تعیین محدوده اراضی قابل ساخت شهری و تخصیص این اراضی به كاربریهای مختلف تجاری – انتفاعی، تراكم ساختمانی بیش از حداقل و دسترسی به معابر، اضافه ارزشی برای اراضی ایجاد می نماید كه به آن در اقتصاد بهره مالكانه یا رانت (Rent) می گویند. بدین ترتیب مالكین برخی از اراضی شهری، صاحب منفعتی می شوند كه ناشی از موقعیت زمین شان در ارتباط با طرح های عمرانی شهری است و نه كار خودشان و در واقع سودی بادآورده به دست می آورند.

• اثرات كاهش ارزش اراضی واقع در كاربریهای خدماتی

عكس مطلب فوق هم صادق است. بدین ترتیب كه برخی از اراضی به خدمات و یا معابر اختصاص می یابند و به علت عدم تطابق طرحهای شهرسازی با برنامه ها و بودجه های بخشی، سازمان مربوطه سالها قادر به تملك آنها نخواهد بود و مالك زمین دچار زیان خواهد شد. به علاوه بعد از این كه زمان مربوطه نسبت به تملك زمین مربوطه اقدام می نماید با احتساب قیمتهای رسمی روبرو می گردد كه نخواهد توانست زیان حاصله را جبران نماید. بنابراین نوعی بی عدالتی بارز اقتصادی در بخش طرحهای شهری نهفته است كه گروهی از شهروندان را منتفع و گروهی را از هستی ساقط می نماید. البته این امر با مقاومت زمین داران روبرو شده و موجب احداثهای خلاف مقررات، اقدامات فشار برای تغییر عملكرد (به خصوص از طریق كمیسیون ماده 5 )، اعمال نفوذ، اعمال قدرت و حتی گاهی فسادهای مالی می شود.

عوامل یاد شده در جهت تقابل با زیانهای ناشی از قرار گرفتن اراضی در طرحهای شهری (غیرانتفاعی) گاهی منجر به مصوبات قانونی خاصی می شود كه می تواند اساس طرحها را به هم ریزد. از جمله آنها می توان به قانون «تعیین وضعیت ملك واقع در طرحهای دولتی وشهرداریها – مصوب 29 آبان 1367» اشاره نمود كه می گوید:

«كلیه ارگانها پس از اعلام رسمی وجود طرح، حداكثر ظرف 18 ماه لازم است نسبت به انجام معامله قطعی پرداخت بهاء یا عوارض اقدام نمایند. در غیر این صورت مالكین املاك از كلیه حقوق مالكانه مانند احداث، تجدید یا افزایش بنا، تعمیر، فروش، اجاره و غیره برخوردارند و در صورتی كه زمانبندی طرح كمتر از ده سال باشد، مالك هنگام اخذ پروانه تعهد می نماید هر گاه زمان اجرای طرح قبل از ده سال شروع شود حق مطالبه هزینه احداث و تجدید بنا را ندارد (كه عملا، پس از صدور مجوز و احداث بنای جدید، اجرای این بند غیر ممكن است).علاوه بر این با تثبیت كاربری، دست سازمانهای مختلف برای تأمین اراضی مورد نیاز از اراضی دیگری كه دارای شرایط سهل تری برای تملك بوده است و مزایای مشابه اراضی در نظر گرفته شده را نیز دارا هستند، بسته خواهد بود.

• اثرات عدم توجه به مباحث اقتصادی در گسترش شهر

محدوده های شهری از مواردی است كه به شدت از عدم توجه به مباحث اقتصادی لطمه دیده است.

تقریبا  در تمامی شهرها محدوده های نهایی با محدوده طرح منطبق نیست. به طور متوسط 3 تا 20 درصد ساخت و ساز در خارج محدوده اتفاق افتاده و 5 تا 40 درصد اراضی در داخل محدوده ساخته نشده باقی مانده است.بررسی ها نشان می دهد كه این مغایرت ها ضمنا  در هیچ یك از شهرها به علت اشتباه مطالعات و برنامه ها در انتخاب محدوده های شهری نبوده و در اغلب طرحها انتخاب جهات توسعه منطقی انجام شده است و علت اصلی این مغایرت ها ناشی از تنش های اقتصادی است كه از نفس تعیین محدوده شهری نشأت می گیرد. بدین ترتیب كه با تغیین محدوده، تمامی اراضی كه داخل این حد می شوند، دارای اضافه ارزش می گردند و این اضافه ارزش باعث می شود كه گروهی از شهروندان توان این كه این گونه اراضی را از دست بدهند و اجبارا  به مناطق حاشیه ای شهر رانده شده و ساخت و سازهای خارج از محدوده را شكل دهند. در صورتی كه اگر چنین اضافه ارزشی برای اراضی داخل محدوده ایجاد نمی شد، ساخت و سازها در همین مناطق شكل می گرفت. یعنی اگر محدوده ساخت و سازهای غیرمجاز، داخل محدوده قرار گرفته و اراضی داخل محدوده خارج آن واقع می شد، عكس این عمل اتفاق می افتاد.

در انگلستان برای حل این معضل بر اساس قوانین برنامه ریزی و توسعه (1) قیمت اراضی از زمان انجام طرح ثابت نگه داشته می شود، بدین ترتیب كه خسارت اراضی ای ك دچار كاهش قیمت شده، پرداخت و اضافه ارزش دیگر اراضی دریافت می شود.

ضرورت و اهمیت تحقیق

• عوامل كالبدی مؤثر (در عدم تحقق طرح های جامع شهری)

برنامه ریزی صلب و خشك طرحهای شهری در ارتباط با ساختارهای كالبدی شهر نیز فاقد انعطاف است و در نتیجه در بسیاری موارد در اثر مقاومت این ساختارها (مشکلات اجتماعی) طرح ناچار به پذیرش شكست خواهد بود. ذیلا چند نمونه از این گونه رفتارهای ناهنجار در ارتباط با ساختارهای كالبدی آورده میشود.

• عدم توجه به خواست ها و نقش مردم در شكل گیری شهر
• 

با شروع عصر صنعت و هجوم گروه كثیری از روستاییان به شهرها و در نتیجه رشد فوق العاده جمعیت، نظام شهری رایج در هم شكست و اغتشاش و بی نظمی بر شهر حاكم شد. منشور آتن در این مورد می گوید:

فرارسیدن عصر ماشین، باعث دگرگونی تفصیلی در رفتار انسانی، در طریقه پخش و توزیع آنها در سرزمین ها و همچون در اقدام های آنها شده است.گرایش لجام گسیخته به متمركز شدن در شهرها از سرعت ماشین كمك می گیرد. این تكامل تهاجمی هیچ گاه سابقه نداشته و در نتیجه هرج و مرج به شهرها راه یافته است .

با این تفكر شهرسازی معاصر كه معتقد بود نظم موجود در شهرهای پیش از صنعت به علت هرج و مرج ناشی از توسعه لجام گسیخته عصر صنعت درهم ریخته است، برای بازیافتن نظم شهری از دست رفته دست به عمل زد و برنامه ریزی شهری را تدوین نبود كه قصد داشت تمام و كمال شهر را نظام بخشد و در اختیار گیرد.كوشش برای برنامه ریزی كامل كه عمده ترین ویژگی شهرسازی معاصر است به دو قسمت عمده با شكست مواجه شده است.

اولین عامل، بی توجهی به این مطالب است كه اصولا  برنامه ریزی كامل شهری ممكن نیست

دومین عامل كه شهرسازی مدرن را با شكست مواجه ساخت، عدم توجه به اساسی ترین اصل در شكل گیری شهرهای (مناسب زیست) دوران ماقبل صنعت است.در این شهرها نظم حاصل، ناشی از برنامه ریزی مدون قبلی نیست، بلكه حاصل شكل متكاملی از دخالت شهروندان در شكل گیری شهر است كه در محدوده مجموعه ای از سنن و رسوم – كه به مثابه راهبردهای اساسی و استخوانبندی شهری است – عمل می نماید.

این مطلب را هم بخوانید :

اصولی مانند احترام به حقوق دیگران، رعایت امكان پذیری توسعه گذرها، رعایت عرض های مناسب هر بخش از معابر، توجه به لزوم حركت آب و احیانا  فاضلاب و …

• تراكم ساختمانی ثابت

در طرحهای شهری در پی یك سلسله برآورد – با تعیین تراكم جمعیتی و سطح هر بخش شهری در نهایت تراكم ساختمانی خاصی برای هر یك از بخشها تعیین می شود و این تراكم فارغ از ویژگی تفكیكی های مختلف برای تمامی آنها لازم الاجرا اعلام می شود. بررسی تراكم ساختمانی در شهرهای ارزشمند قدیمی نشان می دهد كه تراكم ساختمانی هر زمین با توجه به عوامل دیگری شكل می گرفته است كه ذیلا به برخی از آنها اشاره می شود:

یك – تراكم ساختمانی از شكل زمین تبعیت می كرده است.

دو – تراكم ساختمانی كاملا در ارتباط با مباحث اقتصادی قرار داشته قیمت زمین و احداث بنا در آن نقش اساسی داشته است.

سه – تراكم ساختمان از مسایل اقلیمی تأثیر می پذیرفته است.

چهار – ویژگیهای متفاوت شهروندان در بخشهای مختلف شهر و در زمانهای مختلف بر تراكم ساختمانی مؤثر بوده است.

در حالی كه، طرحهای شهری جدید با تثبیت تراكم ساختمانی ( در بخشهای مختلف شهری برای تمام اراضی با خصایص متفاوت) عملا در مقابل بسیاری از اصول بنیادی و تمایلات منطقی شهروندان قرار می گیرند و اجبارا تحقق برنامه های شهری را در این مورد غیرممكن می سازند. در نتیجه همان طور كه در نمونه های مورد بررسی مشخص شد، عملا  در هیچ شهری تراكمهای ساختمانی پیشنهادی شكل نگرفته است.

سوالات و فرضیات تحقیق

• نیاز به ارزیابی اثرات برنامه ریزی طرح جامع
• تاثیر برنامه ریزی چیست؟
• چگونه این موضوع یکی از دغدغه های برنامه ریزی است؟
• نتایج فرآیند برنامه ریزی در تغییرات اجتماعی ، رفاه و سلامت جامعه چیست ؟
• چه چیزی تغییر خواهد کرد ؟
• در اثر این تغییر چه نتایجی حاصل خواهد شد ؟
• چه کسانی بهره مند می گردند ؟
• چه کسانی آسیب خواهند دید ؟

اهداف تحقیق

• برنامه ریزی واقع گرا منطبق به نیازهای اجتماعی

هدف تجزیه و تحلیل اهمیت و محتوای ارزیابی اثرات اجتماعی در برنامه ریزی طرح جامع شهری است. ارزیابی اثرات اجتماعی ، تلاشی نظام مند برای شناسایی و تجزیه و تحلیل اثرات اجتماعی یک پروژه

4-11 جدول تعداد فعل مستقل زنان در سریال‌های تلویزیونی     92

4-12 جدول زمانی فعل مستقل زنان در سریال‌های تلویزیونی     93

4-13 جدول حضور بازیگران در فضاهای جنسیتی در سریال‌های تلویزیونی   94

4-14 جدول وضعیت مناسکی شدن رفتار در سریال‌های تلویزیونی   96

4-15 جدول وضعیت رتبه‌بندی کاری در سریال‌های تلویزیونی 98

4-16 جدول وضعیت لمس زنانه در سریال‌های تلویزیونی 100

4-17 جدول وضعیت عقب‌نشینی مقبول در سریال‌های تلویزیونی     102

فهرست نمودارها

عنوان                                           صفحه

4-1 نمودار تعداد نقش زنان در سریال‌های تلویزیونی 75

4-2 نمودار میزان حضور زنان در نقش دوم در سریال‌های تلویزیونی  76

4-3 نمودار میزان حضور زنان در نقش اول در سریال‌های تلویزیونی  77

4-4 نمودار میزان حضور زنان در نقش‌های دیگر در سریال‌های تلویزیونی 78

4-5 نمودار سن بازیگران مرد در سریال‌های تلویزیونی    79

4-6 نمودار سن بازیگران زن در سریال‌های تلویزیونی 80

4-7 نمودار وضعیت تاهل بازیگران مرد در سریال‌های تلویزیونی     81

4-8 نمودار وضعیت تاهل بازیگران زن در سریال‌های تلویزیونی 81

4-9 نمودار نقش‌های درون‌خانوادگی بازیگران مرد در سریال‌های تلویزیونی ………………………………………. 83

4-10 نمودار نقش‌های درون‌خانوادگی بازیگران زن در سریال‌های تلویزیونی ………………………………………. 83

4-11 نمودار شخصیت بازیگران مرد در سریال‌های تلویزیونی     85

4-12 نمودار شخصیت بازیگران زن در سریال‌های تلویزیونی 86

4-13 نمودار زمان نمابش شخصیت‌های مستقل و وابسته‌ی مرد در سریال‌های تلویزیونی ……………………………… 87

4-14 نمودار زمان نمابش شخصیت‌های مستقل و وابسته‌ی زن در سریال‌های تلویزیونی………………………………. 88

4-15 نمودار تقسیم کار جنسیتی در سریال‌های تلویزیونی 90

4-16 نمودار تصمیم‌گیری‌ مستقل هر جنس به رغم مخالفت جنس دیگر در سریال‌های تلویزیونی………………………………. 91

4-17 نمودار فعل مستقل هر جنس به رغم مخالفت جنس دیگر در سریال‌های تلویزیونی ……………………………… 92

4-18 نمودار حجم زمانی فعل مستقل هر جنس در سریال‌های تلویزیونی     93

4-19 نمودار صحنه‌های حضور مردان در فضاهای جنسیتی در سریال‌های تلویزیونی………………………………. 95

4-20 نمودار صحنه‌های حضور زنان در فضاهای جنسیتی در سریال‌های تلویزیونی ………………………………………. 95

4-21 نمودار میزان شاخصه‌های مناسکی شدن رفتار در سریال‌های تلویزیونی ………………………………………. 97

4-22 نمودار میزان شاخصه‌های رتبه‌بندی کاری در سریال‌های تلویزیونی   99

4-23 نمودار میزان شاخصه‌های لمس زنانه در سریال‌های تلویزیونی   101

4-24 نمودار میزان شاخصه‌های عقب‌نشینی مقبول در سریال‌های تلویزیونی     103

مقدمه

ارتباط میان افراد که سبب انتقال مفاهیم، افکار و اطلاعات از فردی به فرد دیگر می‌شود، شرط اصلی پیدایی و ادامه‌ی زندگی جمعی است؛ زیرا زندگی جمعی انسان‌ها بدون وجود ارزش‌ها، هنجارها، اهداف و حتی تعارضاتی که از طریق ارتباط به وجود می‌آیند، معنا و مفهومی ندارد. به علاوه، پیدایی و پابرجایی ارزش‌های گروهی، هنجارها، محتوای فرهنگی و همچنین روندهای یادگیری اجتماعی و در عین حال تضادهای اجتماعی، فقط از طریق ارتباط به وجود می‌آید. افراد باید برای زندگی جمعی از اهداف، مقاصد، آگاهی‌ها وهمچنین، از تفکر و برداشت دیگران مطلع گردند تا به ارایه‌ی واکنشی در برابر آنان قادر گردند.

بنابراین، رسانه‌ها، به عنوان یکی از نهادهای اجتماعی، کارکرد انتقال میراث فرهنگی و اجتماعی و ارزش‌های جوامع را بر عهده دارند و گاه نیز می‌کوشند، حسب نیاز، الگوهای نوینی را به جامعه وارد کنند. در این وضعیت، رسانه به عنوان عامل حفظ و یا تغییر و تحول ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی طرح می‌گردد.

از سویی دیگر، یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد دنیای امروز، وجود ارتباطات گسترده‌ی انسانی است، به گونه‌ای که عـصر حاضر را عـصر ارتباطات و جـامعـه امـروز را جامعه‌ی اطلاعاتی خوانده‌اند. در چنین جامعه‌ای، رسانه‌ها و وسایل ارتباط جمعی، به عنوان عنصری کلیدی در ارتباطات، نقش مهمی ایفا می‌کنند. اگر شتاب فرایند پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات مرکز ثقل تحولات فرهنگی در سال‌های اخیر باشد، رسانه‌های جمعی، از میان تمامی ابزارها و فنون جدید، بیشترین تاثیر فرهنگی را دارند. این رسانه‌ها در حفظ وضع موجود، پیدایش عادات تازه و نیز تغییر در باورها و خلق و خوی و رفتار انسان‌ها سهمی شگرف دارند. البته، میزان تاثیر رسانه‌ها و نیز استقبال همگانی از آنها در همه‌ی جوامع یکسان نبوده، تابع متغیر رشد فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی هر جامعه است، اما این دیدگاه عمومی درباره‌ی کارکرد رسانه‌‌ها وجود دارد که رسانه‌های جمعی باید به حراست از محیط و همبستگی بین اجزای گوناگون جامعه در پاسخ به نیازهای محیطی کمک کنند (معتمدنژاد، ۱۳۷۵: ۱۸)

نیازمندی انسان امروز به اطلاعات و اخبار، در جهت دستیابی به رفاه بیشتر، بهتر زیستن و ارضای نیاز کنجکاوی، قدرت ساخت انگاره‌ها و شکل‌دهی افکار عمومی را به رسانه‌ها داده است. رسانه‌ها به عنوان بهترین منابع شکل‌دهی افکار و تصورات ما از محیط پیرامون، به ویژه در مورد رویدادهایی که خارج از دسترس، دید و تجربه‌ی مستقیم ما قرار دارند، نقش مهم و برجسته‌ای ایفا می‌کنند.

امروزه، رسانه‌ها از چنان نفوذ، گستره و قدرتی برخوردارند که می‌توان گفت اولویت ذهنی و رفتاری ما را تعیین می‌کنند و اگر چگونه اندیشیدن را نیاموزند، حداقل این که به چه بیاندیشیم را می‌آموزند، به گونه‌ای که می‌توان گفت رسانه‌های ارتباط جمعی مهم‌ترین شاخصه‌ی جامعه‌ی مدرن به شمار می‌آیند و در واقع، القا کننده‌ی کلیه‌ی هنجارهای فرهنگی‌اند.

رسانه‌ها، با نشر اطلاعات، افکار، ذهنیات و فرهنگ جامعه را شکل می‌دهند. بر این اساس، انتخاب‌کنندگان و تدوین‌کنندگان پیام (مدیران رسانه‌ها و عوامل برنامه‌ساز) نقش بسیار مهمی در چگونگی شکل‌گیری فرهنگ و تحولات آن دارند. در این میان، رسانه‌های تصویری به ویژه تلویزیون، نقش بسیار پررنگ‌تری دارند، به گونه‌ای که می‌توان گفت تلویزیون، از عوامل اصلی در فرایند اجتماعی شدن و انتقال مفاهیم فرهنگی است.

تلویزیون، به دلیل استفاده از دو حس بینایی و شنوایی به طور هم‌زمان، سرعت در انتقال اخبار، کثرت مخاطبان و توانایی پخش هم‌زمان صوت و تصویر، به وسیله‌ی پرقدرتی در جهت اطلاع رسانی در جهان امروز تبدیل شده است. در زمینه‌ی ویژگی‌های این رسانه می‌توان گفت:

• تلویزیون همزمان دو حس بینایی و شنوایی را متاثر می‌کند و همین ویژگی، آن را در جایگاهی برتر از رادیو و مطبوعات قرار می‌دهد
• برنامه‌های تلویزیونی برای رسیدن به نظر مخاطبان نیازی به واسطه ندارند
• تلویزیون قادر است هم‌زمان تعداد کثیری بیننده را، به مراتب بیشتر از خوانندگان مطبوعات و شنوندگان رادیو، زیر پوشش پیام‌های خود قرار دهد (همان، ۱۴۶).

بنابراین، تلویزیون، به عنوان رسانه‌ای ملی و فراگیر، در زمره‌ی مهم‌ترین کارگزاران جامعه‌پذیری عمل می‌کند. همه‌ی برنامه‌های تلویزیون حاوی پیام هستند و خواسته یا ناخواسته، معانی و احساسات خاصی را به مخاطب القا می‌کنند (راودراد، 1382: 168).

تلویزیون به فراهم ساختن چارچوب‌های تجربه و نگرش‌های کلی فرهنگی که در درون آن افراد، در جوامع امروزی، اطلاعات را تفسیر کرده، سازمان می‌دهند، کمک می‌کند. تلویزیون در گسترش شکل‌های غیرمستقیم ارتباط در عصر حاضر، به اندازه‌ی کتاب، مجلات و روزنامه‌ها مهم است. تلویزیون شیوه‌هایی را که افراد زندگی اجتماعی را تفسیر کرده، نسبت به آن واکنش نشان می‌دهند، با کمک به نظم دادن تجربه‌ی ما از زندگی اجتماعی، قالب‌ریزی می‌کند (گیدنز، 1376؛ 479).

تلویزیون، با مخاطب قرار دادن حس بیننده به جای ذهن او، شرایطی را به وجود می‌آورد که بتواند با هر بیننده‌ای، با هر سطحی از سواد و ادراک، ارتباط برقرار کند و به آموزش و بازتولید فرهنگی بپردازد؛ بازتولیدی که مبتنی است بر ارایه‌ی تجربیات مشترک از محیط بیرونی و یادگیری آسان و اثربخش تصویری. این بازتولید منجر به شکل‌دهی به فرهنگ اجتماعی می‌گردد.

در این زمینه، نمایش جایگاه و نقشی خاص دارد. صنایع فرهنگی، در طول دهه‌ی گذشته، نمایش رسانه‌ای را در فضاها و پایگاه‌های نو تکثیر داده است و خود نمایش یکی از اصول سامان‌دهنده به اقتصاد، سیاست، جامعه و زندگی روزمره شده است. فرهنگ رسانه‌ای، برای جذب مخاطبان بیشتر و افزایش قدرت، نفوذ و سود خود، هر روزه شیوه‌های نمایشی و چشم‌اندازهای پیچیده و فنی جدیدتری به کار می‌گیرد، به گونه‌ای که فرهنگ تصویری سرگرمی‌های اطلاعاتی جذابیتی روزافزون دارد.

نمایش‌های اغواگر، تحت تاثیر فرهنگ چند رسانه‌ای‌ها، شهروندان و مخاطبان رسانه‌ها و کل جامعه‌ی مصرف‌کننده را جذب خود کرده، درگیر با شبکه‌ای معنایی از سرگرمی، اطلاعات و مصرف می‌کند؛ الگویی که اثر عمیقی بر کردارها و پندارهای فردی و اجتماعی دارد. وقتی جهان واقعی به تصاویر ساده تبدیل می‌شود، تصاویر ساده به موجودات واقعی و تلقین‌های ایجاد‌کننده‌ی رفتارهای هیپنوتیک تبدیل می‌شود. وقتی تصویر، با استفاده از ابزارهای رسانه‌ای گوناگون، فرد را وادار به دیدن جهان می‌کند، دیگر نمی‌توان جهان را به

 صورت واقعی درک کرد و طبیعی است که حس ممتاز انسان، حس بینایی می‌شود؛ درست همان طور که در دوران گذشته، حس لامسه برتری داشت.

با رشد و توسعه‌ی فناوری‌های اطلاعاتی و چند رسانه‌ای جدید، نمایش فناورانه بر شکل‌گیری خطوط و مسیرهای اصلی و فرعی جوامع و فرهنگ‌های امروز اثر انکارناپذیری داشته است، به گونه‌ای که نمایش رسانه‌ای یکی از ویژگی‌های اصلی و معرف پدیده‌ی جهانی شدن گردیده است (کلنر، 1385: 164- 162).

در این میان، زنان به‌عنوان نیمی از مخاطبان جامعه، اهمیت و نقش خاصی می‌یابند. تلویزیون می‌کوشد با کمک ابزار نمایش از طرفی تصویری خاص از زنان جامعه را به بیننده القا نماید و تصویر پذیرفتنی از زن را معین و مشخص نماید و از سویی دیگر، الگوهای رفتاری خاص زنان را شکل دهد.

همچنین، تلویزیون با نمایش تصویر ویژه‌ای از زنان و چگونگی تعامل دیگر اقشار جامعه با آنان، به گونه‌ای برای اقشار مختلف جامعه در برخورد با زنان نیز الگوسازی می‌کند.

تاریخ بر فراز و نشیب تلویزیون در ایران با جنسیت و مناسبات جنسیتی گره خورده است و گرچه تغییراتی را در عرصه‌ی جنسیت تجربه کرده که خود نشان از همراهی با تحولات اجتماعی دارد، ولی مناسبات جنسیتی تنیده شده در فضای دراماتیک فیلم‌های آن، اشکالی را سامان داده است که در بستر تحولات اجتماعی، بار سنت و مدرنیته را به دوش می‌کشند؛ به گونه‌ای که می‌توان گفت صورت پدرسالارانه‌ی روابط جنسیتی، سنت دیرینه‌ی تلویزیون ایران از زمان ظهور تا کنون بوده است (رحمتی و سلطانی، 1383: 10)

بیان مساله

نظام ارتباطی، به عنوان یکی از ارکان اجتماع، با دیگر نظام‌های اجتماعی دارای روابط متقابل و پیچیده‌ای است.

پس می‌توان جهان امروز را دنیای الکترونیک دانست که مشخصه‌ی اصلی آن، رسانه‌های گروهی‌اند که فاصله‌ها را از میان می‌برند و باعث جهشی اطلاعاتی‌ می‌گردند و درست به

این مطلب را هم بخوانید :

نکاتی برای نگهداری مواد غذایی در تابستان

 همین دلیل، تاثیرات شگرف فرهنگی و اجتماعی دارند (سورین و تانکارد، 1390: 394).

بر همین مبنا، یعنی بر مبنای تاثیرات فرهنگی و اجتماعی رسانه‌ مبتنی بر تغییر و تحولات ابزار رسانه می شود، از جمله اقشار اجتماعی که به شدت متاثر از تاثیرات اجتماعی و فرهنگی رسانه است، زنان می‌باشند. زن و مرد، بابت متمایز بودن در ساختار بدنی خود، دو گروه مجزا در جامعه انسانی را تشکیل می‌دهند. این، در واقع بزرگترین گروه‌بندی‌ای است که در هر جامعه‌ای می‌توان انجام داد. اما این گروه‌بندی به دنبال خود تفکرات قالبی و کلیشه‌های جنسیتی را به همراه داشته است. زن و مرد، هر یک به دیگری صفاتی را نسبت می‌دهند و آن را مختص مردان و یا زنان می‌دانند و هیچ تفاوتی بین اعضای گروه زنان یا مردان قایل نمی‌شوند و امکان متفاوت بودن زنان از یکدیگر را امری نزدیک به محال تلقی می‌کنند.

زنان جامعه ما چندان در بیان مستقل اندیشه‌ها و زندگی‌شان توانایی نداشته‌اند و در بسیاری اوقات، به عنوان افراد فرعی از متن جامعه حذف و به حاشیه رانده شده‌اند. بر این اساس، با ایجاد دو نظام ارزشی، مردان اصل و زنان فرع بوده‌اند. شیوه و سبک زندگی در جامعه ما بر اساس این نگرش، یعنی اصلی – فرعی شکل گرفته است و موجودیت و هستی خانواده نیز در هدف‌های اصلی و فرعی معنا پیدا کرده است. زنان در فرهنگ ما هیچ‌گاه نه به صورت افراد مستقل از شوهر یا فرزندان، بلکه همواره در مقام همسر یا مادر نشان داده می‌شوند. این در واقع در حکم آن است که به شیوه‌ای زیرکانه به جامعه القا کنیم که زنان فقط در مقام همسری وابسته به شوهر یا مادری تابع نیازهای فرزندان، وجود خارجی دارند. (میشل 1376، 127)

تحلیل مناسبات جنسیتی در قلمرو فرهنگ، یکی از اصلی‌ترین طرح‌های پژوهش در نظریه‌های فرهنگ معاصر است. در این حوزه، با تحلیل جنبه‌های فرهنگ، می‌کوشند مناسباتی را بیابند که از طریق آن‌ها، ارزش‌ها و هنجارهای مردسالارانه در جامعه بازتولید می‌گردند. از این جهت، رسانه‌های جمعی به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع تولید فرهنگ، بیش‌ترین نقد را به همراه دارند.

در فرهنگ عامه و رسانه‌های توده‌ای، معمولا زنان یا به عنوان ابژه و موجودی ابزاری و حاشیه‌ای بازنمایی می‌شوند و یا – به عنوان مقوله‌ای اجتماعی، مانند مخاطبین، شنوندگان و بینندگان فرآورده‌های فرهنگی – نادیده گرفته می‌شوند. بر این اساس، می‌توان گفت گونه‌ای گفتمان جنسیتی بر رسانه‌ها حاکم است.

مقصود از گفتمان جنسیتی، آن گروه از بیان‌های معطوف به سلطه است که واجد دو مشخصه‌ی اصلی‌اند: یکم آن که خواست جنسی اصلی‌ترین مضمون آن‌هاست و دوم آن که به یک گفتمان هژمونیک بدل شده‌اند و به عنوان یک گفتمان عام و شایع، یک دوره از تاریخ اجتماعی ایران را، رقم زده‌اند (کاشی، 1385: 12).

به جرات می‌توان گفت که اکثر کنش‌های اجتماعی به گونه‌ای آمیخته با جنسیت‌اند (ابراهیمی و کاظمی، 1388: 35). البته نباید از یاد برد که همواره کنش‌های متفاوت با سنت‌های پایداری که عرف بر اساس آن عمل می‌کند، واکنش‌های تندی را به همراه داشته است و در این میان، شاید زنان بیشتر از مردان به بازتولید سنت‌های خانوادگی، روابط محلی و آداب و رسوم سنتی می‌پردازند (آلکوف، 1385: 62) و در کنار آن‌ها قانون، سنت و آداب و رسوم جامعه، هر یک به نوعی مسوول این وقفه‌های عجیب سکوت و سخن گفتن بوده‌اند (وولف، 1379: 73).

از این نظر، چگونگی بازتولید زبان جنسیتی در کنش‌ها و منش‌های اجتماعی از طریق رسانه اهمیت می‌یابد. این امر، البته در کنش‌های تصویری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

تلویزیون با تثبیت موقعیت نابرابر اجتماعی و معناسازی اجتماعی جهت‌مند آن، در تثبیت و تقویت هنجارهای اجتماعی مردانه در جامعه نقش اساسی بازی می‌کند. نقش تلویزیون صرفا نشان دادن زنان در نقش‌های سنتی نیست، بلکه نقشی اساسی‌تر در کمک به ارایه‌ی تعریف و شکل معانی اساسی زنانگی و مردانگی ایفا می‌کند.

به عنوان مثال، دردهه‌ی اخیر ساختار سنتی، در اثر فرایندهای جدایی‌ناپذیر و به هم پیوسته‌ی کار و آگاهی زنان، زیر سوال رفته است. تحصیلات عالی و اشتغال زنان، از سویی باعث کسب ارزش‌ها،

جدول شماره 20-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک میزان ارتباطشان با اساتید خود از طریق اینترنت ( ایمیل یا چت) در زمینه های علمی.. 85

جدول شماره 21-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک میزان استفاده آنها از اینترنت برای برقراری ارتباط و تبادل اطلاعات با متخصصین و پژوهشگران. 86

جدول شماره22-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره میزان تاثیر استفاده از اینترنت بر افزایش اطلاعات علمی.. 87

جدول شماره23-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک تاثیر اینترنت بر فراگیری بهتر دروس… 88

جدول شماره 24-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر وضعیت اجتماعی دانشجویان بر میزان کاربرد اینترنت.. 89

جدول شماره25-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر وضعیت اقتصادی دانشجویان بر میزان کاربرد  اینترنت.. 90

جدول شماره26 -4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر در اختیار داشتن رایانه خانگی بر میزان کاربرد  اینترنت.. 91

جدول شماره27-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر در اختیار داشتن اینترنت خانگی بر میزان کاربرد  اینترنت.. 92

جدول شماره28-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر مهارت های رایانه ای دانشجویان بر میزان کاربرد اینترنت.. 93

جدول شماره29-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر مهارت دانشجویان در زبان انگلیسی بر میزان کاربرد اینترنت.. 94

جدول شماره30-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر گذراندن واحد درسی آشنایی با کامپیوتر بر میزان کاربرد اینترنت.. 95

جدول شماره31-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر مطالعه در خصوص اینترنت بر میزان کاربرد اینترنت.. 96

جدول شماره32-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر کاربرد اینترنت بر افزایش آموخته های علمی دانشجویان. 97

جدول شماره33-4 : آزمون t یک نمونه ای جهت بررسی رابطه بین میزان کاربرد اینترنت و آموخته های علمی دانشجویان  99

جدول شماره 34-4: مقادیر مربوط به میانگین کاربرد اینترنت به تفکیک جنسیت.. 100

جدول شماره 35-4: آزمون t تک نمونه ای جهت بررسی ارتباط بین جنسیت دانشجویان ومیزان کاربرد اینترنت   100

جدول شماره 36-4: آزمون آنالیز واریانس برای بررسی میانگین استفاده از اینترنت به تفکیک سن  101

جدول شماره­37-4 :­آزمونTukey برای پیدا کردن­گروههای­سنی متفاوت در استفاده از اینترنت.. 101

جدول شماره 38-4: آزمون ضریب همبستگی پیرسون بین ویژگی های اقتصادی دانشجویان و کاربرد اینترنت   103

جدول شماره 38-4: آزمون ضریب همبستگی پیرسون بین ویژگی های اجتماعی دانشجویان و کاربرد اینترنت   103

جدول شماره 39-4 : آزمون آنالیز واریانس برای بررسی میانگین استفاده از اینترنت به تفکیک منابع علمی دانشجویان  104

جدول شماره 40-4 : آزمونTukey برای پیدا کردن منابع علمی متفاوت در استفاده از اینترنت.. 105

جدول شماره 41-4: آزمون ضریب همبستگی پیرسون بین مهارت های رایانه ای دانشجویان و کاربرد اینترنت   106

جدول شماره 42-4: آزمون ضریب همبستگی پیرسون بین مهارت دانشجویان در زبان انگلیسی و کاربرد اینترنت   107

جدول شماره 43-4: آزمون ضریب همبستگی پیرسون بین گذراندن واحد درسی آشنایی با کامپیوتر و کاربرد اینترنت   107

جدول شماره 44-4: آزمون ضریب همبستگی پیرسون بین عملکرد پژوهشی دانشجویان و کاربرد اینترنت   108

جدول شماره 45-4: آزمون ضریب همبستگی پیرسون بین افزایش اطلاعات علمی دانشجویان و کاربرد اینترنت   109

جدول شماره 46-4: آزمون ضریب همبستگی پیرسون بین میزان کاربرد اینترنت و موفقیت در فراگیری دروس   109

فهرست  نمودار

عنوان                                                                                                                                                                      صفحه

نمودار شماره1-4 : توزیع درصد پاسخگویان به تفکیک جنسیت.. 65

نمودار شماره2-4 : توزیع درصد پاسخگویان به تفکیک سن. 66

نمودار شماره3-4 : توزیع درصد پاسخگویان به تفکیک میزان درآمد 68

نمودار شماره4-4 : توزیع درصد پاسخگویان به تفکیک شغل. 69

نمودار شماره5-4 : توزیع درصد پاسخگویان به تفکیک میزان تحصیلات.. 70

نمودارشماره6-4 :توزیع درصد پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره سطح کیفی امکانات دسترسی به اینترنت در دانشگاه 71

نمودار شماره7-4:­توزیع درصد پاسخگویان به­تفکیک میزان رضایتشان از کیفیت اینترنت دانشگاه 72

نمودار شماره8-4 : توزیع درصد پاسخگویان به تفکیک میزان تسلطشان بر رایانه. 73

نمودار شماره9-4: توزیع درصد پاسخگویان به تفکیک میزان تسلطشان بر زبان انگلیسی.. 74

نمودار شماره 10-4: توزیع درصد پاسخگویان به تفکیک میزان تسلطشان بر اینترنت.. 75

نمودار شماره11-4: توزیع درصد پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره لزوم شرکت در دوره های تخصصی آموزش اینترنت.. 76

نمودار شماره12-4: توزیع درصد پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تلقی اینترنت به عنوان یک منبع اطلاعاتی برای انجام تحقیقات علمی.. 77

نمودار شماره13-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک میزان استفاده برای انجام تحقیقات و تکالیف درسی  78

نمودار شماره14-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک مکان مراجعه برای استفاده از اینترنت  79

نمودار شماره15 -4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک استفاده از خدمات اینترنت.. 80

نمودار شماره16-4:توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک میزان استفاده از اینترنت در طول روز  81

نمودار شماره17 -4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک میزان استفاده از اینترنت در طول روز در جهت امور پژوهشی و تحقیقاتی.. 82

نمودار شماره18-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک میزان معرفی منابع الکترونیکی (کتاب ها و مجلات الکترونیکی) در زمینه های درسی توسط اساتید 83

نمودار شماره19 -4: توزیع فراوانی پاسخگویان به میزان تشویقشان از سوی اساتید برای استفاده از اینترنت برای انجام تحقیقات و یا انجام تکالیف درسی.. 84

نمودار شماره 20-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک میزان ارتباطشان با اساتید خود از طریق اینترنت ( ایمیل یا چت) در زمینه های علمی.. 85

نمودار شماره21-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به میزان استفاده آنها از اینترنت برای برقراری ارتباط و تبادل اطلاعات با متخصصین و پژوهشگران. 86

نمودار شماره22-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره میزان تاثیر استفاده از اینترنت بر افزایش اطلاعات علمی.. 87

نمودار شماره23-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک تاثیر اینترنت بر فراگیری بهتر دروس  88

نمودار شماره24-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر وضعیت اجتماعی دانشجویان بر میزان کاربرد اینترنت.. 89

نمودار شماره25-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر وضعیت اقتصادی دانشجویان بر میزان کاربرد  اینترنت.. 90

نمودار شماره26-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر در اختیار داشتن رایانه خانگی بر میزان کاربرد  اینترنت.. 91

نمودار شماره27-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر در اختیار داشتن اینترنت خانگی بر میزان کاربرد  اینترنت.. 92

نمودار شماره28-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر مهارت های رایانه ای دانشجویان بر میزان کاربرد  اینترنت.. 93

نمودار شماره 29-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر مهارت دانشجویان در زبان انگلیسی بر میزان کاربرد  اینترنت.. 94

نمودار شماره 30-4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر گذراندن واحد درسی آشنایی با کامپیوتر بر میزان کاربرد اینترنت.. 95

نمودار شماره31 -4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر مطالعه در خصوص اینترنت بر میزان کاربرد اینترنت.. 97

نمودار شماره32 -4: توزیع فراوانی پاسخگویان به تفکیک نظرشان درباره تاثیر کاربرد اینترنت بر افزایش آموخته های علمی دانشجویان. 98

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر کاربرد اینترنت برآموخته های علمی دانشجویان رشته علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز اجرا گردیده. این پزوهش به صورت توصیفی–پیمایشی انجام شده جامعه آماری مورد مطالعه شامل، دانشجویان رشته علوم ارتباطات اجتماعی است که در سال 1392مشغول تحصیل هستند که تعداد آنها برابر 908 نفر میباشد که 270 نفر از آنها به عنوان جامعه نمونه به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شده اند.ابزار گرداوری اطلاعات پرسشنامه بوده که اعتبار(روایی) آن توسط چند تن از استادان رشته علوم ارتباطات اجتماعی مورد تایید قرار گرفت و برای تعیین قابلیت اعتماد(پایایی) از روش آلفا کرونباخ بهره برده شده که برای بخش های کوناگون پرسشنامه از مقدار مناسب برخوردار بود این مقدار برای شاخص های پرسشنامه بدین ترتیب میباشد: شاخص استفاده از اینترنت(71%)،شاخص ویژگی اقتصادی(78%)، شاخص ویژگی اجتماعی(83%)، شاخص گذراندن واحد درسی آشنایی با کامپیوتر(79%)، شاخص عملکرد پژوهشی (82%)،  شاخص اطلاعات علمی(81%).

نتایج پژوهش نشان میدهد،میان ویژگی های فردی(سن و جنسیت)،ویژگی های اقتصادی–اجتماعی ، مهارت های رایانه ای و مهارت در زبان انگلیسی با میزان کاربرد اینترنت ارتباط معناداری وجود دارد. همچنین میان گذراندن واحد آشنایی با کامپیوتر، عملکرد پژوهشی، افزایش اطلاعات علمی و موفقیت در فراگیری دروس با متغیر کاربرد اینترنت ارتباط معناداری وجود دارد.

این مطلب را هم بخوانید :

از نکات قابل توحه در میزان کاربرد اینترنت این نکته بود که میان آموخته های علمی دانشجویان و میزان کاربرد اینترنت ارتباط معناداری وجود ندارد این نتیجه نشان میدهد بین میزان استفاده از اینترنت و نوع استفاده از اینترنت رابطه معناداری وجود ندارد.در کل میتوان چنین استنباط کرد که هرچند کاربرد اینترنت در بهبود ،عملکرد پژوهشی ،فرایند یادگیری و افزایش اطلاعات علمی تاثیر دارداما با افزایش میزان استفاده از اینترنت نوع استفاده، از فعالیت های علمی به سمت فعالیت های دیگر میرود.

کلید واژگان

اینترنت ، آموخته های علمی ، دانشجویان رشته علوم ارتباط اجتماعی، دانشگاه آزاد تهران مرکز.

به طور کلی اجزای تشکیل دهنده فصل اول عبارتند از : مقدمه– بیان مسئله– اهمیت و ضرورت پژوهش– اهداف پژوهش– فرضیه ها و سوالات پژوهش – قلمرو های زمانی ، مکانی و موضوعی–شرح واژه هاو اصطلاحات بکار رفته در پژوهش.

محقق به پشتوانه مقدمه به تحقیق شکل علمی می بخشد و گذشته از آن نشان می دهد کلیه تحقیقات پیشین را مورد بررسی قرار داده و برآنها اشراف دارد،و به پشتوانه این مقدمه است که به فرضیه ها و سوالات دست یافته.

1-1 مقدمه

در عصر حاضر که عصر تغییر از جامعه صنعتی به جامعه فراصنعتی یا جامعه اطلاعاتی لقب گرفته است، طبیعی است که اطلاعات ،دانش وآگاهی بعنوان اساسی‌ترین دارائیها برای انسانها و جوامع بشری بحساب آید. رشد وگسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات[1] (ICT) در جامعه امروز به حدی سرعت گرفته است که میزان توجه به آن را بعنوان مهمترین شاخص توسعه‌یافتگی برای کشورهای در حال توسعه در نظر گرفته‌اند، و معتقدند که عصر حاضر ، دنیای متفاوتی خواهد بود که راهبری آنرا فناوری اطلاعات برعهده خواهد داشت. ویژگی مهمی که پدیده فناوری از آن برخوردار است اینست که باعث می‌شود ارتباط انسان با انسان و همچنین انسان با محیط تسهیل یافته و ارتقا یابد .این فناوری به دلیل تحول‌پذیری و قدرت تاثیر فراوانی که در حوزه های مختلف دارد، یکی از پویا‌ترین و بحث ‌انگیزترین رشته‌های علم و فناوری محسوب می‌شود.

از آنجا که نرخ تغییرات در این فناوری به مراتب بیشتر از فناوری های گذشته است پیش بینی می شود در طول دهه های آینده نیز پدیده فناوری اطلاعات و ارتباطات حضور خود را درحکم یکی از محورهای اساسی تغییر و نوآوری در صحنه ی تعلیم و تربیت جهان حفظ نماید.(جلالی و همکاران 1382)استفاده از این فناوری های جدید اطلاعاتی، در آموزش از مدتها پیش توسط محققان مورد توجه قرار گرفته است، بطوریکه آنان از مهارتهای مرتبط با رایانه، به عنوان ابزارهای خلاق در فعالیتهای فراگیران نام می برند آنان همچنین اینترنت[2] را یک ابزار قدرتمند و موثر یادگیری در عصر اطلاعات معرفی کرده اند و از آن به عنوان کلید آموزش در هزاره سوم نام برده اند. کیناسن[3] معتقد است استفاده از بزرگراه های اطلاعاتی، مهارت حل مسأله و تفکر انتقادی را در فراگیران رشد می دهد (کیناسن 1995 ص2).

امروزه مهارتهای کاربردی فناوری اطلاعات و ارتباطات، بالاخص اینترنت به عنوان یکی از ابزارهای مهم فناوری اطلاعات علاوه بر بعد ارتباطی، در زمینه های مختلف کاربردهای فراوان و متنوعی پیدا کرده است به طوری که ریچاردسون[4]  می گوید: اینترنت در تقویت روابط پژوهشی و یادگیری در بین محققان، دانشگاهیان، دانشجویان، معلمان و فراگیران سراسر جهان توان بالقوه بالا و غیرقابل انکاری دارد.

رایانه و اینترنت تغییرات فراوانی را در نحوة زندگی بشر به وجود آورده اند که موجب شده دولت ها سرمایه گذاری های عظیمی برای، افزایش ضریب نفوذ این فناوری و افزایش میزان کاربران در کشورها به عمل آوردند.  هر روز بر تعداد مراکزی که امکانات لازم جهت تسهیل دسترسی به این فناوری را فراهم میکنند افزوده می شود. به نظر می رسد دانشجویان بیشتر از سایر اقشار جامعه به  این فناوری روی می آوردند و به سرعت در کاربرد این دانش فنی مهارت پیدا می کنند. این واقعیت ضرورت توجه به این فناوری را آشکار می سازد، تا از این فناوری به عنوان یک فرصت و عامل محرک برای رشد آموزش