1-2) بیان مساله. 17

1-3)  اهمیت و ضرورت تحقیق. 19

1-3-1) از دیدگاه نظری.. 19

1-3-2) از دیدگاه عملی. 19

1-4) هدف های تحقیق. 20

1-4-1) هدف اصلی. 20

1-4-2) اهداف فرعی. 20

1-5) سؤال‌های تحقیق. 21

1-5-1) سئوال اصلی. 21

1-5-2) سئوالات فرعی. 21

1-6) تعریف عملیاتی واژگان کلیدی تحقیق. 21

1-6-1) اخلاق. 21

1-6-2) اخلاق حرفه ای.. 22

1-6-3) اخلاق سازمانی. 22

1-6-4) اخلاق فردی.. 22

1-6-5) کد اخلاقی. 23

1-6-6) کد بومی اخلاقی. 23

1-6-7) اخلاق مدیریت.. 24

1-6-8) مدیران بیمارستانی. 24

فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق…………………………………………………………………………….25

2-1)چیستی اخلاق. 26

2-2) اخلاق حرفه ای.. 32

2-3)  اخلاق سازمانی. 32

2-3-1) مدیریت اخلاق سازمانی. 33

2-3-2)اصول اخلاقی در سازمان. 34

2-3-3)جایگاه راهبردی اخلاق در سازمان. 34

 

2-4) اخلاق فردی.. 36

2-5)اخلاق مدیریت.. 36

2-6) مسایل اخلاقی در مدیریت.. 37

2-6-1)ویژگی‌های مسایل اخلاقی در مدیریت.. 38

2-6-2)برگزیده‌ای از مسایل اخلاقی در مدیریت.. 41

2-6-2-1) آلودگی محیط زیست.. 43

2-6-2-2) ارتشا 44

2-7) تجزیه و تحلیل مسایل اخلاقی در مدیریت.. 50

2-7-1) اقتصاد و اخلاق مدیریت.. 51

2-7-2) حقوق و اخلاق مدیریت.. 52

2-7-3) فلسفه و اخلاق مدیریت.. 52

2-8) تصمیم‌گیری اخلاقی. 53

2-9) اهمیت درک مفاهیم اخلاقی. 58

2-10) اصول چهارگانه اخلاقی. 60

2-10-1) اصل استقلال. 61

2-10-2) اصل زیان نرساندن. 61

2-10-3) اصل خیرخواهی. 62

2-10-4) اصل عدالت.. 62

2-11) تعارض قواعد اخلاقی. 63

2-12) تجزیه و تحلیل ضوابط اخلاقی. 64

2-12-1) تجزیه و تحلیل ضوابط اخلاقی افراد 64

2-12-2) تجزیه و تحلیل ضوابط اخلاقی شرکت‌ها 68

2-12-3) تجزیه و تحلیل ضوابط اخلاقی جامعه. 74

2-13)نظریه‌های مهم اخلاقی. 79

2-13-1) نظریه‌های وظیفه‌گرایی. 80

2-13-2)نظریه پیامدگرایی. 81

این مطلب را هم بخوانید :

2-13-3) اخلاق جدید فمینیستی. 81

2-14)ارزش‌ نظریه‌های اخلاقی. 82

2-15) بیانیه‌های اخلاقی در سازمان. 85

2-15-1) بیانیه های اخلاقی در ترازوی کارآمدی.. 86

2-15-2) نقش سند اخلاقی در اخلاق سازمانی. 88

2-16)انواع سندهای اخلاقی. 91

2-16-1) اصول اخلاقی. 91

2-16-2) عهدنامه اخلاقی. 91

2-16-3)منشور اخلاقی بنگاه 91

2-17)ساختار سند جامع اخلاقی سازمان. 92

2-18)وظایف کمیته اخلاقی سازمان. 96

2-19)شیوه تدوین اصول اخلاقی سازمان. 96

2-20) پیشینه تحقیق. 97

2-20-1) پیشینه خارجی. 98

2-20-2)  پیشینه داخلی. 100

2-21) ارائه چارچوب نظری.. 101

فصل سوم: روش تحقیق………………………………………………………………………………………….104

3-1) مقدمه. 105

3-2)قلمرو تحقیق. 105

3-3)مراحل انجام تحقیق. 106

3-4) جامعه آماری تحقیق. 106

3-5) نمونه آماری و روش نمونه گیری.. 106

3-6)روش گرد آوری داده ها 107

3-7)روایی و پایایی پرسشنامه. 108

3-8)محدودیت‌های تحقیق. 110

3-9) روش تحلیل داده ها 110

3-9-1) پرسش­های پرسشنامه اولیه حاصل از ترجمه کدهای اخلاقی موسسه مشاوران مدیریت… 110

3-9-2) پرسشنامه ارائه شده جهت ارائه به نخبگان برای اجرای  فن دلفی.. 113

3-9-3) پرسشنامه نهایی حاصل از فن دلفی. 115

فصل چهارم: تحلیل داده­ها………………………………………………………………………………………119

4-1)مقدمه. 120

4-2) شناسایی کدهای اخلاق حرفه ای مدیران بیمارستانی در سطوح مختلف اداری.. 120

4-3) کدهای حاصل از تحلیل نظرات صاحب­نظران از طریق فن دلفی.. 121

4-4) آمار استنباطی. 123

4-4-1) پایایی (قابلیت اعتماد) پرسشنامه. 123

4-4-2)بررسی آزمون همبستگی بین مدیران بیمارستان های دولتی با شاخص­های شناسایی شده اخلاق حرفه­ای.. 124

4-4-3) بررسی آزمون همبستگی بین مدیران بیمارستان های خصوصی با کدهای اخلاقی شناسایی شده 131

4-4-4)اولویت بندی کدها در بیمارستان­های دولتی با استفاده از آزمون فریدمن.. 140

4-4-5)اولویت بندی کدها در بیمارستان­های خصوصی با استفاده از آزمون فریدمن.. 141

4-5)میانگین­گیری نظر مدیران جهت تعیین اخلاقی بودن هر یک از کدها 142

4-6) ارزیابی کد بودن داده های حاصل از فن دلفی.. 144

4-7) تمایز کدهای اخلاق فردی و اخلاق مدیریتی در بیمارستان ها 145

4-8(  کدهای اخلاق مدیریتی حاصل از تحقیق. 147

فصل پنجم: نتیجه گیری وپیشنهادها 150

5-1)مقدمه. 151

5-2)بحث و نتیجه گیری.. 151

5-2-1)پاسخ به پرسش اصلی. 152

5-2-2)پاسخ به پرسش فرعی اول. 154

5-2-3)پاسخ به پرسش فرعی دوم 157

5-2-4) پاسخ به پرسش فرعی سوم 158

5-2-5) پاسخ به پرسش فرعی چهارم 160

5-3)پیشنهادها 161

5-3-1)-پیشنهادهای  کاربردی.. 161

5-3-2)پیشنهادها جهت تحقیقات آتی. 162

منابع و مآخذ 163

الف)منابع فارسی. 163

ب)منابع لاتین. 166

ضمائم 168

6-1)کدهای موسسه مشاوران مدیریت آمریکا 168

6-2)پرسشنامه اولیه تهیه شده جهت ارائه به استادان و خبرگان اخلاق حرفه ای جهت فن دلفی.. 169

6-3)پرسشنامه حاصل از فن دلفی جهت ارائه به مدیران بیمارستانی در سطوح مختلف… 172

6-4) چکیده انگلیسی. 176

فهرست جداول و نمودارها:

1. جدول2-1کارکردهای سند اخلاقی………………………………………………………………..90
2. جدول2-2: ارکان و ساختار سند اخلاقی………………………………………………………..94
3. نمودار2- 1: نسبت بین ارزش‌های حرفه‌ای و اخلاقی……………………………………….97
4. نمودار2-2: مدل و  چارچوب نظری تحقیق………………………………………………….103
5. جدول3-1آماره پایایی……………………………………………………………………………..109
6. جدول 4-1آماره پایایی…………………………………………………………………………….123
7. جدول 4-2آزمون همبستگی پیرسون دو متغیر مدیران عالی بیمارستانهای دولتی وتعهد نسبت به ارباب رجوع………………………………………………………………………..124
8. جدول 4-3آزمون همبستگی پیرسون دو متغیر مدیران عالی بیمارستانهای دولتی و تعهد در مورد درستی رفتارهای مالی………………………………………………………….125
9. جدول 4-4آزمون همبستگی پیرسون دو متغیر مدیران عالی بیمارستانهای دولتی وتعهدات نسبت به عموم مردم وحرفه………………………………………………………….126
10. جدول 4-5آزمون همبستگی پیرسون دو متغیر مدیران میانی بیمارستانهای دولتی وتعهد نسبت به ارباب رجوع…………………………………………………………………..127
11. جدول 4-6آزمون همبستگی پیرسون دو متغیر مدیران میانی بیمارستانهای دولتی و تعهد در مورد درستی رفتارهای مالی……………………………………………….127
12. جدول 4-7آزمون همبستگی پیرسون دو متغیر مدیران میانی بیمارستانهای دولتی وتعهدات نسبت به عموم مردم وحرفه…………………………………………………128
13. جدول 4-8آزمون همبستگی پیرسون دو متغیر مدیران عملیاتی بیمارستانهای دولتی وتعهد نسبت به ارباب رجوع………………………………………………………………129
14. جدول 4-9آزمون همبستگی پیرسون دو متغیر مدیران عملیاتی بیمارستانهای دولتی و تعهد در مورد درستی رفتارهای مالی…………………………..130
15. جدول 4-10آزمون همبستگی پیرسون دو متغیر مدیران عملیاتی بیمارستانهای دولتی وتعهدات نسبت به عموم مردم وحرفه…………………………………………………131
16. جدول 4-11آزمون همبستگی پیرسون دو متغیر مدیران عالی بیمارستانهای خصوصی وتعهد نسبت به ارباب رجوع…………………………………………………………..132
17. جدول 4-12آزمون همبستگی پیرسون دو متغیر مدیران عالی بیمارستانهای خصوصی و تعهد در مورد درستی رفتارهای مالی………………………133
18. جدول 4-13آزمون همبستگی پیرسون دو متغیر مدیران عالی بیمارستانهای خصوصی وتعهدات نسبت به عموم مردم وحرفه………………………..134
19. جدول 4-14آزمون همبستگی پیرسون دو متغیر مدیران میانی بیمارستانهای خصوصی وتعهد نسبت به ارباب رجوع………………………………………135
20. جدول 4-15آزمون همبستگی پیرسون دو متغیر مدیران میانی بیمارستانهای خصوصی و تعهد در مورد درستی رفتارهای مالی………………………136
21. جدول 4-16آزمون همبستگی پیرسون دو متغیر مدیران میانی بیمارستانهای خصوصی وتعهدات نسبت به عموم مردم وحرفه………………………..136
22. جدول 4-17آزمون همبستگی پیرسون دو متغیر مدیران عملیاتی بیمارستانهای خصوصی وتعهد نسبت به ارباب رجوع………………………………………137
23. جدول 4-18آزمون همبستگی پیرسون دو متغیر مدیران عملیاتی بیمارستانهای خصوصی و تعهد در مورد درستی رفتارهای مالی………………………138
24. جدول 4-19آزمون همبستگی پیرسون دو متغیر مدیران عملیاتی بیمارستانهای خصوصی وتعهدات نسبت به عموم مردم وحرفه………………………..139
25. جدول 4-20 مقایسه ضریب همبستگی مدیران در سطوح مختلف مدیریتی با مولفه­های اخلاق حرفه­ای در بیمارستان­های دولتی و خصوصی…………………….140
26. جدول4-21 آزمون فریدمن………………………………………………………………..140
27. جدول4-22 آزمون فریدمن………………………………………………………………..141
28. جدول4-23 الویت­بندی شاخص­های اخلاق حرفه­ای در بیمارستان­های بخش دولتی…………………………………………………………………………………………………………141
29.  جدول 4-24 آزمون فریدمن……………………………………………………………….141
30.     جدول 4-25 آزمون فریدمن……………………………………………………………….142
31.    جدول 4-26 الویت­بندی شاخص­های اخلاق حرفه­ای در بیمارستان­های بخش خصوصی……………………………………………………………………………………………………..142
32. جدول 4-27 میانگین­گیری نظر مدیران جهت تعیین اخلاقی بودن هر یک از کدها…………………………………………………………………………………………………………..143
33.        جدول5-1 تمایز بین کدهای اخلاق فردی و اخلاق مدیریت……………156

فصل اول:   کلیّات تحقیق

1-1)مقدمه

قطار بی توقف سازمان­ها، در دنیای متلاطم حاکم بر آن­ها با سرعتی حیرت­آور جاده­های محیطی که در آن محصور گردیده­اند را در می­نوردد. آنچه بیش از همه با اهمیت می­نماید، سود و کسب منبع و امتیازات محیطی است. اما این سود جویی در فضای بی­نهایت رقابتی، انسان را به یاد مفهوم تنازع بقاء می­اندازد. بعضی از سازمان­ها به هر قیمتی جهت دسترسی به حداکثر منافع و با غیر اخلاقی­ترین شیوه­ها بر پیکر نحیف و رنجور رقبای خود،که نتوانسته­اند در این محیط عرض اندام کنند می­تازانند، و این گستره بی اخلاقی از گستره رقابت بین سازمانی پا را فراتر گذاشته و مشکلاتی همچون ارتشاء، تبانی و تضییع حقوق مشتریان و ارباب رجوع در سازمان­های خدماتی نشو و نما پیدا کرده­اند.(هازمر و لارتون ،1382: 13)

بارزترین نتیجه تخطی از اصول اخلاقی تضییع حقوق سایرین می­باشد که ممکن است از برداشت­های خودخواهانه در بر خورد با آنچه می­تواند یک مساله اخلاقی باشد ناشی شود. با توصیف آنچه بر سازمان­ها حاکم است، و در دنیایی که اهمیت و نقش مسئولیت اجتماعی هر روز پر رنگ‌تر می­نماید، تدوین و پایه­گذاری قوانین اخلاقی برای سازما­ن ها و حتی در روابط بین انسانی چه در یک جامعه و چه در برخورد با سایر جوامع امری حیاتی می­نماید.(هازمر و لارتون ،1382: 13)

با اوصافی که گذشت بر آن شدیم تا با کمک گرفتن از استادان مجرب  در زمینه اخلاق حرفه­ای و اخلاق پزشکی در گوشه­ای از دنیای سازمانی امروز حوزه­ای را برای پژوهش انتخاب کنیم که کمتر مورد توجه مباحث اخلاقی قرار گرفته شده است. اخلاق بخش اداری بیمارستان­ها- جایی که تعداد زیادی از ارباب رجوع و کارکنان هر روزه با آن درگیر می­باشند- تحت­الشعاع الویت قائل شدن برای اخلاق بخش پزشکی مورد بی­مهری قرار گرفته است،  گستردگی کار و محیط پر مخاطب بیمارستانی در بخش اداری و اهمیت نقش مدیریت بیمارستانی،حتی در توسعه اخلاق پزشکی ما را بر آن داشت که با پ‍ژوهشی علمی به شناسایی و تبیین کدهای اختصاصی اخلاقی برای مدیران این دسته از سازمان­ها در تهران بزرگ بپردازیم. برای به دست آوردن مبنا و پیشینه جهت انجام تحقیق ضمن ارتباط با موسسه مشاوران مدیریت آمریکا- که در حیطه شناسایی و تبیین کدهای اخلاقی در حوزه کار مدیران اداری کار کرده است-  و نیز مراجعه به گروه صنعتی بهمن در کشور عزیزمان- که به شناسایی و تبیین کدهای اخلاقی فردی بومی برای کارکنان خود پرداخته است- به منابعی قابل اعتماد در کنار سایر کدهای تدوین شده در کشور-  توسط سازمان­های مختلف که در قالب کتب و مقالات در دسترس می­باشند- دست یافتیم.

کدهای اتخاذ شده از موسسه مشاوران مدیریت آمریکا در سه دسته قرار دارند:

• تعهد من به ارباب رجوع
• تعهدات من در مورد درستی رفتارهای مالی
• تعهدات من به عموم و حرفه

جهت وزن دهی به نقش کدهای در نظر گرفته شده از اساتید مجرب در این حیطه در کنار پرسشنامه کدها خواسته شده است که به میزان وزن و اهمیت هر کد برای هر دسته از مدیران در سطوح سازمانی امتیازی از یک تا پنج را لحاظ کنند تا در کنار شناسایی کدها به وزن کدها برای هر رده از مدیران بعد از تحلیل آماری پرسشنامه­های حاصل دسترسی پیدا کنیم.

با توزیع پرسشنامه کدهای استخراج شده از مراحل قبل بین مدیران بیمارستانی-  با بکار بردن شیوه­های بومی تبیین کدهای استخراج شده در سه سطح مدیریت عالی، میانی و عملیاتی بیمارستانی مورد سنجش واقع شد. با تجزیه و تحلیل داده­های حاصل از پژوهش از طریق روش­های میانگین­گیری و نیز تحلیل آماری  داده­ها از طریق نرم­افزار spss   به پاسخگویی به سوالات پژوهش پرداخته شد، و اهمیت تک تک کدها برای مدیران در سطوح مختلف مدیریتی در جدولی مجزا استخراج گردید و در انتها پیشنهاداتی کاربردی و نیز پیشنهاداتی جهت تحقیقات و مطالعات آتی ارائه شده است.

در فصل اول این تحقیق در ابتدا به بیان مساله خواهیم پرداخت،ودر ادامه به اهمیت و ضرورت تحقیق ، اهراف تحقیق، سوالات تحقیق و تعریف عملیاتی وا ژگان کلیدی تحقیق خواهیم پرداخت.

1-2) بیان مساله

مسائل اخلاقی به تناوب در مدیریت روی می دهند.این مسائل بسیار فراتر از مشکلات مربوط به ارتشا،تبانی و دزدی بوده و به محدوده های بسیار وسیعی گسترش یافته‌اند.مسائل اخلاقی در واقع عمده ترین معضلات مدیریتی هستند،زیرا آنها بیانگر تقابل بین عملکرد اقتصادی(درآمدها،هزینه ها و سودها) و عملکرد اجتماعی(تعهدات سازمان در داخل و خارج نسبت به دیگران) می باشند.(هازمر و لارتون ،1382: 13)

جوامع پیشرفته با درک اهمیت اخلاق در بعد مدیریت سازمانی به طراحی کد های اخلاقی متناسب با سازمان هایشان پرداخته اند که از آن دسته می توان کدهای اخلاقی آمریکا، استرالیا و اروپا را نام برد.

هنگامی که ما دربارهً اصول اخلاقی حرف می زنیم ممکن است منظور خود را ندانیم؛ اینکه مشکلات اخلاقی،اصول اخلاقی، قضاوت های اخلاقی چیست،موضوعی چندان روشن نیست که به عنوان یک موضوع ساده بتوان آن را نادیده گرفت.ما باید کشف کنیم که چه زمانی می گوئیم یک مساله اخلاقی است تا اگر با موارد اخلاقی زیادی برخورد داشتیم بتوانیم آن را از یکدیگر تفکیک کرده و بررسی نماییم که کدامیک عاقلانه و قابل دفاع هستند.(عباسی، و دیگران،1389: 132)

وجود مسائل اخلاقی بی‌شمار که مدیران و مراجعین (مشتریان و دیگر ذینفعان سازمانی) در سازمان‌های ایران با آن روبرو هستند و نیز عدم وجود کدهای مدون اخلاقی بومی، ما را بر آن داشت تا با یک پژوهشی بنیادین و کمک گرفتن از متخصصان اخلاق حرفه ای و نیز ذینفعان به شناسایی، طراحی و تبیین کدهای بومی اخلاقی در بعد مدیران سازمانی ( بیمارستان­ها) به عنوان یک سازمان که در کانون توجه تمام اقشار جامعه است بپردازیم.باشد تا دریچه ای برای پژوهش‌های بعدی در دیگر سازمان ها گشوده شود.

بحث از ابعاد و زمینه های سازمان اخلاقی و مناسبات آن با محیط در گرو تحلیل مفهوم اخلاقی بودن یک سازمان است، غالبا در جامعه مفهوم سازی افراد از اخلاق حرفه ای، اخلاقی بودن صاحبان حرف: پزشکان،  پرستاران،  مدیران، مهندسان، مشاوران، حسابداران و وکلا است. (قراملکی، 1388: 60)

و از آنجا که در مبحث حرف و مشاغل، مدیریت از اثر گذارترین بخش ها در حیطه اخلاق فردی در سازمان می باشد، بالطبع طراحی کدهای اخلاقی متناسب با مدیران هر سازمان می تواند کمک شایانی در اخلاقی شدن عملکرد مجموعه سازمانی تابع مدیران اخلاقی و در نهایت کمک به اخلاقی­تر شدن سازمان نماید. (قراملکی،1388: 65)

با طراحی، شناسایی و بومی سازی کدهای اخلاقی در مدیریت وانجام پژوهش‌های با روایی و پایایی زمینه برای کسب استانداردهای اخلاقی توسط سازمان ها فراهم خواهد گردید و کمک شایانی به رفع مشکلات و مسائل بی‌شمار اخلاقی که با آن ها دست به گریبانند فراهم خواهد شد.(جان آر،ماریو،2002: 106)[1]

توجه به مسائل بی‌شمار و متناوب اخلاقی در دنیای سازمان‌های کنونی ونیز ایجاد سازمان ها و تشکل ها و تحقیقات گسترده جهت اخلاقی ساختن دنیای کنونی و درک اهمیت اخلاق در زیباتر زیستن و درک منافع اخلاقی شدن سازمان ها،محرکی گردید تا گامی جهت  ایجاد زمینه برای اخلاقی تر ساختن سازمان ها برداشته و در پی آن باشیم تا با کمک گرفتن از خبرگان و ذینفعان به این پرسش اساسی پاسخ گوییم.

کدهای بومی اخلاقی و اهمیت هر یک از آن­ها برای مدیران بیمارستانی تهران بزرگ در سطوح مختلف مدیریتی کدامند ؟

1-3)  اهمیت و ضرورت تحقیق

1-3-1) از دیدگاه نظری: از آنجا که مسائل اخلاقی در بیمارستان ها در حیطه اخلاق پزشکی در سه بعد آموزش ،پژوهش و درمان مورد بررسی و مد نظر قرار می گیرد توجه به بعد اداری این دسته از سازمان­ها کم رنگ بوده و کمتر مورد توجه قرار گرفته است شاید بتوان گفت که پرداختن به این بعد در زمینه اخلاق در بیمارستان ها، تا بحال در ایران کمتر مورد توجه بوده است.

از آنجا که ذینفعان(بیماران، همراهان بیمار و کارکنان بیمارستانی و …) در بیمارستان ها علاوه بر مواجه با مسائل اخلاق پزشکی با مسائل گسترده اخلاق اداری در بیمارستان‌ها نیز مواجه اند و با وجود بی توجهی به این بعد در بیمارستان ها،پزداختن به این بعد از اهمیت ویژه­ای بر خوردار است.

1-3-2) از دیدگاه عملی: از آنجا که ابعاد اخلاق اداری و اخلاق پزشکی در سازمان ها مورد توجه قرار گرفته و کدهایی نیز در سطح دنیا و ایران برای آن شناسایی و طراحی گردیده است در این میان بعد اخلاق اداری در بیمارستان ها با وجود گستردگی بسیار زیاد، تحت الشعاع اخلاق پزشکی قرار گرفته است و از دیگر سو بحث مدیریت چه در نظام اخلاق پزشکی (در شاخه های آموزش و پژوهش ونیز بخش های اداری) و چه در دیگر نهاد ها وسازمان ها با مبحث اخلاق فردی در یک راستا قرار گرفته است و از نگاه تخصصی به این بعد حیاتی و تاثیر گذار در اخلاقی شدن سازمان ها در حد زیادی دریغ گردیده است.

ما برآنیم که با کمک گرفتن از خبرگان اخلاق حرفه ای به طراحی و تبیین کدهای بومی اخلاقی برای مدیران بیمارستانی بپردازیم تا از این طریق با دست یافتن به شاخص های بومی اخلاقی برای مدیران و

2-2- صادرات… 15

2-2-1- مزایای صادرات… 15

2-2-2- انواع صادرات… 16

2-2-3- فرآیند صادرات… 21

2-3- نظریه‌های تجارت بین الملل.. 25

2-3-1- نظریه مرکانتیلیستها. 25

2-3-2- نظریه مزیت مطلق.. 26

2-3-3- نظریه برتری نسبی.. 27

-3-4- نظریه هکچر و اهلین.. 27

2-3-5- نظریه سیکل عمر کالا.. 28

2-3-6- نظریه مزیتهای پیشتاز بودن.. 28

2-4- مروری بر چند مدل صادرات… 29

2-4-1- مدل بالدوف… 29

2-4-2- مدل لئویندو. 32

2-4-3- مدل ابی و اسلتر. 33

2-4-4- مدل استیلز و آمبر. 34

2-5- رویکردهای رقابت پذیری.. 35

2-6- مدل الماس ملی.. 37

2-6-1- چرایی بکارگیری مدل الماس مزیت رقابتی پورتر. 47

2-7- پیشینه پژوهش…. 49

2-7-1- پیشینه داخلی.. 49

2-7-2- پیشینه خارجی.. 59

2-8- مدل مفهومی تحقیق.. 59

فصل سوم: روش تحقیق.. 63

3.روش تحقیق     64

3-1- مقدمه. 64

3-2- طرح تحقیق.. 65

3-3- جامعه و نمونه آماری.. 67

 

3-3-1- جامعه آماری.. 67

3-3-2- گروه های نمونه. 67

3-3-3- ‌نمونه گیری.. 68

3-4- ابزار تحقیق.. 69

3-5- شرحی بر روش AHP. 72

3-5-1- فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP). 72

3-5-2- اصول فرآیند تحلیل سلسله مراتبی.. 73

3-5-3- مدل فرایند تحلیل سلسله مراتبی.. 74

3-5-4- سازگاری در قضاوت‌ها. 76

3-6- روش اجرا 77

3-6-1- روش نمره گذاری.. 81

3-7- تجزیه و تحلیل داده‌ها 82

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها 84

4.تجزیه و تحلیل داده‌ها 85

4-1- توصیف دموگرافیک نمونه تحقیق.. 85

4-1-1- متغیر تحصیلات… 85

4-1-2- متغیر سابقه کار. 86

4-1-3- متغیر سمت سازمانی.. 87

4-1-4- متغیر حوزه‌ی فعالیت… 87

4-1-5- توصیف جمعیت شناختی نمونه برای AHP. 88

4-2- شناسایی موانع مهم و اصلی هر کدام از ابعاد مدل.. 89

4-3- رتبه بندی ابعاد موانع صادرات… 98

4-3-1- تعیین ضرایب معیارها. 98

4-3-2- رتبه بندی ابعاد نسبت به معیارها. 99

4-3-2-1- رتبه بندی نسبت به معیار شدت تأثیر. 99

4-3-2-2- رتبه بندی عوامل نسبت به جامعیت تأثیر. 100

4-3-2-3-رتبه بندی ابعاد موانع نسبت به قابلیت کنترل.. 101

4-3-2-4- رتبه بندی ابعاد موانع نسبت به میزان تلاش لازم برای حذف… 102

این مطلب را هم بخوانید :

4-3-3- رتبه بندی نهایی ابعاد نسبت به هدف… 103

4-4- رتبه بندی مؤلفه های هرکدام از ابعاد موانع.. 104

4-4-1- رتبه بندی موانع صادرات مرتبط با شرایط عوامل تولید.. 104

4-4-2- رتبه بندی موانع صادرات مرتبط با شرایط تقاضای داخلی.. 105

4-4-3- رتبه بندی در عوامل ساختار، استراتژی و رقابت… 106

4-2-4- رتبه بندی موانع در بعد صنایع مرتبط و پشتیبان.. 108

4-4-5- رتبه بندی موانع در بعد اقدامات دولت… 109

4-4-6- رتبه بندی موانع در بعد رویداد شانسی.. 110

فصل 5: نتیجه گیری و پیشنهادات.. 112

5.نتیجه گیری و پیشنهادات       113

5-1- مقدمه. 113

5-2- نتایج پژوهش…. 113

5-3- نتایج آزمون فرضیه ها 115

5-3-1- فرضیه تأثیر عوامل تولید بر صادرات… 115

5-3-2- فرضیه تأثیر استراتژی، ساختار و رقابت بر صادرات… 115

5-3-4- فرضیه تأثیر صنایع مرتبط و پشتیبان بر صادرات… 116

5-3-5- فرضیه تأثیر اقدامات دولت بر صادرات… 116

5-3-6- فرضیه تأثیر رویدادهای شانسی بر صادرات… 117

5-2- بحث و نتیجه گیری.. 117

5-4- پیشنهادهای تحقیق.. 118

5-4- محدودیت‌های تحقیق.. 123

ضمیمه(پرسشنامه). 124

فهرست منابع.. 127

فهرست جدول ها

جدول‏2‑1-اجزای مدل الماس ملی پورتر. 39

جدول‏2‑2- عوامل مؤثر بر توسعه صادرات.. 44

جدول ‏2‑3- ابعاد و مؤلفه های موانع صادرات.. 53

جدول ‏3‑1- نوع شناسی تحقیق. 57

جدول ‏3‑2- شاخص تصادفی.. 67

جدول ‏3‑3- مقایسات زوجی معیارهای تصمیم. 68

جدول ‏3‑4- مقایسات زوجی براساس شدت تأثیر. 68

جدول ‏3‑5- مقایسات زوجی براساس جامعیت تأثیر. 68

جدول ‏3‑6- مقایسات براساس قابلیت کنترل. 69

جدول ‏3‑7- مقایسات زوجی براساس تلاش لازم برای حذف.. 69

جدول ‏3‑8- ارزش گذاری شاخص‌ها نسبت به هم. 70

جدول ‏4‑1- توزیع پاسخگویان براساس میزان تحصیلات.. 75

جدول ‏4‑2- توزیع پاسخگویان بر اساس سابقه کار. 75

جدول ‏4‑3- توزیع پاسخگویان براساس سمت سازمانی.. 76

جدول ‏4‑4- توزیع پاسخگویان براساس حوزه اصلی فعالیت.. 76

جدول ‏4‑5- خصوصیات جمعیت شناختی نمونه AHP. 77

جدول ‏4‑6- ابعاد و مؤلفه های موانع صادرات.. 78

جدول ‏4‑7- نتایج آزمون مقایسه میانگین برای شناسایی موانع در بعد عوامل تولید. 81

جدول ‏4‑8- نتیجه آزمون مقایسه میانگین برای شناسایی موانع در بعد استراتژی، ساختار و رقابت.. 82

جدول ‏4‑9- نتیجه آزمون رگرسیون برای موانع مربوط به تقاضای داخلی و صنایه پشتیبان. 83

جدول ‏4‑10- نتیجه آزمون مقایسه میانگین برای شناسایی موانع در بعد نقش دولت و رویداد شانسی.. 84

جدول ‏4‑11- موانع مهم و اصلی در هر کدام از ابعاد مدل. 85

جدول ‏5‑1- جمعبندی نتایج رتبه بندی موانع. 102

فهرست شکل ها

شکل‏2‑1- فرآیند صادرات.. 20

شکل‏2‑2- فرایند مبادله کالا. 22

شکل‏2‑3- مدل بالدوف.. 27

شکل‏2‑4- مدل لئویندو. 29

شکل‏2‑5- مدل ابی و اسلتر. 30

شکل‏2‑6- مدل الماس ملی پورتر. 39

شکل‏2‑7- مدل درختی تصمیم. 52

شکل ‏3‑1- مدل سلسله مراتب تصمیم. 64

شکل ‏4‑1- درخت تصمیم ابعاد موانع صادرات.. 86

شکل ‏4‑2- رتبه بندی معیارهای انتخاب موانع. 87

شکل ‏4‑3- رتبه بندی ابعاد نسبت به شدت تأثیر. 88

شکل ‏4‑4- رتبه بندی ابعاد نسبت به جامعیت تأثیر. 89

شکل ‏4‑5- رتبه بندی ابعاد موانع نسبت به قابلیت کنترل. 90

شکل ‏4‑6- رتبه بندی ابعاد نسبت به میزان تلاش لازم برای رفع مانع. 90

شکل ‏4‑7- رتبه بندی نهایی ابعاد. 91

شکل ‏4‑8- درخت تصمیم مؤلفه های عوامل تولید. 92

شکل ‏4‑9- رتبه بندی مؤلفه های بعد عوامل تولید. 93

شکل ‏4‑10- درخت تصمیم مؤلفه های بعد تقاضای داخلی.. 93

شکل ‏4‑11- رتبه بندی مؤلفه های بعد تقاضای داخلی.. 94

شکل ‏4‑12- درخت تصمیم مؤلفه های بعد شاختار، استراتژی و رقابت.. 94

شکل ‏4‑13- رتبه بندی مؤلفه های بعد استراتژی، ساختار و رقابت.. 95

شکل ‏4‑14- درخت تصمیم مؤلفه های بعد صنایع مرتبط و پشتیبان. 96

شکل ‏4‑15- رتبه بندی مؤلفه های بعد صنایع مرتبط و پشتیبان. 96

شکل ‏4‑16- درخت تصمیم مؤلفه های بعد اقدامات دولت.. 97

شکل ‏4‑17- نتایج رتبه بندی مؤلفه های بعد اقدامات دولت.. 98

شکل ‏4‑18- درخت تصمیم موانع مرتبط با رویدادهای شانسی.. 98

شکل ‏4‑19- رتبه بندی موانع مرتبط با رویدادهای شانسی.. 99

چکیده

تحقیق حاضر با هدف شناسایی عوامل تأثیر گذار بر صادرات صنایع شوینده، بهداشتی در ایران انجام شده است. مدل اصلی تحقیق مبتنی بر مدل الماس ملی پورتر تدوین شده است. بر اساس این مدل، عوامل اثرگذار بر صادرات را می توان در 6 بعد مورد بررسی قرار داد. هر کدام از از این ابعاد مؤلفه هایی را شامل می‌شوند که در صورت تحقق یا بهبود آنها توان صادراتی یک کشور یا یک صنعت افزایش می‌یابد. براساس مبانی نظری و مرور تحقیقات پیشین و نیز اطلاعات بدست آمده از زمینه مورد مطالعه، در مجموع 47 مؤلفه در ابعاد 6 گانه مورد شناسایی قرار گرفته است. داده‌های تحقیق با استفاده از پرسشنامه گردآوری شده است. حجم جامعه آماری (N=147) می باشد و حجم نمونه آماری (n=106) بدست آمده است و نمونه گیری به روش تصادفی ساده صورت گرفته است. نتایج پرسشنامه با استفاده از آزمون مقایسه میانگین تک نمونه ای مورد بررسی قرار گرفته و مطلوبیت هر کدام از مؤلفه ها بعنوان یک عامل مهم و اصلی مورد ارزیابی قرار گرفته است. 18 عامل مهم و اصلی شناسایی شده است که در 6 بعد جای می‌گیرند. پس از مشخص شدن عوامل مهم و اصلی، با استفاده از روش AHP رتبه بندی ابعاد 6 گانه عوامل اثرگذار بر صادرات  انجام گرفته است. 4 معیار بعنوان ملاک های اهمیت عوامل مطرح شده است که عبارتند از: شدت تأثیر، جامعیت تأثیر، قابلیت کنترل و میزان تلاش لازم برای حذف موانع. داده های مربوط به تحلیل AHP با استفاده از پرسشنامه های مقایسات زوجی گردآوری شده است. حجم نمونه در این مرحله (n=30) انتخاب شده است و نمونه گیری به روش غیر تصادفی هدفمند صورت گرفته است. نتایج نشان می‌دهد که اولویت ابعاد موانع صادراتی به ترتیب عبارتند از:1) اقدامات دولت، 2)عوامل تولید، 3)رویدادهای اتفاقی و شانسی، 4)شرایط تقاضای داخلی، 5) صنایع مرتبط و پشتیبان و 6) شرایط ساختار، استراتژی و رقابت. در انتها پیشنهادات تحقیق متناسب با نتایج ارائه شده است.

واژه های کلیدی: صادرات، صنایع بهداشتی و شوینده، موانع صادرات، عوامل اثرگذار بر صادرات.

فصل اول: کلیات تحقیق

1.     کلیات

1-1- مقدمه

بررسیهای علمی ثابت کرده است که رشد اقتصادی کشورها به دلایلی چند با صادرات آنها ارتباط دارد. روند رو به رشد تجارت جهانی با بهره گیری از استراتژیهای فعال تجاری، انقلاب در فناوری اطلاعات و ارتباطات و رفع موانع در سطوح بین المللی، شتاب فزاینده ای یافته است بنابراین حضور فعال در تجارت جهانی نیاز به توجیه ندارد(لطفی، 1379). کشور جمهوری اسلامی ایران یکی از کشورهای صادرکننده کالا در قالب صادرات نفتی و یا غیرنفتی است و به لحاظ بهره مندی از مواهب متعدد همچون دریا، معادن و… می‌تواند بیش از این در صحنه تجارت فعال باشد.

کشورهای جهان با توجه به سطح رشد یافتگی شان، کالاهای متنوعی صادر می‌نمایند. در جوامع صنعتی به صادرات کالاهای صنعتی و فرآوری شده، که از ارزش افزوده بالایی نیز برخوردارند، اهمیت فراوانی داده می‌شود. این در حالی است کشورهای در حال گذر نظیر ایران، بیشتر به صادرات کالاهای کشاورزی و معدنی اشتغال دارند(قربانی، 1381).

تقویت صادرات دارای مزایای مهمی بوده که تولید انبوه، تامین درآمد ارزی، افزایش اشتغال، بهبود کیفیت و کاهش قیمت محصولات تولیدی از آن جمله است. بدیهی است جهت بهره مندی هر چه بیشتر از مزایای صادرات در دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی استفاده از الگوهای مناسب ضروری است. از جمله موارد مهم که با گستره موضوعی خود می‌تواند جهت حرکت صادرات را نشان دهد، عوامل موفقیت می‌باشند(صادقی و همکاران، 1391)

از سویی دیگر، در دنیای امروز، محصولات بهداشتی، شوینده ها و پاک کننده ها، اهمیتی به اندازه زندگی و حیات انسانها پیدا کرده اند. اگر کمی تامل کنیم در می یابیم که این نکته، چندان دور از ذهن نیست. در دنیایی که بهداشت و سلامتی، یکی از فاکتورهای بسیار مهم برای توسعه یافتگی به شمار می آید، نقش کالاهای بهداشتی و شوینده ها در زندگی مردمان و بالا بردن سطح زندگی، رفاه و سلامتی بیش از پیش آشکار می شود.

با توجه به این نکته مهم،شرکت ها و صنایع تولید کننده مواد شوینده، در بازار های جهانی با تلاش بی وقفه،سرمایه گذاری‌های کلان، تبلیغات و بازار یابی وسیع، برند سازی و مشتری مداری، گوی سبقت را از دیگران می ربایند. آنها می‌کوشند محصولاتی با کیفیت هرچه بیشتر،قیمت مناسب و بسته بندی زیبا را راهی بازار کنند و سرانجام سودهای کلان را از آن خود سازند.

اما نقش صنایع بهداشتی و شوینده ایران در بازارهای جهانی چگونه است؟ این صنعت با چه مسائلی در ارتباط با صادرات روبرو است و عوامل اثر گذار بر صادرات صنایع بهداشتی و شوینده کدامند. چگونه می‌توان عوامل مؤثر را شناسایی کرده و راهکارهای مناسبی برای ایجاد تغییر یا تعدیل در وضعیت موجود آن عوامل ارائه داد. از دیدگاه صاحبنظران، ایران از قطب های مواد شوینده و بهداشتی منطقه به شمار می رود که در کنار کشورهایی چون هندوستان و ترکیه ،حرفی برای گفتن در این صنعت دارد.

متأسفانه شرکت های ایرانی فعال در زمینه صنایع بهداشتی و شوینده به دلائل مختلف، هنوز در امر صادرات محصولات و گسترش بازارهای خود در سطح جهانی، از قدرت کافی برخوردار نیستند و قدرت تشکیلاتی را ندارند که در سطح جهان تثبیت شوند و قیمت مواد اولیه را خودشان تعیین کنند.

از نظر صاحبنظران، در صنایع بهداشتی و شوینده وضعیت در بازارهای داخلی و خارجی مطلوب نیست. برای مثال اشاره می شود که: «تا چند سال پیش ورود برندهای خارجی به کشور ممنوع بود، اما اکنون که آزادسازی شده و با توجه به اینکه بسیاری از بخش های این صنعت یارانه دریافت نمی‌کنند، برندسازی و رقابت برای آنها دشوارتر شده است. هنوز در داخل کشور به حد کافی مصرف کننده وفادار ایجاد نشده است و این در حالی است که شرکت های خارجی، به شدت به نظرات مشتری و پیشنهادات و انتقادات مصرف کنندگان، اهمیت می دهند». از این رو بررسی موانع موجود در گسترش بازارهای داخلی و خارجی و بخصوص شناسایی عوامل اثرگذار بر صادرات محصولات بهداشتی و شوینده، دارای اهمیت است.

برای توفیق در امر توسعه صادرات، لازم است با یک نگرش جامع و سیستمی، ضمن آنکه به نیازهای داخلی توجه می شود، با خلق مزیت های نسبی و تقویت ظرفیت‌های صادراتی کشور و تبدیل آنها به مزیت‌های رقابتی و فراهم آوردن زمینه‌های لازم برای فعالیت بیشتر بخش خصوصی به حضور و مشارکت بیشتر در تجارت جهانی اهتمام شود(قاسمی، 1391).

یکی از مدل هایی که به بررسی عوامل اثر گذار بر صادرات می پردازد «مدل الماس ملی» پورتر است. این مدل به دلیل آنکه با یک رویکرد جامع به شناسایی عوامل کمک می کند و نیز مبنای موفقیت در صادرات را توان بالقوه داخلی شرکت های فعال در یک صنعت خاص می داند، در تحقیق حاضر مورد استفاده قرار گرفته است.

در این فصل کلیات تحقیق ارائه می‌شود. ابتدا مسأله اصلی تحقیق بیان می‌گردد و سپس سؤالات تحقیق تعیین می شود. در ادامه اهمیت و ضرورت تحقیق مورد بحث قرار می گیرد و اهداف تحقیق مشخص می گردد. در انتها تعاریف مفهومی و عملیاتی ارائه می شود.

مقدمه صفحه قبل را اضافه کنید

1-2- بیان مسأله

امروزه تجارت خارجی بخش قابل توجهی از کل تجارت بسیاری از کشورها را تشکیل می دهد و از اوایل قرن 19 تا کنون که تجارت خارجی تحول بی سابقه‌ای یافته، اهمیت و نقش آن در رشد و توسعه اقتصادی همواره رو به فزونی بوده است(آقاجانی و فرزاد فرد، 1392).

حضور آگاهانه دربازار جهانی بدون تدوین سیاستهای مناسب بازرگانی برای بسیاری از کشورهای در حال توسعه غیر ممکن به نظر می رسد. یکی از مطالعات کاربردی که می تواند سیاستگزاران اقتصادی را به اتخاذ تصمیمات مناسب راهنمایی کند، شناسایی عوامل داخلی و خارجی اثر گذار بر صادرات است(ناظمی و همکاران، 1390).

با توجه به افزایش نیاز بازارهای داخلی و جهانی و بخصوص کشورهای همسایه ایران، به محصولات بهداشتی و شوینده و نیز اهمیتی که امر صادرات برای توسعه تجارت بین المللی کشور ما دارد، بررسی و تحقیق در رابطه با شناسایی موانع و مشکلات یا بطور کلی عوامل اثر گذار بر صادرات این صنعت دارای اهمیت به سزایی است.

از دیدگاه صاحبنظران، صنایع بهداشتی و شوینده ایران از جنبه ی توان و ظرفیت های تولیدی، یکی از قطب های مطرح در زمینه تولید محصولات بهداشتی و شوینده است که دارای توانایی بالقوه‌ای درامر تولید و صادرات محصولات مختلف به کشورهای جهان است. در سال های اخیر از عمده مسائل قابل بحث این صنایع در امر صادرات، یافتن راهکارهایی برای تعدیل یا تغییر عوامل اثر گذار بر صادرات می باشد. از این رو بررسی و شناسایی عوامل داخلی و خارجی اثر گذار بر صادرات در بخش صنایع بهداشتی یک نیاز مهمی است. در این تحقیق سعی می شود تا به این موضوعات پرداخته شود و عوامل مهم تأثیر گذار شناسایی گردیده و مورد تحلیل عمیق تری قرار گیرند(فصلنمامه انجمن صنایع شوینده و بهداشتی، 1391).

مسأله اصلی تحقیق حاضر عبارت از شناسایی و رتبه بندی عوامل کلیدی تأثیر گذار بر صادرات صنایع بهداشتی و شوینده است. در این تحقیق به این مسأله پرداخته می شود که از نظر دست اندرکاران صنایع بهداشتی و شوینده و نیز صاحبنظران امر صادرات چه عواملی بر صادرات در این صنایع اثر گذار هستند. پس از شناسایی این عوامل با استفاده از روش رتبه بندی AHP عوامل بر حسب اهمیت و کلیدی بودن رتبه بندی می‌شوند و سپس 5 عامل کلیدی به بعنوان مهمترین عوامل مورد تحلیل قرار خواهد گرفت و راهکارها و پیشنهادات در رابطه با آنها ارائه خواهد شد.

در این تحقیق سعی شده است تا با مراجعه به صاحبنظران داده‌ها گردآوری شود و مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. نتیجه‌ی این تحقیق برای شرکت‌هایی که در بخش صنایع بهداشتی و شوینده مشغول به کار هستند و نیز برای وزارت بازرگانی و دیگر سازمان‌های مربوطه قابل توجه است.

1-3- سؤالهای تحقیق

سؤالات تحقیق حاضر به شرح زیر است:

از نظر صاحبنظران صنایع بهداشتی و شوینده و دست اندرکاران امر صادرات چه عواملی بر صادرات در این بخش اثر می گذارند؛

معیارهای رتبه بندی عوامل اثرگذار بر صادرات کدام است؟

رتبه بندی ابعاد اثرگذار بر صادرات براساس مدل الماس ملی پورتر چگونه است؟

رتبه بندی مؤلفه های هر کدام از ابعاد اثرگذار بر صادرات به چه صورت است؟

مهمترین عامل های اثر گذار کدامند و چگونه می توان آنها را مورد تعدیل و تغییر قرار داد و

راهکارهای مناسب برای بهبود وضعیت موجود عوامل اثرگذار بر صادرات کدامند؟

1-4- فرضیه های تحقیق

فرضیه های تحقیق به صورت زیر است:

فرضیه اصلی اول: متغیر عوامل تولید بر صادرات صنایع شوینده و بهداشتی اثرگذار است.

فرضیه 1-1- عدم سهولت دسترسی به مواد اولیه باکیفیت و به صرفه بر صادرات صنایع شوینده و بهداشتی اثرگذار است.

فرضیه 1-2- عدم سهولت دسترسی به منابع مالی(ارزی-ریالی) بر صادرات صنایع شوینده و بهداشتی اثرگذار است.

فرضیه 1-3- عدم دسترسی به منابع سرمایه ای با هزینه کم بر صادرات صنایع شوینده و بهداشتی اثرگذار است.

فرضیه اصلی دوم: متغیر استراتژی، ساختار و رقابت پذیری بر صادرات صنایع شوینده و بهداشتی اثرگذار است.

فرضیه 2-1- افزایش واردات محصولات مشابه بر صادرات صنایع شوینده و بهداشتی اثرگذار است.

فرضیه 2-2- عدم وجود دیدگاه راهبردی برای حضور در بازار جهانی بر صادرات صنایع شوینده و بهداشتی اثرگذار است.

فرضیه 2-3- عدم استفاده از شیوه های گوناگون تبلیغاتی در بازار خارجی بر صادرات صنایع شوینده و بهداشتی اثرگذار است.

فرضیه 2-4- عدم استفاده از بازاریابی برای شناخت مشتریان و رقبای خارجی بر صادرات صنایع شوینده و بهداشتی اثرگذار است.

فرضیه 2-5- عدم آگاهی نسبت به نوع و روش تبلیغات در کشور مقصد بر صادرات صنایع شوینده و بهداشتی اثرگذار است.

فرضیه اصلی سوم: متغیر شرایط تقاضای داخلی بر صادرات صنایع شوینده و بهداشتی اثرگذار است.

فرضیه 3-1- حساسیت بالای مصرف کننده داخلی نسبت به کیفیت بر صادرات صنایع شوینده و بهداشتی اثرگذار است.

فرضیه 3-2- عدم توانایی شرکت ها در فروش اعتباری در بازار داخل بر صادرات صنایع شوینده و بهداشتی اثرگذار است.

فرضیه اصلی چهارم: متغیر صنایع مرتبط و پشتیبان بر صادرات صنایع شوینده و بهداشتی اثرگذار است.

فرضیه 4-1- عدم سهولت تأمین مواد و قطعات بر صادرات صنایع شوینده و بهداشتی اثرگذار است.

فرضیه 4-2- عدم همکاری مراکز و نهادهای رسمی توسعه صادرات جهت تأمین مالی بر صادرات صنایع شوینده و بهداشتی اثرگذار است.

فرضیه 4-3- عدم برخورداری از صنایع مرتبط رقابتی در بازار داخلی بر صادرات صنایع شوینده و بهداشتی اثرگذار است.

فرضیه اصلی پنجم: متغیر اقدامات دولت بر صادرات صنایع شوینده و بهداشتی اثرگذار است.

فرضیه 5-1- کنترل قیمت توسط دولت بر صادرات صنایع شوینده و بهداشتی اثرگذار است.

1-4)       اهداف تحقیق: 6

1-5)       سوالات تحقیق: 6

1-6)       نوع و روش تحقیق :. 7

1-7)       روش گردآوری اطلاعات :. 7

1-8)       ابزار گرد آوری داده‌ها و اطلاعات :. 7

1-9) جامعه و  نمونه آماری : 7

1-10)     روش‌های تجزیه و تحلیل داده‌ها:. 7

1-11)     قلمرو تحقیق :. 8

1-12)     تعریف واژگان کلیدی: 8

فصل دوّم: مروری بر ادبیات تحقیق.. 9

2-1) مقدمه:. 10

2-2) هوش:. 12

2-2-1) رهیافت روان‌سنجى‏ 12

2-2-2) رهیافتهاى پردازش اطلاعات‏ 12

2-3) انواع هوش: 14

2-4) مقایسه ویژگی هوشهای سه گانه (منطقی، عاطفی و معنوی) ازدیدگاه های مختلف مدیریت…. 20

2-4-1)تئوریهای مشخص شده در هوشمنطقی براساس دیدگاه مدیریت عقلانی… 20

2-4-2) تئوریهای مشخص شده درهوشعاطفی براساس دیدگاه مدیریت انطباقی… 20

2-4-3)  تئوری مشخص شده درهوشمعنوی براساس دیدگاه مدیریت کوانتوم. 20

2-5) کارکرد های انواع مختلف هوش…. 28

2-6) معنویت…. 28

2-7) معنویت و سازمان.. 31

2-8) معنویت در تمدن جدید  و آموزه های اسلامی… 34

2-9) هوش معنوی… 37

2-10) اصول، ابعاد و مولفه های هوش معنوی… 39

2-10-1) اصول هوش معنوی: 40

2-10-2) خصوصیات هوش معنوی… 41

2-10-3) مولفه های هوش معنوی… 42

 

2-10-4) مؤلفه های هوش معنوی در اسلام. 48

2-11) مدلهای هوش معنوی… 49

2-11-1) مدل زهر و مارشال(2000 ): 49

2-11-2) مدل وگان.. 50

2-11-3) مدل بروس لیچفیلد.. 50

2-11-4) مدل ایمونز. 51

2-11-5) مدل کینگ….. 52

2-11-6) مدل سیسک….. 52

2-11-7) مدل سیندی ویگلزورث (2004/2008): 54

2-11-8) مدل آمرام ( 2007 ) : 55

2-12) هوش معنوی در اسلام. 56

2-13) اندازه گیری هوش معنوی… 56

2-14) ویژگی های هوش معنوی و رویه های افزایش آن.. 58

2-15) رشد و تقویت هوش معنوی… 59

2-17) مشخصات افراد به لحاظ هوشمعنوی ( جورج، 2006: 435). 60

2-18) هوش معنوی و سلامت روان.. 62

2-19) هوش معنوی رهبران.. 63

2-20) کاربرد هوش معنوی در سازمان.. 64

2-21) پیشینه تحقیقات… 67

2-22) مدل مفهومی تحقیق:. 71

فصل سوّم: روش شناسی تحقیق.. 73

3-1)  مقدمه. 74

3-2) فرایند انجام ‌تحقیق.. 74

3-3) روش تحقیق.. 76

3-6)  روایی و پایایی پرسشنامه. 82

3-7) جامعه و نمونه آماری… 87

3-8 ) روش نمونه‌گیری… 88

3-9)  روش تجزیه و تحلیل اطلاعات و آزمون‌های آماری مورد استفاده. 89

این مطلب را هم بخوانید :

3-9-1) آزمون فریدمن: 90

3-9-2) آزمون میانگین یک جامعه‌ی آماری… 90

3-9-3) تحلیل عاملی تأییدی:. 91

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده ها 92

4-1) مقدمه. 93

4-2) تجزیه و تحلیل توصیفی داده ها 94

4-2-1) توزیع فراوانی پاسخ دهندگان در  سازمان های هدف…. 94

4-2-2)تحصیلات… 95

4-2-3) سابقه خدمت…. 96

4-3) تجزیه و تحلیل استنباطی داده ها 98

4-3-1) آزمون کولموگروف-اسمیرنف…. 98

4-3-2 ) آزمون میانگین یک جامعه آماری… 99

4-3-3) رتبه بندی مولفه های هوش معنوی کارکنان.. 102

4-3-4) آزمون آنووا یا تحلیل واریانس یک عاملی… 104

4-3-4-1) آزمون تعقیبی شفه. 106

4-3-5) آزمون تحلیل عاملی… 108

4-4) خلاصه تجزیه و تحلیل داده ها 114

فصل پنجم: نتایج و پیشنهادات… 117

1-5) مقدمه. 118

5-2) بررسی نتایج بدست آمده از ویژگی های جمعیت شناختی… 119

5-3) بررسی نتایج بدست آمده از آمار استنباطی… 120

1. آزمون کولموگروف-اسمیرنف…. 120
2. آزمون میانگین یک جامعه آماری… 120
3. آزمون فریدمن.. 121
4. آزمون آنووا یا تحلیل واریانس یک عاملی… 122
5. آزمون تحلیل عاملی اکتشافی… 123

5-4) پیشنهادهای تحقیق.. 124

5-4-1) پیشنهادها به سازمان.. 124

5-4-2) پیشنهادها برای تحقیقات آتی… 126

5-5) محدودیت های تحقیق (موضوعی، مکانی و زمانی). 127

منابع  و مأخذ.. 128

ضمائم و پیوست ها 37128

فهرست جدول‌ها

جدول شماره 2-1 مقایسه هوش معنوی و هوش متعارف…. 18

جدول شماره 2-2:  مهمترین تفاوتها بین هوش منطقی، هوش عاطفی و هوش معنوی… 19

جدول 2-3: مقایسه بین ویژگیهای هوش منطقی دیدگاه مدیریت عقلانی و مهارتهای مدیریتی در تئوریهای مدیریت کلاسیک، مدیریت علمی و مدیریت اداری… 21

جدول 2-4: مقایسه بین ویژگیهای هوشعاطفی دیدگاه مدیریت انطباقی و مهارتهای مدیریتی در تئوریهای مدیریت سایبرنتیک نوع دوم تئوری سیستمهای کنش اجتماعی پارسونز، تئوری عمومی کنش و مدل سیستم یادگیری سازمانی… 23

جدول 2-5: مقایسه بین ویژگیهای هوشمعنوی دیدگاه مدیریت کوانتوم و مهارتهای مدیریتی در تئوری آشوب… 26

جدول 2-6: کارکرد های انواع مختلف هوش…. 28

جدول 2-7: مقایسه معنویت در تمدن جدید و در آموزه های اسلام. 37

جدول2-8 : ابعاد هوش معنوی بر اساس دیدگاه زهر و مارشال.. 44

جدول 2-9: مدل هوش معنوی از دیدگاه سیندی ویگلزورث… 54

جدول 2-10: ویژگی های هوش معنوی و رویه هایی که می توان آن را افزایش داد: 58

جدول 2-11: مقایسه افراد به لحاظ هوشمعنوی… 60

جدول 3-1 : شکل امتیاز دهی به پرسشنامه. 81

جدول 3-2 : تعیین روایی مولفه های هوش معنوی کارکنان.. 83

جدول 3-3:نظرات خبرگان در خصوص پرسش‌نامه‌ی هوش معنوی… 84

جدول 3-4 : آلفای کرونباخ مربوط به هر یک از عوامل موثر بر هوش معنوی کارکنان.. 87

جدول 4-1 : توزیع فراوانی افراد بر حسب سازمان مورد بررسی… 94

جدول 4-2 : توزیع فراوانی افراد بر حسب تحصیلات… 95

جدول 4-3 : توزیع فراوانی افراد بر حسب سابقه خدمت…. 96

جدول 4-4: بررسی وضعیت نرمال بودن مولفه های هوش معنوی کارکنان.. 98

جدول 4-5 : وضعیت میانگین و انحراف معیار رعایت مولفه های هوش معنوی… 99

جدول4-6 : نتایج آزمون میانگین یک جامعه آماری برای رعایت مولفه های هوش معنوی… 100

جدول 4-7: معنی داری آزمون فریدمن برای مولفه های هوش معنوی کارکنان.. 102

جدول4-8: اولویت بندی مولفه های هوش معنوی کارکنان بر حسب میانگین رتبه با استفاده از تحلیل واریانس فریدمن.. 103

جدول4-9: اولویت بندی مولفه های هوش معنوی  بر حسب میانگین رتبه با استفاده از تحلیل واریانس فریدمن تقریبی… 104

جدول 4-10: جدول آنالیز واریانس مولفه های هوش معنوی در مراکز منتخب…. 105

جدول 4-11: نتایج آزمون شفه. 106

جدول 4-12: نتایج آزمون شفه. 107

جدول 4-13: نتایج آزمون بارتلت و KMO… 108

جدول4-14: ارزش ویژه عامل ها و واریانس آنها بعد از چرخش…. 109

جدول 4-15:ماتریس چرخیده شده اجزاء. 110

جدول 4-16: خلاصه بررسی وضعیت نرمال بودن مولفه های هوش معنوی کارکنان.. 114

جدول 4-17: خلاصه نتایج‌ تحلیل وضعیت هریک از مولفه های هوش معنوی… 115

جدول 4-18: اولویت بندی مولفه های هوش معنوی  بر حسب میانگین رتبه. 115

جدول4-19: خلاصه تحلیل نتایج بررسی تفاوت مراکز منتخب در خصوص مولفه های هوش معنوی… 116

جدول4-20: ارزش ویژه عامل ها و نام گذاری آنها 116

 

فهرست شکل‌ها

شکل 2-1: رابطه هوش ها ( ویگلزورث، 2004). 17

شکل 2-2 : سلسله مراتب نیازهای انسان از دیدگاه مزلو. 33

شکل 2-3: سلسله مراتب نیازهای انسان از دیدگاه هوش معنوی… 33

شکل 2-4: مولفه های هوش معنوی از دیدگاه نوبل و وگان.. 42

شکل 2-5: مدل مفهومی تحقیق.. 72

شکل3-1: نمودار فرآیند انجام تحقیق.. 75

نمودار 4-1 : توزیع فراوانی افراد برحسب سازمان مورد بررسی… 95

نمودار 4-2 : توزیع فراوانی افراد برحسب تحصیلات… 96

نمودار 4-3 : توزیع فراوانی افراد برحسب سابقه کار. 97

 

 

• مقدمه:

انسان موجودی چند بعدی است که برای رسیدن به کمال و موفقیت درامور کاری و روزمره، نیازمند درک همه ابعاد وجودی خود و فهمیدن موقعیت های مختلفی است که در آنها قرار می گیرد. در این میان بعد وسیعی مانند “معنویت” که بر بسیاری از جنبه های وجودی و عرصه های زندگی انسان موثر است، اهمیت ویژه ای می یابد. “معنویت” حالتی را برای فرد ایجاد می کند که انسان به دنبال خویشتن خود بوده و به فکر تفکر در اموری فراتر از مسائل روزمره بپردازد و به دنبال معنای زندگی و هوشیاری و آگاهی در سطح متعالی باشد. می توان گفت هوش معنوی همان هوشی است که به کمک آن به تجزیه و تحلیل مسائل اساسی در زندگی و حل مشکلات پرداخته، به فعالیت خود ارزش و معنا می دهیم و اعتبار رفتارهای خود را بررسی کرده، آگاهانه در مورد عملکردمان تصمیم گیری میکنیم. به عبارتی افراد زمانی از هوش معنوی استفاده می کنند که بخواهند از ظرفیت ها و منابع معنوی برای تصمیم گیری های مهم بهره برداری کنند. هوش معنوی در ایجاد ارزش ها و دیدگاه های افراد نقش عمده ای ایفا می کند( حریری، 1390).

تعاریف متعددی از هوش معنوی وجود دارد. اما، بطور ساده می توان گفت هوش معنوی توانایی به کارگیری و بروز منابع، ارزش ها و کیفیت های معنوی است ، به گونه ای که بتواند کارکرد روزانه و آسایش فکری را ارتقا دهد. با دشوار شدن چالش های زندگی در جهان پیچیده امروز و لزوم برخورداری انسان از توانمندی های روحی و ظرفیت های معنوی که یاریگر وی در مسیر شناخت خویشتن واقعی خود باشد، مطالعات هوش معنوی در دهه اخیر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است اما با توجه به تفاوت نحوه ابراز هوش معنوی در فرهنگ های مختلف، پژوهش حاضر به دنبال شناخت عوامل موثر بر هوش معنوی کارکنان با توجه به فرهنگ ایران و ارائه راهکارهایی در جهت افزایش میزان مولفه های هوش معنوی در میان کارکنان می­باشد.

بر این اساس در فصل حاضر به کلیات تحقیق که شامل: بیان مساله، اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف، سوالات، قلمرو تحقیق، جامعه و نمونه آماری، و در نهایت تعریف عملیاتی واژگان کلیدی پرداخته می شود.

• بیان مساله

در آستانه ورود به آینده ای متفاوت و پیچیده، صاحب نظران علم مدیریت و سازمان بر این نکته تاکید دارند که موفقیت در محیط کاری به مفهومی فراتر از مهارت های تکنیکی آکادمیک که هوش عمومی نامیده می شود (موسوی و دیگران، 1390: 66)، بستگی دارد. اگرچه از آغاز مطالعه هوش غالبا بر جنبه های شناختی آن نظیر حافظه، حل مساله و تفکر تاکید شده، امروزه نه تنها جنبه های غیرشناختی هوش، یعنی توانایی عاطفی، هیجانی، شخصی و اجتماعی مورد توجه قرار می گیرد، بلکه در پیش بینی توانایی فرد برای موفقیت و سازگاری در زندگی نیز مورد اهمیت واقع شده است (نادری و دیگران، 1389: 127). در حال حاضر دیگر IQ وEQ  پاسخگوی همه نیازها نیست، بلکه انسان ها نیاز به عامل سومی دارند که هوش معنوی نامیده می شود (واندر والت[1]، 2006: 39). ورود مفاهیمی همچون اخلاق، حقیقت، باور به فرا یا نیرویی برتر، درستکاری، وجدان، راد مردی و گذشت، اعتماد، بخشش، مهربانی، معناجویی در کار، همبستگی با همکاران، نوع دوستی به محیط کاری و افزایش پژوهشهای نوین با مفاهیم نوین، همه حکایت از ظهور پارادایم جدیدی دارند(رجایی،1389: 27). هنسن (2001) اشاره می کند که نیازهای کارکنان به لحاظ نوع و حجم تغییر یافته است. سازمان های کنونی در صورتی موفق خواهند بود که به طور کامل به ابعاد زیستی، اجتماعی، روانی و معنوی کارکنان توجه کنند (موسوی و دیگران، 1390: 67).

هوش معنوی به عنوان یکی از مفاهیم جدید هوش، در بر دارنده نوعی سازگاری و رفتار حل مساله است که بالاترین سطوح رشد را در حیطه های مختلف شناختی، اخلاقی، هیجانی، بین فردی و … شامل می شود و فرد را در جهت هماهنگی با پدیده های اطراف و دستیابی به یکپارچگی درونی و بیرونی یاری می نماید (نادری و دیگران، 1389: 128). در واقع هوش معنوی که می توان آن را یکی از جنبه های کاربردی مفهوم معنویت دانست، استفاده از توانایی ها و منابع معنوی می باشد، طوریکه افراد بتوانند تصمیمات معنادار اتخاذ کنند، درباره موضوعات وجودی تعمق کنند و نیز برای حل مشکلات روزمره خود تلاش کنند(فرهنگی و دیگران، 1388: 37). بنابراین هوش معنوی جنبه های ذهنی و ناملموس معنویت را با اقدامات و مسائل افراد در دنیای عینی و ملموس ترکیب می کند ( دوستار و همکاران[2]، 2012: 55). هوش معنوی برای کارکرد اثربخش بهره هوشی و هوش عاطفی ضرورت دارد. زوهر و مارشال آن را هوش غایی ما می دانند. هوش معنوی افراد را خلاق می کند، چون به افراد کمک می کند قواعد را جایگزین کنند و با مرزها بازی کنند. به ما توانایی تمیز و انتخاب می دهد . ما را سرشار از شفقت و ادراک می کند، و به ما کمک می کند محدودیت ها را ببینیم (فرهنگی و دیگران، 1388: 37). این هوش به فرد، دیدی کلی در مورد زندگی و همه تجارب و رویدادها می دهد و او را قادر می سازد به چارچوب بندی و تفسیر مجدد تجارب خود پرداخته، شناخت و معرفت خویش را عمق بخشد (غباری بناب و دیگران، 1386: 134). افراد دارای هوش معنوی بالا، انعطاف پذیر هستند، درجه بالای هشیاری نسبت به خویشتن را دارند، توانایی برای رویارویی با مشکلات و دردها و چیره شدن بر آن ها را دارند. همچنین الهام از طریق ارزش ها و بصیرت ها، اجتناب از بد کردن به دیگران، تفکر وحدت گرا، پی بردن به روابط بین اشیاء و پدیده های مختلف، جستجو برای پاسخ دادن به سؤا لهای اساسی، عدم وابستگی به دیگران و مقاومت در برابر شیوه ها و سنتهای معمول جامعه، از ویژگی های دیگر آ نها است (زارع و دیگران، 1391: 61).

بررسی مفاهیم نظری موجود نشان می دهند که علی رغم اهمیت هوش معنوی و تاثیر آن بر محیط کار، این عامل هنوز به خوبی مفهوم سازی نشده است.در واقع به لحاظ اینکه هوش معنوی که جنبه کاربردی معنویت است، از دیدگاه های مختلف نگریسته شده است، دارای مفهوم سازی ها و بنابراین معیارهای سنجش متفاوتی می باشد. با توجه به مطالب ارائه شده، تحقیق حاضر به دنبال شناسایی مولفه های هوش معنوی بر اساس متون موجود و ارائه راهکارهایی در جهت بهبود وضعیت مولفه های هوش معنوی کارکنان می باشد.

• ضرورت و اهمیت تحقیق:

سازمانها نیاز دارند که به طور پیوسته محیط کار کارکنان خود را بازنگری کنند بطوریکه کارایی، اثربخشی و عملکرد آنان را بهبود بخشند. هر سازمانی باید بتواند عوامل دارای تاثیر مشخص بر محیط کار را

1-3- ضرورت و اهمیت.. 4

1-4- اهداف تحقیق. 5

1-5- سؤالات تحقیق. 5

1-6- روش تحقیق. 6

1-7- روش گردآوری اطلاعات و داده‌ها 6

1-8- قلمرو موضوعی، مکانی و زمانی تحقیق. 6

1-9- تعریف واژه‌ها و اصطلاحات.. 7

1-10- خلاصه فصل اول. 7

فصل دوم. 9

2-1- مقدمه. 10

2-2- بخش اول: فرهنگ‌سازمانی. 10

2-2-1- تعریف فرهنگ.. 10

2-2-2- انواع فرهنگ.. 13

2-2-3- دین و ارتباط آن بافرهنگ.. 14

2-2-4- فرهنگ پژوهی و فرهنگ‌سازی در جمهوری اسلامی ایران. 14

2-2-5- تعریف فرهنگ‌سازمانی. 15

2-2-6- اهمیت شناخت فرهنگ برای سازمان‌ها 16

2-2-7- ارتباط بین فرهنگ حاکم بر جامعه و فرهنگ‌سازمانی. 16

2-3- بخش دوم: ارزش‌های اسلامی. 17

2-3-1- تعریف ارزش.. 17

2-3-2- تعریف اسلام. 17

2-3-3- ارزش‌های اسلامی در سازمان. 18

2-3-4- انواع و ملاک ارزش‌ها در نظام ارزشی اسلام. 19

2-3-5- آثار ارزش‌های اسلامی در سازمان و تحقق اهداف فردی و سازمانی. 20

2-3-6- قلمرو دین اسلام. 20

2-3-7- فرهنگ و احیای ارزش‌های اسلامی. 20

 

2-4- بخش سوم: فرهنگ اسلامی. 22

2-4-1- تعریف فرهنگ اسلامی. 22

2-4-2- مبانی فرهنگ اسلامی. 22

2-4-3- ابعاد فرهنگ اسلامی. 23

2-4-4- منبع تعالیم فرهنگ اسلامی. 23

2-4-5- ویژگی و اصالت فرهنگ و تمدن اسلامی. 24

2-4-6- اصول و پایه‌های اساسی فرهنگ اسلامی. 25

2-4-7- خطوط اساسی فرهنگ اسلامی. 26

2-4-8- اصول حاکم بر پرورش فرهنگ اسلامی. 26

2-4-9- اشاره‌ای به فرهنگ بومی. 29

2-4-10- فرهنگ ملی، اسلامی. 29

2-4-11- مقایسه‌ای بین فرهنگ اسلامی بافرهنگ غربی. 30

2-4-12- تمایز فرهنگ اسلامی بافرهنگ‌های دیگر. 31

2-4-13- ناهماهنگی نظام‌های تربیتی مدرن بافرهنگ اسلامی و ایرانی. 32

2-4-14- نقش و جایگاه فرهنگ و تمدن ایرانی- اسلامی در عرصه جهانی. 32

2-4-15- فرهنگ ایرانی – اسلامی و جهانی‌شدن (چالش‌ها و فرصت‌ها) 33

2-4-16- کارآمدی فرهنگ اسلامی. 35

2-4-17- بنیادهای کارآمدی فرهنگ اسلامی. 35

2-4-18- زمینه‌های فرهنگی توسعه و پیشرفت در اسلام. 37

2-4-19- نگاه تکلیفی و مسئولانه در فرهنگ اسلامی. 40

2-4-20- معادله نبودن قدرت و ثروت در فرهنگ اسلامی. 41

2-4-21- فرهنگ اسلامی و توسعه پایدار 41

2-4-22- فرهنگ اسلامی و هویت جامعه. 42

2-4-23- فرهنگ اسلامی و بهره‌وری.. 42

2-4-24- راه‌کارهای صیانت از فرهنگ اسلامی. 43

2-5- بخش چهارم: عوامل مؤثر بر تقویت فرهنگ اسلامی. 45

این مطلب را هم بخوانید :

2-5-1- تعهد کاری.. 45

2-5-2- انواع تعهد کاری در دیدگاه چلبی با توجه به‌نظام های چهارگانه پارسونز. 46

2-5-3- مؤلفه‌های تعهد کاری.. 47

2-5-4- اخلاق و اخلاق کاری.. 50

2-5-5- تمایز اخلاق اسلامی و غیر آن. 52

2-5-6- فلسفه اخلاق اسلامی از منظر شهید مطهری:رفیعی و همکاران. 53

2-5-7- مؤلفه‌های اخلاق اسلامی. 54

2-5-8- اصول اخلاقی از دیدگاه سازمانی. 58

2-5-9- موانع پذیرش اصول اخلاقی در سازمان. 58

2-5-10- رفاه و آسایش… 60

2-5-11- مؤلفه‌های رفاه و آسایش… 60

2-5-12- مردم‌داری در کار 64

2-5-13- مؤلفه‌های مردم‌داری.. 65

2-5-14- معیارهای مردم‌داری در مدیریت اسلامی. 66

2-5-15- مؤلفه‌های بهبود مستمر. 67

2-5-16- نظریه‌های اساسی یادگیری.. 71

2-5-17- انگیزه معنوی کار 71

2-5-18- مؤلفه‌های انگیزه معنوی در کار 72

2-5-19- پیشینه تحقیق. 73

2-5-20- خلاصه فصل دوم. 74

فصل سوم. 76

3-1- مقدمه: 77

3-2- روش تحقیق. 77

3-3- قلمرو تحقیق. 77

3-3-1- قلمرو موضوعی:. 77

3-3-2- قلمرو مکانی:. 77

3-3-3- قلمرو زمانی: 78

3-4- جامعه آماری.. 78

3-5- نمونه و روش نمونه‌گیری.. 78

3-6- ابزار و روش گردآوری اطلاعات و داده‌ها 79

3-6-1- مطالعات کتابخانه‌ای.. 79

3-6-2- تحقیقات میدانی. 79

3-7- پرسشنامه. 79

3-8- روایایی پرسش‌نامه. 83

3-9- پایایی پرسشنامه. 84

3-10- روش تجزیه‌وتحلیل داده‌ها 86

3-11- ابزار تجزیه‌وتحلیل داده‌ها 86

3-12- خلاصه فصل سوم. 86

فصل چهارم. 87

4-1- مقدمه. 88

4-2- بخش اول: تجزیه‌وتحلیل داده‌های جمعیت شناختی. 88

4-2-1- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه سن. 88

4-2-2- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه جنسیت.. 89

4-2-3- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه تحصیلات.. 90

4-2-4- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه سابقه کار 90

4-3- بخش دوم: تجزیه‌وتحلیل آماری سؤالات تحقیق. 91

4-3-1- مصاحبه خبرگی. 91

4-3-2- تحلیل توصیفی. 93

4-3-3- تحلیل استنباطی. 93

فصل پنجم. 113

5-1- مقدمه. 114

5-2- خلاصه یافته‌های تحقیق. 114

5-3- نتیجه گیری و تحلیل یافته های تحقیق. 115

5-3-1- نتایج حاصل از آمار توصیفی. 115

5-3-2- نتیجه‌گیری و تحلیل یافته‌های سوال اول تحقیق. 115

5-3-3- نتیجه‌گیری و تحلیل یافته‌های سوال دوم. 115

5-4- پیشنهادات مبتنی بر نتایج. 116

5-5- پیشنهادات برای محققین آینده 117

5-6- محدودیت‌ها 117

5-7- خلاصه فصل. 117

8           پیوست   …………………………………………………………………………………………………………………………………………135

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جدول‌ها 

 

 

عنوان جدول   ‏2‑1تعاریف و سیر تکاملی اخلاق. 51 ‏3‑1- طیف لیکرت.. 82 ‏3‑2- سوالات پرسش نامه. 82 ‏3‑3- شاخص ها و عامل های مدل پیشنهادی تحقیق. 83 ‏3‑4- بررسی پایایی پرسش نامه. 87 ‏4‑1- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه سن. 90 ‏4‑2- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه جنسیت.. 91 ‏4‑3- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه تحصیلات.. 92 ‏4‑4- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه سابقه کار 93 جدول ‏4‑5- مصاحبه خبرگی. 94 جدول ‏4‑6- نتایج میانگین، انحراف معیار، حداقل و حداکثر داده های پژوهش… 95 جدول ‏4‑7- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با خود کنترلی. 96 جدول ‏4‑8- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به خودکنترلی. 96 جدول ‏4‑9- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با مسئولیت پذیری.. 97 جدول ‏4‑10- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به مسئولیت پذیری.. 97 جدول ‏4‑11- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با تکریم ارباب رجوع. 98 جدول ‏4‑12- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به تکریم ارباب رجوع. 98 جدول ‏4‑13- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با محیط کار مناسب.. 99 جدول ‏4‑14- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به محیط کار مناسب.. 99 جدول ‏4‑15- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با امنیت شغلی 99 جدول ‏4‑16- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به امنیت شغلی. 100 جدول ‏4‑17- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با حقوق و دستمزد. 100 جدول ‏4‑18- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به حقوق و دستمزد. 101 جدول ‏4‑19- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با تعادل بین کار و زندگی. 101 جدول ‏4‑20- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به تعادل بین کار و زندگی. 102 جدول ‏4‑21- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با عدالت.. 102 جدول ‏4‑22- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به عدالت.. 103 جدول ‏4‑23- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با وفاداری.. 103 جدول ‏4‑24- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به وفاداری.. 103 جدول ‏4‑25- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با اعتماد به نفس… 104 جدول ‏4‑26- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به اعتماد به نفس… 104 جدول ‏4‑27- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با یادگیری.. 105 جدول ‏4‑28- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به یادگیری.. 105 جدول ‏4‑29- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با مشورت.. 106 جدول ‏4‑30- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به مشورت.. 106 جدول ‏4‑31- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با اندیشه ورزی.. 106 جدول ‏4‑32- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به اندیشه ورزی.. 107 جدول ‏4‑33- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با کار گروهی. 107 جدول ‏4‑34- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به کار گروهی. 108 جدول ‏4‑35- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با ارزشمندی کار 108 جدول ‏4‑36- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به ارزشمندی کار 109 جدول ‏4‑37- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با خلاقیت.. 109 جدول ‏4‑38- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به خلاقیت.. 109 جدول ‏4‑39- شاخص های آمار توصیفی پاسخگویان در ارتباط با خلوص نیت.. 110 جدول ‏4‑40- آزمون تک نمونه ای برای مقایسه میانگین مربوط به خلوص نیت.. 110 جدول ‏4‑41- نتایج رتبه بندی آزمون فریدمن برای شاخص تعهد کاری.. 111 جدول ‏4‑42- نتایج معناداری آزمون فریدمن برای شاخص تعهدکاری.. 111 جدول ‏4‑43- نتایج رتبه بندی آزمون فریدمن برای شاخص اخلاق کاری.. 112 جدول ‏4‑44- نتایج معناداری آزمون فریدمن برای شاخص اخلاق کاری.. 112 جدول ‏4‑45- نتایج رتبه بندی آزمون فریدمن برای شاخص انگیزه در کار 113 جدول ‏4‑46- نتایج معناداری آزمون فریدمن برای شاخص انگیزه در کار 113 جدول ‏4‑47- نتایج رتبه بندی آزمون فریدمن برای شاخص بهبود مستمر. 113 جدول ‏4‑48- نتایج معناداری آزمون فریدمن برای شاخص بهبود مستمر. 114 جدول ‏4‑49- نتایج رتبه بندی آزمون فریدمن برای شاخص رفاه و آسایش… 114 جدول ‏4‑50- نتایج معناداری آزمون فریدمن برای شاخص رفاه و آسایش… 114 جدول ‏4‑51- نتایج رتبه بندی آزمون فریدمن برای شاخص مردم گرایی. 115 جدول ‏4‑52- نتایج معناداری آزمون فریدمن برای شاخص مردم گرایی. 115

صفحه

فهرست شکل‌ها و نمودارها

عنوان شکل   شکل ‏1‑1مدل مفهومی…………………………………………………………………………………………………..8 شکل ‏2‑1- موانع پذیرش اصول اخلاقی در سازمان.……………………………………………………………60 شکل ‏2‑2- استراتژی ها و فرایندهای حقوق و دستمزد……………………………………………………….63 شکل ‏2‑3- اثر عوامل کاری و غیر کاری بر کیفیفت زندگی……………………………………………………………..65 فهرست نمودارها ‏4‑1- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه سن……………………………………………………………………………………………..91 ‏4‑2- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه جنسیت………………………………………………………………………………………92 ‏4‑3- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه تحصیلات……………………………………………………………………………………93 ‏4‑4- توزیع پاسخ دهنگان بر پایه سابقه کار…………………………………………………………………………………….94		صفحه

1.      فصل اول

    کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

در تعریفی، فرهنگ محضر هویت‌ساز جوامع و مظهر حیات عقلایی آن‌هاست و کلیتی است که از ترکیب خصوصیات و نمادها به وجود آمده و در هر جامعه پدید می‌آید. هسته مرکزی این کلیت و این حیات عقلایی، نگرش خاص موجود در هر جامعه درباره‌ی انسان و حقوق بنیادین اوست.( سلیمی، 1379)

به بیان بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران، بی‌شک بالاترین و والاترین عنصری که در موجودیت هر جامعه دخالت اساسی دارد، فرهنگ آن جامعه است. فرهنگ هر جامعه، هویت و موجودیت آن جامعه را تشکیل      می‌دهد. (بابایی،1384)

اگر تعریفی از فرهنگ را شیوه‌ی زندگی بر خواسته از اندیشه ( عقل نظری) و نظام ارزشی ( عقل عملی) بدانیم، آنگاه فرهنگ اسلامی را می‌توان این‌گونه تعریف کرد: ” شیوه زندگی برخاسته از اندیشه توحیدی و نظام ارزشی اسلام”. فرد متعلق به فرهنگ اسلامی کسی خواهد بود که برخوردار از یک اندیشه توحیدی      می‌باشد و بایدونبایدهای زندگی‌اش را در شئون فردی و اجتماعی مستند به قرآن و سنت پیامبر اسلام (ص) و ائمه معصوم و الگوی زندگی‌اش سیره نبوی (ص) و علوی(ع) و روش زیستن عترت(ع) باشد از سویی فرهنگ اسلامی در تعامل بافرهنگ کهن ایران، زایش‌هایی شگفت‌انگیز، فراورده‌هایی ارزشمند و آفرینش‌هایی خلاق و زیبا را به وجود آورده است. . (رشید پور و نادری نیا،  1389)

به‌هرحال فرهنگ اسلامی از دیرباز در بین دیگر فرهنگ‌ها جلوه‌ای خاص و شکوهمند داشته است. تعامل فرهنگ و اسلام، موجب خلق زیبایی‌های ارزشمندی شده و برای ما ایرانیان افتخارآفرین است. شاخص‌های این فرهنگ را می‌توان در منابع اصیل آن جستجو کرد. قرآن کریم و عترت دو یادگار ماندگار اسلام را خلاقانه منعکس می‌نماید. (رشید پور و نادری نیا، 1389)

سازمانی را که هدف آن، اسلامی و دینی باشد و ارکان آن را نیروهای مو من و متعهد تشکیل بدهند و ارزش‌ها نیز در اولویت باشند، سازمان اسلامی گویند. سازمانی که می‌تواند در ارتقای فرهنگ اسلامی از طریق ارائه الگویی توأمان از علم و دین، دمیدن روحیه تعهد و الزام اجتماعی در میان کارکنان برای بهره‌مندی از معرفت و افزایش مسئولیت‌پذیری به‌سوی ارزش‌های اسلامی و ارتقای فرهنگ اسلامی آنان تأثیر داشته باشد       (احمدی و همکاران، 1391)

در این تحقیق، فرهنگ‌سازمانی به‌عنوان” نظام اعتقادات و باورهای اساسی، ارزش‌ها و الگوهای اساسی رفتاری که عموماً افراد و گروه‌های سازمان پایبند آن بوده و در طی زمان نیز توسعه‌یافته‌اند” تعریف می‌شود بنابراین در این پایان‌نامه، محقق درصدد است با ارائه الگوی فرهنگ‌سازمانی برآمده از ارزش‌های اسلامی، گامی هرچند اندک درراه تولید علم و کاربردی کردن دانش مدیریت، در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران بردارد.            ( عسگری وزیری و همکاران، 1391)

1-2-  بیان مسئله

بحث و گفتگو درباره عوامل گسترش و تکامل فرهنگ اسلامی پیچیده و نیازمند بررسی‌های همه‌جانبه است ( بیات و خسروی،1389). در عصر رقابت و تغییر، بهره‌گیری از نیروی انسانی متعهد و کارآمد به‌عنوان یک مزیت رقابتی منحصربه‌فرد برای هر سازمان مطرح است. از سوی دیگر چالش‌های ناشی از روابط افراد در سازمان همواره عملکرد و فعالیت‌های کاری را مورد تهدید قرار می‌دهد. در این شرایط مفاهیمی چون فرهنگ به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های اصلی و کلان سازمان، اثر مستقیمی بر ارتقاء فعالیت‌های سازمان دارد. در کنار آن فرهنگ غنی اسلام با مفاهیم ناب خود، سهم فراوانی بر شکل‌گیری و پالایش رفتارهای افراد دارد.                  ( رضایی و سبزی‌کاران، 1391)

این نگرش در حالی وجود دارد که دین مبین اسلام در فضای جامعه و فرهنگ اجتماعی کشور، تأثیر فراوانی دارد. جامعه نیز تحت این تأثیر خود را ملزم به رعایت ارزش‌ها، آداب و اصول اخلاق اسلامی می‌دانند. فرهنگ غنی و اصیل اسلامی مکارم اخلاق بوده و توصیه‌های فراوانی برای اصلاح و بهبود رفتار انسان دارد. از سوی دیگر، با توجه به اینکه خود فرهنگ‌سازمانی، تحت تأثیر فرهنگ اسلامی می‌باشد، بنابراین افراد و کارکنان تحت تأثیر فرهنگ اسلامی، آن را در قالب نگرش‌ها و رفتارهای خود به درون سازمان می‌آورند                     (رضایی و سبزی‌کاران، 1391)

در حال حاضر در کشور ما متولیان فرهنگی متفاوت و بسیاری وجود دارند که هدف اصلی همه آن‌ها تعمیق و گسترش فرهنگ اسلامی است. به‌عنوان‌مثال می‌توان به مراکز ذیل اشاره کرد: شورای انقلاب فرهنگی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، بسیج و پایگاه‌های مقاومت مساجد، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها و در درون دانشگاه‌ها می‌توان به کانون‌های قرآنی و هیآت های دانشجویی و گروه معارف دانشگاه نام برد. در زمینه فرهنگ اسلامی، نکات ذیل قابل‌ذکر است:

• از بدو تأسیس انقلاب اسلامی و به‌خصوص دو دهه اخیر، جریانات فرهنگی مخالف چه در داخل و چه در خارج، هماهنگ با یکدیگر و با امکاناتی به‌مراتب چندین برابر امکانات فرهنگی داخل و در جهت عکس فعالیت آن‌ها، یعنی سکولاریزه کردن افکار، عقاید و اخلاق در جوانان، مشغول فعالیت می‌باشند و بسیاری از مردم و جوانان ما در شبانه‌روز چندین ساعت در معرض تبلیغات و تهاجم و شبیخون فرهنگی آن‌ها بوده و خواه‌ناخواه بخش عمده‌ای از انرژی نیروهای داخل از این طریق خنثی می‌گردد.
• از صدر اسلام تاکنون به‌جز در زمان بسیار محدودی، حکومت‌های غیردینی در جامعه ایران حاکم بوده‌اند و فرهنگ اسلامی در ایران فرصت ظهور و بروز چندانی نیافته است. بنابراین، سکولاریزم در جامعه ما از ریشه بسیار عمیقی برخوردار بوده است. اما موج انقلاب اسلامی تاکنون توانسته است فرهنگ اسلامی را در اقلیتی از جامعه عمق بخشیده و در اکثریت به‌صورت قشری و رفتار سطحی نهادینه کند؛ به‌طوری‌که اغلب مردم به ظواهر دینی عمل می‌کنند، درحالی‌که از مبانی غیردینی و سکولار برخوردار می‌باشند. به همین دلیل در صورت برابری نیروی متولیان فرهنگی و مخالفان داخل و خارج، به علت عمیق بودن و ریشه‌دار بودن سکو لاریزم در اکثریت جامعه، قطعاً برآیند نیرو به سمت مخالفان خواهد بود و ظواهر را از سطح جامعه پاک خواهد کرد. کما اینکه با نگاهی کوتاه به عملکرد دو دهه اخیر، این موضوع به‌وضوح مشاهده می‌شود، به‌طوری‌که طی چند سال اخیر، باوجود پیشرفت در بعضی موارد خاص، مثل رشد اعتمادبه‌نفس ملی، در بسیاری از جهات نیز عقب‌نشینی

نوآوری تحقیق این بوده است که بر خلاف تحقیقات پیشین، در این تحقیق هم به بعد داخلی و هم به بعد محیطی دانشگاه توجه شده است و عوامل موجود در این دو بعد به عوامل پیش برنده و بازدارنده تفکیک شده است.

کلید واژه: دانشگاه کارآفرین، عوامل پیش برنده، عوامل بازدارنده.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                  صفحه

فهرست مطالب ………………………………………………………………………………………………………..ه

فهرست جدول ها……………………………………………………………………………………………………ی

فهرست نمودارها……………………………………………………………………………………………………..ل

فهرست شکل ها………………………………………………………………………………………………………م

فصل اول: کلیات تحقیق………………………………………………………………………………………………..1

1-1. مقدمه …………………………………………………………………………………………………………….2

1-2. بیان مسأله………………………………………………………………………………………………………..2

1-3. ضرورت و اهمیت انجام پژوهش…………………………………………………………………………5

1-3-1. ضرورت تحقیق نظری……………………………………………………………………………….5

 

1-3-2. ضرورت تحقیق کاربردی……………………………………………………………………………6

1-4. اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………..7

1-4-1. هدف اصلی از انجام تحقیق………………………………………………………………………..7

1-4-2. اهداف فرعی از انجام تحقیق……………………………………………………………………….7

1-5. سؤالات تحقیق………………………………………………………………………………………………….8

1-6. تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………………8

1-7. چارچوب نظری تحقیق……………………………………………………………………………………10

1-7-1. مروری بر دانشگاه کارآفرین………………………………………………………………………..10

1-7-2. دیدگاه ها و نگرش ها در ارتباط با دانشگاه کارآفرین……………………………………..12

1-7-3. عوامل پیش برنده و بازدارنده……………………………………………………………………..13

1-8. مدل مفهومی تحقیق………………………………………………………………………………………..15

1-9. جامعه آماری تحقیق………………………………………………………………………………………..16

1-10. نمونه آماری تحقیق و روش نمونه گیری………………………………………………………….16

1-11. ابزارهای تحقیق…………………………………………………………………………………………….17

1-12. شیوه انجام تحقیق…………………………………………………………………………………………17

1-13. شیوه تحلیل داده ها………………………………………………………………………………………..18

1-14. قلمرو تحقیق………………………………………………………………………………………………..18

1-14-1. قلمرو موضوعی پژوهش…………………………………………………………………………18

1-14-2. قلمرو زمانی انجام پژوهش……………………………………………………………………..18

1-14-3. قلمرو مکانی پژوهش……………………………………………………………………………..18

1-15. نوآوری پژوهش …………………………………………………………………………………………..19

فصل دوم: مطالعات نظری……………………………………………………………………………………………20

2-1. مقدمه……………………………………………………………………………………………………………21

2-2. مروری بر دانشگاه کارآفرین………………………………………………………………………………22

2-3. دیدگاه ها و نگرش ها در ارتباط با دانشگاه کارآفرین…………………………………………….25

2-4. الگوها، چارچوب ها و مدل های دانشگاه کارآفرین………………………………………………32

این مطلب را هم بخوانید :

2-4-1. مدل کلارک……………………………………………………………………………………………35

2-4-2. مدل اسپورن……………………………………………………………………………………………36

2-4-3. مدل اتزکویتز و همکاران…………………………………………………………………………..38

2-4-4. مدل کربی………………………………………………………………………………………………40

2-4-5. مدل گوررو و همکاران…………………………………………………………………………….41

2-4-6. چارچوب او شی و همکاران………………………………………………………………………54

2-4-7. چارچوب گیب و سایرین………………………………………………………………………….58

2-4-8. چارچوب فیلپات و سایرین………………………………………………………………………..60

2-4-9. چارچوب نیلس و ورلی…………………………………………………………………………….63

2-4-10. مدل مفهومی گوررو و اوربانو…………………………………………………………………..65

2-4-11. چارچوب سیستمی سلام زاده و سایرین……………………………………………………..72

2-4-12. چارچوب صوره و همکاران…………………………………………………………………….75

2-4-13. مدل مفهومی پویا سلام زاده و همکاران……………………………………………………..78

2-5. عوامل پیش برنده و بازدارنده…………………………………………………………………………….81

2-6. پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………….89

2-6-1 پیشینه تحقیق در خارج کشور…………………………………………………………………….89

2-6-2 پیشینه تحقیق در داخل کشور……………………………………………………………………101

2-7. جدول مقایسه ای سابقه تحقیق………………………………………………………………………..110

2-8.. جمع بندی …………………………………………………………………………………………………119

فصل سوم: روش شناسی تحقیق (متدولوژی)………………………………………………………………..123

3-1. مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………124

3-2. روش تحقیق………………………………………………………………………………………………..124

3-3. روش تحلیل…………………………………………………………………………………………………126

3-4. جامعه آماری، حجم نمونه، روش نمونه گیری……………………………………………………127

3-4-1. جامعه آماری………………………………………………………………………………………..128

3-4-2. حجم نمونه………………………………………………………………………………………….128

3-4-3. روش نمونه گیری…………………………………………………………………………………129

3-5. روش های جمع آوری اطلاعات……………………………………………………………………..130

3-6. روایی و پایایی  تحقیق…………………………………………………………………………………….133

3-7. مراحل انجام تحقیق………………………………………………………………………………………..135

3-8. روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات…………………………………………………………………136

3-8-1 تحلیل عاملی …………………………………………………………………………………….137

3-8-1-1 تحلیل عاملی اکتشافی……………………………………………………………137

3-8-1-2 تحلیل عاملی تأییدی……………………………………………………………..137

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق………………………………………………………………139

4-1. مقدمه…………………………………………………………………………………………………………..140

4-2. ویژگی های جمعیت شناختی نمونه های آماری………………………………………………………140

4-2-1. وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر میزان تحصیلات……………………………………….141

4-2-2. وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر میزان سابقه………………………………………………142

4-2-3. وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر رتبه………………………………………………………..143

4-2-4. وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر سن…………………………………………………………144

4-2-5. وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر جنسیت…………………………………………………..146

4-2-6. وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر تأهل………………………………………………………147

4-3. بررسی سؤالات با استفاده از تحلیل عاملی ……………………………………………………….148

4-3-1 سؤال اول: عوامل پیش برنده در توسعه دانشگاههای ایران به سمت دانشگاه کارآفرین

کدامند؟……………………………………………………………………………………………………………..151

4-3-2 سؤال دوم: عوامل بازدارنده در توسعه دانشگاههای ایران به سمت دانشگاه کارآفرین

کدامند؟………………………………………………………………………………………………………………158

4-5. آزمون فریدمن……………………………………………………………………………………………..164

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات…………………………………………………………………………..169

5-1. مقدمه………………………………………………………………………………………………………….170

5-2. خلاصه تحقیق و نتیجه گیری………………………………………………………………………….171

5-3. پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………….179

5-3-1. پیشنهادات برای تحقیقات آتی…………………………………………………………………..179

5-3-2. پیشنهادات اجرایی و کاربردی…………………………………………………………………….180

5-4. محدودیت های تحقیق…………………………………………………………………………………..181

فهرست منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………….182

منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………..182

منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………….183

پیوست ها……………………………………………………………………………………………………………….193

پیوست الف. پرسشنامه………………………………………………………………………………………….193

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جدول ها

عنوان                                                                                                  صفحه

جدول 2-1. قضایای پژوهشی اسپورن بمنظور رسیدن به یک تئوری تطبیق برای دانشگاه ها…..37

جدول 2-2. ساختارهای نو ظهور و مکانیزم های توسعه…………………………………………………39

جدول 2-3. اجزاء مدل گوررو و همکاران……………………………………………………………………..42

جدول 2-4. خلاصه مطالعات گوررو و همکاران…………………………………………………………….44

جدول 2-5. جمع بندی نتایج مطالعات تجربی انجام گرفته………………………………………………..48

جدول 2-6. چارچوب مفهومی دانشگاه کارآفرین……………………………………………………………64

جدول 2-7. مدل های نظری دانشگاه کارآفرین……………………………………………………………….66

جدول 2-8. شاخص های کارت امتیاز دانشگاه کارآفرین اسپانیا…………………………………………69

جدول 2-9. سازه های اصلی دانشگاه کارآفرین………………………………………………………………71

جدول 2-10. چارچوب مفهومی دانشگاه کارآفرین………………………………………………………….76

جدول 2-11. ادبیات تحقیق مربوط به دانشگاه کارآفرین و عوامل شناسایی شده آن ها……………82

جدول 2-12. تسهیل کننده ها و موانع……………………………………………………………………………87

جدول 2-13. تعاریف دانشگاه کارآفرین…………………………………………………………………………93

جدول 2-14. جدول مقایسه ای سابقه تحقیق خارج از کشور…………………………………………..111

جدول 2-15. جدول مقایسه ای سابقه تحقیق داخل کشور………………………………………………114

جدول 3-1 مؤلفه ها و زیرمؤلفه های پرسشنامه تحقیق…………………………………………………..131

جدول 3-2 مقدار آلفای کرونباخ مؤلفه های کلی پرسشنامه…………………………………………….135

جدول 4-1. میزان تحصیلات پاسخ دهندگان………………………………………………………………….141

جدول 4-2. سابقه خدمت پاسخ دهندگان……………………………………………………………………..142

جدول 4-3. رتبه علمی پاسخ دهندگان…………………………………………………………………………143

جدول 4-4. وضعیت سنی پاسخ دهندگان……………………………………………………………………..145

جدول 4-5. جنسیت پاسخ دهندگان…………………………………………………………………………….146

جدول 4-6. وضعیت تأهل پاسخ دهندگان……………………………………………………………………147

جدول 4-7 یافته های شاخص KMO و آزمون بارتلت ……………………………………………….150

جدول 4-8. تحلیل عاملی عوامل پیش برنده………………………………………………………………….151

جدول 4-9. تحلیل عاملی عوامل بازدارنده……………………………………………………………………158

جدول 4-10. آزمون فریدمن بر روی عوامل تأثیرگذار در شکل گیری دانشگاه کارآفرین……….165

جدول 4-11. آزمون فریدمن بر روی عوامل پیش برنده داخلی و محیطی مؤثر در  شکل گیری دانشگاه کارآفرین……………………………………………………………………………………………………..166

جدول 4-12. آزمون فریدمن بر روی عوامل بازدارنده داخلی و محیطی مؤثر در شکل گیری دانشگاه کارآفرین……………………………………………………………………………………………………..167

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                 صفحه

نمودار 4-1. میزان تحصیلات پاسخ دهندگان………………………………………………………………….142

نمودار 4-2. سابقه خدمت پاسخ دهندگان………………………………………………………………………143

نمودار 4-3. رتبه علمی پاسخ دهندگان………………………………………………………………………….144

نمودار 4-4. وضعیت سنی پاسخ دهندگان……………………………………………………………………..145

نمودار 4-5. جنسیت پاسخ دهندگان……………………………………………………………………………..146

نمودار 4-6. وضعیت تأهل پاسخ دهندگان…………………………………………………………………….147

فهرست شکل ها

عنوان                                                                                                 صفحه

شکل 1-1. مدل مفهومی تحقیق……………………………………………………………………………………….15

شکل 2-1. مدل گوررو و همکاران………………………………………………………………………………….43

شکل 2-2. چارچوب اوشی و همکاران…………………………………………………………………………….57

شکل 2-3. چارچوب گیب و همکاران……………………………………………………………………………..59

شکل 2-4. چارچوب فیلپات و همکاران…………………………………………………………………………..62

شکل 2-5. مدل دانشگاه کارآفرین……………………………………………………………………………………68

شکل 2-6. چارچوب مفهومی دانشگاه کارآفرین………………………………………………………………..74

شکل 2-7. مدل مفهومی دانشگاه کارآفرین……………………………………………………………………….79

شکل 3-1. مراحل انجام تحقیق………………………………………………………………………………………136

 

فصل اول کلیات تحقیق

 

1-1 مقدمه

در این فصل خلاصه ای از تحقیق صورت پذیرفته در مراحل مختلف آورده شده است. در ابتدا مسأله اصلی تحقیق بیان گردیده و به ضرورت انجام این تحقیق اشاره شده است. در ادامه نیز سؤال ها و فرضیه های اصلی تحقیق، گزاره های تحقیق، چارچوب نظری تحقیق، چگونگی انجام تحقیق و روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات به طور مختصر شرح داده شده اند. در انتهای فصل نیز به نوآوری پژوهش اشاره شده است.

 

1-2 بیان مسأله پژوهش

از نظر برخی از اقتصاددانان و صاحبنظران و دانشمندان مدیریت، موتور محرک و رشد اقتصاد یک جامعه، کارآفرینان هستند که در محیطی رقابتی و در شرایط عدم تعادل (و نه تعادل ایستا) جامعه را به حرکت در می آورند و توسعه می بخشند. کارآفرین با شناخت صحیح از فرصتها و استفاده از سرمایه های راکد امکاناتی را فراهم کرده و با سازماندهی و مدیریت مناسب منابع، ایده خویش را عملی می کند و علاوه بر آن نقش مهمی در تولید و اشتغال مولد دارد .به دلیل نقش و جایگاه ویژه کارآفرینان در روند توسعه و رشد اقتصادی و نیز تحولات اجتماعی، بسیاری از دولتها در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه تلاش می کنند با حداکثر امکانات و بهره برداری از دستاوردهای تحقیقاتی، شمار هرچه بیشتری از جامعه را که دارای ویژگی های کارآفرینی هستند به آموزش در جهت کارآفرینی و فعالیتهای کارآفرینانه تشویق و هدایت کنند. کارآفرینان با مهارتی که در تشخیص فرصتها و موقعیتها و ایجاد حرکت در جهت توسعه این موقعیتها دارند، پیشگامان حقیقی تغییر در اقتصاد و تحولات اجتماعی محسوب می شوند.

در سطح جهان، نظام علم اغلب کشورها، در پاسخگویی به نیازهای فزایندۀ اجتماعی و اقتصادی به دانش و فناوری، در حال تغییر و تحول هستند. نظریه دانشگاه کارآفرین یکی از مدل های مطرح شده برای تبیین چهرۀ جدید و متحول شدۀ دانشگاه ها است که از ویژگی های مهم آن تعامل گسترده تر دانشگاه ها با جامعه است. کارآفرینی موتور محرک اقتصادی کشورهای پیشرفته و درحال توسعه  است. از اینرو در دنیای رقابتی امروز و مبتنی بر دانائی، توجه به کارآفرینی یکی از دغدغه های مهم نهادها و مراکز مختلف ازجمله دانشگاه ها در سراسر دنیا است. بطوریکه با تغییر و تحول در قوانین و مقررات و نیازهای بازار کار با هدف دستیابی به اقتصاد پیشرفته، نظام های آموزش عالی نیز تلاش کردند با ایجاد تغییراتی در برنامه های خود، با توسعه ی اقتصادی و بازار کار هماهنگ شوند و با اجرای طرح کارآفرینی در دانشگاه ها، دانشجویانی تربیت نمایند که قادر باشند پس از دانش آموختگی، شغل جدیدی همراه با نوآوری و خلاقیت ایجاد کنند. این تحولات مقدمه شکل گیری محتوایی دانشگاه های آینده در جهان، تحت عنوان دانشگاه کارآفرین شده است. دانشگاه کارآفرین، دانشگاهی است که نه تنها در پاسخگویی به نیازها و انتظارات متنوع محیط خود موفق است، بلکه برنامه ها و فرآیند های عملیاتی آن برای اشاعه فرهنگ کارآفرینی و تربیت و پرورش کارآفرینان مورد بازنگری و اصلاح قرار گرفته است.

دانشگاه کارآفرین در پی انقلاب دوم دانشگاهی پا به عرصه وجود گذاشت، یعنی زمانی که پس از انقلاب نخست، دانشگاه ها از فلسفه آموزش صرف، به آموزش و پژوهش روی آورده و ناگهان با مسائل کارآفرینی در عرصه دانشگاه ها مواجه شدند. با این انقلاب مؤسسات و نهادهای گوناگونی پا به عرصه وجود گذاشتند. اما همچنان نقش محوری دانشگاه کارآفرین برجسته و هویدا بود. با توجه به این که به طور معمول کشورهای در حال توسعه دولت بر دانشگاه کنترل جدی دارد، خروجی های تحقیقات و اختراعات دانشگاهی از پایه ضعیفی برخوردار است زیرا انگیزه های فردی تأمین نمی شود و دیوان سالاری، مانع از پویایی لازم می شود. بنابراین نقش دانشگاه کارآفرین می تواند خلأهای موجود را کاهش داده و نتایج بهتری را برای جامعه به ارمغان آورد. این موضوع در کشورهای در حال توسعه از اهمیت بالایی برخوردار است و دانشگاهها باید با فوریت و ضرورت بیشتری نقش کارآفرینی را در فرآیند توسعه منظور کنند و ضعف های موجود را بهبود بخشند.

در این میان، اندیشمندان متعددی به این مقوله پرداخته و تعاریف، نظریات و الگوهای مختلفی ارائه نموده اند. اما هنوز تعریفی جامع و دربرگیرنده برای این پدیده ارائه نشده است. شواهد این امر را می توان در تعبیر زیبای اندیشمندان این حوزه یافت. برای مثال، روترمیل  و همکاران[1] (2007)، ادبیات این حوزه را تکه تکه[2] شده و گوررو و اوربانو[3] (2010) آن را جنینی خواندند. پس لزوم انجام تحقیقی دربرگیرنده و جامع در این مورد احساس می گردد. از طرفی شناسایی عوامل پیش برنده وبازدارنده در توسعه دانشگاه کارآفرین می تواند فرآیند شکل گیری و توسعه دانشگاه ها را در راستای کارآفرینانه شدن هدایت کند.

شایان ذکر است که شناسایی عوامل مؤثر در شکل گیری و توسعه دانشگاه کارآفرین از مشارکت های اساسی این تحقیق بوده و محقق می کوشد تا به این سؤال پاسخ دهد که عوامل پیش برنده و بازدارنده در شکل گیری دانشگاههای کارآفرین در ایران چه چیزهایی هستند؟ و دانشگاههای مورد مطالعه چه تفاوتهایی از نظر این عوامل با یکدیگر دارند؟

1-3 ضرورت و اهمیت انجام پژوهش

1-3-1 ضرورت تحقیق نظری

• دانشگاه کارآفرین به عنوان نسل سوم دانشگاه ها، مأموریت سومی را بر عهده دارد که به تعبیر برخی اندیشمندان همچون اتزکویتز و ویال[4] (2005)، توسعه اقتصادی و اجتماعی را در بر گرفته و به عقیده برخی دیگر همچون کلارک[5] (1998) عامل تغییر اجتماعی است. از این رو، شناخت این مأموریت و نحوه تحقق آن در قالب دانشگاهی کارآفرین از اهمیت ویژه ای برخوردار خواهد بود.
• این تحقیق، عوامل مؤثر در شکل گیری دانشگاه کارآفرین را شناسایی می کند. عواملی که بطور مستقیم می تواند بر سیستم دانشگاهی، و در نتیجه بر دانشجویان، اعضاء هیأت علمی و پژوهشگران این حوزه تأثیر بگذارد. هرچند به زعم اتزکویتز و ملو[6] (2005) صحبت از دانشگاه کارآفرین در کشورهای در حال توسعه و اقتصادهای در حال رشد، بیشتر به یک هدف می ماند تا واقعیتی که بتواند مورد بررسی قرار گیرد. با این وجود، این اندیشمندان نیز به اهمیت بررسی این موجودیت ها، یعنی دانشگاه های کارآفرین، با ویژگی های بومی شان تأکید می ورزند.
• به جهت اهمیت مأموریت سوم دانشگاه ها و تسریع سرعت رقابت در بین مؤسسات آموزشی عالی جهان و اهمیت کسب جایگاهی مناسب از لحاظ علمی طبق چشم اندازهای موجود کشور، همچون چشم انداز 1404، تقویت و بهبود مستمر زادگاه های دانش، یعنی دانشگاه ها، بویژه دانش بومی، توجه به این نسل از دانشگاه ها به عنوان ضرورتی تعیین کننده الزامی خواهد بود. دستاوردهای این تحقیق می تواند به طور مستقیم به منظور برنامه ریزی، سازماندهی و حتی ارزیابی مورد استفاده سیاستگذاران و مدیران اجرایی مسئول قرار گیرد.
• نتایج این پژوهش به طور مستقیم بر بخش دانشگاهی و دانشگاهیان کشور تأثیر داشته، با برجسته کردن بخش صنعت-گرای دانشگاه ها صنعت، دولت، دولتمردان و سیاستگذاران این عرصه را نیز از نتایج خود بهره مند خواهد ساخت.

1-3-2 ضرورت تحقیق کاربردی

• این پژوهش از دو جنبه برای دانشگاهیان، اندیشمندان و محققان این حوزه مهم است: اولاً به عنوان تحقیقی که مستقیماً مهم ترین موجودیت سیستم آموزش عالی، یعنی دانشگاه را هدف قرار می دهد؛ و دوم این که به طور غیرمستقیم تأثیری بر عملکرد دانشگاهها خواهد داشت. برای مثال، با تعیین و شناسایی عوامل پیش برنده و بازدارنده، می توان به تغییر در سیستم های موجود در دانشگاهها در جهت کارآفرین شدن آنها پرداخت. تغییراتی که سیستم آموزشی، پژوهشی و بعد کارآفرینانه دانشگاه ها را متأثر ساخته و معیارهای عملکرد را بهبود خواهد بخشید.
• دستاوردهای این تحقیق، با ارائه رویکردی بومی، شناختی مناسب را برای سیاستگذاران مربوطه به وجود خواهد آورد. شناختی که می تواند باعث یکپارچه تر شدن درک مسئولین و در نتیجه برنامه ها و تصمیمات آنان گردد. یکی از برترین ویژگی های این تحقیق، ارائه و شناسایی عواملی که سیاستگذاران می توانند به واسطۀ آن سناریوهای ناشی از سیاست ها را در زمینه کارآفرینی دانشگاهی به تصویر بکشند.

شناسایی عوامل پیش برنده و بازدارنده در شکل گیری دانشگاه کارآفرین، می تواند به علاقه مندان حوزه دانشگاه کارآفرین کمک کند تا عوامل مختلف را سنجیده و سناریوهای مناسبی برای آینده و نزدیک تر شدن به این نسل از دانشگاه ها انتخاب کنند و برای پژوهشگران این حوزه نیز حائز اهمیت خواهد بود، زیرا راه را برای تحقیقات آتی باز خواهد کرد و زمینه شناخت بیشتر را فراهم خواهد کرد.

1-4 اهداف تحقیق

1-4-1 هدف اصلی از انجام تحقیق

شناسایی، اولویت بندی و ارزیابی عوامل پیش برنده و بازدارنده در شکل گیری دانشگاه کارآفرین در دانشگاههای ایران

1-4-2 اهداف فرعی از انجام تحقیق

• شناسایی عوامل پیش برنده داخلی و محیطی مؤثر بر شکل گیری دانشگاه کارآفرین در دانشگاه های ایران
• شناسایی عوامل بازدارنده داخلی و محیطی مؤثر بر شکل گیری دانشگاه کارآفرین در دانشگاه های ایران
• اولویت بندی عوامل پیش برنده داخلی و محیطی مؤثر بر شکل گیری دانشگاه کارآفرین در دانشگاه های ایران
• اولویت بندی عوامل بازدارنده داخلی و محیطی مؤثر بر شکل گیری دانشگاه کارآفرین در دانشگاه های ایران
• ارزیابی عوامل پیش برنده و بازدارنده در شکل گیری دانشگاه کارآفرین در دانشگاه های شاهد، تهران و یزد

1-5 سؤالات تحقیق

• عوامل پیش برنده در توسعه دانشگاههای ایران به سمت دانشگاه کارآفرین کدامند؟
• عوامل بازدارنده در توسعه دانشگاههای ایران به سمت دانشگاه کارآفرین کدامند؟

1-6 تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق

در این تحقیق متغیرهایی از پیشینه تحقیق مرتبط با موضوع استخراج شده است و سپس از طریق طراحی پرسشنامه و توزیع بین نمونه آماری، میزان اهمیت هر کدام سنجیده شده است.

دانشگاه کارآفرین[7]:  نسل سوم دانشگاه ها (اتزکویتز، 2003) یعنی دانشگاه کارآفرین، دانشگاهی پویاست که در مقابل تقاضاهای داخلی و خارجی، ساختار خود را تغییر می دهد (کلارک، 2003). این دانشگاه دارای پنج رکن اساسی است : هسته هدایتگر تقویت شده[8]، یک محیط پیرامونی توسعه ای بسط یافته[9]، یک پایه مالی متنوع[10]، یک فرهنگ کارآفرینانه یکپارچه[11]، و یک هسته آکادمیک با انگیزه[12] (کلارک، 1998).

عوامل پیش برنده:  عواملی که ایجاد تغییرات سازمانی را تسهیل نموده و وجود آن ها در سازمان باعث گرایش افراد به پذیرش سریع تغییرات و تحولات می گردد.

عوامل بازدارنده: عواملی که باعث جلوگیری در ایجاد تغییرات در درون سازمان می شوند.