1-3- اهمیت تحقیق………………………………………………………………………. 6

1-4- اهداف تحقیق……………………………………………………………………….. 7

1-4-1- اهداف کلان………………………………………………………………………….7

1-4-2- اهداف تبعی…………………………………………………………………………7

سوالات تحقیق

1-5- فرضیه‌ تحقیق………………………………………………………………………… 7

1-6- روش انجام تحقیق………………………………………………………………….. 7

1-6-1- جامعه آماری………………………………………………………………………. 8

1-6-2- نمونه آماری……………………………………………………………………….. 8

1-6-3- ابزار جمع آوری اطلاعات………………………………………………………….. 8

1-6-4- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات……………………………………………………. 8

1-7- محدودیت‌های تحقیق………………………………………………………………. 8

1-8- تعریف واژه‏ها و اصطلاحات فنی و تخصصی (به صورت مفهومی و عملیاتی)….8

1-8-1- اسکان غیر رسمی………………………………………………………………. 8

1-8-2- ساماندهی……………………………………………………………………….. 8

1-8-3- توانمندسازی……………………………………………………………………… 9

1-8-4- مشارکت…………………………………………………………………………. 9

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

مقدمه…………………………………………………………………………………….. 11

2-1- نظریه ­های پیدایش سكونتگاه‌های غیررسمی………………………………… 11

2-1-1- دیدگاه لیبرال…………………………………………………………………….. 12

2-1-2- دیدگاه بنیادگرایی……………………………………………………………….. 12

2-1-3- جامعه گرایی…………………………………………………………………….. 13

2-1-4- دیدگاه بوم شناسی……………………………………………………………. 13

2-2- گرایش­های شهرنشینی و سكونتگاه‌های غیررسمی…………………………. 13

2-2-1- گرایشهای جهانی………………………………………………………………. 13

2-2-2- گرایش­های شهرنشینی و سكونتگاه‌های غیررسمی در ایران……………… 18

2-3- ویژگی‌های اسکان‌های غیررسمی……………………………………………… 20

 

2-4- علل پیدایش سكونتگاه‌های غیررسمی………………………………………… 21

2-4-1- عوامل ساختاری جامعه………………………………………………………….21

2-4-2- علل سازمانی…………………………………………………………………….22

2-4-3- فقدان سیستم‎های حمایتی و مشاركتی…………………………………… 22

2-4-4- فعالیت‎های باندهای (مافیایی) نامشروع زمین…………………………….. 22

2-5- رویکردها و رهیافت‌های مداخله در اسکان­های غیررسمی…………………….. 22

2-5-1- رویکردهای مداخله در اسکان‌های غیررسمی در قالب دیدگاه‌های مختلف…23

2-5-2- بررسی تاریخی رویکردهای مداخله در اسکان‌های غیررسمی…………….. 30

2-5-2-1- مقطع اول (دهه 1960)………………………………………………………… 30

2-5-2-2- مقطع دوم (دهه 1970)……………………………………………………….. 31

2-5-2-3- مقطع سوم (دهه 1980)……………………………………………………… 33

2-6- فرآیند توانمندسازی………………………………………………………………… 35

2-7- ساختار و ابعاد توانمندسازی………………………………………………………. 36

2-8- اهمیت مشارکت در برنامه‌ریزی شهری در راستای توانمندسازی سكونتگاه‌های غیررسمی…39

2-8-1- مشارکت توسعه‌ای………………………………………………………………. 40

2-8-2- الگوی مشارکت ساکنین سکونتگاه‌های غیر رسمی……………………….. 40

2-9- نتیجه­ گیری و ارائه رویکرد نظری تحقیق………………………………………….. 42

فصل سوم: روش­شناسی تحقیق

مقدمه………………………………………………………………………………………. 44

3-1- روش تحقیق…………………………………………………………………………. 44

3-2- نوع تحقیق……………………………………………………………………………. 44

3-3- جامعه آماری و نمونه آماری…………………………………………………………. 44

3-4- تعیین حجم نمونه و روش نمونه گیری…………………………………………….. 45

3-5- شیوه و موقعیت انتخاب نمونه جهت پیمایش خانوار……………………………. 46

3-6- روش اجرا و جمع آوری اطلاعات……………………………………………………. 46

3-7- روایی پرسشنامه تحقیق………………………………………………………….. 46

3-8- روش آزمون و تحلیل های آماری…………………………………………………… 46

3-9ـ جمع­بندی…………………………………………………………………………….. 50

 

این مطلب را هم بخوانید :

فصل چهارم: شناخت محدوده مورد مطالعه

مقدمه………………………………………………………………………………………. 52

4-1- موقعیت محدوده در شهر……………………………………………………………. 52

4-2- مطالعات سیر تحول شکل­گیری بافت از لحاظ تغییرات کالبدی………………….. 55

4-2-1- سابقه تحولات و گسترش کالبدی منطقه 19………………………………….. 55

4-2-2- سیر تحول شکل­گیری بافت از لحاظ تغییرات کالبدی محدوده…………………. 56

4-3- سیر تحول شکل­گیری بافت از لحاظ تغییرات اجتماعی………………………….. 59

4-4- سیر تحول شکل­گیری بافت از لحاظ تغییرات اقتصادی……………………………. 60

4-5- مطالعات محیطی و محیط زیستی………………………………………………… 62

4-5-1- اقلیم………………………………………………………………………………. 62

4-5-2-توپوگرافی………………………………………………………………………….. 65

4-5-3-زمین لرزه………………………………………………………………………….. 65

4-5-4- بررسی وضعیت فضاهای سبز و آلودگی سیمای محیط…………………….. 67

4-6- بررسی تحولات جمعیتی منطقه 19…………………………………………….. 71

4-6-1- بررسی تحولات جمعیتی محدوده مطالعاتی…………………………………. 71

4-6-2- بررسی تحولات جمعیتی حوزه فراگیر(منطقه19) سالهای 90-1375……….. 72

4-6-3- مطالعه تحولات بعد خانوار در محدوده مطالعاتی……………………………… 73

4-6-5- مبدأ مهاجرت ساکنین…………………………………………………………… 74

4-6-6- بررسی مدت اقامت مهاجرین در محل قبلی سکونت……………………….. 75

4-6-7- مدت زمان سکونت (سابقه سکونت) ساکنین………………………………..76

4-6-8- توزیع مکانی اجتماعات غیررسمی  در محدوده قانونی منطقه 19………… 76

4-7 جمع­بندی…………………………………………………………………………….. 77

فصل پنجم: تجزیه و تحلیل اطلاعات

مقدمه…………………………………………………………………………………….. 80

5-1- یافته‌های توصیفی تحقیق…………………………………………………………80

5-1-1- مشخصات عمومی پاسخگویان………………………………………………. 80

5-1-1-1- جنس…………………………………………………………………………. 80

5-1-1-2- سن…………………………………………………………………………….81

5-1-1-3- تحصیلات……………………………………………………………………… 81

5-1-1-4- مدت اقامت در محل…………………………………………………………. 82

5-1-2- سؤالات توصیفی مرتبط با فرضیه تحقیق……………………………………. 83

5-1-2-1- تمایل به ترک محل………………………………………………………….. 83

5-1-2-2- مشارکت اجتماعی و ظرفیت سنجی…………………………………….. 84

5-1-2-3- شبکه اجتماعی…………………………………………………………….. 85

5-1-2-4- تعامل اجتماعی…………………………………………………………….. 86

5-1-2-5- پیوندهای همسایگی………………………………………………………. 87

5-1-2-6- اعتماد اجتماعی……………………………………………………………. 88

5-1-3- جمع­بندی و نتیجه ­گیری از یافته­ های توصیفی……………………………. 89

5-2- یافته های استنباطی تحقیق………………………………………………….. 90

5-2-1- آزمون فرضیه اول………………………………………………………………. 90

5-2-2- آزمون فرضیه دوم………………………………………………………………. 92

5-2-2-1- شبکه اجتماعی……………………………………………………………. 92

5-2-2-2- تعامل اجتماعی…………………………………………………………….. 93

5-2-2-3- مشارکت اجتماعی………………………………………………………… 93

5-2-2-4- میزان اعتماد اجتماعی……………………………………………………. 94

5-2-3- آزمون فرضیه سوم……………………………………………………………. 94

5-3- جمع­بندی…………………………………………………………………………. 95

فصل ششم: نتیجه ­گیری و ارائه پیشنهادات

مقدمه………………………………………………………………………………….. 97

6-1- نتایج تحقیق…………………………………………………………………….. 97

6-1-1- نتایج تئوریك………………………………………………………………….. 97

6-1-2- نتایج تجربی………………………………………………………………….. 98

6-1-3- ارزیابی مسائل و مشکلات…………………………………………………. 99

6-1-3-1- مسائل و مشکلات از دید اهالی ساکن در محل………………………. 99

6-1-3-2- مسائل و مشکلات و امکانات از دید کارشناسان……………………… 100

6-2- ارائه راهبردها و سیاست‌های پیشنهادی………………………………….. 103

6-2-1- راهبردها و سیاست های مرتبط با مسكن………………………………. 104

6-2-2- راهبردها و سیاست های مرتبط با مبحث اجتماعی ـ اقتصادی……….. 104

6-2-3- راهبرد و سیاستهای مرتبط با مبحث كاربری زمین……………………… 104

6-2-4- راهبرد و سیاست های مرتبط با مبحث حمل و نقل……………………. 104

6-2-5- راهبرد و سیاست های مرتبط با مبحث محیط زیست…………………. 105

6-2-6- راهبردها و سیاست‌های مرتبط با مبحث مدیریت و مشاركت………… 105

4-3ـ جمع­بندی ………………………………………………………………………. 106

پیوست……………………………………………………………………………….. 107

پیوست (شناسنامه سکونتگاه‌های غیر رسمی)

منابع وماخذ………………………………………………………………………….. 108

چکیده:

اسكان غیررسمی، از پیامدهای نامطلوب شهرنشینی در جهان معاصر است كه به ویژه در نتیجه صنعتی شدن شتابان و نابرابری‌هاى منطقه‌ای شكل گرفته و شهرها و خصوصاً كلا نشهرهاى كشور را با مسائل عدیده‌ای مواجه ساخته است. طبق آمار ارائه شده در برنامه اسكان بشری سازمان ملل (2003) از هر سه نفر در جهان یك نفر در خلال 30 سال آینده، زندگی خود را در مناطق حاشیه شهرها و سكونت گاه‌های غیرقانونی طی می‌كند. این تحقیق به بررسی علل شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی در منطقه 19 شهر تهران می‌پردازد.آمارهای پایه‌ای داده‌ها مربوط به سال 1390 و پیمایش میدانی می‌باشد و جهت مطالعه و بررسی بهتر بین خانوارهای نمونه اجراء گردید. اعتبار آزمون با کمک فرمول آلفای کرونباخ 62/0: α بدست آمد. روش تحقیق توصیفى- تحلیلى است. جامعه آماری تحقیق کل خانوارهای موجود در محلات هدف بوده است که با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای 107 نفر انتخاب و پرسشنامه‌ها بین آنها توزیع گردید. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که یکی از راهکارهای مهم و اصلی جهت ساماندهی و حل بسیاری از مشکلات خانوارهای اسکان یافته، توانمندسازی ساکنان و احیای بافت کالبدی و ارتقاء فعالیت‌های اقتصادی، اشتغال‌زایی، ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و افزایش درآمد است. راهکار دیگری که می‌بایست مورد توجه مسئولین قرار گیرد بهسازی مساکن قابل تخریب است که به علت عدم امکان تملک توسط ساکنین در آنها نیاز به بررسی و اتخاذ روشی جهت بهبود اسکان در سکونتگاه‌های دارای مساکن درحال تخریب است.

پیشگفتار:

در ایران، از ابتدای سده اخیر، در پی رشد روابط و مناسبات سرمایه‌داری، موجبات تشدید فاصله شهر و روستا و درنتیجه مهاجرت بخشی از روستائیان به شهرها، تشکیل و گسترش فضاهای اسکان غیررسمی فراهم آمد. در بین شهرهای ایران، تهران جایگاه ویژه‌ای دارد؛ شکل‌گیری اسکان غیررسمی در بافت داخلی و بلافصل شهر تهران دارای سابقه‌ای طولانی است. اما اسکان غیررسمی به عنوان پدیده‌ی گسترده و فراگیر کلان‌شهری در حواشی و پیرامون شهر تهران مربوط به تحولات سیاسی و اجتماعی– اقتصادی کشور در دهه‌های 1340 و بعد از آن است؛ در مقطع پیروزی انقلاب اسلامی نیز به دلیل عدم ثبات سیاسی و امنیتی کشور، برخی افراد به تصرف بعضی از زمین‌های واقع در محدوده داخلی و حواشی شهرها که فاقد مالکیت مشخص بوده یا مالکین آنها از کشور گریخته و غایب بوده‌اند و یا بر مشروعیت مالکیت آنها خدشه وارد بوده پرداختند و به ایجاد یک شبه مساکن آلونکی در آنها اقدام نمودند که در پی آن بر گستره اسکان اجتماعات غیررسمی کشور و از جمله شهر تهران افزوده شده است. علاوه بر روند مذکور در سه دهه اخیر نیز به جهت افزایش بهای خدمات و هزینه زندگی در کلان شهر تهران بخشی از جمعیت اقشار پائین ساکن در آن نیز به سمت حواشی و حومه‌های آن روی آوردند که بر گستره اسکان غیررسمی در سکونتگاه‌های اقماری کلان‌شهر تهران افزوده است. این امر موجب مرحله‌ای جدید در شکل‌گیری اسکان غیررسمی در منطقه کلان‌شهری تهران شده است.

بنابراین اگرچه امروزه شهر تهران در داخل محدوده قانونی خود با پدیده اسکان غیررسمی گسترده­ای مواجه نیست اما از فضاهای اسکان غیررسمی پیرامون خود تاثیر می­پذیرد. از این رو هر چند پرداختن به موضوع فوق فراتر از حوزه مدیریتی شهرداری تهران به حساب می­آید، ولی با توجه به شرایط موجود و اهمیت موضوع، لازم است که شهرداری تهران با همکاری وزارت مسکن و شهرسازی و سایر دستگاه­های مرتبط، در این زمینه اقدام عاجل نماید. لازمه هرگونه تصمیم و اقدام به ساماندهی در خصوص اجتماعات مذکور، مستلزم مطالعه و شناخت دقیق و یکپارچه این اجتماعات است که به راهبردها، سیاست­ها، الگوهای هنجاری و ساز و کارهای اجرائی مشخصی برای مدیریت شهری منتهی گردد. از آنجائی که تاکنون هیچ گونه مطالعه فراگیر و یکپارچه‌ای که ضمن جمع­بندی مطالعات پراکنده موجود و سوابق اجرائی ساماندهی این اجتماعات بتواند به هماهنگی راهبردی در این زمینه منتهی گردد، انجام نگرفته است، اهمیت موضوع روشنتر می‌شود. بنابراین قبل از هر چیز باید طرح دقیق مطالعات ساماندهی اجتماعات مذکور تدوین و برنامه ساماندهی چنین سکونتگاه‌هائی با توجه به نتایج مطالعات کلیه ابعاد آن (زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، کالبدی، مسکن، مدیریتی و …) طراحی گردد.

با نگاهی به چگونگی فرآیند شکل‌گیری و سازماندهی منطقه 19 شهرداری تهران و نیز موقعیت جغرافیایی و تاریخچه تحولات کالبدی آن، به نظر می‌رسد مشکل اصلی اسکان غیررسمی در این منطقه، نیازمندی به افزایش جذب خدمات، امکانات، تأسیسات و تجهیزات شهری می‌باشد، لذا مطالعه نظام توزیع مکانی اسکان غیررسمی در این منطقه ضروری به نظر می‌رسد و با توجه به موقعیت جغرافیایی منطقه(موقعیت مطلق ونسبی آن) یعنی قرارگیری در بستری طبیعی و کشاورزی در جنوب شهر تهران و قرارگیری در میان چهار بزرگراه مهم که حدود اربعه این منطقه را تشکیل می‌دهند امکان گسترش پدیده اسکان غیررسمی در حریم وسیع منطقه 19 وجود دارد و به دلیل اینکه این منطقه، بصورت سکونتگاه‌های خودرو بوده و در دوره زمانی 1366 تا به امروز بصورت یک منطقه شهرداری جذب شهر تهران بزرگ گردیده، با معضلات و مشکلات توسعه شهری رو‌به‌رو بوده است، بنابراین مطالعه عوامل مؤثر بر ساماندهی آن نیز ضروری به نظر می‌رسد.

فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه:

هدف از ارایه این فصل، طرح مسأله و ضرورت انجام تحقیق، ارائه فرضیه و تعیین اهداف تحقیق است که متعاقب آن ادبیات موضوع و روش انجام تحقیق مورد بحث قرار می‌گیرد و در نهایت مشکلات پیش‌روی تحقیق عنوان می‌گردد. این فصل، در حقیقت، هدایت و جهت‌گیری پایان‌نامه را تا نتیجه‌گیری به ‌عهده دارد.

1-1- تعریف مسئله

مسأله اسكان‌های غیررسمی درمناطق شهری كشورهای جهان سوم یكی از عوارض رشد فزآینده شهرنشینی و افزایش جمعیت شهرها و فقدان نظام یكپارچه و موثر مدیریت شهری تلقی می‌شود (رفیعیان،1389 : 12). آمارهای ارائه شده از جانب سازمان‌های بین‌المللی نشان می‌دهد كه حدود یك ششم از جمعیت جهان در مناطق زاغه‌ای و حاشیه‌ای زندگی می‌كنند.(هادی زاده، 10:1390) در آخرین گزارش مركز اسكان بشر ملل متحد آورده شده است كه بین یك سوم تا یك چهارم جمعیت شهری جهان در فقر مطلق به سر می‌برند(Mumtaz,B.,2010). در همین ارتباط كمیسیون جهانی آینده شهرها در قرن بیست و یكم میلادی نیز هشدار داده است كه به موازات رشد ابر شهرها فقر شهری در كشورهای جهان سوم افزایش یافته و این درحالی است كه بخش عمده‌ای از شهرنشینی بر پایه اقتصاد غیررسمی و همراه با گسترش سكونتگاه‌های غیررسمی صورت گرفته و در آینده نیز صورت خواهد گرفت. این گرایش را غیررسمی شدن شهرنشینی می‌نامند(صرافی، 1381: 5) كه بدنبال خود موجب بروز سكونت غیرقانونی در زمین، كمبود مسكن، خدمات شهری، بیكاری و مسائل دیگرگردیده است (Gilderbloom,I,2011). شكست سیاست‌های مبتنی‌بر خانه‌سازی اجتماعی (دهه 1960) و طرح زمین – خدمات (دهه 1970) و نیز افزایش تعداد زاغه‌ها و سكونتگاه‌های تصرفی و غیرقانونی در حاشیه شهرها، سر آغاز شكل‌گیری “رهیافت توانمندسازی” در اواخر دهه 1980 می‌باشد. (هادی زاده،1390: 28) براساس این رهیافت، روش‌های مقابله‌ای و ستیزه جویانه با اسكان‌های غیررسمی و حاشیه‌نشینی، راه حل مناسبی برای رفع مشكلات موجود در پیدایش اسكان‌های غیررسمی نیست و حل آن نیازمند مشاركت‌های مردمی و توسعه ظرفیت‌های اجتماعات محلی در همه جنبه‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و انسانی است(پیران،1391: 9). در ایران نیز اسكان‌های غیرقانونی و ناهنجار، نوعی اسكان درون یا مجاور شهرها هستند كه دارای سیمایی ناخوشایند و بافتی نا متعارف با شهر بوده و با نام‌هایی چون حاشیه‌نشینی، اسكان غیررسمی، سکونتگاه‌های خودرو، بدون برنامه، نامنظم و فاقد مقررات از آنها نام برده می‌شود(Perlman, J,2012). ساكنان این سکونتگاه‌ها را اقشار كم درآمد و گاه مهاجرینی رانده شده از سوانح طبیعی و انسانی مانند جنگ و یا مهاجرینی روستایی با سابقه كم شهرنشینی تشكیل می‌دهند. (UN-HABITAT,2009) برآورد می‌شود كه یك هشتم جمعیت شهری كشور (حدود چهار و نیم میلیون نفر) در اینگونه سكونتگاه‌های غیررسمی مستقر باشند و تداوم روند موجود نسبت آن را در ابتدای دهه آینده به یك چهارم و تعداد آن را به بیش از دو برابر خواهد رساند(زاهد زاهدانی،1387:13). این پدیده امروز نه تنها در شهرهای بزرگ بلکه در شهرهای متوسط نیز در کشور ما مشاهده می‌شود. با نگاهی به چگونگی فرآیند شکل‌گیری و سازماندهی منطقه 19 شهرداری تهران و نیز موقعیت جغرافیایی و تاریخچه تحولات کالبدی آن، به نظر می‌رسد مشکل اصلی اسکان غیررسمی در این منطقه، نیازمندی به افزایش جذب خدمات، امکانات، تأسیسات و تجهیزات شهری می‌باشد، لذا برنامه توانمندسازی اجتماعات اسکان غیررسمی در این منطقه ضروری به نظر می‌رسد و با توجه به موقعیت جغرافیایی منطقه (موقعیت مطلق ونسبی آن) یعنی قرارگیری در بستری طبیعی و کشاورزی در جنوب شهر تهران و قرارگیری در میان چهار بزرگراه مهم که حدود اربعه این منطقه را تشکیل می‌دهند امکان گسترش پدیده اسکان غیررسمی در حریم وسیع منطقه 19 شهر تهران وجود دارد. به دلیل اینکه این منطقه، بصورت سکونتگاه‌های خودرو بوده و در دوره زمانی 1366 تا به امروز بصورت یک منطقه شهرداری جذب شهر تهران بزرگ گردیده، با معضلات و مشکلات توسعه شهری روبرو بوده است، بنابراین مطالعه عوامل مؤثر بر ساماندهی آن نیز ضروری به نظر می‌رسد.

2-1- پیشینه تحقیق

پس از سال‌های 1341 و 1342 رشد اسکان غیررسمی به حدی رسید که لزوم تحقیقات و پژوهش‌های مختلف در باب اسکان‌های غیررسمی توسط مراجع دولتی، دانشگاه‌ها و پژوهشگران اجتماعی مورد تاکید قرار گرفت و از آن زمان به بعد پژوهش‌ها و تحقیقات متعددی جمع‌آوری شده است. در این تحقیق سعی شده است به چند مورد از این تحقیقات و نتایج آنها در طی دهه اخیر اشاره شود.

اسکان غیررسمی از جمله مسائل شهری است که مانند دیگر مشکلات شهری از دید پژوهشگران پنهان نمانده است و به روش‌های مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است و حتی کمتر کتاب یا نوشته‌ای در زمینة مسایل شهری می‌توان یافت که حداقل چند سطری را به این موضوع اختصاص نداده باشد. کلینارد(1966)با مطالعه بر روی این پدیده در زمینه نظریه‌های پیدایش آن معتقد به دیدگاه بوم‌شناسی شهری است؛ اندیشمندانی چون تورنر (از نظریه پردازان مکتب لیبرال) نیز در کتاب و مقالات مختلف خود این پدیده را موردبررسی قرار داده است (1967،1976، 1978، 1982) و اندیشمندان دیگری که درابعادمختلف این پدیده شهری راموردبررسی قرار داده‌اند ولی با توجه به اینکه اسکان غیررسمی در هر مکان جغرافیایی برخاسته از شرایط محیطی جامعة خود می‌باشد، لذا اندیشمندان ایرانی نیز این مساله شهری را مورد توجه قرار داده و از زوایای مختلفی بررسی نموده‌اند.آغاز این مطالعات را با توجه به شروع شهرنشینی شتابان در ایران بایستی دهه‌های 40 و 50 شمسی دانست. به دلیل تعداد زیاد نوشته‌ها و تشابه بسیار مطالعات صورت گرفته در این مورد، می‌توان به موارد مهمتری چون: 1- مطالعات موردی (مونوگرافی) اسکان غیررسمی مانند: تحقیقاتی مربوط به موسسة مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران (1351) و مطالعات اندیشمندانی چون رهین، عظیم (1354)؛ منصوریان، محمد کریم و سید علیرضا آیت‌اللهی (1356)؛ شکویی، حسین (1355)؛ حسین زاده دلیر، کریم (1361)؛ دانش، ابوالحسن (1362)؛ پیران، پرویز (14 مقاله از سال 1366 به بعد در مجله اطلاعات سیاسی _ اقتصادی و 3 مقاله در سال‌های 74-73 در همان مجله)؛ زاهد زاهدانی، سید سعید (1369)؛ زنجانی، حبیب‌ا…(1382)؛ سیف‌الدینی، فرانک (1383)؛ نیز مجموعه مقالاتی که تحت‌عنوان مجموعه مقالات دو جلدی حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی توسط اساتید و پژوهشگران صاحب نظر کشورمان در زمینة اسکان غیر رسمی (نظیر حاج یوسفی، اطهاری، صرافی، حاتمی نژاد و خاتم و . . .) می‌باشد.

ـ زهره داوودپور (1384) در تحقیقی تحت عنوان کلانشهر تهران و سکونتگاه­های خودروی به بررسی سکونتگاه­های غیر رسمی در اطراف این کلانشهر پرداخته است. وی برای بررسی وضعیت ساکنین این سکونتگاه­های از ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی استفاده نموده است (داود پور، 1384).

ـ شاه حسینی (1384) در تحقیقی با عنوان سکونتگاه خودرو و امنیت اجتماعی، به بررسی سکونتگاه خودرو پاکدشت پرداخت و به این نتیجه رسید که سطح معیشت مردم و کاهش کنترل دول دو عامل در شکل­گیری این سکونتگاه شده است ( شاه حسینی، 1384: 172ـ 157).

ـ ربانی و همکارانش ( 1385) در تحقیقی تحت عنوان “بررسی عوامل مؤثر بر شکل­گیری مسأله حاشیه نشینی و پیامدهای اجتماعی آن در شهر اهواز” به این نتایج دست یافت که مهاجرت از محیط های كوچك روستایی و شهری اطراف به شهر اهواز، مهمترین عامل ایجاد و گسترش مناطق حاشیه نشین است كه خود تحت تاثیر دافعه های اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی محل سكونت قبلی و جاذبه های اقتصادی و اجتماعی – فرهنگی شهر است. همچنین، در بحث پیامدهای اجتماعی مشخص شد كه بین شدت حاشیه نشینی و افزایش میزان محرومیت نسبی حاشیه نشینان رابطه وجود دارد كه در نهایت، باعث حاكم شدن فرهنگ فقر در منطقه حاشیه نشین شده است (ربانی و همکاران، 1384: 114ـ89).

ـ ایران دوست و صرافی (1386) در تحقیقی تحت عنوان “یأس و امید در سکونتگاه­های غیر رسمی (نمونه: شهر کرمانشاه)” تفاوتهای بنیادی میان سكونتگاه‌های غیررسمی “در حال ترقی ” و “در حال زوال” مشاهده می شود كه ناشی از روند تكوین و تكامل آنها در شرایط اجتماعی- اقتصادی، كالبدی، محیطی و نیز رویكرد مدیریتی حاكم بر آنهاست (ایراندوست و صرافی، 1386، 201ـ 21).

ـ زیاری و نوذری (1388) هم در تحقیقی تحت عنوان ” ساماندهی و توانمندسازی اسكان غیررسمی كوی منبع آب شهر اهواز” ضمن بررسی مشخصات این سكونتگاه راهبردهای مناسب را ارایه نموده­اند (زیاری و نوزری، 1388: 36ـ21).

ـ ربانی و همکارانش ( 1388) در تحقیقی تحت عنوان تحلیلی بر علل شکل­گیری مناطق حاشیه نشین در شهر اصفهان، وجود ارتباط مستقیم و معنادار میان عوامل اقتصادی با امکانات، سهولت تهیه مسکن و زمین، قومیت گرایی، نوع شغل را از مهمترین عوامل به حساب آورد (ربانی و همکاران، 1388: 125ـ 93).

-صرافی(1381) پرداختن به مسئله اسکان غیر رسمی نه تنها ضرورتی بر آمده از ارزش ای اعتقادی و انسانی ، بلکه سازگار با منافع اجتماعی و پایداری سکونتگاهها وتوسعه ملی است. نباید فراموش کرد