اهمیت و ضرورت انجام تحقیق………………………………………………………………………….. 4

اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………. 5

1-4-1) هدف اصلی ……………………………………………………………………………………… 6

1-4-2) اهداف فرعی  …………………………………………………………………………………… 7

مدل مفهومی پژوهش ………………………………………………………………………………………. 8

فرضیات  تحقیق ……………………………………………………………………………………………. 9

1-6-1) فرضیه اصلی……………………………………………………………………………………… 10

1-6-2) فرضیات فرعی………………………………………………………………………………….. 11

قلمرو تحقیق ………………………………………………………………………………………………… 12

1-7-1) قلمرو زمانی …………………………………………………………………………………….. 13

1-7-2) قلمرو مکانی ……………………………………………………………………………………. 14

1-7-3) قلمرو موضوعی ………………………………………………………………………………… 15

تعریف واژه­ها و اصطلاحات……………………………………………………………………………… 16

1-8-1) تعریف واژه­های کلیدی……………………………………………………………………….. 17

1-8-2) تعریف متغیرهای عملیاتی…………………………………………………………………….. 18

1-8-2-1) متغیر وابسته تحقیق و تعریف عملیاتی آن ……………………………………………. 19

1-8-2-2) متغیر  مستقل و تعریف عملیاتی آن ……………………………………………………. 20

1-9) جمع بندی فصل……………………………………………………………………………………. 21

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

1-2- مقدمه………………………………………………………………………………………………….. 23

بخش اول – ادبیات تحقیق……………………………………………………………………………….. 24

2-1-1-تعاریف…………………………………………………………………………………………….. 25

2-1-1-1- عدالت ……………………………………………………………………………………….. 26

2-1-1-2- مفهوم سلامت :……………………………………………………………………………… 27

2-1-1-3- مفهوم سازمان :……………………………………………………………………………… 28

2-1-1-4- مفهوم سلامت سازمانی……………………………………………………………………. 29

2-1-1-5- مفهوم وجدان کاری و وظیفه شناسی: …………………………………………………. 30

2-1-1-6- مفهوم نوع دوستی: ………………………………………………………………………… 31

 

2-1-1-7- مفهوم فضیلت مدنی : …………………………………………………………………….. 32

2-1-1-8- مفهوم روحیه ی جوانمردی و مردانگی : ……………………………………………… 33

2-1-1-9- مفهوم تواضع و فروتنی:…………………………………………………………………… 33

2-1-2-سطوح وابعاد سلامت سازمانی از دیدگاه پارسونز………………………………………… 44

2-1-3- مولفه های سلامت سازمانی لایدن وکلینگل………………………………………………. 44

2-1-4- ابعاد سلامت سازمانی از دیدگاه مایلز……………………………………………………… 44

2-1-5-مقایسه سلامت سازمانی واثربخشی………………………………………………………….. 55

2-1-6-شاخص‌های سلامت سازمانی…………………………………………………………………. 55

2-1-6-1-یگانگی نهادی:……………………………………………………………………………….. 55

2-1-6-2-نفوذمدیر:………………………………………………………………………………………. 55

2-1-6-3-ملاحظه گری:…………………………………………………………………………………. 55

2-1-6-4-ساختدهی:…………………………………………………………………………………….. 55

2-1-6-5-حمایت منابع:…………………………………………………………………………………. 55

2-1-6-6-روحیه:…………………………………………………………………………………………. 55

2-1-6-7-تاکید بر پیشرفت تحصیلی………………………………………………………………… 66

2-1-7- چارچوب نظری پژوهش……………………………………………………………………… 66

2-1-7-1- رفتار شهروندی سازمانی………………………………………………………………….. 66

2-1-8-انواع عدالت ……………………………………………………………………………………… 66

2-1-8-1-عدالت توزیعی ………………………………………………………………………………. 77

2-1-8-2-عدالت رویه ای ……………………………………………………………………………… 77

2-1-8-3-عدالت مراوده ای …………………………………………………………………………… 77

2-1-9-درک حمایت سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی………………………………………. 77

2-1-10- تاثیر عدالت سازمانی بر رفتار شهروندی سازمانی…………………………………….. 88

2-1-11-  چارچوب نظری مدل مفهومی پیشنهادی پژوهش………………………………………………………………. 88

2-1-12- عدالت سازمانی……………………………………………………………………………….. 88

بخش دوم- پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………. 88

2-2-1- پیشینه داخلی تحقیق…………………………………………………………………………… 88

2-2-2- پیشینه خارجی تحقیق…………………………………………………………………………. 88

این مطلب را هم بخوانید :

2-3- خلاصه و جمع بندی:……………………………………………………………………………… 88

نتیجه گیری و خلاصه فصل……………………………………………………………………………….. 88

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………….. 99

3-2- روش پژوهش ……………………………………………………………………………………… 99

3-3- جامعه آماری ……………………………………………………………………………………….. 99

3-4- نمونه گیری و شیوه نمونه گیری………………………………………………………………… 99

3-5- روش جمع آوری اطلاعات…………………………………………………………………….. 99

.3-6- ابزار گردآوری اطلاعات ………………………………………………………………………… 99

3-7-  روایی و پایایی پرسشنامه :………………………………………………………………………. 100

3-8- روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات ………………………………………………………….. 100

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ها

1-4- مقدمه …………………………………………………………………………………………………. 100

بخش اول: آمار توصیفی……………………………………………………………………………………. 100

2-4- ویژگی های جمعیت شناختی پاسخگویان ……………………………………………………. 100

بخش دوم: آمار استنباطی………………………………………………………………………………….. 100

4-3-آزمون کولموگروف- اسمیرنوف: بررسی تست نرمال بودن داده ها………………………. 100

4-4- آزمون های همبستگی اسپیرمن جهت معنی دار بودن رابطه بین متغیرهای پژوهش….. 100

5-4- آزمون من ویتنی جهت معنی دار بودن تفاوت میان عدالت سازمانی در سطوح متفاوت جنسیت………… 110

6-4- آزمون کروسکال والیس جهت معنی دار بودن تفاوت میان متغیر عدالت سازمانی در سطوح ……………. 110

متفاوت سن، تحصیلات و سابقه کاری…………………………………………………………………. 110

7-4- پایایی مربوط به پرسشنامه: روش آلفای کرونباخ……………………………………………. 110

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- جمع بندی تحقیق………………………………………………………………………………….. 110

5-2) یافته های پژوهش………………………………………………………………………………….. 112

5-3) محدودیت های تحقیق…………………………………………………………………………….. 112

5-3-1) محدودیت های در کنترل محقق ……………………………………………………………. 112

5-3-2) محدودیت های خارج از کنترل محقق …………………………………………………….. 121

5-4) پیشنهادهای پژوهش……………………………………………………………………………….. 112

5-4-1) پیشنهادهای مبتنی بر یافته های پژوهش……………………………………………………. 114

5-4-2) پیشنهادهای کاربردی- مدیریتی …………………………………………………………….. 114

5-4-3) پیشنهادهایی به پژوهشگران آتی ……………………………………………………………. 114

منابع      ……………………………………………………………………………………………………… 114

ضمائم    ……………………………………………………………………………………………………… 114

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………. 140

 

چکیده

هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی رابطه بین عدالت سازمانی و سلامت سازمانی در آموزش و پرورش شهرستان جویبار می باشد. این پژوهش از نوع توصیفی می باشد، جامعه آماری شامل کلیه کارکنان آموزش و پرورش شهرستان جویبار به تعداد 1417 نفر می باشد. که با توجه به حجم جامعه از طریق جدول کرجسی و مورگان، نمونه آماری پژوهش 306 نفر انتخاب  شده است. روش نمونه­گیری تصادفی از نوع ساده می­باشد. برای جمع آوری اطلاعات از دو پرسشنامه استاندارد عدالت سازمانی سوالی 20 نیهوف و مورمن و سلامت سازمانی 43 سوالی هوی و فیلدمن استفاده شده است. جهت تجزیه و تحلیل داده­ها از روش های توصیفی (فراوانی، درصد، درصد فراوانی تجمعی، نمودار و…) استفاده و در بخش آمار استنباطی برای تجزیه و تحلیل داده ها و تعمیم نتایج از آزمون t و ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چندگانه و تحلیل واریانس چند متغیره استفاده گردید. با اطمینان 95 درصد می توان ادعا نمود که بین عدالت سازمانی با ابعاد سلامت سازمانی، یگانگی نهادی، نفوذ مدیر، ملاحظه گری، ساخت دهی و روحیه کارکنان آموزش و پرورش شهرستان جویبار رابطه وجود دارد.

 

كلید واژه: عدالت سازمانی، سلامت سازمانی، آموزش و پرورش، کارکنان.

 

فصل اول:

کلیات تحقیق

 

• مقدمه

 

سازمان سیستمی اجتماعی است که حیات و پایداری آن وابسته به وجود پیوندی قوی میان اجزا و عناصر تشکیل دهنده آن است. ادراک بی عدالتی اثرات مخربی بر روحیه کار جمعی دارد؛ زیرا اهتمام نیروی انسانی و انگیزش کارکنان را تحت الشعاع خود قرار می­دهد. بی عدالتی و توزیع غیرمنصفانه دستاوردها و ستاده های سازمان، موجب تضعیف روحیه کارکنان و تنزل روحیه تلاش و فعالیت آنان می شود، رعایت عدالت رمز بقا و پایداری جریان توسعه و پیشرفت سازمان و کارکنان آن است. بنابراین از جمله وظایف اصلی مدیریت، حفظ و توسعه رفتارهای عادلانه در مدیران و احساس عدالت در کارکنان است. (بیک زاد و فرزانه، 1390) بحث از عدالت و بررسی ابعاد و ماهیت آن پیشینه بسیار طولانی دارد. (اشجع و همکاران، 1388) برای یک غیرمتخصص مفهوم عدالت با ریسمانی شامل سه تار جزائی، شهروندی و اجتماعی مقایسه می شود که به منظور کاستن فشارهایی که در طول زندگی سازمانی هر اجتماعی به وجود می آید، طراحی می­گردد. دو تار اولیه به دلیل نمایش ثابت مشاجرات و مسائل جزائی و یا مسائل شهروندی، توجه هر روزه را به دنبال دارد. تار سوم به طور عمده در مواقع بی نظمی مدنی، هنگامی که تخلف های جدی در قوانین اساسی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی ظهور می­کند، مورد توجه است. (تایلر[1]، 2003) سازمان، نظامی اجتماعی است که حیات و پایداری آن وابسته به وجود پیوندی قوی میاناجزا و عناصر تشکیل دهنده آن است. رعایت نکردن عدالت موجب جدایی و دوری این اجزا از یکدیگر می شود و در نهایت رشته های پیوند میان این اجزا را می گسلد. در واقع می توان گفت که عدالت نقشی انسجام بخش ایفا می کند. (طاهری عطار، 1387) بی عدالتی و توزیع غیرمنصفانه دستاوردها و ستاده های سازمان، موجب تضعیف روحیه کارکنان و تنزل روحیه تلاش و فعالیت در آنان می شود، بنابراین رعایت عدالت، رمز بقاء و پایداری جریان توسعه و پیشرفت سازمان و کارکنان آن است. (الوانی و پورعزت، 1382) هدایت جامعه در مسیر توسعه مطلوب موردنظر، نیازمند تربیت نیروی انسانی حرفه ای و رشد یافته است که از جمله الزامات آن، تصمیم گیری مشارکت جویانه و فضای سالم سازمانی است. (میرکمالی و ملکی نیا، 1387)  در سازمان های سالم، کارمندان، متعهد و وظیفه شناس و سودمند هستند و از روحیه و عملکرد بالایی برخوردارند. سازمان سالم جایی است که افراد با علاقه به محل کارشان می آیند و به کار کردن در این محل افتخار می کنند. (جاهد، 1384) به عقیده مایلز[2] (1969)، سلامت سازمانی به دوام و بقای سازمان در محیط خود و سازگاری با آن و ارتقا و گسترش توانایی خود برای سازش بیشتر اشاره می کند. (براتون و گلد[3]، 2003)

در تحقیق حاضر، دیدگاهها در مورد رابطه بین عدالت سازمانی و سلامت سازمانی در آموزش و پرورش شهرستان جویبار مورد بررسی و تشریح قرار خواهند گرفت. آنگاه به تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات جمع آوری شده پرداخته و بالاخره اینکه در فصل پنجم به ارائه نتیجه گیری ها، پیشنهادات و کاربردهای مدیریتی ناشی از خروجی تحقیق پرداخته خواهد شد. در این فصل ابتدا مسئله تحقیق، اهمیت و ضرورت، اهداف، فرضیه های پژوهش بررسی شده و سپس تعاریف واژه های کلیدی ارائه می شود.

 

• بیان مسئله

 

امروزه با توجه به نقش فراگیر و همه جانبه سازمان ها در زندگی اجتماعی انسان ها، نقش عدالت در سازمان ها بیش از پیش آشکار شده است. در عصر حاضر سازمان ها در واقع آیینه تمام نمای جامعه بوده، تحقق عدالت در آن ها به منزله تحقق عدالت در سطح جامعه است. (کولما یر و پارکر[4]، 2005) عدالت سازمانی یعنی اینکه با کارکنان چگونه رفتار شود تا احساس کنند با آن ها عادلانه رفتار شده است؛ به عبارت دیگر عدالت سازمانی، تلاش برای تشریح و توضیح نقش عدالت در محیط کار است. (کاتز[5]، 2005) هر چند مطالعات اولیه در مورد عدالت در سازمان ها به اوایل دهه (1960) و تحقیقات آدامز[6] بر می گردد، اما اصطلاح عدالت سازمانی، نخستین بار در سال (1987) توسط گرینبرگ[7] مطرح شد (اسدی و همکاران، 1389) و از سال (1990) به بعد نیز به صورت گسترده در رشته هایی چون مدیریت، روانشناسی کاربردی و رفتار سازمانی مورد تحقیق و مطالعه قرار گرفت. (کولما یر و پارکر، 2005)  به طور کلی، نظریه ها و تحقیقات درباره عدالت سازمانی در قالب سه موج عمده ارزیابی می شود: موج نخست بر محور عدالت توزیعی، موج دوم بر عدالت رویه ای و موج سوم بر عدالت مراوده ای مبتنی است. (ازگلی، 1383) ادراک عدالت سازمانی، الزامی اساسی برای کارکرد موثر سازمان ها و رضایت شخصی کارکنان بوده، در شکل دادن نگرش ها و رفتارهای آنان نقش مهمی را ایفا می کند. (امیرخانی و پورعزت، 1387) از آنجا که آموزش و پرورش عامل اصلی توسعه پایدار در هر کشوری است و ایجاد هرگونه فرصت و زمینه برای تحول و بهینه سازی در آموزش و پرورش نقش اساسی در رشد و توسعه علوم و فنون و به دنبال آن توسعه یک کشور ایفا می کند، استفاده از منابع انسانی و نیروی نهفته کارکنان، سازمان آموزش و پرورش را در بهره برداری از سایر منابع و رسیدن به اهداف آن سازمان موفق می سازد. (نادی و مشفقی، 1388) آموزش و پرورش به عنوان اساس و زیربنای توسعه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی هر جامعه است، که امروزه در اغلب کشورها به عنوان صنعت رشد قلمداد می شود و بیشترین بودجه دولتی را پس از امور دفاعی به خود اختصاص می دهد. از آنجایی که بخش قابل توجهی از فعالیت های آموزش و پرورش در مدارس صورت می گیرد مدارس به عنوان یک نظام اجتماعی حساس و مهم، از جایگاه خاصی برخوردارند. مدارس در صورتی خواهند توانست وظیفه خطیری را که به دوش آنهاست به نحو احسن انجام دهند که سازمان های سالم و پویایی باشند. (شریعتمداری، 1388) جو سازمانی سالم و حمایتگر باعث اعتماد بیشتر افراد و روحیه بالای آنان و بالطبع باعث افزایش کارایی معلمان می شود که افزایش کارایی معلمان به نوبه خود عامل مهمی در افزایش اثربخشی مدرسه محسوب می شود. (علاقه بند، 1384) ماتیو مایلز، روانشناس و صاحبنظر آموزش و پرورش، اولین نظریه پرداز سلامت سازمانی مدارس است. او سازمان سالم را سازمانی می داند که نه تنها در محیط خود دوام می آورد بلکه در برهه زمانی طولانی نیز به طور کافی سازگار است و توانایی های بقا و سازگاری خود را پیوسته توسعه و گسترش می دهد. سازمان سالم با نیروهای مانع بیرونی به طور موفقیت آمیزی برخورد، و نیروی آن ها را به گونه ای اثربخش در جهت اهداف و مقاصد اصلی سازمان هدایت می کند. بنابراین سلامت سازمانی به وضعی فراتر از اثربخشی کوتاه مدت سازمان دلالت دارد و به مجموعه ای از ویژگی های سازمانی نسبتا پردوام اشاره می کند. (زکی، 1380) سلامت سازمانی به وسیله هفت بعد که روی هم رفته الگوهای رفتار و تعامل های ویژه درون مدرسه را تشکیل می دهند، تعریف می شود. این ابعاد عبارتند از: یگانگی نهادی، نفوذ مدیر، ملاحظه گری، ساخت دهی، پشتیبانی منابع، روحیه و تاکید علمی. (شریعتمداری، 1388) این اجزای مهم هر دو دسته نیازهای ابزاری بیانی نظام اجتماعی را تامین کرده و سطح مسئولیت و نظارت موجود در آموزش و پرورش را معرفی می کنند. آموزش و پرورش از مهم ترین نهادهای اجتماعی می باشد. در واقع، کیفیت فعالیت سایر نهادهای اجتماعی تا اندازه زیادی به چگونگی عملکرد آموزش و پرورش بستگی دارد. آموزش و پرورش در پروراندن فرد و در بالنده کردن جمع نقش حیاتی دارد. شناسایی استعدادها و ایجاد شرایط لازم برای شکوفایی آن ها در زمینه های مختلف و رشد موزون و متعادل انسان در جنبه های عقلانی، عاطفی، اجتماعی و جسمانی مسئولیت های سنگینی است که آموزش و پرورش باید به انجام برساند.

تلاش های پژوهشی انجام شده پیرامون عدالت سازمانی تاکنون بیشتر یا متوجه بررسی میزان برخورداری سازمان ها از آن بوده، یا میزان رابطه آن با متغیر دیگری را بررسی کرده است. حال آنکه با توجه به نقش خطیر سازمان آموزش و پرورش در تحقق تعلیم و تربیت اجتماعی هیچ پژوهشی به بطن این سازمان نرفته و عدالت و سلامت این سازمان را بررسی ننموده است. لذا محقق بر آن شد تا در پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین عدالت سازمانی و سلامت سازمانی در آموزش و پرورش شهرستان جویبار بپردازد.

• اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

 

در دهه های اخیر توجه زیادی به عدالت سازمانی به عنوان یک سازه و حوزه تحقیقی مهم در روانشناسی صنعتی سازمانی معطوف شده است. (گرینبرگ[8]، 1990) عدالت سازمانی حوزه بسیار پیچیده ای