1- 3 اهمیت و ضرورت پژوهش……………………………………………………………………………………………… 9

1-4 اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………………… 12

1-4-1 هدف کلی………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 12

1-4-2 اهداف فرعی…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 12

1-5 پرسشهای پژوهش………………………………………………………………………………………………………. 13

6-1 فرضیههای پژوهش………………………………………………………………………………………………………. 14

1-7 تعاریف مفهومی و عملیاتی مفاهیم پژوهش:…………………………………………………………………………. 14

فصل دوم: پیشینه پژوهش………………………………………………………………………………………………… 17

2-1 مبانی نظری………………………………………………………………………………………………………………. 18

2-2 کتاب و کتابخوانی از منظر قرآن………………………………………………………………………………………. 20

2-2-1 معانی اصطلاحی کتاب از دیدگاه قرآن………………………………………………………………………………………………………. 20

2-2-2 اهمیت کتاب و کتابخوانی از دیدگاه قرآن………………………………………………………………………………………………….. 21

2-3 اهمیت کتاب و کتابخوانی دررشد جوامع……………………………………………………………………………. 23

2-4 تعریف رسانه……………………………………………………………………………………………………………. 24

2-5  ویژگی رسانه ها………………………………………………………………………………………………………… 24

2-6 نقش رسانه ها در آموزش……………………………………………………………………………………………… 25

2-7 انواع تبلیغات رسانه ای………………………………………………………………………………………………… 25

2-8 ارتباط جمعی…………………………………………………………………………………………………………….. 26

2-8-1 تعریف وسایل ارتباط جمعی…………………………………………………………………………………………………………………….. 26

2-8-2 وسایل ارتباط جمعی……………………………………………………………………………………………………………………………….. 27

3-8-2 اهمیت وسایل ارتباط جمعی…………………………………………………………………………………………………………………….. 27

2-9 رادیو……………………………………………………………………………………………………………………… 28

2-10 هویت رادیو……………………………………………………………………………………………………………. 29

2-11 ویژگی های رادیو……………………………………………………………………………………………………… 32

2-11-1 شاخصترین ویژگی رادیو……………………………………………………………………………………………………………………….. 32

2-11-2 تخیل آمیز بودن رادیو……………………………………………………………………………………………………………………………. 32

 

2-11-3 همراه بودن رادیو………………………………………………………………………………………………………………………………….. 33

2-11-4 عدم تداوم پیام در رادیو…………………………………………………………………………………………………………………………. 34

2-11-5 انعطاف پذیری رادیو……………………………………………………………………………………………………………………………… 34

2-11-6 شخصی بودن رادیو……………………………………………………………………………………………………………………………….. 34

2-11-7 وابستگی رادیو به زبان…………………………………………………………………………………………………………………………… 35

2-11-8 رادیو و ارسال پیام های فرعی………………………………………………………………………………………………………………… 35

2-12 قابلیت های رسانه ای رادیو………………………………………………………………………………………….. 35

2-12-1 سرعت:………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 36

2-12-2 دسترسی:……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 36

2-12-3 غلبه بر زمان و مکان:……………………………………………………………………………………………………………………………… 36

2-12-4 بهره گیری آسان:…………………………………………………………………………………………………………………………………… 36

2-12-5 ارزانی:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 36

2-12-6 صدا:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 37

2-12-7 سکوت:………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 37

2-12-8 موسیقی:………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 37

2-12-9 کلمه ها:……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 38

2-13 انواع برنامههای رادیویی………………………………………………………………………………………………. 38

2-13-2 برنامه‌های زنده:…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 39

2-13-3 برنامه‌های تولیدی:…………………………………………………………………………………………………………………………………. 39

2-14 جمع بندی……………………………………………………………………………………………………………… 40

2-15 مروری بر مطالعات پیشین……………………………………………………………………………………………. 41

2-15-1 پژوهشهای انجام شده در داخل کشور…………………………………………………………………………………………………….. 42

2-15-2 پژوهشهای انجام شده در خارج از کشور…………………………………………………………………………………………………. 44

2-15-3 جمع بندی پیشینه پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………… 45

فصل سوم: روش شناسی پژوهش……………………………………………………………………………………… 47

3-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………… 48

این مطلب را هم بخوانید :

3-2 نوع و روش پژوهش……………………………………………………………………………………………………. 48

3-3 جامعه پژوهش…………………………………………………………………………………………………………… 50

3-4  ابزار و روش گردآوری پژوهشها……………………………………………………………………………………… 52

3-5  شیوه تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………………………………….. 54

فصل چهارم:  تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………………………….. 55

4-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………… 56

4-2  مشخصات برنامهها…………………………………………………………………………………………………….. 56

4-3  وضعیت تولید پخش در هفته………………………………………………………………………………………….. 65

4-4 وضعیت تولید پخش در سال………………………………………………………………………………………….. 65

4-5  ساختار برنامه‌ها………………………………………………………………………………………………………… 66

4-6  روزهای پخش برنامه‌ها………………………………………………………………………………………………… 67

4-7 مدت پخش برنامه‌ها…………………………………………………………………………………………………….. 68

4-8   ساعت پخش برنامه‌ها…………………………………………………………………………………………………. 68

4-9 دسته‌بندی برنامهها از جهت گروه……………………………………………………………………………………… 69

4-10  بازنمایی كتاب و كتابخوانی در برنامههای رادیویی………………………………………………………………. 69

4-11 وضعیت برنامهها از جهت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی………………………………………………. 70

4-12 وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك نوع برنامه………………………………………….. 71

4-13  وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك تولید پخش در هفته……………………………… 72

4-15  وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك تولید پخش در سال…………………………….. 73

4-16 وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك ساختار برنامه……………………………………… 75

4-17 وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك روزهای پخش…………………………………….. 76

4-18  وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك مدت برنامه………………………………………. 77

4-19 وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك زمان پخش برنامه…………………………………. 78

4-20   وضعیت برنامه ها از جهت پرداختن به موضوع نقد كتاب………………………………………………………. 79

4-21  وضعیت برنامه ها از جهت پرداختن به موضوع معرفی كتاب……………………………………………………. 80

4-22  وضعیت برنامه ها از جهت پرداختن به موضوع قصه گویی……………………………………………………… 80

4-23  وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك جنسیت تولیدکنندگان برنامه…………………… 82

4-24 پاسخ به پرسشهای پژوهش…………………………………………………………………………………………… 83

4-25  آزمون فرضیه‌ها……………………………………………………………………………………………………….. 86

4-25-1  فرضیه اول: « بیش از 40% برنامه های رادیویی به مفاهیم کتاب، کتابخوانی و ترویج کتابخوانی اشاره نشده است».             86

4-25-2  فرضیه دوم: «بین جنسیت سازندگان برنامه ها از جهت میزان پرداختن به موضوع کتاب و کتابخوانی تفاوت معنیداری وجود دارد»…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 87

فصل پنجم: بحث، نتیجه‌گیری و پیشنهادها…………………………………………………………………………. 88

5-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………… 89

5-2 تحلیل پرسشهای پژوهش………………………………………………………………………………………………. 89

5-3  نتایج حاصل از فرضیه های پژوهش………………………………………………………………………………….. 94

5-4. پیشنهادهای پژوهش……………………………………………………………………………………………………. 95

5-4-1 پیشنهادهای بر آمده از پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………. 95

5-4-2 پیشنهاد هایی برای پژوهش های آینده……………………………………………………………………………………………………….. 96

پیوست 1……………………………………………………………………………………………………………………….. 97

پیوست 2……………………………………………………………………………………………………………………… 104

منابع فارسی :………………………………………………………………………………………………………………… 108

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                         صفحه

جدول 4-1: مشخصات برنامه‌های مورد بررسی از جهت نام، زمان و دسته‌بندی موضوعی…………………………. 56

جدول 4-2: توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391 برحسب وضعیت تولید پخش در هفته 65

جدول 4-3: توزیع فراوانی برنامههای رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب وضعیت تولید پخش در سال 65

جدول 4-4: توزیع فراوانی برنامه‌ها برحسب ساختار برنامهها…………………………………………………………… 66

جدول 4-5: توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب روزهای پخش برنامه‌ها……. 67

جدول 4-6: توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391 برحسب مدت پخش برنامه‌ها………. 68

جدول 4-7: توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391 برحسب ساعت پخش برنامه‌ها…….. 68

جدول 4-8:توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب دسته‌بندی برنامه‌ها از جهت گروه            69

جدول 4-9: توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب از جهت پرداختن به موضوع 70

جدول 4-10: توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك نام برنامه………………………………………………………………………………………………. 71

جدول 4-11: توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك تولید پخش در هفته………………………………………………………………………………….. 72

جدول 4-12: توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك تولید پخش در سال………………………………………………………………………………….. 73

جدول 4-13: توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك ساختار برنامه…………………………………………………………………………………………. 75

جدول 4-14: توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك روزهای پخش………………………………………………………………………………………… 76

جدول 4-15: توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك مدت برنامه……………………………………………………………………………………………. 77

جدول 4-16: توزیع فراوانی برنامه های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك زمان پخش برنامه…………………………………………………………………………………….. 78

جدول 4-17: توزیع فراوانی برنامه های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب از جهت پرداختن به موضوع نقد كتاب………………………………………………………………………………………………………………………………….. 79

جدول 4-18: توزیع فراوانی برنامه های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب از جهت پرداختن به موضوع معرفی كتاب………………………………………………………………………………………………………………………………….. 80

جدول 4-19: توزیع فراوانی برنامههای رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب از جهت پرداختن به موضوع قصه گویی………………………………………………………………………………………………………………………………….. 80

جدول 4-20: توزیع فراوانی برنامه های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك جنسیت تولیدکنندگان برنامه……………………………………………………………………….. 82

جدول 4-21. نتایج آزمون دوجمله ای برای فرضیه اول پژوهش……………………………………………………….. 86

جدول 4-22. نتایج آزمون تحلیل واریانس یکطرفه برای فرضیه دوم پژوهش…………………………………………. 87

 

فهرست نمودار

عنوان                                                                                                                       صفحه 

نمودار  4-1: وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك تولید پخش در هفته……………………… 73

نمودار 4-2: وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك تولید پخش در سال………………………. 74

نمودار 4-3: وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك مدت برنامه………………………………… 78

نمودار 4-4:توزیع فراوانی برحسب وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك زمان پخش برنامه. 79

نمودار 4-5: وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك جنسیت تولیدکنندگان برنامه…………….. 82

 

چكیده:

پژوهش حاضر با هدف شناسایی مفاهیم کتاب، کتاب­خوانی در برنامه­هایی رادیویی شبکه فرهنگ صدای جمهوری اسلامی ایران در سال 1391 انجام شده است. این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوا انجام گرفته است. جامعه پژوهش شامل 74 (6875برنامه) عنوان برنامه رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391 بوده است. در ابتدا یک سیاهه وارسی از مفاهیم کتاب و کتاب­خوانی و مفاهیم مرتبط با آن تهیه شد و به تایید اساتید راهنما، مشاور و صاحبنظران حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی رسید. گردآوری داده ها با شنیدن محتوای برنامه­ها صورت گرفت و اطلاعات هر برنامه در کاربرگ های طراحی شده وارد گردید. داده­های استخراج شده با استفاده از نرم افزار آماری اس پی اس اس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت است.

یافته ها نشان داد از تعداد 74 عنوان (6875 برنامه) برنامه­های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391، در مجموع تکرار واژه های مرتبط با کتاب و کتاب­خوانی 716313 و جمع واژه‌ها نسبت به هر بار تولید 62857 بوده است. یافته ها همچنین نشان داد بیشترین میزان استفاده از واژه­های مرتبط با كتاب و كتابخوانی مربوط به برنامه­هایی با ساختار كلامی پیامی(22229 مرتبه)، مسابقه(17770 مرتبه)، روایی آوایی(15360 مرتبه) و پیامی(11547 مرتبه) بوده است و 7/29 درصد از برنامه­های در گروه فرهنگ و دانش، 7/25 درصد در گروه مطالعات فرهنگی، 23 درصد در گروه فرهنگ و ادب، 5/9 درصد در گروه فرهنگ و هنر، 5.4 درصد در گروه فرهنگ و جامعه، 1/4درصد گروه فرهنگ و اندیشه، 4/1 درصد در گروه اداره كل نمایش، 4/1 درصد در گروه پخش  قرار داشتند. یافته ها نشان داد که در مجموع 17984 برنامه را زنان 7131 برنامه را مردان و 5105 برنامه به صورت مشترک تهیه شده است. آزمون فرضیه اول پژوهش مورد تایید قرار نگرفت و نشان داد در بیش از 40% از برنامه­های رادیویی به مفاهیم کتاب، کتاب­خوانی و ترویج کتاب­خوانی اشاره شده است. بین جنسیت سازندگان برنامه­ها از جهت میزان پرداختن به موضوع کتاب و کتاب­خوانی تفاوت معنی­داری وجود نداشت.

کلیدواژه­ها: کتاب، کتاب­خوانی، مطالعه، رادیو، شبکه فرهنگ، رسانه

 

فصل اول:

كلیات پژوهش

 

1-1 مقدمه

“و نزلنا علیک الکتاب تبیاناً لکل شی ء و هدی و رحمة و بشری للمسلمین.” ) نحل/89(

واژه کتاب در قرآن کریم 230 بار به کار رفته است که 49 بار، مراد قرآن است و در مواردی هم تورات، انجیل، نامه عمل، لوح محفوظ و … منظور می باشد.

در روایات، از قرآن به عنوان “کتاب” و “الکتاب” فراوان یاد شده و ابعاد آموزشی و هدایتی و حق گستری آن بیان شده است. مشهورترین این روایات، حدیث شکوهمند “ثقلین” است.

کتاب میراثی ماندگار، پدیده­ای شکوهمند و با ارزش و عنصری رشد آفرین و روشنگر در پهنه زندگانی بشر است. پیشینه فرهنگی ما و شمار کتابها و کتابخانه­ها در عصر شکوفایی تمدن اسلامی و اهتمام دانشمندان اسلامی و ایرانی در پدید آوردن آثار ارزشمند و جهانی، همه و همه ناظر بر اهمیت کتاب و کتابخوانی است. اما علیرغم سهم سترگی که از این دیدگاه در تاریخ و فرهنگ و تمدن جهان داریم، جامعه امروزین ما هنوز بر پدیده کتاب و کتابخوانی، به دیده یک نیاز مطرح دایمی نمی­اندیشد. به همین دلیل، وظیفه افراد فرهیخته و نهادهای فرهنگی است که در اشاعه، گسترش و تقویت هر چه بیشتر مسأله کتاب و کتابخوانی اهتمام ورزند.  بخش فرهنگی و اجتماعی هرجامعه از بخش­های بنیانی به شمار می‏آید.

از سوی دیگر، توسعه فرهنگی به مفهوم لغوی، وسعت بخشیدن به فرهنگ و در معنای گسترده‏ و کاربردی، مهیا کردن تمامی شرایط برای هم­گامی با علوم روز با مشارکت کلیه‏ طبقات فرهنگی و اجتماعی است. در زمینه تعالی این نوع توسعه شاخص­های متعددی ایفای نقش می‏کنند که‏ سطح دانش و آگاهی­های عمومی و تخصصی افراد جامعه بیش از هرعاملی اهمیت‏ دارد. در این میان، سطح آگاهی­های عمومی افراد جامعه با عنایت به ارزشمندی آن‏ در بهبود و اصلاح امور فردی، اجتماعی و حتی بطور غیرمستقیم در فعالیت­های‏ اقتصادی و سیاسی، از جایگاه ویژه‏ای برخوردار است.

در این راستا، مطالعه و کتابخوانی ابزار اصلی افزایش سطح آگاهی و دانش تک‏ تک افراد جامعه است. در ایران بروز موانع عدیده‏ای برسر راه رشد و نهادینه شدن فرهنگ عادت به مطالعه، مسیر رشد و توسعه سریع کشور را با مشکلاتی مواجه ساخته است که در دراز مدت نتایج نامطلوبی به بار می­آورد.

همچنین، افزایش کمیت و ارتقای کیفیت زندگی از اهداف اصلی‏ توسعه جامعه بشری است. بطوریقین بستر مناسب این رشد و توسعه، کتابخوانی است. مطالعه تازه‏ترین‏ پیام‌ها و مقالات موجود در مجلات، روزنامه‏ها و کتب، نقشی مهم در به روزماندن‏ توان فکری و عملی اعضای جامعه ایفاء می‏کنند و برای تحقق توسعه پایدار به‏ عنوان یک رهیافت دوراندیشانه ضروری است. گسترش مطالعه و کتابخوانی به توسعه منابع انسانی و افزایش قابلیت­های‏ اعضای جامعه انجامیده و در نتیجه کارایی بالای افراد جامعه و بهره‏وری بالای‏ فعالیت‌ها را به دنبال خواهد داشت.

مطالعه و کسب علم و دانش زیر بنا و زمینه ساز توسعه و پیشرفت کشور و راهگشای بهروزی، سعادتمندی و فرزانگی جامعه و انسانهاست. مطالعه دارای دو جنبه کمّی و کیفی می باشد. مطالعه کمی شامل مدت زمان مطالعه و مقدار مطالعه انجام شده در زمان مشخص است و مطالعه کیفی شامل مقدار یادگیری ، بخاطر سپاری ، تجزیه و تحلیل ، بسط معنایی و کاربرد مطالب می باشد.اگر کتاب را دریچه ای به سوی جهان علم و معرفت بدانیم مطالعه راهی است برای پرورش استعدادهای خدادادانسانی که او را در مسیر رشد و تکامل راهنمایی میکند.

در مجموع، کتابخوانی به معنی عمل خواندن کتاب می‌باشد (انوری،1381) و منظور از ترویج کتابخوانی هر مفهومی که به کتابخوانی، مطالعه و ترویج آن پرداخته باشد (باب‌الحوائجی و یزدیان راد، 1389: 35). برای ترویج فرهنگ مطالعه در افراد جامعه عوامل متعددی از جمله خانواده، مهد کودک، مدرسه، دانشگاه، کتابخانه­های عمومی، تلویزیون و دیگر رسانه­های گروهی، به علاوه ایجاد عادت به مطالعه نقش دارند و گرایش مردم به مطالعه بستگی به موارد متعددی دارد که اهم آن‌ها عبارتند از: سطح سواد و آموزش، توسعه اقتصادی، آداب و سنن خانوادگی و فرهنگی، نظام آموزشی، ادراک و دید سیاسی، نظام کتابخانه‌ها و نوع و الگوی انتشارات می‌باشد (اصغرنژاد،1380).

 

اهمیت کتاب و کتاب­خوانی این است که با نهادینه کردن عادت به مطالعه در همه تفکرات و اندیشه‌ها و دل‌ها اقدام تا با همگانی کردن شور، شوق و عشق به کتاب وکتاب­خوانی که آن در جامعه استمرار داشته باشد. اما جای تأسف دارد که عادت به مطالعه جایگاهی در رشد همه جانبه در کلیه سطوح اجتماع ما پیدا نکرده است و می‌بایست در پیشگیری از توسعه و گسترش بیشتر آفت عدم مطالعه به منظور رشد و اعتلای فرهنگ عمومی کوشش و تلاش زیادی نمود و این معضل بزرگ را با جدیت و سخت کوشی هر چه تمامتر از جامعه دور کرد. اکنون زمان آن فرارسیده است که همه انگیزه‌ها و موانعی را که به هر دلیل در زمینه کتاب و کتاب­خوانی ایجاد شده است، کنار رانده و با یاری، کمک، مردانگی و اراده قاطع تصمیم شکست ‌ناپذیری گرفته و نسبت به احیای کتاب و کتاب­خوانی اقدام کنی.

اهمیت کتاب هنگامی است که روح به معنی اینکه در پیکره هنر دمیده گردد و معنویت به شکل هنری ارائه ‌شود درجه تاثیرگذاری و ماندگاری آن به شدت روبه فزونی می‌رود. پرداختن به اصولی از مسایل فرهنگی کشور از جمله مسئله کتاب­خوانی و راه حل‌ها جهت رفع معضلات، تنگناها و مشکلات آن، اگرچه اموری است که نیازمند همت همگانی می‌باشد ولی بخش‌های دولتی مسئول آن هستند و می‌بایست در راه آن سرمایه‌گذاری نموده و با بصیرت و قدرت نظارت لازم بر مسایل فرهنگی داشته باشند و آن را سر و سامان دهند. دستگاه‌های دولتی اداره‌کننده‌ی کشور می‌بایست با پیشتازی کسانی را که دارای تفکر و اهل قلم هستند ترغیب نمایند تا به مطالعه و تحقیق دست زده و حاصل و نتیجه تلاش‌هایشان را در معرض استفاده همگان بگذارند و از این طریق می‌توان فرهنگ جامعه را به پویایی و بالندگی رساند.

موضوع کتاب و کتابت در رشد حیات اجتماعی تأثیر بسزایی دارد. روح یک جامعه در پرتو این مهم بارور می­شود و به همین دلیل میراث فرهنگی و تمدن اسلامی همیشه مملو از کتابهای بزرگانی است که افتخار جامعه بشری بوده و همه همت اولیای دین اسلام بر این بوده است که بندگان خدا را به سوی روشنایی کتاب رهنمون شوند. چنانکه کلام الهی با توجه به قلم آغاز شده: (علم بالقلم) و در جایی دیگر می فرماید: (ن و القلم و ما یسطرون).

حضرت علی علیه السلام می فرماید: “کسی که با کتابها آرامش می یابد هرگز آسایش از او سلب نمی شود.”

کتاب از دیرباز، حافظ و احیا کننده تفکر و اندیشه های والا و منبع عظیمی بوده است که طالبان علم، اندیشه و حقیقت را سیراب نموده، ارزیابی شرایط و امکانات موجود فرهنگی مبین این نکته است که امروزه کتاب می­تواند به عنوان یک وسیله مطمئن و کار آمد در بهینه سازی فضای فرهنگی جامعه مورد استفاده قرار گیرد.

اهمیت کتاب و فرهنگ کتاب­خوانی و جایگاه والای کتاب بر کسی پوشیده نیست، کتاب از دیر باز یکی از مهم­ترین ابزارهای آگاهی و بصیرت به شمار آمده است.

یکی از معیارهای سنجش رشد فرهنگی و فکری هر ملت و کشوری در تعداد کتابخانه ها، کتاب فروشی ها، کتاب چاپ شده و کتابخوان های آن جامعه است. کتاب­خوانی و بالا بودن میزان مطالعه در جهان یکی از شاخص های توسعه یافتگی و رشد شناخته شده است.(آفتابی­آرانی و بتولی، 1386)

روح انسان با مفاهیمی چون جستجوگری، کنکاش، پرسشگری و… الفتی عمیق دارد. علاوه بر آنکه انسان ذاتاً جستجوگر بوده و به دنبال پاسخ دادن به مجهولات است، مکتب اسلام که بر مبنای رشد و تعالی انسان­ها در مسیر حق بنا نهاده شده است نیز تأکید بسیاری بر نیروی تعقل و تفکر دارد.

اسلام دینی است که با کتاب و کتابت عجین شده است و معجزه‌ی آن، ام­الکتاب یعنی قرآن کریم بوده و بسیار در تشویق و ترغیب به امر کتاب­خوانی و گسترش و توسعه کتابخانه سفارش نموده است.

پیامبر اسلام(ص) فرموده اند: “علم بجویید که علم یار مؤمن است و بردباری وزیر اوست و عقل دلیل اوست و عمل سرپرست اوست”

رشد اندیشه و فرهنگ یک جامعه نیز پیرو رشد و تعالی نخبگان جامعه است و نخبگان جامعه از تأثیرگذارترین افراد بر حکومت و خط دهی مسیر تعقلی و اندیشه ورزی جامعه محسوب می شوند.

دانشجویان به عنوان نخبگان جامعه ما، نقش مهمی در راه رشد فکری و تعقلی افراد دارند و این نقش حساس بدون مرارت مطالعه و تفکر و تعقل ادا نخواهد شد؛ از سوی دیگر، لازمه کار فرهنگی و سیاسی در دانشگاه­ها منوط به گسترش مطالعه کتاب و کتاب­خوانی و تفکر بین دانشجویان است(مروتی،1390).

رهبر معظم انقلاب اسلامی برای کتاب­خوانی جایگاه والایی قائل هستند و در این باره می فرمایند: “کتاب دروازه ای به سوی جهان گسترده­ی دانش و معرفت است و کتاب خوب یکی از ابزارهای کمال بشری است. برای یک ملت خسارتی بزرگ است که با کتاب سروکار نداشته باشد وبرای یک فرد توفیقی عظیم است که با کتاب مانوس وهمواره در حال بهره­گیری از آن یعنی، آموختن چیزهای تازه باشد.”( بیانات در دیدار با دست اندرکاران برگزاری هفته کتاب)

امروزه کتاب و کتاب­خوانی به یک وظیفه تبدیل شده است و همه­ی مردم برای رشد فکری خود و داشت یک زندگی مطلوب در اجتماع می­بایست به مطالعه اهمیت بدهند و از کتاب­های مفید بهره بگیرند. از کتاب به عنوان عالی­ترین ابزار حفظ و انتقال دانش بشری در طول تاریخ یاد کرده اند در عین حال فراگیرترین و پرطرفدارترین مقوله فرهنگی در میان کودک، نوجوانان، میانسال و بزرگسالان تا امروز بوده است.

تأكیدات دین مبین اسلام و دستاوردهایی كه فرهنگ كتاب‌­خوانی برای جامعة اسلامی داشته است، همگان را ملزم می‌سازد كه در راه اعتلای آن در جامعه قدم‌های جدی و مؤثر بردارند. كتاب، ابزار انتقال پیام، فرهنگ و تمدن از نسلی به نسل دیگر است. كتاب را می‌توان، ابزار كمال و ابزار تفكر به حساب آورد. به همین علت است كه فرانسیس بیكن – فیلسوف انگلیسی – طی مقاله‌ای بیان می‌كند”مطالعه ذات آدمی را به كمال می‌رساند و خود، با تمرین و تجربه كمال می‌پذیرد. استعدادهای ذاتی، مثل گیاهان خودرو هستند و مطالعه برای‌ آن‌ها، در حكم پیراستن شاخ و برگ است. مطالعه به خودی خود بیش از آنچه لازم است راه‌های گوناگونی در برابر آدمی قرار می‌دهد كه برای محدود كردن این راه‌ها، تجربه ضرورت دارد. مردم نیرنگ باز مطالعه را حقیر می‌شمرند، ساده‌دلان آن را می‌ستایند و تنها خردمندان مطالعات خود را به كار می‌بندند، هرگز كتابی را به آن قصد مخوان كه بخواهی آن را نقض كنی و نیز به آن قصد كه آن را بپذیری و مسلم شماری یا برای آنكه مایه‌ای برای سخن گفتن پیدا كنی، بلكه خواندن تو فقط باید برای سنجش، تأمل و اندیشیدن باشد 15 كتاب در واقع شاهراه توسعة همه جانبه در جامعه است. توسعه را می‌توان تغییر و تحول وضعیت ابتدایی و تجلی توانایی‌ها و استعدادهای نهفته در مسیر پیشرفت همه جانبة جامعه تلقی كرد. توسعه به دست انسان و برای انسان صورت می‌گیرد و مشخصاً پایة این تغییر و تحول، تغییر در رفتار فردی و اجتماعی تك تك افراد جامعه به سوی كسب دانش، مهارت و بینش سازگار با علم روز در جهت شناخت و به عمل درآوردن روزافزون پدیده‌ها و ناشناخته‌های بشری است. بدون تردید منشأ تحولات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی،‌ رشد آگاهی‌ها و توانایی‌های نیروی انسانی فعال جامعه است و از آنجایی كه نیروی انسانی با قابلیت‌های و انگیزه‌های متفاوت، عملكرد متفاوت دارند و این انسان‌ها هستند كه عامل ایجاد پیشرفت و به كارگیری فن‌آوری‌اند. بنابراین كار لازم است لوازم و تجهیزات ضروری برای شكوفایی این استعدادهای نهفتة متنوع، شناخته شود. توسعة پایدار، سیاست بهره‌گیری بهینه از منابع موجود برای تضمین توسعة مطلوب نسل‌های آینده را توصیه می‌كند. چنین سیاستی اصولاً به وسیلة یك ملت آگاه، طراحی و به اجرا در می‌آید. افزایش كمیت و كیفیت زندگی از اهداف اصلی توسعة جامعة بشری است. پیشرفت‌های علمی و فنی، گسترش ارتباطات و شبكه‌های اطلاع‌رسانی، مبارزه با فقر، بیكاری و بیماری، حفاظت از محیط زیست، غنای اقتصادی، رفتار مناسب فردی و اجتماعی از سازهای بسیار مهم در این راستا است كه همگی متأثر از سطح دانش و مهارت بالای نیروی انسانی فعال است. تا جایی كه سواد در فرایند توسعه جهانی امروز معیار پرتوانی است و از حد برداشت‌های متداول، كه بیشتر سواد را در همان قالب سوادآموزی می‌بینند، فراتر رفته است. امروزه با سواد كسی است كه با درك مراحل توسعة جامعة خویش به انجام رفتارهای مناسب و تقویت كنندة این مراحل اقدام كند و جامعه را به سوی تحول فكری، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی رهنمون سازد. بر این اساس است كه كتاب در روند توسعه در كشور ما و سایر كشورها نقش مهم و اساسی دارد. در كشور ما، از دیر باز، كتاب جایگاه والا و شایسته‌ای داشته، اما تنها نزد اهالی فرهنگ و دوست‌داران علم و معرفت. فرهنگ مطالعه، در میان عامه مردم، چندان جانیفتاده و مقبول طبع نیست. شاید به همین دلیل باشد كه همواره فرهنگ شفاهی، بر فرهنگ كتبی برتری داشته است. تا قبل از ورود ماشین چاپ به ایران، تمام كتاب‌ها، با دست كتابت می‌شد و مشهورترین كتابخانه‌های دنیا، در این سرزمین بودند و سوزاندن كتاب و كتابخانه‌ توسط اقوام بیگانه، سابقه‌ای بس دیرین، در ایران دارد. اسكندر مقدونی، سرآمد كسانی است كه در ایران، به این كار نابخردانه دست زد. حتی شش هفت دهه پیش نیز این كار ناشایسته، در محوطه حیاط كتابخانه ملی ایران و توسط برخی مدعیان فرهنگ تاریخ انجام شد(کتاب مهر،1390)

در چهار قرن اخیر به یمن اختراع چاپ، کهکشان پرستاره گوتنبرگ آسمان جهان را به نور آثار منتشر شده منور کرد و کتاب چاپی کاغذی در گوشه و کنار جهان حاصل اندیشه و آراء دانشمندان و نویسندگان شد.

توسعه کتابخانه‎ها و افزایش سرانه مطالعه در سطح جامعه یکی از موثرترین روش ها برای نهادینه کردن فرهنگ مطالعه است و رسانه ها باید  توجه ویژه­ای به گسترش فرهنگ کتاب­خوانی داشته باشند.
همچنین عملیاتی کردن فرمایشات مقام معظم رهبری یکی از اولویت های حوزه کتاب و کتاب­خوانی در جامعه محسوب می شود.

فصل دوم : ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1 مقدمه ……………………………………………………………………………………………….28

2-2 جهانی شدن………………………………………………………………………………………….30

2-3 تاریخچه حهانی آموزش وپرورش………………………………………………………………..35

2-4 مولفه های آموزش جهانی…………………………………………………………………………37

2-5 هدف های طرح……………………………………………………………………………………..41

2-5-1  اهداف جزئی…………………………………………………………………………………… 43

2-6  تحلیل محتوا ……………………………………………………………………………………….52  

2-7  تعریف تحلیل محتوا ……………………………………………………………………………………………………………..52

2-8  ویژگی ها و شروط تحلیل محتوا …………………………………………………………………55

2-9 انواع تحلیل محتوا………………………………………………………………………………….57

2-10 محتوای آشکار و محتوای پنهان………………………………………………………………..58

2-11 تاریخچه تحلیل محتوا ……………………………………………………………………………60

2-11-1 اصل اهمیت ……………………………………………………………………………………61

2-11-2 اصل اعتبار ……………………………………………………………………………………61

2-11-3 اصل علاقه……………………………………………………………………………………..62

2-11-4 اصل سودمندی…………………………………………………………………………………63

2-11-5 اصل قابلیت یادگیری ………………………………………………………………………….63

2-11-6 اصل انعطاف پذیری……………………………………………………………………………64

2-12  پیشینه تحقیق درایران ………………………………………………………………………….65

2-13  پیشینه تحقیق در جهان………………………………………………………………………….67

 

 

فصل سوم : روش اجرای تحقیق

3-1  مقدمه ………………………………………………………………………………………………70  

3-2 روش تحقیق ………………………………………………………………………………………..70

3-3 جامعه آماری ……………………………………………………………………………………….71

3-4 حجم نمونه و روش نمونه گیری ………………………………………………………………….71

 

3-5 روش نمونه گیری و افراد مورد مطالعه………………………………………………………….72

3-6 روش های تحلیل آماری……………………………………………………………………………74  

3-7 روش تحلیل محتوای کتاب های درسی……………………………………………………………75

3-8 مراحل تحلیل محتوای کتاب های درسی ………………………………………………………….76

3-8-1 اعتباریابی  ………………………………………………………………………………………77

3-8-2 اجرای پژوهشی………………………………………………………………………………….77

3-9   مراحل انجام تحلیل محتوا…………………………………………………………………………78

 

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها

4-1  مقدمه  ……………………………………………………………………………………………..80  

4-2  آمار توصیفی ………………………………………………………………………………………80

4-3  آمار  استنباطی  ……………………………………………………………………………………86

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

5-1  مقدمه ………………………………………………………………………………………………91

5-2  یافته های پژوهش   ………………………………………………………………………………92

5-3  محدودیت ها و مشکلات…………………………………………………………………………..98

5-4پیشنهادات پژوهشی ………………………………………………………………………………..99

5-5   پیشنهادات باتوجه به یافته های پژوهش  ……………………………………………………102

5-5-1 پیشنهاد به پژوهشگران آتی   ……………………………………………………………….103

5-6 خلاصه پژوهش ………………………………………………………………………………….106

5-6 منابع و ماخذ………………………………………………………………………………………109

                                                  

فهرست نمودار                                                             

 فهرست  جداول

4-2-1 نمودار………………………………………………………………………………………….116

4-2-2  //……………………………………………………………………………………………….117

4-2-3  //……………………………………………………………………………………………….118

4-2-4  //  ……………………………………………………………………………………………..120

 

این مطلب را هم بخوانید :

4-2-1 جدول……………………………………………………………………………………………122

4-2-2  //……………………………………………………………………………………………….122

4-2-3 // ……………………………………………………………………………………………….123

4-2-4 //………………………………………………………………………………………………..123

 

چکیده

برای اعتلای کیفی و کمی آموزش وپرورش ونوآوری های علمی در   عرصه تعلیم و تربیت بایدمتناسب با برنامه های آموزشی درسطح  جهانی وفهم موثر آن تلاش کرد و با برنامه ها و مولفه های جهانی  همسو جهت شد .مــــولفه های جهانی شدن فرآیندرو به گسترشی است ک تمامی عرصه   هارا درنــــوردیده و شناسایی مولفه های جهانی،دراین راستا جهان را دهکده ای نمـوده که درآن همه چیز دردنیای بین الملل وجوامع درحال تغییر وانتقال است. در دنیای امروز عقیده براین  است که بایدتفکرو ایده آموزش جهانی را باتوجه به تحولات وپیچیدگی جهان در نظام آموزشی فراهم نمود و با شناخت هدف های مولفه های آمــــوزش جهانـی ازجمله آگـــــاهی از نظام ها،آگاهی ازچشم انداز ، مسئولیت پذیری و ذهنیت فرآیندی را بعنوان  مبنای حرکت درمحتوای کتاب های مورد تدریس نظام آموزشی کشور گنجاند تا اولین گام موثر دراین جهت به صـــــــورت عملی  برداشت .لــــــذادراین پژوهش ،پژوهشگر بدنبال تحلیل محتوای کتاب مطــــالعات اجتماعی وجغرافیـا براساس مولفه های جهانی بوده است .

واژگان کلیدی :آموزش جهانی ،تحلیل محتوای،مطالعات اجتماعی،جغرافیا

 

• مقدمه

شناخت جهان نیازمند آگاهی از اهداف و برنامه های درسی در هر نظام آموزشی است و لحاظ کردن اهداف متناسب با مولفه های جهانی در محتوای کتاب های درسی در واقع پی بردن به واقعیت موجود در راستای حرکت موثر برای پیشبرد اهداف آموزشی محسوب می گردد. هر هدفی به منظور اصلاح روش های تاثیر گذار در کتاب های درسی ، نگاه فراگیر را نسبت به جهان پیرامونی آگاه می سازد با درنظر گرفتن این ویژگی آموزش جهانی و شناخت مولفه های آن می تواند چشم انداز واقع بینانه  از جهان را ترسیم نماید و آموخته های فراگیران با توجه به نگاه جهانی شکل می گیرد و فراگیر متوجه می شود که تنها دریک نظام آموزشی بسته محلی دانشی را فرا نمی گیرد و بلکه محتوای کتاب ها آنان را به کوشش بیشتر در رشد و توسعه ملی و فراملی سوق می دهد . پس جهان پیش روی ما ، در حال تحول و   دگر گونی است دانش و علم نوین هرروز در حال تغییر به سوی مطلوب شدن و فراگیر شدن علوم جدید را در پی دارد دراین شرایط ما هم باید با توجه به تحولات و پیچیدگی های جهان امروز ، توانایی فائق آمدن بر آنها را داشته باشیم . این هم میسر نمی شود مگر مولفه های جهانی را در محتوای کتاب های درسی لحاظ نماییم .

لذا نظام آموزشی کارآمد درجهت رشد و شکوفایی علم و دانش در عرصه بین الملل تلاش می کند و فراگیران در عرصه تعلیم وتربیت را با برنامه های فراملی و متناسب با اهداف و مولفه های جهانی در جامعه پرورش می دهد ، در آن صورت طراحی و برنامه ریزی چنین نگرش های عمیق و جهانی ما را در علم روز بسیار کارآمد خواهد کرد . پژوهش ما در راستای برون رفت از ناکارآمدی و نواقصات موجود در نظام آموزشی بوده و تلاش پژوهشگردرجهت رفع این مشکلات بوده است  . به نقل از لی اندرسون ، یکی از پیشگامان این ایده ، آموزش جهانی را همچون آگاهی در باره مسائل جهانی می داند

 مقدمه

وقتی سازمانی به صورت یک نهاد درمی آید، دارای ارزش می شود و این ارزش تنها به خاطر محصولات ارائه شده آن سازمان نمی باشد. بلکه عامل مهمتری در این میان وجود دارد.  فرهنگ سازمانی به اعضای سازمان هویت می دهد، و نشان دهنده ادراک مشترکی توسط اعضای سازمان می باشد. از آنجا که می توان ادعا نمود مهمترین سرمایه در هر سازمانی نیروی انسانی آن می باشد، توجه به این سرمایه مهم و سرمایه گذاری در زمینه ارتقا و توسعه آن می تواند موجب موفقیت و برتری رقابتی هر سازمانی گردد. یکی از اصلی ترین عوامل موفقیت یا شکست هر سازمانی چگونگی حفظ و نگهداری نیروی انسانی آن می باشد. زمانی که نیروی انسانی وارد سازمان می شود با ارزش ها، باورها و هنجارهای یک سازمان روبه روست که این عوامل می تواند موجب دوام و ارتقا یا موجب تضعیف این نیروی انسانی گردد. در نهایت باید گفت که تحقق اهداف سازمانی بستگی به عوامل مهمی از جمله فرهنگ سازمانی حاکم  بر سازمان دارد. بنابراین در جهت تحقق این اهداف و رضایت و ارتقاء اعضای سازمان، مدیران باید فرهنگ سازمان را خوب شناخته و بر نحوه تأثیر آن بر سازمان آگاهی و شناخت داشته باشند.

از طرف دیگر شرایط محیطی پیرامون سازمانها تغییرات فن آوری، جهانی شدن اقتصاد، افزایش سطح انتظار مصرف كنندگان، توجه به كیفیت محصولات وخدمات و…  بر عملكرد ونحوة مدیریت و ادارة سازمانها تأثیرات بسیاری گذاشته است.از پیامدهای این تأثیر می توان به بهبود تفكر سنتی در علم مدیریت، و توجه به انواع روش های مدیریت ازجمله مدیریت مشاركتی اشاره نمود.

در این فصل ابتدا موضوع تحقیق و ضرورت انجام تحقیق تشریح شده و در ادامه پس از بیان سئوالات اصلی و فرعی تحقیق ، روش تحقیق، قلمرو تحقیق، ابزار گردآوری و تحلیل داده‌ها و درانتها تعاریف واژه‌های کلیدی پژوهش آورده شده است.

 

• بیان مساله

امروزه فرهنگ سازمانی یکی از موضوعات مورد بحث رفتار سازمانی است و بر این اعتقاد است که هر سازمانی دارای فرهنگی است که با گذشت زمان شکل می گیرد و به آسانی از بین نمی رود و تاثیر بسزایی در رفتار سازمانی خواهد داشت( سلیمی، 1376). فرهنگ سازمانی با آنکه پیشینه دراز دارد، ولی موضوعی است که به تازگی در دانش مدیریت و بویژه در قلمرو رفتار سازمانی راه یافته است. به طور کلی از ترکیب دو واژه یا مفهوم “فرهنگ” و “سازمان” اندیشه تازه ای پدید آمده است که هیچ یک از آن دو واژه این اندیشه را در بر ندارد. به گفته اسمیرسیچ، فرهنگ ما را بر می انگیزد و ما به دلیری می دهد تا در درون پیکر سازمان نوعی از روح و روان را همراه با نوعی از رمز و راز پدید آوریم(طوسی، 1372). فرهنگ سازمانی به شیوه اندیشیدن اعضای سازمان درباره ویژگی های فرهنگی سازمان نظیر خلاقیت فردی، ریسک پذیری، رهبری، یکپارچگی و … اتلاق می شود.(یگانه، 1379).

بر همین اساس فرهنگ سازمانی در قالب مجموعه ای از باور ها و ارزش های مشترکی که بر رفتار و اندیشه اعضای سازمان اثر می گذارد می تواند سرچشمه ای برای حرکت و پویایی یا مانعی در راه پیشرفت به شمار آید( طوسی، 1372).

در همین راستا هماهنگی و سازگاری سازمانها با محیط  پیچیده و متغییر اطراف خود امری حیاطی است. لذا ضروری است این تغییر و تحول سازمانی از طریق مدیریت مشارکتی به دست می آید. سازمان ها برای موفقیت پایدار خود- یعنی موفقیت در حال و آینده- بایستی به طور جدی تلاش نموده و عملکرد بهینه مستمر و تحول دگرگونی را که از طریق مدیریت مشارکتی به دست می آید، سرلوحه کار خویش قرار دهند. معمولا بهترین فرهنگ های موجود همیشه مدیریت مشارکتی را تشویق می کنند. نظام مدیریت مشارکتی ابزاری است بسیار کارآمد بر پایه انگیزش تحول ساز در مدیریت، به گونه ای که با بکارگیری آن در کشور های توسعه یافته، این کشور ها توانسته اند گام های بسیار بلند و سریعی در مسیر رشد و توسعه بردارند. صاحبنظران مدیریت عقیده دارند که مهمترین جهش تکنولوژیکی و اقتصادی

 در کشور هایی نظیر ژاپن، آمریکا و برخی کشور های اروپایی استفاده فراگیر از نظام مدیریت مشارکتی در اداره سازمان ها بوده است(طوسی، 1372).

نظام مدیریت مشارکتی، پاسخی است برای نیازهای نیروی کار امروز، رقابت پذیری جهانی، بهره وری و …، نظامی است که نیازهای تخصصی کارکنان را با اهداف سازمان برای رسیدن به کیفیت نهایی و در نتیجه رقابت پذیری جهانی ترکیب می کند(Anchieta, 1995, p1).

وقتی مشارکت در سازمانی پیاده شود، تمام کارکنان وجود خود را محترم، با ارزش، کارساز و موثر یافته، خود را در سرنوشت و موقعیت سازمان سهیم می دانند و نسبت به آن سازمان تعهد پیدا می کنند. نتایج تحقیقات و تجربیات پژوهشگران نشان می دهد که مشارکت از یک سو سبب افزایش بازدهی، کارایی، کیفیت کالاها و خدمات، انگیزش و تعهد کارکنان شده و از سوی دیگر باعث کاهش تعارض میان رئیس و مرئوس و کاهش مقاومت های منفی کارکنان در مقابل تغییر و تحولات مثبت سازمان می گردد که در نهایت همگی اینها به اثربخشی کارکنان و به تبع آن اثربخشی کل سازمان منجر می گردد. (روشندل اربطانی، 1381، ص 2).

به طور کلی، فرهنگ سازمانی بر تمامی جوانب سازمان و وظایف مدیریت و چگونگی و پرورش کارکنان تاثیر می گذارد. میزان اهمیتی که مدیر برای کارکنان خود قائل است از اعتقادات اساسی مدیر پیروی می کند. فرهنگ سازمانی مدیران را خود به خود کنترل می کند و گسترش فرهنگ بر ادراک، تفکر، احساس، اهداف و ابزارهای کاری تاثیر می گذارد. همچنین بر روند تصمیم گیری و حل مسائل، انگیزش رضایت و روحیه افراد و میزان خلاقیت و نوآوری موثر است. بنابراین در مدیریت چیزی جدای از فرهنگ وجود ندارد.(عفیف، 1379).

سازمان جهاد کشاورزی استان خوزستان با دارا بودن بیش از 1000 نفر نیروی انسانی برای منابع سازمانی و انسانی اهمیت ویژه ای قائل می باشد. لذا در راستای دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده سازمان ، برنامه‎هایی درجهت شناخت فرهنگ حاکم بر سازمان و روش های موثر مدیریت منابع انسانی تدوین نموده است. شناسایی فرهنگ هر سازمان به مدیران کمک می کند تا با آگاهی و دید کامل نسبت به فضای حاکم بر سازمان از نقاط قوت آن استفاده نموده و برای نقاط ضعف،

این مطلب را هم بخوانید :

 تدابیر و اقدامات لازم را پیش بینی نموده و با استفاده از فنون مدیریتی، کارکنان سازمان را با تصمیم گیری های خود همراه و همسو سازند.

در این پژوهش ارتباط میان فرهنگ سازمانی و استقرار مدیریت مشارکتی در سازمان جهاد کشاورزی استان خوزستان بررسی شده است.

بنابراین سؤال اصلی تحقیق این است که تا چه حد بین فرهنگ سازمانی ومدیریت مشارکتی در سازمان جهاد کشاورزی استان خوزستان رابطه‌ وجود دارد؟

• اهمیت موضوع و ضرورت انجام تحقیق

همان گونه که تحقیقات در شرکتهایی نظیر هیولت پاکارد، هوندا، ماتسوشیتا، نشان داده است، وجود یک فرهنگ ضعیف و فاقد انعطاف در سازمان موجب می شود که کارکنان سازمان به رویه های موجود سازمانی عادت کنند و هیچگونه تمایلی به نوآوری و خلق ایده های جدید نداشته باشند و از طرف دیگر از تسهیم دانسته های خود با دیگران و تبدیل آن دانسته ها به مهارتهایی که بتواند در حل مشکلات سازمان

1- 3-اهمیت وضرورت تحقیق……………………………………………………        7

1- 4-اهداف تحقیق……………………………………………………………           9

1-4-1 -هدف کلی…………………………………………………………           9

1-4-2 -اهداف ویژه …………………………………………………………        9

1-4- 3-هدف کاربردی………………………………………………………         9

1-5 -سوالات تحقیق……………………………………………………………          9

1-6 -فرضیات تحقیق……………..……………………………………………         10

1-7 – تعریف اصطلاحات به صورت مفهومی و عملیاتی…………………………………    10

 

فصل دوم:مروری برادبیات تحقیق وپیشینه تحقیق

2-1- مقدمه…….……………………………………………………………           13

2- 2-اختلال سلوک……………………………………………………………          14

2-3-علل اختلال سلوک…………………………………………………………          16

2-4 -سبب شناسی اختلالات روانی…………………..……………………………        16

2 -4-1 -عوامل زیستی………………………………………………………         16

2-4-2 -ناهنجاریهای کروموزومی………………………………………………       17

2-4-3- ژن های معیوب…………..…………………………………………         17

2-4-4-آسیب زاها………..…………………………………………………          17

2-4-5- آمادگی………….…………………………………………………           18

2-4-6 -عوامل روانی ،اجتماعی،فرهنگی……….…………………………………      19

2-5- تعریف شخصیت….………………………………………………………         20

2-6- مفهوم شخصیت……..……………………………………………………         20

2-7-نظریه های مربوط به ویژگی های شخصیت………..……………………………      22

2-7-1- نظریه گوردون آلپورت…………………………………………………        23

2-7-2-خودمختاری کنشی………………………………………………      24

2-7-3- تحقیق فردنگر………….……………………………………………          25

2-7-4-نظریه کتل………..…………………………………………………          25

2-7-5-هانس.جی آیزنک…….…..……………………………………………         27

 

2-7-6- ا ندازه گیری صفت:تحلیل عاملی…………………………………………       29

2-7-7-  مک کری وکوستا(مدل پنج عاملی)………………………………………        29

2-8- طرح پنج عاملی شخصیت………………..…………………………………        34

2-9- پنج عامل شخصیتی نئو……….……………………………………………        36

2-9-1-عصبیت یا شاخص هیجان(N)……….……………………………………     36

2-9- 2- برونگرایی(E)…………………………………………………………          37

2-9- 3 -باز بودن(O)…………………………………………………………            38

2-9- 4-توافق(A)……………………………………………………………   40

2-9- 5 -وجدانی بودن©………………………..……………………………          41

2- 10-مقیاس های آزمون NEO PIR ……………………………………………        42

2-10-1-مقیاسهای عصبیت یا هیجانی …………………………………….……        44

2-10-2- مقیاس برون گرایی …………………………………………………        46

2-10-3-مقیاس های باز بودن …………………………………………………        47

2-10-4-مقیاس های توافق …………………………..………………………         50

2-10-5-مقیاسهای وجدانی بودن ………………………………………………         52

2-11-پیشینه شناسی عامل ها در سایر مدل های شخصیت ……………………………        54

2-12 -پایه های تجربی ومفهومی نظریه پنج عاملی …………………..………………      54

2- 13-نظریه صفات ومدل پنج عامل(FFM) ………………….……………………  55

2- 14-شواهد ارثی بودن عامل ها …………………………………………………        56

2-15 -سیستم همگانی شخصیت …………………………………………………          57

2- 16-کاربرد مدل پنج عاملی ……………..….…………………………………        59

2- 17-موافقین ومخالفین مدل پنج عاملی …………………………………………          59

2- 18-مدل پنج عاملی در فرهنگ های مختلف ……………………………..………        61

2-19- نقش خانواده در بهداشت روانی و اختلال روانی …………………………..……      62

2-20 -تعریف فشار روانی (استرس واسترسور) ………………………………………     63

2-21 -فرایند عوامل محیطی وعوامل درون فردی استرس وپیامدهای آن ……………….…     64

2-22 -نخستین نشانه ها در تشخیص فشار روانی ……………………………………        67

2-23-انواع استرس……….……………………………………………………         67

این مطلب را هم بخوانید :

2-24-علل استرس……………….…………….………………………………         68

2-24-1-تغییرات زندگی…………………………..…………………………         68

2-24-2-درگیری های زندگی روزانه………………………….…………………      68

2-24-3- فشار روانی مربوط به سن ……………………………………………       69

2-24-3-1- گذر اوان کودکی …………………….…………………………        69

2-24-3-2 -اوان بزرگسالی …………………………………………………       69

2-24-3-3 -گذر میانسالی ………………….………………………………         69

2-24-3-4- گذر اواخر بزرگسالی ………………….…………………………       69

2-25- ناکامی …………………..……………………………………………          70

2-26-تیپ شخصیتی A  ……….………………………………………………            70

2-27-ویژگی های شرایط تنش زا وعوامل در تعدیل آن …………….…………………       71

2-27-1-مدت ………………………………………………………………          71

2-27-2-شدت ……..………………………………………………………          71

2-27-3-قابلیت پیش بینی ……………………………………………………          71

2-27-4-شروع ناگهانی ………………………………………………………         71

2-28-دستگاه عصبی خود مختار …………………………………………………        72

2-29-ارزیابی نخستین وثانوی ……………………………………………………        73

2-29-1-ارزیابی نخستین ……………………………………………………         73

2-29-2-ارزیابی ثانوی ………………………………………………………        73

2-30-پیامدهای استرس ……….…….…………………………………………          74

2-30-1-اختلال هیجانی ……………………………………………………          74

2-30-2-اختلال شناختی ……………………………………………………         74

2-30-3- اختلال فیزیولوژیکی …………..……………………………………       74

2-31 -ظرفیت افراد در برابر استرس ………………………………………………      76

2-32- ویژگی های فردی در مواجهه با استرس ………………………………………       76

2-33- شخصیت های مقاوم در برابر استرس …………………..……………………       77

2-33-1- کنترل ……………………………………………………………          77

2-33-3 –تعهد ……………………………………………………………          77

2-34 -فشار روانی و رشد وتکامل …………………………………………………       78

2-35- کنارآمدن ………………………..……………………………………           78

2-36 -روشهای کنار آمدن ………………………………………………………         79

2-37- مسئله گشایی برنامه ریزی شده ……………………………………………         79

2-38- کنار آمدن مواجهه ای ……………………………………………………         80

2-39- حمایت اجتماعی ……………..…………………………………………          80

2-40- روشهای کنار آمدن دفاعی …………………………………………………        81

2-41 -مکانیزمهای دفاعی واسترس ………………….……………………………        81

2-42- شیوه ی مقابله ی اجتنابی …………………………………………………         82

2-43 -ادراک کنترل فردی ومقابله با استرس …………….…………………………        82

2-44-کاهش دهندگان شیمیایی استرس …………………….………….…………           82

2-45- تندرستی وانرژی ……………………..…………………………………        83

2-46- عقاید مثبت ……………………………………………………………          83

2-47- منظقه ی راحتی ……………………..…………………………………         83

2-48- اعتقادات مذهبی وآرامش درونی ……………………………………………        84

2-49- تفکر منطقی وتفکر غیر منطقی …………….………………………………       84

2-50- ارتباط خانوادگی در زمان استرس ……………..……………………………        85

2-51- بیان احساسات …………………………………………………………          86

2-52- ارتباط صحیح وکاهش استرس ……………..………………………………        86

2-53- مروری بر پژوهشهای انجام شده ……………………………………………       88

 

فصل سوم:روش اجرای تحقیق

3-1- روش تحقیق …………………………….………………………………          96

3-2 -جامعه آماری ……………………………………………………………          96

3-3 -روش نمونه گیری وحجم نمونه ………………………………………………        96

3-4-ابزار تحقیق ………………………………………………………………         97

3-5- روش آماری ……………………..………………………………………         98

فصل چهارم: تجزیه وتحلیل داده ها

4-1-مقدمه ………………………………………….………………………           100

4-2-توصیف داده ها ……………………………………………………………         100

 

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1-مقدمه ………………………………….………………………………           117

5-2- فرضیه اول ………………………………………..……………………          117

5-3 -فرضیه دوم ………………………………………..……………………          122

5-4- فرضیه سوم …………………………………………….………………          127

5-5-محدودیت ها ……………………………………………………………            128

5-6- پیشنهادات ………………………………………..……………………           128

 

فهرست منابع  ………………………………………………………………

فهرست منابع فارسی ……………………………………………………………

فهرست منابع انگلیسی ………………………………….………………………

130

131

138

پیوست  ………………………………………………………………………

چکیده انگلیسی  ………………………………………………………….……          142

159

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                         صفحه

جدول4-1توزیع میزان تحصیلات پاسخگویان بر حسب دو گروه    ……….….… 100

جدول4-2 توزیع گروه سنی پاسخگویان بر حسب دو گروه    …………..…….. 101

جدول 4-3 مقایسه میانگین نمره مقابله مستقیم در دو گروه   ………….………  102

جدول 4-4 مقایسه میانگین نمره فاصله گرفتن در دو گروه    …………….……  103

جدول 4-5 مقایسه میانگین نمره خود کنترلی در دو گروه   ………..….……… 104

جدول 4-6 مقایسه میانگین نمره طلب حمایت اجتماعی در دو گروه ……………  105

جدول 4-7 مقایسه میانگین نمره پذیرش مسئولیت در دو گروه ….….….……… 106

جدول 4-8مقایسه میانگین نمره گریز-اجتناب در دو گروه    ..………….………107

جدول 4-9 مقایسه میانگین نمره حل مسئله برنامه ریزی شده در دو گروه ….……..108

جدول 4-10 مقایسه میانگین نمره ارزیابی مجدد مثبت در دو گروه  .….…….…. 109

جدول 4-11 مقایسه میانگین نمره انعطاف پذیری در دو گروه    ………..………110

جدول 4-12 مقایسه میانگین نمره مسئولیت پذیری در دو گروه     ……..………111

جدول 4-13مقایسه میانگین نمره برون گرایی در دو گروه    ………….………  112

جدول 4-14 مقایسه میانگین نمره دلپذیر بودن در دو گروه   …………..……… 113

جدول 4-15 مقایسه میانگین نمره روان نژندی در دو گروه   ……….….……… 114

جدول 4-16 مقایسه میانگین نمره میزان استرس در دو گروه    ..……….………115

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                         صفحه

نمودار4-1-مقایسه میانگین نمره مقابله مستقیم در دو گروه.……………….……102

نمودار4-2- مقایسه میانگین نمره فاصله گرفتن در دو گروه……………..……..103

نمودار4-3- مقایسه میانگین نمره خود کنترلی در دو گروه…….………………..104

نمودار 4-4-مقایسه میانگین نمره طلب حمایت اجتماعی در دو گروه…….…….. 105

نمودار 4-5-مقایسه میانگین نمره پذیرش مسئولیت در دو گروه……….………..106

نمودار 4-6-مقایسه میانگین نمره گریز-اجتناب در دو گروه………….….……..107

نمودار 4-7-مقایسه میانگین نمره حل مسئله برنامه ریزی شده در دو گروه……….. 108

نمودار 4-8-مقایسه میانگین نمره ارزیابی مجدد مثبت در دو گروه…….……….. 109

نمودار 4-9-مقایسه میانگین نمره انعطاف پذیری در دو گروه…………………..110

نمودار 4-10-مقایسه میانگین نمره مسئولیت پذیری در دو گروه………………..111

نمودار 4-11-مقایسه میانگین نمره برونگرایی در دو گروه…………………….. 112

نمودار 4-12-مقایسه میانگین نمره دل پذیر بودن در دو گروه ………..………..113

نمودار 4-13-مقایسه میانگین نمره روان نژندی در دو گروه………..…………..114

نمودار 4-14-مقایسه میانگین نمره استرس در دو گروه ………….……….….. 115

 

چکیده

هدف پژوهش حاضر، مقایسه مقایسه ی ویژگیهای شخصیتی، سبکهای مقابله ای و میزان استرس والدین نوجوانان دارای اختلال سلوک با والدین نوجوانان عادی بود. بدین منظور از میان نوجوانان گروه سنی 10-14 مراجعه کننده به مراکز مشاوره آموزش و پرورش منطقه 5 اصفهان که تعداد 107 نفر در یک دوره دو ماهه بود تعداد 50 نفر که در چک لیست اسکید نمره لازم را کسب کرده بودند انتخاب شده و والدین آنها با پرسشنامه های نئو، سبکهای مقابله ای لازاروس و پرسشنامه استرس مورد مقایسه با 50 والد دارای فرزند عادی قرار گرفتند. نتایج تجزیه و تحلیل آزمون t نشان داد که بین استرس والدین دارای نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک با استرس والدین دارای نوجوان عادی تفاوت معناداری وجود دارد. همچنین بین مقابله مستقیم، فاصله گرفتن، طلب حمایت اجتماعی، پذیرش مسولیت، گریز – اجتناب، حل مساله برنامه ریزی شده و  ارزیابی مجدد مثبت در  آزمون سبکهای مقابله ای در  والدین دارای نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک با والدین دارای نوجوان عادی تفاوت معناداری وجود دارد. یافته نشان داد که در ویژگیهای شخصیتی دو گروه بین روان نژندی و برون گرایی تفاوت معناداری وجود دارد ولی بین نمره انعطاف پذیری، مسوولیت پذیری و دلپذیر بودن بین دو گروه تفاوت معناداری وجود ندارد .

واژه های کلیدی: ویژگیهای شخصیتی- سبکهای مقابله ای- استرس و اختلال سلوک

 

فصل اول

مقدمه

 

1-1 مقدمه

بررسی تاریخچه اختلال‌های روانی نشان می‌دهد كه همواره این اختلال‌ها همراه و همزاد بشر بوده و هست و انسان‌ها جهت پیشگیری و درمان آن‌ها به شیوه‌های مناسب و نامناسب متوّسل می‌شوند (احمدزاده     1384،25).

با توجه به اهمیتی كه جوامع امروزی برای تداوم و بقا سلامت و بهداشت روانی افراد جامعه قائل است بررسی و شناخت عواملی كه به پایداری و موفقیّت در تحقق سلامت روان منجر می‌گردد ضروری به نظر می‌رسد. نكته دیگری كه پرداختن به آن در مطالعات مربوط به بهداشت و سلامت روانی حائز اهمیت است نقش والدین و خانواده است. پدر و مادر ما زمینه ساز بهداشت و سلامت روانی فرد، جامعه و نسل آینده است. افراد خانواده به ویژه پدر و مادر می‌توانند عمیق‌ترین تجربه‌های عشق و علاقه و صمیمیّت و آرامش را در محیط گرم خانواده بیابند و در عین حال می‌توانند عمیق‌ترین نفرت‌ها و بی‌علاقگی‌ها و انواع ضربه‌های جسمانی و روانی را در خانواده متحمل شوند. دستیابی به جامعه سالم، آشكارا در گرو سلامت خانواده است و تحقق خانواده سالم، مشروط به برخورداری افراد آن از سلامت روانی و داشتن رابطه‌های مطلوب با یكدیگر است. از این رو، سالم‌سازی اعضای خانواده، پدر و مادر و رابطه‌هایشان بی‌گمان آثار مثبتی را در جامعه به دنبال خواهد داشت (پورعابدی 1380 ،67).

رابطة پدر و مادر با فرزندان یكی از قوی‌ترین رابطه‌های انسانی است كه كیفیت آن پیامدهای گوناگونی برای فرزندان و دیگر اعضای خانواده و در نهایت جامعه دارد. هر چه تعامل میان والدین بیشتر باشد و این تعامل‌ها توأم با محبت و صمیمیت بیشتری باشد نه تنها موجب استحكام پیوند خانواده خواهد شد، بلكه سلامت و آرامش روحی و روانی اعضای خانواده نیز تضمین می‌شود (احمدزاده  1384 ،87).

بنابراین با توجه به این كه یكی از عوامل مؤثر بر سلامت روانی والدین است، در این پژوهش قصد بر این است كه رابطه بین ویژگیهای شخصیتی، سبکهای مقابله ای و میزان استرس والدین نوجوانان دارای اختلال سلوک با والدین نوجوانان عادی بررسی می شود.

1-2 بیان مساله

یكی از بارزترین خصوصیات انسان تعامل و ارتباط با یكدیگر است. اصلی‌ترین منبع ارتباطی انسان‌ها والدین هستند و این تعاملات نقش اساسی در شكل‌دهی ابعاد شخصیتی فرد دارند. بل   معتقد است كه مادر اوّلین پایگاه شكل‌گیری افكار و عقاید كودك در مورد خود و محیط ساختارهای ذهنی، سلامت روانی و شخصیتی آنان محسوب می‌شود.

به طور كلی زمینه‌ای كه رشد فرد در دوره‌های مختلف زندگی در آن اتفاق می‌افتد تا حدود زیادی می‌تواند سلامت روانی را تعیین كند. یكی از مدل‌های مطرح شده در این زمینه متعلّق به  برافن برنر ( جاودان   1385،23-20) است. طرز تفّكرها و شیوه زندگی در خانواده پایه‌ریزی می‌شود و سپس توسط مربیان مهدكودك، آموزگاران، دبیران مدارس و دیگر افراد مهّم شكل می‌گیرد. در صورتی كه پایه این روابط و تعاملات به نحو شایسته و مبتنی بر احترام و حقوق متقابل صورت گیرد، می‌توان انتظار داشت افرادی سالم و دارای رفتارهای سنجیده پرورش یابند.

والدین و مربیان نا آگاه به مسائل روانی و تربیتی در بسیاری از موارد با طرد كردن كودكان و نوجوانان اعمال فشار و بی‌توجهی باعث بروز رفتارهای نابهنجار، احساس خصومت، كینه و خشم می‌گردند.

شواهد نشان می‌دهد كه رابطه مادر و كودك نقش برجسته‌ای در سلامت روانی و یا بروز اختلال در رشد روانی و ذهنی كودك دارد زیرا، واكنش‌های مادر نسبت به كودك و نحوه ارتباط مادر با فرزندان تا حدودی زیاد می‌تواند بر تصور كودك از خودش تأثیر بگذارد( ولمن  1988، 190) عقیده دارد كه بسیاری از علائم روان تنی و اختلال‌های روانی – رفتاری بیانگر واكنش‌های كودك به نگرش مادر است. به عنوان مثال، توجه به حقوق دیگران، حفظ شخصیت و احترام دیگران، میزان شكیبایی در برابر مصائب رفتن به وادی بزهكاری و . . . تا حدود زیادی بر تجارب خانوادگی بستگی دارد.

ارتباط مؤثر، سنگ زیربنای خانواده سالم است. به عبارت دیگر، وقتی خانواده‌ای از الگوهای ارتباط مؤثر استفاده می‌كند، انتقال و درك روشنی از محتوا و قصد هر پیامی را دارد و مسئولیت اجتماعی كردن فرزندان و دستیابی به نیازهای روانی اعضای خانواده را به خوبی انجام می‌دهد (ابراهیمی 1385،128). بررسی‌های انجام شده دربارة خانواده عمدتاً بر این فرض استوار بودند كه بیماری هر عضو یك خانواده علامت بیماری خانواده (پدر و مادر) است، و در مورد اختلال‌های روانی شدید می‌توان آنها را به بیماری روانی و اختلالات غیر قابل انكار والدین نسبت داد.

اكثر محققان كه تأثیر تعارضات خانوادگی در بروز مشكلات فرزندان را مورد بررسی قرار داده‌اند، بر دگرگونی نحوه ارتباط – والد فرزند توجه داشته، و در تبیین نقش تعارضات پدر و مادر در بروز مشكلات رفتاری، كنش‌های متقابل اعضای خانواده را دارای اهمیت بسیار یافته‌اند. یافته‌های مرتبط با تأثیر خانواده بر سلامت فرزندان مبتنی بر نظریه یادگیری اجتماعی است (سعادت‌مند  1384،45)

مطالعات مربوط به فرزندان با والدین دارای آسیب‌های روانی و فرزندان والدین دارای آسیب‌های روانی كمتر و مقایسه آن‌ها باهم تفاوت معنا‌داری را نشان می‌دهد. اگر روابط اعضای خانواده و كانون خانواده دچار عدم تعادل گردد و به عبارت دیگر خود تبدیل به یك دنیای بیمارگونه شود، می‌تواند زمینه‌ساز اختلال‌ها و نابسامانی‌های روانی فراوان در فرزندان گردد (اسماعیلی 1383،70-65). علاوه بر این سیزر  نشان می‌دهد كه پذیرش بیش از حد مجاز در خانه با رفتار پرخاشگرانه و ضد اجتماعی فرزندان همبستگی دارد .

سینگر  و وینر  به تأثیر فضای حاكم بر خانواده و سلامت روان فرزندان معتقدند. این پژوهشگران از تحقیقات خود به این نتیجه رسیده‌اند كه معمولاً رابطه بین دو فرزند سالم از نظر روانی، تا اندازه‌ای هدفدار و باثبات است. امّا والدینی كه دارای اختلالات عاطفی – روانی هستند، به علّت عدم توانایی در تمركز و داشتن افكار منقطع و تضاد عاطفی دارای ارتباط نامشخص، بی‌سازمان و غیر متمركز با فرزندانشان

حداقل دو ماشین بصورت موازی موجود است. در این حالت هر یک از کار­ها بایستی به ترتیب در هر مرحله توسط یکی از ماشین­های موجود پردازش شده و به مرحله بعد برود. بیشتر ادبیات نظریه زمان­بندی، و به همین دلیل بیشتر درک ما از مسائل زمان­بندی، مربوط به محاسبه زمان جریان کل، تعداد کارهایی که تأخیر دارند و تأخیر کل می­باشد. معیار مجموع تأخیر­ها، به طور خاص، به یک روش استاندارد برای اندازه­گیری انطباق با تاریخ تحویل کارها تبدیل شده است، با این وجود عواقب کارهایی که زودتر از موعد تحویل، تکمیل می­شوند نادیده گرفته شده و تنها آن دسته از کارهایی که دیرکرد دارند، با جریمه مواجه شده­اند. اما این معیار با رشد سهم تولید بهنگام شروع به تغییر کرد، با تأکید بر این نکته که زودکرد همانند دیرکرد باید نامناسب در نظر گرفته شود. در یک محیط زمان­بندی به­هنگام، کاری که زود تکمیل می شود تا تاریخ تحویل آن کار باید در موجودی انبار نگه­داری شود، در حالی که اگر یک کار پس از موعد تحویلش اتمام یابد ممکن است در برآوردن نیازهای مشتری اختلال ایجاد کند. بنابراین، یک زمان­بندی ایده­آل، زمان­بندی است که در آن همه کارها دقیقاً در تاریخ­هایی که به آن­ها اختصاص داده شده اتمام یابند. البته، زمان­بندی بهنگام شامل مجموعه­ای بسیار گسترده­تر از اصولی است که مرتبط با موعد­های تحویل می­باشد، اما مدل­های زمان­بندی با هزینه زودکرد و دیر کرد (E / T) به یک بعد اساسی زمان­بندی رویکرد­های JIT آدرس دهی می­شوند. مسأله زمان­بندی جریان کارگاهی اخیراً در صنعت بطور وسیعی در محیط­های صنعتی مورد استفاده قرار گرفته است، به همین دلیل در 50 سال اخیر به دقت بررسی شده است. مسأله مورد بررسی در این تحقیق، مسأله زمان­بندی جریان کارگاهی انعطاف­پذیر در محیط­های تولید بهنگام می­باشد.در برخی از کاربرد­های زمان­بندی مسأله جریان کارگاهی انعطاف­پذیر ماشین­ها دارای سطوح تکنولوژیکی متفاوتی هستند و لزوماً قادر به پردازش هریک از کارهای موجود در مجموعه کارها نمی­باشند. در نتیجه، هر کدام از کارها تنها بر روی زیر مجموعه­ا­ی از مجموعه ماشین­ها می­توانند پردازش شوند و اصطلاحاً پردازش کارها با دسترسی محدود به ماشین­ها[6] صورت می­پذیرد. مسائل زمان­بندی غالباً به محیط­های کارگاهی می­پردازند که در آن­ها زمان نصب[7] ماشین نادیده گرفته می­شود و یا به عنوان بخشی از زمان پردازش کارها تلقی می­شود. این نوع محیط­های کارگاهی با این فرض مدل­سازی می­شوند که زمان­های نصب در مقایسه با زمان­های پردازش کوچک هستند، بنابراین می­توان آن­ها را نادیده گرفت و یا اینکه زمان­های نصب مستقل از توالی پردازش کارها بر روی ماشین­ها هستند، در نتیجه می­توان آن­ها را به زمان­های پردازش اضافه نمود. با این وجود، در بسیاری از محیط­های صنعتی یک زمان نصب وابسته به توالی[8] هنگام تعویض کارها بر روی ماشین­ها به وقوع می­پیوندد[6]. در این شرایط، زمان نصب به عنوان بخشی مجزا از زمان پردازش در نظر گرفته می­شود که مقدار آن علاوه بر نوع کاری که بر روی ماشین پردازش خواهد شد به نوع کار قبلی که بر روی آن ماشین پردازش شده نیز بستگی دارد.تلقی زمان نصب به صورت مجزا از زمان پردازش در بیشتر تکنیک­های مدیریت تولید نوظهور نظیر تولید بموقع[9]، تکنولوژی گروهی[10] و تولید سلولی[11] مورد استفاده قرار می­گیرد. همچنین در بعضی از مسائل ماشین­ها نیاز به زمان نصب برای پردازش کارها دارند، یعنی اگر یک کار به عنوان اولین کاری باشد که بر روی ماشین پردازش می­شود یک زمان نصب وابسته به ماشین[12] مجزا از زمان پردازش برای آن در نظر گرفته می­شود. تحقیقات زیادی در مورد مسأله جریان کارگاهی انعطاف­پذیر با فرض خرابی ماشین[13] خصوصاً هنگامیکه خرابی ماشین به کار انجام شده قبلی روی ماشین بستگی داشته باشد،انجام نشده است[46]. در بعضی از مسائل تمام کارها در ابتدای افق زمانی (لحظه صفر) در دسترس نیستند و زمان دسترسی[14] به هرکار مستقل از کارهای دیگر می­باشد. در این تحقیق، مسأله زمان­بندی جریان کارگاهی انعطاف­پذیر با در نظر گرفتن محدودیت­های دسترسی به ماشین، زمان نصب وابسته به توالی و ماشین، خرابی ماشین و زمان دسترسی به کار با هدف کمینه­سازی زمان­های زودکرد و دیرکرد وزنی بررسی می­شود. یک مدل برنامه­ریزی عدد صحیح برای این مسأله پیشنهاد می­شود. همچنین چندین روش فرابتکاری[15] برای حل آن ارائه می­گردد. 1-3. اهداف تحقیق هدف ازاجرای این تحقیق طراحی یک مدل ریاضی وحل آن با الگوریتم­های ابتکاری و فرا ابتکاری برای مسأله جریان کارگاهی منعطف با محدودیت و توابع هدف کمینه­سازی دیرکردها و زودکردهای وزنی و کمینه­سازی هزینه بیکاری ماشین­ها می­باشد، به علاوه چندین الگوریتم فراابتکاری به منظور حل این مدل در مقیاس کاربردی طراحی می­گردد. 1-4. مفروضات مسأله مفروضات زیر در ارائه مدل مسأله در نظر گرفته می­شود: کارها با توجه به زمان دسترسی خود در دسترس قرار می گیرند و لزوماً در مبدأ زمان ( لحظه صفر ) برای پردازش آماده نیستند. کارها با توجه زمان آماده سازی خود آماده می شوند و لزوماً در مبدأ زمان ( لحظه صفر ) برای پردازش آماده نیستند. زمان نصب هر کدام از کارها وابسته به توالی آنها بر روی ماشین هاست. هر ماشین در هر لحظه حداکثر می تواند یک کار را پردازش کند. هر کار در هر لحظه حداکثر می تواند بر روی یک ماشین پردازش شود. ماشین ها به طور پیوسته در دسترس نیستند. برش کار به این مفهوم که پردازش یک کار قبل از پایان زمان پردازش آن قطع شود ودر زمان­های بعدی بر روی ماشین­های دیگر پردازش آن ادامه یابد، مجاز نمی باشد. 1-5. جنبه های نوآوری تحقیق تحقیق موجود از دو جنبه صورت مسأله و روش حل نسبت به تحقیقات پیش دارای نوآوری می­باشد. در این تحقیق یک مدل ریاضی جدید برای مسأله زمان­بندی جریان کارگاهی انعطاف­پذیر با در نظر گرفتن محدودیت­های دسترسی به ماشین، زمان نصب وابسته به توالی وماشین، خرابی ماشین و زمان دسترسی به کارها ارائه شده است. همچنین دو رویکرد با استفاده الگوریتم­های ژنتیک[16]و رقابت استعماری[17] برای حل مسأله ارائه شده­است. این مطلب را هم بخوانید : 1-6. محتویات تحقیق مطالب ارائه شده دراین تحقیق در پنج فصل سازماندهی می­شود: مقدمه و کلیات تحقیق در فصل اول ارائه شده­است. در فصل دوم به مرور ادبیات تحقیق زمان­بندی جریان کارگاهی منعطف پرداخته می­شود. در