پایان نامه کارشناسی ارشد ناپیوسته رشته روان شناسی (M.A.)

گرایش: تربیتی

 

عنوان:

تعیین اثربخشی آموزش مهارت های مقابله و مدیریت استرس بر افزایش عملکرد تحصیلی دانشجویان رشته پرستاری دانشگاه آزاد اسلامی

 

استاد راهنما :

دکتر اقبال زارعی

 

سال تحصیلی 1393-1392

 

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                              صفحه

چکیده :………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….1

فصل اول: موضوع پژوهش

1-1مقدمه :……………………………………………………………………………………………………………………………………….3

1-2 بیان مسأله :………………………………………………………………………………………………………………………………..5

1-3 اهمیت و ضرورت انجام پژوهش :………………………………………………………………………………………………..9

1-4  اهداف پژوهش :………………………………………………………………………………………………………………………10

1-4-1 هدف کلی :…………………………………………………………………………………………………………….10

• اهداف جزئی :…………………………………………………………………………………………………………10

1-5 سؤال های تحقیق :……………………………………………………………………………………………………………………10

1-6 فرضیه های پژوهش :………………………………………………………………………………………………………………..11

1-6-1 فرضیه های اصلی :…………………………………………………………………………………………………………..11

1-6-2 فرضیه های جانبی پژوهش :………………………………………………………………………………………………11

1-7 تعریف واژه ها و اصطلاحات :……………………………………………………………………………………………………12

1-7-1  تعاریف مفهومی :…………………………………………………………………………………………………….12

1-7-2 تعاریف عملیاتی :……………………………………………………………………………………………………..13

فصل دوم : مروری بر تحقیقات انجام شده(ادبیات و مستندات ، چارچوب ها و مبانی ، سابقه و پیشینه تحقیق)

2-1 مقدمه :…………………………………………………………………………………………………………………………………….15

2-2 گستره نظری مسأله مورد پژوهش :………………………………………………………………………………………………15

2- 2-1 مفهوم استرس :………………………………………………………………………………………………………..15

2-2-2 مراحل ایجاد استرس و چگونگی تأثیرآن :……………………………………………………………………..16

2-2-3 آسیب پذیری در مقابل استرس :…………………………………………………………………………………..17

2-2-4 استرس از دیدگاه نظریات :………………………………………………………………………………………….18

2-2-5 مراحل پاسخ به استرس از دیدگاه هانس سلیه :………………………………………………………………19

2-2-5-1 مرحله اول- اعلام خطر :……………………………………………………………………………………20

2-2-5-2 مرحله دوم- مقاومت :………………………………………………………………………………………..20

2-2-5-3 مرحله سوم- فرسودگی :……………………………………………………………………………………20

2-2-6 ارزیابی استرس، راهبردهای رویارویی و سازگاری روان شناختی :…………………………………….20

2-2-6-1 ارزیابی استرس :………………………………………………………………………………………………..22

2-2-6-1-1 ارزیابی اولیه :……………………………………………………………………………………………22

2-2-6-1-2 ارزیابی ثانویه :………………………………………………………………………………………….23

2-2-6-2 رویارویی با تهدید :…………………………………………………………………………………………….24

2-2-7 مقابله با استرس :………………………………………………………………………………………………………….25

2-2-7-1 مقابله ی مسأله محور :………………………………………………………………………………………….25

2-2-7-2 مقابله ی هیجان محور :…………………………………………………………………………………………25

2-2-8 مهارت های مقابله با استرس در مدل جرابک :…………………………………………………………………..26

2-2-8-1 مهارت های معطوف به حل مسأله :………………………………………………………………………….27

2-2-8-2 مهارت های هیجانی :……………………………………………………………………………………………..27

2-2-9 راه های مقابله با استرس :………………………………………………………………………………………………..27

2-2-9-1 مهارت های رفتاری :……………………………………………………………………………………………….28

2-2-9-1-1  سلامتی و توانایی :…………………………………………………………………………………………28

2-2-9-1-2 تعامل های اجتماعی مثبت :……………………………………………………………………………..29

2-2-9-1-3 مدیریت زمان :……………………………………………………………………………………………….29

2-2-9-1-4 روش تنفسی :………………………………………………………………………………………………..29

2-2-9-2 مهارت های شناختی :………………………………………………………………………………………………30

2-2-9-2-1 افکار مثبت :…………………………………………………………………………………………………..30

2-2-9-2-2 توانایی حل مسأله :………………………………………………………………………………………….30

2-2-9-2-3 منبع کنترل :……………………………………………………………………………………………………30

2-2-9-2-4  کمک حرفه ای :…………………………………………………………………………………………….31

2-2-9-3 منابع اجتماع :……………………………………………………………………………………………………………31

2-2-9-3-1 حمایت اجتماعی :…………………………………………………………………………………………….31

2-2-9-3-2  امکانات مالی : ……………………………………………………………………………………………….31

2-2-10 استرس و راهبردهای مقابله با آن :…………………………………………………………………………………..32

2-2-2 عملکرد تحصیلی :…………………………………………………………………………………………………………………34

2-2-2-1 مفهوم عملکرد تحصیلی :………………………………………………………………………………………………..34

2-2-2-2 عوامل مؤثر در عملکرد تحصیلی :…………………………………………………………………………………….36

2-2-2-2-1 عوامل فردی :………………………………………………………………………………………………………….36

2-2-2-2-2 عوامل خانوادگی و اجتماعی :……………………………………………………………………………………36

2-2-2-2-3 عوامل آموزشگاهی :…………………………………………………………………………………………………36

2-2-2-2-4 جنس :……………………………………………………………………………………………………………………36

2-2-2-3 مفهوم پیشرفت یا موفقیت تحصیلی :…………………………………………………………………………………37

2-2-2-4 عوامل مؤثر بر پیشرفت و افت تحصیلی :……………………………………………………………………………39

2-2-2-5 عوامل تأثیرگذار بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان :……………………………………………………………….39

2-3 بررسی پیشینه مطالعاتی :…………………………………………………………………………………………………………….41

2-3-1 پژوهش های انجام شده در خارج کشور :…………………………………………………………………………….41

2-3-2 پژوهش های انجام شده در ایران :……………………………………………………………………………………….43

فصل سوم : روش  اجرای تحقیق

3-1 مقدمه :……………………………………………………………………………………………………………………………………49

3-2 نوع پژوهش:……………………………………………………………………………………………………………………………49

3-3 جامعه آماری :……………………………………………………………………………………………………………………….. 50

3-4 نمونه و روش نمونه گیری :……………………………………………………………………………………………………….50

3-5 ابزار پژوهش :………………………………………………………………………………………………………………………….50

3-5-1. پرسشنامه مهارت های مقابله و مدیریت استرس……………………………………………………………………..  50

3-6  شرح مراحل تحقیق :………………………………………………………………………………………………………………..51

3-7 طرح مداخله و  محتوای جلسات آموزش :…………………………………………………………………………………..51

3-8 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات :…………………………………………………………………………………………………54

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل و بیان نتایج حاصل از تحقیق

4-1 مقدمه :……………………………………………………………………………………………………………………………………56

4-2 یافته های توصیفی پژوهش :………………………………………………………………………………………………………56

4-2-1 سن :……………………………………………………………………………………………………………………………..56

4-2-2وضعیت تأهل :………………………………………………………………………………………………………………….58

4-3 پیش فرض های آماری :…………………………………………………………………………………………………………….60

4-4  یافته های مربوط به فرضیه های پژوهش :…………………………………………………………………………………..64

4-4-1 فرضیه اول :……………………………………………………………………………………………………………………64

4-4-2 فرضیه دوم :……………………………………………………………………………………………………………………65

4-4-3 فرضیه سوم :…………………………………………………………………………………………………………………..66

4-4-4 فرضیه چهارم :………………………………………………………………………………………………………………..67

4-4-5 فرضیه فرعی اول :…………………………………………………………………………………………………………..68

4-4-6 فرضیه فرعی دوم :…………………………………………………………………………………………………………..69

فصل پنجم : بحث و تفسیر و نتیجه گیری و جمع بندی                                                                         

5-1 مقدمه :…………………………………………………………………………………………………………………………………….71

5-2 یافته های اصلی :………………………………………………………………………………………………………………………71

5-3 تبیین فرضیه های جانبی پژوهش :……………………………………………………………………………………………….74

5-4 محدودیت های پژوهش :…………………………………………………………………………………………………………..76

5-5 پیشنهادهای پژوهشی :……………………………………………………………………………………………………………….76

5-6 پیشنهادهای کاربردی :……………………………………………………………………………………………………………….77

 

 

منابع

منابع فارسی :……………………………………………………………………………………………………………………………..79

منابع غیرفارسی  :…………………………………………………………………………………………………………..83

پیوست

پیوست الف :…………………………………………………………………………………………………………………….91

چکیده انگلیسی :……………………………………………………………………………………………………………………….96

 

فهرست جدول ها

صفحه                                                                                                                      عنوان

جدول 3-1. دیاگرام طرح پژوهش :……………………………………………………………………………………………………49

جدول4-1. توزیع فراوانی، درصد و درصد تجمعی افراد گروه گواه در پژوهش حاضر بر حسب سن :……….56

جدول4-2. توزیع فراوانی، درصد و درصد تجمعی افراد گروه آزمایش در پژوهش حاضر بر حسب سن :…..57

جدول 4-3. توزیع فراوانی، درصد و درصد تجمعی افراد گروه گواه در پژوهش حاضر بر حسب وضعیت

تاهل :……………………………………………………………………………………………………………………………………………..58

جدول4-4. توزیع فراوانی، درصد و درصد تجمعی افراد گروه آزمایش در پژوهش حاضر بر حسب وضعیت

تاهل :……………………………………………………………………………………………………………………………………………..59

جدول4-5. نتایج آزمون لوین جهت بررسی تساوی واریانس نمرات گروه آزمایش و گواه در مرحله پس آزمون :……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..60

جدول 4-6. نتایج پیش فرض تحلیل کواریانس در متغیر مهارت های مقابله و مدیریت استرس برای همگنی

شیب رگرسیون :………………………………………………………………………………………………………………………………61

جدول 4-7. نتایج پیش فرض تحلیل کواریانس در متغیر پیشرفت تحصیلی :……………………………………………63

این مطلب را هم بخوانید :

جدول 4-8. نتایج تحلیل كوواریانس تأثیر مهارت های مقابله و مدیریت استرس بر عملکرد تحصیلی دانشجویان پسر گروه آزمایش و گواه :………………………………………………………………………………………………..64

جدول 4-9. نتایج تحلیل كوواریانس تأثیر مهارت های مقابله و مدیریت استرس بر عملکرد تحصیلی دانشجویان دختر گروه آزمایش و گواه :………………………………………………………………………………………………65

جدول 4-10. نتایج تحلیل كوواریانس تأثیر مهارت های مقابله ای بر عملکرد تحصیلی دانشجویان دختر و پسر گروه آزمایش و گواه :……………………………………………………………………………………………………………………….66

جدول4-11. نتایج تحلیل كوواریانس تأثیر مدیریت استرس بر عملکرد تحصیلی دانشجویان دختر و پسر گروه

آزمایش و گواه :……………………………………………………………………………………………………………………………….67

جدول 4-12. نتایج تحلیل كوواریانس تأثیر مهارت های مقابله و مدیریت استرس بر کاهش استرس دانشجویان پسرگروه آزمایش و گواه :…………………………………………………………………………………………………………………68

جدول 4-13. نتایج تحلیل كوواریانس تأثیر مهارت های مقابله و مدیریت استرس بر کاهش استرس دانشجویان دختر گروه آزمایش و گواه :………………………………………………………………………………………………………………69

 

فهرست نمودارها

صفحه                                                                                                                           عنوان

 

نمودار 4-1. نمودار ستونی توزیع درصد افراد گروه گواه در پژوهش حاضر بر حسب سن :………………………57

نمودار 4-2. نمودار ستونی توزیع درصد افراد گروه آزمایش در پژوهش حاضر بر حسب سن والدین :……….58

نمودار 4-3. نمودار ستونی توزیع درصد افراد شرکت کننده در پژوهش حاضر بر حسب وضعیت تاهل :…….59

 

نمودار 4-4. نمودار ستونی توزیع درصد افراد شرکت کننده در پژوهش حاضر بر حسب وضعیت تاهل :…….60

نمودار 4-5. هم خطی بودن رگرسیون برای انجام تحلیل کواریانس برای متغیر مهارت های مقابله و مدیریت

استرس :………………………………………………………………………………………………………………………………………….62

نمودار 4-6. هم خطی بودن رگرسیون جهت انجام تحلیل کواریانس برای پیشرفت تحصیلی :……………………63

 

چکیده:

هدف از انجام پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی آموزش مهارت های مقابله و مدیریت استرس بر افزایش عملکرد تحصیلی دانشجویان رشته پرستاری دانشگاه آزاد اسلامی بوده است. بدین منظور، 32 نفر از دانشجویان رشته پرستاری به شیوه تصادفی در دسترس انتخاب شده و در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند. مهارت های مقابله و مدیریت استرس، طی 8 جلسه هفتگی در شهر بندرعباس انجام شد. مهارت های مقابله و مدیریت استرس و عملکرد تحصیلی در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون اندازه گیری شد. در نهایت داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار spss18 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

نتایج تحلیل کواریانس نشان داد که آموزش مهارت های مقابله و مدیریت استرس بر عملکرد تحصیلی دانشجویان پسر (001/.P<، 62/32=F) و دختر(001/.P<، 18/26= F) موثر بوده است. و همچنین آموزش مهارت های مقابله ای نیز توانست بین گروه های آزمایش و گواه تفاوت معناداری ایجاد نماید و عملکرد تحصیلی گروه آزمایش را افزایش دهد(001/.=p، 67/7= F). در ادامه اثربخشی آموزش مدیریت استرس نیز مورد بررسی قرار گرفت و مشخص گردید که میانگین عملکرد تحصیلی گروه آزمایش افزایش یافته و این تفاوت از لحاظ آماری معنادار شده است(002/.=p، 78/8= F).

واژه های کلیدی: آموزش مهارت های مقابله، مدیریت استرس، عملکرد تحصیلی.

 

فصل اول:

کلیات تحقیق

 

1-1 مقدمه:

امروزه استرس به عنوان یك عامل خطرزا برای سلامتی مورد توجه است . مطالعات متعدد نشان داده است كه افراد با استرس بالا در هر دو سطح جسمانی و روانی شكایات بیشتری را مطرح نموده اند (امیری، آقایی و عابدی،1390). برنامه هایی كه مستقیماً مرتبط با استرس تنظیم شده باشند، اثربخش هستند(پرآلتا ، رامیرز ، روبلز ، ناوریت[1]،2009).

نوجوانان و جوانان در جریان رشد، انواع گوناگون و طیف وسیعی از استرس ها را تجربه می کنند و گاه این استرس ها آن چنان شدت دارند، که زندگی روزمره و تحصیلی آنان را دشوار می سازند. اخیراً شواهد زیادی مبنی بر گذرا نبودن استرس و نگرانی به دست آمده است که اگر بررسی و ارزیابی نشود تا دوران بلوغ و بزرگسالی در بیشتر افراد تداوم خواهد داشت. به نظر می رسد دلیل افت تحصیلی در بسیاری از دانشجویان، ناتوانی یادگیری یا ضعف هوشی نبوده، بلکه ممکن است سطح بالای استرس را بتوان دلیل افت یا  کارایی در امتحان و تحصیل دانست، همچنین بررسی ها حاکی از آن است که عوامل شخصیتی، خانوادگی و آموزشگاهی در ایجاد استرس، نقش عمده ای دارند.همین طور نتایج پژوهش های مختلف حاکی از آن است که میزان همه گیرشناسی استرس در دختران بیشتر از پسران است و آن ها استرس را با شدت بیشتری تجربه می کنند و نزدیک به 20-30 درصد موارد افت تحصیلی به علت استرس و نگرانی است(ابوالقاسمی و سعیدی،1391).

در واقع هریک از افرادی که به تحصیل در مقاطع عالی مشغول می شوند، دیر یا زود از خود خواهند پرسید که آیا وصول به مدرک تحصیلی، تمامی مزایا و فرصت های اجتماعی را که انتظار داشته اند، در اختیار آنان قرار خواهد داد؟ یافته های پژوهش های متعدد نشان از آن داشته است که محدودیت های زمانی، حجم تکالیف درسی، مشکلات مالی، دورنمای آتیه ی شغلی و مشکلات فردی با هم کلاسان، هم اتاقی ها در خوابگاه، کارکنان دانشگاه و سایر افراد مرتبط، می تواند منشأ استرس در دوران تحصیل در دانشگاه باشد(روچاسینگ[2]،1994). به طور کلی با توجه به یافته هایی که اخیراٌ با پژوهش هایی میان دانشجویان به دست آمده مبیّن آن است که عدم استفاده ی موفقیت آمیز از شیوه های رویارویی با استرس، منتهی به خستگی و فرسودگی عاطفی می گردد و یکی از مهم ترین پیامدهای آن افت تحصیلی خواهد بود(خیر و سیف،1383).

بیشتر مطالعات انجام شده (ارجن[3]،2003؛ بنسون[4]،1989 و همبری[5]،1988)، بیانگر این حقیقت است که همبستگی مثبت بین افزایش استرس و کاهش عملکرد تحصیلی وجود دارد. اشپیل برگرووگ(1995)، و زهار(1998)، در پژوهش های خود خاطرنشان کرده اند که دانشجویان با اضطراب امتحان بالا، در مقایسه با دانش آموزانی که اضطراب امتحان پایین تری دارند، معمولاً گرایش دارند که امتحانات را به صورت موقعیت خطرآمیز یا تهدیدآمیز ادراك کنند(ابوالقاسمی و سعیدی،1391).

باید گفت که پیشرفت تحصیلی یکی از مهم ترین معیارهایی است که در بررسی توانایی دانشجویان برای اتمام تحصیلات دانشگاهی و رسیدن به مرحله فارغ التحصیلی نقش قابل توجهی را ایفا می کند. این مفهوم یکی از مهم ترین پارامترهایی است که در پیش بینی وضعیت آتی فراگیران از لحاظ کسب صلاحیت و مهارت های علمی و عملی لازم مورد استفاده قرار می گیرد(سوآرس، گوساند، آلمدا و پارامو[6]،2009؛ داویس، وینسلرو میدلتون[7]،2006). معمولاً پیشرفت تحصیلی را با روش های مختلفی اندازه گیری می کنند که از جمله ی آن ها می توان به میزان پیشرفت در هر یک از دوره های آموزشی به طور مجزاء، پیشرفت حاصله در مجموعه دوره های آموزشی، معدل تحصیلی سالیانه، معدل تحصیلی یک برنامه آموزشی و آزمون های تخصصی برای کسب مجوزهای تثبیت شغلی یا احراز صلاحیت حرفه ای مانند آزمون RN(پرستار دیپلمه دارای پروانه رسمی) در پرستاری یا آزمون هایی مانند دستیاری پزشکی اشاره نمود(پیت، پوویس،لوت جانس و هیونتر[8]،2012). معدل تحصیلی یا GPA، یکی از شاخص های متداول ارزیابی عملکرد تحصیلی است. بسیاری از دانشکده ها میزان حداقلی را به عنوان معیار قبولی در امتحانات یا به عنوان حدنصاب مورد نیاز برای ادامه تحصیل دانشجویان در نظر می گیرند(بهامن، آلاسیم، الذاکری، المنسیر و شریف[9]،2012). میزان این معیار در دانشگاه های ایران، این مقیاس از صفر تا 20 درجه بندی شده و معمولاً نمره بالاتر از 14 به عنوان نمره قبولی در نظر گرفته می شود. این درحالی است که به طور مثال در دانشگاه هوستون ایالات متحده، کسب نمره حدافل 2 از 4 به عنوان نمره قبولی منظور شده و نمره 3 و بالاتر، به عنوان شاخص پیشرفت تحصیلی مناسب قید شده است(سانسگیری، بوسل و سایل[10]،2006).

امروزه الگوهایی ارائه شده است مبنی بر این که از طریق آموزش و به کارگیری آن ها می توان باعث پرورش و تقویت رفتارهایی در دانشجویان شد که حاصل آن بهبود عملکرد تحصیلی و اجتماعی فرد و کاهش عوارض حاصل از مسأله استرس و اضطراب امتحان است. از طریق برخی از برنامه های آموزشی کوتاه مدت که ضمن کم هزینه بودن، تداخلی نیز با برنامه های درسی دانشجویان نداشته باشد، می توان برخی از این الگوها را آموزش داد و بدین وسیله کارایی مقابله ای دانشجویان را افز ایش و اسناددهی ها ی منفی آن ها را کاهش داد. پژوهشگران با بررسی راهبردهای مقابله ای افراد موفق و ناموفق، به نتایج بسیار اساسی دست یافته اند؛ و این مطالعات نشان می دهد کسانی که به طور موفقیت آمیزی با مشکلات مقابله می کنند، افرادی هستند که خود را به مجموعه مهارت های مقابله ای مجهز کرده اند(ابوالقاسمی و سعیدی،1391).

راهبردهای مقابله با استرس عبارت از تلاش های شناختی و رفتاری به منظور تسلط بر تعارض های فشارزا، کاهش یا تحمل آن هاست.به عبارت دیگر اثربخشی راهبردهای مقابله با استرس در درمان بسیاری از مشکلات روان شناختی، از جمله مشکلات مرتبط با استرس و اضطراب تأیید شده است. دیویس و لیساکر[11] اثربخشی تکنیک های شناختی  رفتاری را در بهبود مهارت های فراشناختی افراد مبتلا به استرس، مؤثر نشان داده اند(ابوالقاسمی و سعیدی،1391).

1-2 بیان مسأله:

استرس را یکی از جنبه های طبیعی و اجتناب ناپذیر زندگی انسان معاصر خوانده اند که به اشکال مختلف تعریف شده است (هوخلی[12]، 1983). برخی آن را در یک کلمه به فشار روانی یا تنیدگی تعریف کرده و گروهی آن را پاسخ فیزیولوژیک انسان به محرک های محیطی تهدید کننده دانسته اند(لی داکس[13]، 1986).این موضوع که استرس ماهیتی جسمانی، شناختی یا عاطفی دارد، از دیرباز مورد بحث اندیشمندان بوده است. شناخت گرایان به عنوان رویکرد غالب در روانشناسی عصر حاضر، جسم، ذهن و احساس را اجزاء تفکیک ناپذیر وجود آدمی می داند که هر یک از آن ها متشکل از اجزایی متعدد و بهم تنیده هستند و در شبکه ای متعامل، رفتار را شکل می دهند(لازاروس[14]، 1999).

آموزش، انتقال اطلاعات، تواناكردن فرد به انجام كاری یا تغییر در عقاید و احساسات او بوده است. هدف از آموزش، تسهیل یادگیری و ایجاد تجربه های خوشایند برای فرد می باشد(اسدی نقبی، زندی و نظری، 2010). رسالت نظام های آموزشی، پروراندن انسان هایی پرتكاپوست كه می خواهند از قیدهای بی شمار و گوناگون وجودیشان رها گشته و راه تكامل خود را هموار سازند(صابریان و حاجی آقایی، 2006). در حرفه های علوم پزشکی که با جان انسان ها سرو کار دارند دانشجویان علوم پزشکی به ویژه دانشجویان دانشکده پرستاری ومامایی، به علت خواسته های روانی بالا و دامنه تصمیم گیری کم در