار اندکی از آنان دارای سیستم های اطلاعاتی مناسب کسب و کارند وبقیه فاقد نظامهای اطلاعاتی مناسب بوده و برخی از این سازمانها و موسسات از سیستم های اطلاعاتی سنتی نیز بهره مند نیستند و از ساده­ترین نظامهای برنامه­ریزی وکنترل محرومند. در این پایان نامه نارسائی­ها و دشواریهای طرح، استقرار و توسعه سیستم های اطلاعاتی یکپارچه در ایران  بخصوص در دانشگاهها تشریح می شود.

تردیدی نیست که برنامه­ریزی راهبردی سیستم‌های اطلاعاتی در حفظ منابع سازمان‌ها و كیفیت دستیابی به رسالت آن‌ها تاثیری شگرف دارد. گسترش روز افزون کاربرد ‌های فناوری اطلاعات و منافع مستقیم و غیر مستقیم حاصل از آن و حجم بالای سرمایه گذاری‌ها در این زمینه در همه سازمان‌ها پرداختن به برنامه ریزی راهبردی اطلاعات را به یک الزام گریز ناپذیر مبدل می کند.

اما در چگونگی انجام این امر ملاحظاتی وجود دارد. از جمله این ملاحظات مهم ودر خور توجه در فرایند برنامه­ریزی جامع سیستم­های اطلاعاتی درسازمان، عدم وجود یک نسخه تجویز شده کلی می باشد. به عبارتی مدل یا چهارچوب طراحی، توسعه ویا یکپارچه سازی سیستم‌های اطلاعاتی موجود در هر سازمان به شدت به قابلیت‌ها و نیز شرایط ساختاری یا فرهنگی هر سازمان وابسته است . بر این اساس در پروژه حاضر، پس از مرور و بررسی مبانی نظری مرتبط، مولفه ‌ها و شاخص ‌های ارزیابی میزان آمادگی و قابلیت ‌های سازمانی دانشگاه رازی کرمانشاه و سپس مورد سنجش و ارزیابی قرار خواهد گرفت. تا با بهره گیری ازآن بتوان در سایر مراحل برنامه ریزی راهبردی سیستم‌های اطلاعاتی از رویکرد‌ها و متدولوژی‌های متناسب با شرایط دانشگاه استفاده کرد.

پیشینه تحقیق

پلو و ویلسون [1](1993) مشکلات توسعه سیستم های اطلاعات مدیریت در دانشگاه ها را با توجه خاص به نیازهای اطلاعاتی روسای بخش ها بررسی کرده اند . این پژوهش به کشف ماهیت کار دانشگاهی و نیازهایی که با استفاده از روش «عوامل کلیدی موفقیت» مشخص شدند ، می پردازد . مزایای این روش چنین است که تمامی اطلاعات را در نظر گرفته خواه گرد آوری آن آسان باشد ، خواه ساده نباشد و در پایان به این نتیجه رسیده اند که عوامل کلیدی موفقیت به ارجعیت های

این مطلب را هم بخوانید :

 توسعه اشاره می کند .

گوسوامی [2](1998) در رساله دکترای خود به بررسی نقش سیستم­های اطلاعات مدیریت در دسترسی و دستیابی به اطلاعات می­پردازد . محقق بر اهمیت سیستم­های اطلاعات مدیریت در شرکت­های تجاری و فرصت­هایی که از طریق بسط توسعه در زمینه فن آوری اطلاعات ایجاد می گردد ، تاکید می ورزد . در پایان محقق فهرستی از عوامل کلیدی موفقیت برای یک سیستم اطلاعاتی مدیریت موفق را ارائه نموده است .

حیدری (1378) در پژوهشی با عنوان بهینه­سازی جریان اطلاعاتی مدیریتی در مراکز اطلاع رسانی  مرکز اطلاع رسانی و خدمات علمی جهاد دانشگاهی و سازمان اسناد ملی ایران به ارائه طرح سیستم اطلاعات مدیریت برای بهینه سازی جریان اطلاعات مدیریتی در این دو مرکز پرداخته است . نتایج حاصل از تحقیق ، نشان می دهد طراحی نظام اطلاعاتی مدیریتی مراکز اطلاع رسانی مورد پژوهش امکان پذیر بوده است ، قابلیت طراحی تفصیلی، اجرا و بهره برداری را دارد .

قاضی زاده ( 1375) در پژوهش خود با عنوان طراحی و تبیین الگوی بررسی و تحلیل موانع انسانی در استقرار و به کارگیری سیستم­های اطلاعاتی مدیریت برای نخستین بار به بررسی، شناسایی و تحلیل موانع انسانی موجود بر سر راه استقرار سام در سازمان ها پرداخته و الگویی در این زمینه ارائه کرده است . نتایج محقق حاکی از آن است که بیشترین تعداد موانع انسانی که بر سر راه فرایند طراحی ، استقرار ، و ایجاد سام در سازمانهای دولتی بروز می کند ، مرتبط با رهبران این نظام و ویژگیهای سازمانی و فردی آنهاست . پس از آن نیز عوامل مرتبط با ویژگیهای فردی (شخصی) مدیران بیشترین موانع انسانی را در این سازمان ها ایجاد می نماید .

حکاک (1375) در پژوهش خود به طراحی مفهومی سیستم­های اطلاعاتی مدیریت در معاونت آموزش و تحقیقات وزارت جهاد سازندگی پرداخته است. یافته­های پژوهش نشان می دهد طراحی نظام امکان پذیر بوده و قابلیت اجرا را دارد و می توان بر اساس آن طراحی تفصیلی نظام را نیز انجام داد .

دیواندری (1373) در پژوهش خود دو گونه هدف را در نظر داشته است: هدف اول نشان دادن اهمیت استفاده و به کارگیری سیستم اطلاعات مدیریت در جهاد دانشگاهی تهران، و هدف دوم مرتبط است با تاخیر احتمالی شناخت پیش نیازها و پایانه­های اطلاعاتی در نظام تصمیم­گیری بوده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد یکی از نقاط ضعف اساسی که قبل از طراحی وجود دارد، ضعف مهارتهای تصمیم­گیری است و استفاده از سیستم­های اطلاعاتی با توجه به در نظر گرفتن پیش نیازها و پایانه­های آن به نفع جهاد دانشگاهی بوده، زمینه افزایش کارایی فراهم می­گردد .

در یک جمع بندی کوتاه از پیشینه تحقیق می­توان گفت که اغلب پژوهش­های انجام شده در زمینه سیستم اطلاعات مدیریت در سایر سازمانها، بجز دانشگاه رازی کرمانشاه بوده است. پژوهش حاضر امکان­سنجی