سوالات فرعی: 8

1-4-فرضیه‌های تحقیق: 9

فرضیه اصلی: 9

فرضیه های فرعی: 9

1-5-روش انجام پژوهش: 10

1-5-1-برآورد حجم نمونه 11

1-5-2-ابزارهای پژوهش 12

1-5-3-روایی پرسشنامه 12

1-5-4-پایایی پرسشنامه 13

1-5-5-شیوه جمع آوری اطلاعات 14

1-5-6-روش های تجزیه و تحلیل داده ها 14

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق 15

2-1- پیشینه تحقیق 16

2-2-ادبیات تحقیق 20

2-2-1-مفهوم شناسی جرم 24

2-2-1-1-انواع جرایم 28

2-2-1-2-عناصر تشكیل دهندۀ جرم 30

2-2-1-3- قتل عمدی 31

2-2-1-4- جرایم ارتکابی بعد از قتل عمدی 33

2-2-1-4-1- سرقت 34

2-2-1-4-2- تخریب و احراق منازل و خودروها 35

2-2-1-4-3- نزاع دسته جمعی 36

2-2-1-4-4- قتل انتقام جویانه 37

2-2-1-4-5- توهین و فحاشی 39

2-2-2- پیشگیری از جرم 40

2-2-2-1- انواع پیشگیری از جرم 41

2-2-2-1-1-پیشگیری اولیه 41

2-2-2-1-2- پیشگیری ثانویه 42

 

2-2-2-1-3- پیشگیری ثالث 43

2-2-2-1-4-  پیشگیری وضعی و اجتماعی 43

2-2-3-ضابط در لغت و قانون 48

2-2-3-1-طبقه بندی ضابطین دادگستری 49

2-2-3-1-1-ضابطین عام 49

2-2-3-1-2-ضابطین خاص. 50

2-2-3-2-ضابطین عام و پیشگیری از جرایم بعد از قتل عمدی 51

2-2-3-2-1-نیروی انتظامی و پیشگیری وضعی از جرایم 52

2-2-3-2-2- پلیس و پیشگیری اجتماعی از جرایم ارتکابی بعد از قتل 55

2-2-3-3- ضابطین خاص و پیشگیری از جرم 59

2-2-3-3-1- روساء، معاونین و ماموران زندان ها 60

2-2-3-3-2- ماموران نیروی مقاومت بسیج 63

2-2-3-3-3- نقش و جایگاه‌ مقامات قضایی‌ در پیشگیری از جرم 69

2-3-ویژگی های منطقه مورد مطالعه 121

2-4-ویژگی‌های انسانی و اجتماعی 125

2-4-1-نظام اجتماعی مردم شهرستان لردگان 125

2-4-2-وضعیت باسوادی 127

2-4-3-مهاجرت 129

2-4-5-اشتغال 130

2-4-6-ویژگی‌های طبیعی 131

2-4-6-1- ویژگی‌های آب و هوایی 131

2-4-6-2-درجه حرارت: 132

2-4-6-3-رطوبت نسبی: 132

فصل سوم: تجزیه و تحلیل داده ها 134

3-1-بررسی ویژگی های جمعیت شناختی گروه نمونه: 136

3-2-بررسی توصیفی سوالات: 139

3-3- آمار استنباطی گروه نمونه: 142

3-4- بررسی فرضیه اول پژوهش: 142

این مطلب را هم بخوانید :

3-5- بررسی فرضیه دوم  پژوهش: 144

3-6- بررسی فرضیه سوم پژوهش: 147

فصل چهارم: نتیجه گیری و پیشنهادات 150

4-1- نتیجه گیری: 151

4-2-ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎ : 154

منابع و مآخذ: 157

Abstract: 163

پیوست 164

 

چکیده:

ضابطین دادگستری به عنوان بازوی اجرایی نظام قضایی نقش مهم و قابل توجهی در دستیابی به عدالت كیفری و نزدیك شدن هر چه بیشتر به نظام كیفری مطلوب و كارآمد دارند. نقش ضابطین دادگستری و مقامات قضایی در پیشگیری از جرائم به صراحت در قانون آیین دادرسی کیفری معین نگردیده ولی با مداقه در برخی مواد می توان این نقش و وظایف را مشخص کرد. در این پژوهش محقق ابتدا به بررسی جرایم ارتکابی بعد از وقوع قتل عمد در این شهرستان پرداخته و همزمان این جرایم را در شهرستان لردگان تبیین نموده و درنهایت با استفاده از پرسشنامه‌ای که توسط محقق ساخته شده از نمونه آماری سوال شده که علل و چگونگی این جرایم چه می‌باشد؛ همچنین عملکرد ضابطین و مقامات قضایی پس از وقوع قتل عمدی در شهرستان لردگان بعضاً با تعلل و سهل‌انگاری برخی از آنان چه میزان بر پیشگیری از جرایم بعد از وقوع قتل تاثیر داشته است؛ تحقیق حاضر از نظر روش گردآوری داده ها، توصیفی- پیمایشی است. و نیز از لحاظ مسئله و هدف تحقیق کاربردی محسوب شده که روش پژوهش، توصیفی کاربردی می‌باشد. نتیجه تحقیقات حاکیست؛ بین شناخت کافی از منطقه توسط ضابطین دادگستری و مقامات قضایی و ارتکاب جرائم بعد از قتل عمد در شهرستان لردگان رابطه معناداری وجود داشته و همچنین بین سهل انگاری ضابطین دادگستری در قبال اجرای دستورات مقامات قضایی و ارتکاب جرائم بعد از قتل عمد درشهرستان لردگان رابطه معناداری وجود دارد لذا مداخله بزرگان در شهرستان لردگان می توان بحث پیشگیری از جرائم بعد از قتل عمد را در این شهرستان تضمین کند.

واژگان‌کلیدی: ضابطان دادگستری، مقامات قضایی، پیشگیری از جرم، ارتکاب جرم.

 

فصل اول: کلیات پژوهش

 

مقدمه:

در حال حاضر در كشور ما اصل بر این است كه دعاوی كیفری از طریق دادسرا به جریان می‌افتند و پس از انجام تحقیقات مقدماتی در دادسرا و در صورت عقیده دادسرا بر توجه اتهام و به اصطلاح احراز مجرمیت با كیفرخواست، پرونده به دادگاه فرستاده شود.دادسرا نهادی است كه به نمایندگی از جامعه، برای حفظ حقوق مردم و نیز تدارك دفاع مناسب برای متهم، عناوین مجرمانه ارتكابی را تعقیب می‌كند. دادستان یا مدعی‌العموم ریاست دادسرا را بر عهده دارد و به تعداد كافی معاون و دادیار او را در انجام وظیفه یاری می‌كنند. در دادسرا مقام دیگری نیز به نام بازپرس یا مستنطق انجام وظیفه می‌كند. بازپرس یك مقام قضایی است كه در رسیدگی به جرائم دارای استقلال رأی است و چنانچه با دادستان در رسیدگی به جرمی هم عقیده نباشد، دادگاه بین آنها حل اختلاف خواهد كرد. دادیاران در سلسله مراتب اداری قرار می‌گیرند و كلیه اقدامات آنان باید با موافقت دادستان باشد.پس از آنكه دادسرا متهم را مقصر دانست، باید برای این ادعای خود از (طریق تنظیم كیفر خواست) از دادگاه درخواست اعمال مجازات كند. دادگاه نیز بعنوان یك مرجع بی‌طرف با قرائت كیفرخواست و شنیدن دفاعیات متهم و نیز در دعاوی كه شاكی خصوصی وجود دارد، با شنیدن شكایت او، ترتیب یك دادرسی عادلانه و بی‌طرفانه را بدهد و با صدور حكم به موضوع فیصله بدهد. ضابطین قضایی به عنوان بازوی اجرایی نظام قضایی نقش مهم و قابل توجهی در دستیابی به عدالت کیفری و نزدیک شدن هر چه بیشتر به نظام کیفری مطلوب و کارآمد دارند. بر مبنای همین واقعیت است که سیستم های کیفری مختلف تلاش های گسترده ای جهت نظام مندی و کنترل قانونی توأم با اقتدار آیین دادرسی کیفری و سایر قوانین به تعیین جایگاه مصادیق و حدود اختیارات ضابطان دادگستری پرداخته است.ماده 28 قانون آیین دادرسی کیفری (مصوب 1392) در این خصوص اشعار می دارد؛« ماده ۲۸- ضابطان دادگستری مأمورانی هستند که تحت نظارت و تعلیمات دادستان در کشف جرم، حفظ آثار و علائم و جمع‌آوری ادله وقوع جرم، شناسایی، یافتن و جلوگیری از فرار و مخفی شدن متهم، تحقیقات مقدماتی، ابلاغ اوراق و اجرای تصمیمات قضایی، به موجب قانون اقدام می‌کنند. ضابطان دادگستری عبارتند از: الف – ضابطان عام شامل فرماندهان، افسران و درجه‌داران نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران که آموزش مربوط را دیده باشند. ب – ضابطان خاص شامل مقامات و مأمورانی که به موجب قوانین خاص در حدود وظایف محول شده ضابط دادگستری محسوب می‌شوند؛ از قبیل رؤسا، معاونان و مأموران زندان نسبت به امور مربوط به زندانیان، مأموران وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه و مأموران‏ نیروی‏ مقاومت‏ بسیج‏ سپاه‏ پاسداران‏ انقلاب ‏اسلامی. همچنین سایر نیروهای مسلح در مواردی که به موجب قانون تمام یا برخی از وظایف ضابطان به آنان محول ‌شود، ضابط محسوب می‌شوند. تبصره – کارکنان وظیفه، ضابط دادگستری محسوب نمی‌شوند، اما تحت نظارت ضابطان مربوط در این مورد انجام وظیفه می‌کنند و مسؤولیت اقدامات انجام شده در این رابطه با ضابطان است. این مسؤولیت نافی مسؤولیت قانونی کارکنان وظیفه نیست. مامورین نیروی انتظامی ضابط عام تلقی می شوندضابطین دادگستری را قانون تعیین و معرفی می نماید بدون نص صریح قانون هیچ مامور یا فردی را نمی توان ضابط دادگستری دانست به طور کلی ضابطان دادگستری به دو دسته تقسیم می شوند: 1- ضابطین خاص 2- ظابطین عام.  ضابطین خاص، کسانی هستند که صلاحیت آن ها محدود به جرایمی خاص، شرایطی معین و با مکان های ویژه است و در غیر آن جرایم یا بدون تحقق آن شرایط اجازه مداخله و اقدام را ندارند تعدادی از ضابطین خاص که به موجب قوانین، ضابط دادگستری محسوب می شوند عبارتند از: مامورین نیروی مقاومت بسیج که به موجب ماده قانون حمایت قضایی از بسیج مصوب 1/10/71 در صورت دریافت مجوز مخصوص و در صورت عدم حضور ضابطین دیگر و صرفاً در جرایم مشهود می توانند به عنوان ضابط اقدام نمایند و نیز مامورین وزارت اطلاعات به موجب بند «ب» ماده 124 قانون برنامه چهارم توسعه تنها در کشف مفاسد کلان اقتصادی و سرقت میراث فرهنگی ضابط تلقی می شوند. هم چنین ماموران جنگل بانی، شکاربانی و سازمان بنادر و کشتیرانی در صورت دریافت گواهی مخصوص از دادستان محل ضابط محسوب می شوند در مقابل ضابطین عام کسانی هستند که صلاحیت اقدام در باره کلیه جرایم را دارا می باشند مگر آنچه را که قانون منع کرده است.مامورین نیروی انتظامی ضابط عام تلقی می شوند البته در برداشت از ماموران نیروی انتظامی که ضابط دادگستری شناخته می شوند اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی تمامی پرسنل نیروی انتظامی را مشمول بند 1 ماده 15 قانون آیین دادرسی کیفری و ضابط دادگستری می دانند وعده ای دیگر با رد نظر یاد شده معتقدند که فقط فرمانده هان پاسگاه های انتظامی و معاونان آن ها دارای چنین سمتی هستند و افرادی همچون افسر نگهبان، نیروهای گشتی و نظایر این ها که حکم فرماندهی یا معاونت پاسگاه را ندارند، ضابط دادگستری محسوب نمی‌شوند.

1-1-بیان مسئله:

مطابق اصل 156 قانون اساسی یكی از وظایف قوه قضاییه احیای حقوق عامه و گسترش عدل می‌باشد. در ابتدا امر شاید این گونه تصور شود كه این مهم تنها از طریق صدور احكام قضایی توسط قضات دادگستری تحقق خواهد یافت. اما حقیقت آن است كه امروزه در تمام دنیا دولت‌ها در صدد آن هستند كه با ارتقای دانش عمومی در مسائل حقوقی، اداری، سیاسی، اقتصادی و … ضمن مشاركت بخش مردمی در حل و فصل امور كشور در كوتاه‌ترین فاصله زمانی، خدمات عمومی توسط همان مردم را به نحو منصفانه‌ای بین اقشار مختلف تقسیم كنند. این امر هم به دموكراسی و هم به پیشگیری از بروز ناهنجاری‌های اجتماعی كمك خواهد نمود و به قول معروف با شعار «پیشگیری بهتر از درمان است» با كمترین هزینه انسانی و مالی، بیشترین بهره‌برداری را خواهند نمود.قبل از بررسی دعاوی و آموزش نحوه اقامه آن ضروری است تا در یك نگاه كلی به ساختار مراجع قضایی كه به امر كیفری رسیدگی می‌كنند، بپردازیم. لازمه حفظ حقوق و آزادی‌های افراد جامعه و جلوگیری از بروز مشکلات عدیده ایجاب می نماید که با تفسیر منطقی بند اول، تنها مأمورین قضایی نبروی انتظامی را جزو ضابطان دادگستری به شمار آوریم. کما اینکه بند 8 ماده 4 قانون ناجا و ماده 17 قانون قانون آیین دادرسی کیفری مصوب سال 78 نیز این نظر را تقویت می کنند. ماده 45 قانون آیین دادرسی کیفری به ذکر انواع جرایم مشهود پرداخته و در این خصوص بیان می دارد:جرم در موارد زیر مشهود محسوب می شود:1-جرمی که در مرئی و منظر ضابطین دادگستری واقع شده و یا بلافاصله مأمورین یاد شده در محل وقوع جرم حضور یافته یا آثار جرم را بلافاصله پس از وقوع مشاهده کنند.2-در صورتی که دو نفر یا بیشتر که ناظر وقوع جرم بوده اند و یا مجنی علیه بلافاصله پس از وقوع جرم شخص معینی را مرتکب جرم معرفی نماید.3-بلافاصله پس از وقوع جرم علایم و آثار واضحه یا اسباب و دلایل جرم در تصرف متهم یافت شود یا تعلق اسباب و دلایل یاد شده به متهم محرز شود.4-در صورتی که متهم بلافاصله پس از وقوع جرم قصد فرار داشته یا در حال فرار یا فوری پس از آن دستگیر شود.5-در مواردی که صاحب خانه بلافاصله پس از وقوع جرم ورود مامورین را به خانه خود تقاضا نماید.6-وقتی که متهم ولگرد باشد.وظیفه مامورین نیروی انتظامی در مواجهه با جرایم مشهود و غیر مشهود متفاوت است. قانون آیین دادرسی کیفری در ماده 45 جرایم مشهود را ذکر کرده است. در موقع مواجهه ضابطین دادگستری با جرایم مشهود آن ها باید تمامی اقدامات لازم را به منظور حفظ آلات و ادوات و آثار و علایم و دلایل جرم و جلوگیری از فرار متهم و یا تبانی، معمول و تحقیقات مقدماتی را انجام داده و بلافاصله موضوع را به اطلاع مقام قضایی برسانند و پس از آن کلیه اقدامات را تحت نظر دادسرا انجام دهند قانون گذار به منظور حفظ آزادی های فردی مامورین انتظامی را مکلف کرده است در مورد مظنونین به ارتکاب جرم نهایت سرعت را در تکمیل و ارسال پرونده به مرجع قضایی به کار برد به طوری که متهم بیش از 24 ساعت بدون تامین قضایی نماند. جامعه‌ی آماری این پژوهش شامل کلیه ضابطین و مقامات قضایی شهرستان لردگان می‌باشد که با استفاده از جدول مورگان حجم نمونه 155 نفر انتخاب گردید لذا این پژوهش برآن است که به نقش ضابطین دادگستری و مقامات قضایی در پیشگیری از جرائم بعد از قتل عمدی در شهرستان لردگان بپردازد.

1-8-ساختار تحقیق.. 12

فصل دوم: ادبیات موضوع.. 13

2-1-مفهوم و انواع سیاست جنایی.. 14

2-1-1-مفهوم سیاست جنایی.. 14

2-1-1-1-معنای لغوی.. 15

2-1-1-2-معنای اصطلاحی.. 15

2-1-1-2-1-تعریف مضیق.. 15

2-1-1-2-2-تعریف موسع.. 18

2-1-2- انواع سیاست جنایی.. 20

2-1-2-1-سیاست جنایی تقنینی.. 20

2-1-2-2-سیاست جنایی قضایی.. 22

2-1-2-3-سیاست جنایی اجرایی.. 23

2-1-2-4-سیاست جنایی مشارکتی.. 24

2-2-سیاست جنایی تقنینی در ایران.. 24

2-2-1-ساختار و تشکیلات مراجع تقنینی.. 25

2-2-1-1- ارکان قوه مقننه.. 27

2-2-1-2- مجلس شورای اسلامی.. 28

2-2-1-2-1-رئیس و هیات رئیسه.. 28

2-2-1-2-2- سازمان اداری.. 29

2-2-1-2-3- کمیسیون ها.. 29

2-2-1-3- شورای نگهبان.. 30

2-2-2-فرآیند قانونگذاری و نقش آن در سیاست جنایی.. 32

2-2-2-1- رسیدگی و تصویب.. 33

2-2-2-2-تأیید.. 33

2-2-2-3- امضای مصوبات توسط رئیس جمهور.. 34

2-2-2-4- انتشار قانون.. 35

2-2-3- نقش قانونگذاری در سیاست جنایی.. 35

2-2-3-1-جرم انگاری.. 36

 

2-2-3-2- ضمانت اجرا.. 38

2-2-3-3-آیین دادرسی کیفری.. 39

2-3-علل ناکارآمدی کیفر حبس.. 41

2-3-1-شکست مجازات حبس در دستیابی به اهداف.. 42

2-3-1-1- ناتوانی در پیشگیری از جرم.. 42

2-3-1-2-شکست برنامه های اصلاح و درمان.. 44

2-3-2-جرم زا بودن محیط زندان.. 47

2-3-3- تعارض با اصل شخصی بودن مجازات ها.. 48

2-3-4-هزینه های اقتصادی زندان.. 53

2-3-5- تراکم جمعیت زندان و کمبود فضای مناسب.. 55

2-3-6-مشکلات بهداشتی موجود در زندان.. 56

2-3-7- اثر روانی نامطلوبی زندان بر زندانی.. 57

2-3-9-از بین رفتن حس مسئولیت.. 59

فصل سوم:سیاست جنایی ایران پیرامون حبس زدایی.. 60

3-1-تعویق صدور حکم.. 61

3-1-1-بررسی مفهوم نهاد تعویق صدور حکم.. 62

3-1-2- اهداف نهاد تعویق صدور حکم.. 62

3-1-2-1- تعویق نهادی در راستای اصل تفرید مجازات ها.. 62

3-1-2-2- تعویق؛ نهادی در پرتو قراردادی شدن حقوق کیفری.. 63

3-1-2-3- تعویق؛ نهادی در جهت قضازدایی.. 64

3-1-2-4- تعویق؛ نهادی به دنبال جلوگیری از برچسب خوردن.. 64

3-1-3- انواع تعویق صدور حکم.. 65

3-1-3-1-تعویق ساده.. 66

3-1-3-2-تعویق مراقبتی.. 66

3-1-4- آثار تعویق صدور حکم.. 68

3-2-1- تعریف آزادی مشروط.. 70

3-2-2-مبانی آزادی مشروط.. 71

3-2-3-قلمرو.. 72

این مطلب را هم بخوانید :

3-2-4- فواید آزادی مشروط.. 72

3-2-5- آثار.. 72

3-3-تعلیق اجرای مجازات.. 73

3-3-1- تعریف تعلیق.. 74

3-3-2- فواید تعلیق اجرای مجازات.. 74

3-4- جزای نقدی.. 76

3-4-1- مفهوم جزای نقدی.. 77

3-4-2-محاسن جزای نقدی.. 77

3-4-3- معایب جزای نقدی.. 78

3-5-دوره مراقبتی.. 78

3-5-1- چیستی دورۀ مراقبتی.. 79

3-5-2-جایگاه دورۀ مراقبتی در حقوق کیفری ایران.. 79

3-6- جریمه روزانه.. 85

3-6-1-مفهوم جریمه روزانه.. 86

3-6-2-فواید.. 86

3-6-3- شرایط اعطا و نحوۀ اجرای جریمه روزانه.. 87

3-7-خدمات عام المنفعه.. 89

3-7-1-اهداف خدمات عمومی یا عام المنفعه.. 89

3-7-1-1-كاهش جمعیت كیفری زندان و صرفه‌جویی در هزینه‌ها.. 90

3-7-1-2- بازپذیری اجتماعی و تقویت حس مسئولیت در بزهكار.. 91

3-7-1-3-مبارزه با افزایش تکرار جرم.. 92

3-7-1-4-جبران خسارات بزهدیده.. 93

3-7-1-5-ایجاد اعتماد عمومی نسبت به عملکرد نظام عدالت كیفری.. 94

3-7-2- فواید خدمات عمومی یا عام المنفعه.. 94

3-8- محرومیت از حقوق اجتماعی.. 95

3-8-1-مفهوم محرومیت از حقوق اجتماعی.. 96

3-8-2-انواع محرومیت از حقوق اجتماعی.. 96

3-8-3-جایگاه محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان ضمانت اجرای کیفری   97

3-8-3-1-محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان کیفر اصلی.. 97

3-8-3-1-1- محرومیت های اجتماعی محدود کنندۀ آزادی.. 97

3-8-3-1-1-1-تبعید.. 98

3-8-3-1-1-2-منع اقامت یا اجبار به اقامت در منطقه یا نقاط معین.. 99

3-8-3-1-1-3-منع خروج از کشور.. 100

3-8-3-1-2-محرومیت سالب حقوق اجتماعی.. 101

3-8-3-1-3-محرومیت های سالب حقوق شغلی.. 103

3-8-3-2-محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان کیفر فرعی.. 104

3-9-حبس در منزل.. 105

3-9-1-مفهوم حبس در منزل.. 105

3-9-2- فواید حبس در منزل.. 105

3-10-نظارت الکترونیکی.. 106

3-10-1-مفهوم نظارت الکترونیکی.. 106

3-10-2- جایگاه نظارت الکترونیکی در حقوق کیفری ایران.. 107

3-11- مراکز گزارش روزانه.. 108

3-11-1-مفهوم.. 108

3-11-2-شرایط مشمولان.. 109

3-11-3-جایگاه مراکز گزارش روزانه در حقوق کیفری ایران.. 109

فصل چهارم: نتیجه گیری و پیشنهادات.. 110

4-1-نتیجه گیری.. 111

4-2-پیشنهادات.. 113

منابع.. 114

 

چکیده

با افزایش جمعیت کیفری زندان‌ها در سال‌های اخیر و افزایش مشکلات گوناگون در اثر زندانی کردن مجرمان، به‌ویژه زندان‌های کوتاه‌مدت، زندان‌های ما امروزه با افزایش جمعیت کیفری روبرو شده است. از این‌رو امروزه باید به دنبال حبس‌زدایی و استفاده منطقی، عقلانی و هدفمند از مجازات حبس بود. حبس‌زدایی یک اندیشه خاص دستگاه قضایی نیست، بلکه موضوع حبس‌زدایی خواست ملی، دینی، عقلانی و فرا‌‌ قوه‌ای است، زیرا که تورم کیفری زندان‌ها، وضعیتی را به وجود آورده که هزینه‌های انسانی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و در سطح وسیع‌تر هزینه‌های کلان سیاسی را به جامعه تحمیل می‌کند و نه تنها زندانی، بلکه آحاد جامعه را به طور غیرمستقیم متأثر می‌سازد. پس حبس و زندان در رسیدن به اهدافی که برای آن در نظر گرفته شده بود، ناکام مانده و در حال حاضر کارکرد‌های اصلاحی و بازسازگاری اجتماعی آن با شکست مواجه شده است. در نتیجه با توجه به توالی فاسدی که حبس و حبس‌گرایی به‌ دنبال داشت، قانونگذار را به یافتن راه‌حلی برای گریز از این بحران واداشت، به طوری که با شکل‌گیری جنبش حبس‌زدایی، سیاست جنایی کشورها به مجازات‌های جایگزین حبس روی آوردند. بنابراین قانون مجازات اسلامی مصوب 1392در راستای زدودن حبس‌محوری کیفری، مجازات‌های جایگزین حبس را بیان و شرح داده شده است که در  این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به آن پرداخته می‌شود.

 

واژگان کلیدی: سیاست جنایی تقنینی، حبس، زندان، حبس زدایی، جایگزین حبس، قانون مجازات اسلامی

 

فصل اول: کلیات پژوهش

 

1-1-مقدمه

از زمانی که انسانها برای زندگی گروهی گرد هم آمدند بزه وجود داشته است. با ارتکاب یک بزه چرخ‌های عدالت کیفری به حرکت در می‌آیند، تا واکنشی در مقابل بزه ارتکابی اتخاذ نماید و با اعمال مجازات یا سایر واکنش‌ها درصدد حفظ نظم برهم ریخته ناشی از جرم ارتکابی برآید. سابقه تاریخی اعمال مجازات و واکنش در برابر جرم همزمان با پیدایش اولین بزه می‌باشد. در طول تاریخ همواره انسان ها درصدد تدوین قوانینی به منظور واکنش در برابر اعمال مغایر با هنجار های پذیرفته شده و با ارزش جامعه بودند، به عبارتی دیگر همپای تحولاتی که در مفهوم، دامنه، نوع و کیفیت، «جرم» و «بزهکاری» در سده‌های اخیر رخ داده و دولتها را با بزهکاری نوین که پیچیده و متفاوت از گذشته است. روبه‌ رو کرده، «واکنش اجتماعی علیه جرم» نیز به تناسب شاهد دگرگونی‌های وسیعی بوده است. در این زمان، زندان به مثابه‌ مهمترین شکل واکنش اجتماعی علیه جرم و فرد اجرای کیفرهای اصلاح کننده، دستخوش دگرگونی‌هایی شده است. در ادوار بسیار دور، ضمانت اجراهای کیفری در قالب مجازاتهای شدید بدنی و ترذیلی  اعمال می‌شد. در این دوره، مجازات بر پایه انتقام و سرکوبی مجرم استوار بود و به شکل مجازاتهای بدنی قهرآمیز به ویژه اعدام و سایر مجازاتهای غیرانسانی و خشن متظاهر شد(بهنامی: 1391، 3).

هرچند مجازات زندان از عهد کهن و باستان وجود داشته است، به دلیل استفاده‌ محدود و جزئی از آن نمی‌تواند در ردیف مجازاتهای شایع آن اعصار تلقی شود. اما حبس با گذشت زمان به تدریج به عنوان مجازات وارد سیستم عدالت کیفری شد. در ابتدا جانشینی مجازات حبس، با وجود وضعیت نامناسب و رقتبار زندان، به جای مجازاتهای شدید بدنی بسیار امیدوارکننده بود، ولی به مرور اصلاح‌طلبان اجتماعی در جهت بهبود شرایط نامطلوب و وضعیت وخیم آن اقدامهای مهمی انجام دادند. توضیح بیشتر آن که اجرای مجازات زندان در سطح فردی و آثار آن بر مرتکب سبب پذیرش فرهنگ زندان خواهد شد، به عبارتی دیگر فضا و شرایط زندان نه تنها به بازپروری شخصیت محکوم و بازگرداندن او به اجتماع کمکی نمی‌کند، بلکه سبب هتک حرمت شدید و طبعا آسیبهای روحی و روانی بر زندانی و پذیرش خرده فرهنگ های موجد در زندان خواهد شد، این عوامل باعث خواهد شد مجازات حبس نه تنها تأثیری بر اصلاح مجرم و جرم‌زدایی نداشته باشد، بلکه حتی اسباب جرم‌زایی و مجرم پروری را نیز فراهم آورد. همچنین در سطح جامعه نیز دارای توالی فاسدی همچون بالا بردن نرخ تورم جمعیت کیفری و بالا بردن هزینه‌های دولت برای مبارزه با جرم خواهد شد. که یکی از مباحث مطرح شده امروزی، بحث ضرورت زندانی نشدن مجرمان یا به اصطلاح حبس زدایی از جرائم و مجازاتها می باشد. قانونگذار به این نتیجه رسیده‌اند، که نباید در هر چیزی مجرم را به حبس و زندان محکوم کرد( کیانی: 1390، 30).

چرا که این امر نه تنها، نتیجه‌ مطلوب که همان ممانعت از ارتکاب جرم است؛ را ندارد بلکه مضرات فراوانی هم داشته است و این باعث شده که به شیوه‌هایی غیر از حبس به عنوان جانشین زندان متوسل شویم.

1-2-بیان مسئله

سیاست جنایی مفهومی تازه از مبارزه با جرم است. مبارزه با جرم قرن ها عبارت بود از مجازات جرم و جامعه بیش از این مجازات، وظیفه ای برای خود نمی یافت. ولی رفته رفته بر اثر پیشرفت علم و مخصوصاً روان شناسی و جامعه شناسی، رهبران جوامع دریافتند که دولت غیر از مجازات مجرمین، وظایفی دیگر نیز به عهده دارد و جرم نیز پدیده‌ای فردی نیست، عواملی فراوان نیز در ایجاد و ظهور مجرم دخالت دارد که باید با تدابیر علمی و اجتماعی سنجیده مطالعه شده، با آن عوامل مبارزه کرد و این مبارزه حتی اگر با توفیق کامل همراه نباشد باری موجب کاهش میزان جرم می شود.

حبس‌زدایی از جمله روش‌هایی است که قانونگذار در راستای کاهش مجازات حبس یا تبدیل به سایر مجازات‌ها غیر از حبس در نظر گرفته است. در حبس زدایی به این مفهوم، قانونگذار با در نظر گرفتن سیاست جنایی یک کشور و نیز با استفاده از آموزه‌های کیفر‌شناسی، راه حل‌ها و شیوه‌هایی را به عنوان جایگزین‌های کیفر حبس- با در نظر گرفتن ملاک‌هایی از قبیل شدت و اهمیت جرم ارتکابی و ویژگی‌های فردی و شخصیتی مجرم قبل، هنگام یا بعد از ارتکاب جرم و غیره- پیش‌بینی می‌کند که به این اقدام قانونگذار، سیاست جایگزینی تقنینی کیفر حبس می‌گویند. مطابق ماده 64 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 92: «مجازات‌های جایگزین حبس عبارت از دوره مراقبت، خدمات عمومی رایگان، جزای نقدی، جزای نقدی روزانه و محرومیت از حقوق اجتماعی است که در صورت گذشت شاکی و وجود جهات تخفیف با ملاحظه نوع جرم و کیفیت ارتکاب آن، آثار ناشی از جرم، سن، مهارت، وضعیت، شخصیت و سابقه مجرم، وضعیت بزه‌دیده و سایر اوضاع و احوال، تعیین و اجرا می‌شود».

از سوی دیگر امکان تبدیل حبس به مجازات‌های جایگزین به عنوان یک تکلیف قانونی به شمار می‌رود چرا که براساس ماده 65 مرتکبان جرایم عمدی که حداکثر مجازات قانونی آنها سه ماه حبس «یا تا یک سال حبس با در نظر گرفتن شرایط قانونی» به جای حبس به مجازات جایگزین حبس محکوم می‌شوند. البته باید دقت داشت که دادگاه ضمن تعیین مجازات جایگزین، مدت مجازات حبس را نیز تعیین می‌کند تا در صورت تعذر اجرای مجازات جایگزین، تخلف از دستورها یا عجز از پرداخت جزای نقدی، مجازات حبس اجرا شود.

البته باید دقت داشت مقرره فوق امکان حبس‌زدایی توسط قانونگذار است چرا که این مقرره برای همه افراد جامعه در نظر گرفته شده است و به نوعی عمومیت دارد. برای تبیین دقیق‌تر موضوع باید گفت حبس‌زدایی جرایم به دو صورت ممکن است رخ دهد. نخست توسط قانون و دیگری توسط قضات. تفاوتی که بین این دو شیوه وجود دارد این است که اگر چه انتخاب و وضع روش‌های جایگزینی قضایی نیز در حقیقت به اختیار قانونگذار بوده اما فرق شان در این است که در جایگزینی تقنینی قاضی مکلف به جایگزین کردن کیفری به جای کیفر حبس است. اما در جایگزینی قضایی، قانونگذار ضمن ابقای کیفر حبس به قاضی اختیار می‌دهد تا در صورت احراز شرایط و رعایت اصل فردی کردن مجازات‌ها، اقدام به جایگزین کردن کیفری به جای حبس.

به نظر می‌رسد قانون جدید دست قاضی را برای تخفیف باز ‌گذاشته و ممکن است باعث شود ضمانت اجرایی مجازات كاهش یابد، اما از طرفی نیز بنای تدوین کنندگان قانون حبس‌زدایی بر کاهش تعداد زندانیان و کاستن مجازات قرار گرفته است. با توجه به هزینه‌های سنگینی که زندانی‌کردن مجرمین بر دوش دستگاه قضا می‌گذارد، قانون جدید مجازات اسلامی می‌تواند از طریق مجازات جایگزین حبس، از این هزینه‌ها بكاهد. کاهش جمعیت کیفری زندانها، کاهش هزینه نگهداری زندانیان، تلاش برای نگهداری کانون خانواده‌ها از نقاط مثبت قانون جدید مجازات اسلامی است.

در هر جامعه بایدها و نبایدها(هنجار) را قوانین و مقررات مشخص می‌کنند که این قوانین ضمن ایجاد نظم عمومی می بایست متضمن حقوق و آزادی های افراد نیز باشد. در همه نظام های حقوقی یکی از مهمترین عکس‌العمل‌های مجازات حبس می باشد. اما از نظر یافته های جرم شناختی حبس هر چند یکی از مهمترین و اساسی ترین مجازات می باشد. متاسفانه در اغلب موارد آثار سوء بر جمعیت کیفری دارد با توجه به اینکه قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 اخیر التصویب بوده لازم است تا در این خصوص به بررسی و نقد این موضوع ضمن تغییرات بنیادی و نوین صورت پذیرد که میزان مجازات ها و مواد متعدد قانون مذکور که مورد بازنگری قرار گرفته با رویکردهای جدید جرم شناختی در مکاتب مختلف که پرهیز از حبس و کاهش آن توسط دانشمندان توصیه شده تا چه اندازه مطابقت یا مغایرت دارد، چرا که با توجه به رویکردهای قانونگذار برای حفظ حقوق افراد و نظم عمومی در پرتو قانون مجازات اسلامی جدید به این مسئله پرداخته شود. به طور کلی این محقق در نظر داشته تا ضمن بررسی و واکاوی قانون مجازات اسلامی به این نتیجه برسد که آیا قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 در خصوص حبس زدایی نوآوری هایی را پیش بینی کرده و سیاسیت جنایی تقنینی جمهوری اسلامی ایران در خصوص حبس زدایی چه نهادهایی را تاسیس کرده است.

1-3-پیشینه تحقیق

در خصوص موضوع فوق با توجه به جدید بودن قانون مجازات اسلامی تاکنون در این خصوص هیچ گونه سابقه ای وجود ندارد، ولی در خصوص موضوعات مشابه با این عنوان کارهایی انجام گردید که به عنوان مثال به صورت مختصر به برخی از آنها اشاره ای خواهیم کرد:

1. پایان نامه کارشناسی ارشد با موضوع مجازات‌های جایگزین حبس در لایحه جدید مجازات اسلامی1390 توسط علی حسن زاده در سال 1392 در دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) قزوین دفاع شد. وی بیان نمود که، مجازا‌تهای جایگزین حبس را باید نتیجه جنبشی دانست که از آن به جنبش حبس زدایی یاد می‌شود. با ورود به عصر روشنگری به ویژه بعد از انقلاب فرانسه مجازاتهای بدنی و ظالمانه کم کم زرادخانه کیفری را ترک کردند و مجازاتی به نام زندان جانشین آنها شد و در زمانی کوتاه مدت به عنوان متداول‌ترین مجازات درآمد، به طوری که به جسارت می‌توان گفت سیاست جنایی اکثر کشورها یک سیاست جنایی حبس‌گرا بود، اما دیری نپاید که زندان به علت ایجاد مشکلات فراوانی مورد هجوم و انتقاد قرار گرفت، برای رهایی از مشکلات زندان راهکارهای مختلفی در نظر گرفته شد مانند: جرم زدایی، قضازدایی وکیفرزدایی. مجازات‌های جایگزین حبس می‌تواند به نوعی کیفر زدایی باشد. بنابراین سیاست جنایی حبس‌گرا به سمت حبس‌زدا چرخش پیدا کرد. این تغییر جهت هم دلایل عملی دارد هم دلایل نظری. جنبش حبس زدایی هم در اسناد بین المللی مورد توجه واقع شده و هم در سطح ملی و داخلی کشورها. مجازات‌های جایگزین حبس مجازاتهایی هستند که جانشین حبس‌های کوتاه مدت شده و از ورود بزهکار به زندان جلوگیری می‌کند مانند: تعلیق مراقبتی، خدمات عمومی رایگان، حبس خانگی، جریمه‌های روزانه و …. اجرای این مجازاتها شرایط و الزاماتی دارد که بدون وجود آنها اجرای مجازاتهای جایگزین مثمر ثمر نخواهد بود. لایحه جدید مجازات اسلامی مواد 63 الی 85 خود رابه‌این مجازات‌ها اختصاص داده است. در میان این مجازات‌ها، حبس خانگی و نظارت الکترونیکی چندان مقبول قانون‌گذار واقع نشده و روی خوشی به آنها نشان نداده است. سایر مجازاتهای جایگزین حبس را مانند تعلیق مراقبتی و جزای نقدی روزانه، خدمات عمومی رایگان را تحت شرایطی برای زندان‌های تعزیری کوتا مدت مقرر کرده است.
2. حمید غلامی در پایان نامه کارشناسی ارشد خود تحت عنوان نقد و بررسی مجازاتهای جایگزین حبس در لایحه جدید قانون مجازات اسلامی که در سال 1392 در دانشگاه پیام نور تهران ارائه نمود، بیان

 

 

فصل اول: کلیات تحقیق

 

1-1-بیان مسئله:

یکی از پدیده های خانوادگی که امروزه مورد توجه محققان قرار گرفته است اعمال خشونت در خانواده می باشد. غیرعادی بودن روابط بین زن و شوهرها به لحاظ ارزش های فرهنگی و قوانین و مقررات موجود مسأله ای است که حیات خانواده و جامعه را تهدید می کند. یکی از مصادیق عینی رابطه غیرعادی و نامتعارف، خشونت در خانواده است. پدیده ای شایع است و به عنوان یک مشکل اجتماعی جدی مطرح خشونت خانوادگی را می­توان مجموعه ای از رفتارها معرفی کرد که فرد برای کنترل رفتارها و احساسات فرد دیگر بدان­ها متوسل می شود خشونت خانوادگی مخصوص جامعه یا طبقه خاصی نیست بررسی ها نشان می دهد که خشونت و بدرفتاری نسبت به همسر در بسیاری از کشورهای جهان حتی در کشورهای پیشرفته می باشد. خشونت جنبه بسیار مهمی از عملکرد روان شناختی و زندگی اجتماعی انسان هاست که اثراتی عمده بر سلامت جسم و روان فرد پرخاشگر و قربانی دارد. خشونت علیه زنان یا همسرآزاری رفتاری آزاردهنده است که توسط

 شوهر علیه زن در محیط خلوت خانواده و به دور از چشمان افراد جامعه و اغلب به صورت پنهانی به وقوع می پیوندد که با بجای گذراندن عوارض جسمی و روانی در فرد آزاردیده باعث تبعات جبران ناپذیر اجتماعی نیز می گردد. خشونت علیه زنان در خانواده ممکن است به صورت جسمی(ضرب و شتم)، یا سوء رفتار روانی(تحقیر و تمسخر دائمی و فحاشی مکرر و …)، یا اجتماعی(ممنوعیت ملاقات با دوستان و خویشاوندان، حبس کردن در خانه و …) و یا جنسی رخ دهد.

امروزه خشونت علیه زنان مرزهای فرهنگی، تحصیلی و شغلی را درنوردیده، به طوری که شاهد انواع خشونت از طرف مردان بر زنان در تمامی مقاطع تحصیلی و شغلی هستیم و با مراجعه به جراید کثیرالانتشار، دادگاه های خانواده، مشاهدات تجربی و مروری بر اخبارهای رسمی و غیررسمی می توان به روند رشد فزاینده این پدیده پنهان در مناطق مختلف کشور پی برد. قربانیان خشونت خانوادگی که اکثریت قریب به اتفاق آنها زنان هستند، اغلب مورد تهدیدهای جانی، تجاوز جنسی و محرومیت اقتصادی قرار می گیرند و به کودکان و متعلقات آنها صدمات زیادی وارد می شود. اثبات وجود این سیستم کنترل، امری بس مشکل است و اغلب از چشم افراد بیرون از خانواده پوشیده می ماند، چرا که قربانیان آن به واسطه ترس از انتقام جویی، شهامت بازگویی آن را برای هیچ کس ندارند. این گونه رفتارها اغلب به

این مطلب را هم بخوانید :

 گونه ای توسط فرد متخاصم انتخاب و طراحی می شوند تا بتوانند فرد دیگر را تحت سلطه و کنترل نگاه دارند. به عبارت دیگر، فرد متجاوز از کنترل خارج شده و درصدد کنترل کردن دیگری است. خشونت علیه زنان پیامدهای مخربی به خصوص در سطح خانواده دارد. بر اساس تحقیقات انجام شده، 25درصد از زنانی که دست به خودکشی می زنند در طول زندگی شان مورد ضرب و شتم قرار گرفته اند. نگاهی کوتاه به زندگی زنان خشونت دیده بیانگر این امر است که فرزندان آن ها به شدت دارای مشکلات و نابهنجاری های رفتاری مانند منزل گریزی، پرخاشگری، افسردگی و بی اعتنایی نسبت به

فصل نخست: کلیات تحقیق .. 11

1-1 مقدمه. 12

1-2 حكومت هاى ناحیه اى قبل از هخامنشیان. 12

1-2-1 دولت عیلام. 12

1-2-1-1 حدود جغرافیایى. 12

1-2-1-2حكومت عیلام. 13

1-2-1-3 زندگى اقتصادى و اجتماعى عیلام. 15

1-2-1-4 دین عیلام. 16

1-2-2دولت مادها. 16

1-2-2-1 حدود جغرافیایی. 17

1-2-2-2سازمان اجتماعى ماد. 18

1-2-2-3سازمان حكومت در ماد. 20

1-2-2-4 دین  و زبان مادها. 21

1-2-2-4 طوایف ماد. 21

1-2-2-5 جنگ های آشور و ماد. 22

1-2-2-6 ظهور پادشاهی ماد. 22

1-2-2-7-شاهان ماد. 23

1-2-2-7-1دیاکو. 23

1-2-2-7-2فرورتیش. 23

1-2-2-7-3 خشتریته. 23

1-2-2-7-4 هووخشتره. 24

1-2-2-7-5 ایشتوویگو. 24

1-2-2-8 تشکیل سلطنت سراسری مادها در ایران. 24

1-2-2-9 حمله ماد و نابودی دولت آشور. 24

1-2-2-10شکست آشور و فتح شرق لیدیه. 24

1-2-2-11صعود پادشاهی ماد به شاهنشاهی آسیایی. 24

1-2-2-12 وحدت اقوام مختلف سراسر ایران. 24

1-2-2-13 نابودی پادشاهی ماد. 24

 

1-3 قبایل پارس و فرجام شاهنشاهی ماد. 24

فصل دوم: شناخت سلسله هخامنشی.. 24

2-1 مقدمه. 24

2-2 بنیان گذاری دولت هخامنشی و تسلط هخامنشیان. 26

2-3 بافت سیاسی فلات ایران و پیرامون آن در آغاز شاهنشاهی كورش   29

2-4 انشان. 32

2-5 طرز حکومت و سازمان اداری. 34

2-6 ارزش آزادی. 41

2-7 طرز اداره کشورها در زمان هخامنشیان. 42

2-8 سیاست مذهبی. 46

2-9 راههای ارتباطی. 47

2-10 ساختار ارتش هخامنشی- گارد جاویدان. 48

2-10-1سپاه پیاده. 49

2-10-2 سواره نظام. 51

2-10-3 ارابه‌های داس‌دار. 52

2-10-4گردونه‌ها. 52

2-10-5 آرایش جنگی. 53

2-10-6 سازمان نوین. 53

2-10-7 نیروی دریایی. 55

2-10-8 لباس و تدارکات. 55

2-10-9 خبررسانی و ارتباط. 56

2-11 سازمان قضایی هخامنشی. 56

2-11-1 تعریف سازمان قضائی. 56

2-11-2 سازمان قضائی در عهد هخامنشی. 57

2-11-3 قوانین جزائی و انواع کیفر :. 58

2-11-4 وضعیت قضاوت در کشورهای فتح شده. 59

2-11-5 حیطه اختیارات حاکمان منصوب از طرف هخامنشی ها. 59

2-11-6 عدالت و قانون در زمان هخامنشیان. 59

این مطلب را هم بخوانید :

2-11-7 تنظیم قانون در دولت هخامنشی. 59

2-11-8 استبداد ایرانی یا نظمی اجتماعی. 59

2-11-9 شورای مشورتی شاهی. 62

2-11-10 حمایت از قوانین ملت ها. 66

2-11-11 نقش و اختیارات شاه. 65

فصل سوم: بررسی و تحلیل نظام اقتصادی هخامنشیان    71

3-1 مقدمه. 71

3-2 اصلاحات داریوش در دوران حکومت. 72

3-2-1 برپاکردن اقتصاد سالم. 72

3-2-2 نظام‌مندی مالیات. 73

3-2-3 توجه ویژه به توسعه کشاورزی. 72

3-2-4 توجه ویژه به حقوق مربوط به کار. 73

3-2-5 حق کار کردن. 74

3-2-6 حق تمتع عادلانه ومساعدکار. 74

3-2-7 حق دریافت مزد و مزایای منصفانه. 75

3-3 وضع اجتماعی و اقتصادی در دوره هخامنشی. 75

3-4 اوزان، مقادیر و پول. 77

3-5 قیمت ها. 80

3-6 تشکیلات مالی ایرانی ها. 81

3-6-1 لوحهای دیوانی تخت جمشید. 82

3-6-2 دوره عیلامی. 83

3-6-3 داریوش و امور دیوانی. 83

3-7سازمان اداری و مالی پارس و حسابداران خبره. 83

3-7-1خزانه‌دارها. 84

3-7-2 نظام کنترل هخامنشی. 84

3-7-3 تهیه صورت مالی. 85

3-7-4 نظام حسابرسی. 85

3-7-5 حسابرس کل. 86

3-7-6 سیستم محاسباتی و نظارتی داریوش. 86

3-7-7 درستی ترازنامه ها. 87

3-7-8 انباره به نام حسابرسان. 87

3-7-9 حسابرس ویژه. 87

3-8 سازمان اداری. 87

3-9 بلند پایه‌ترین مقام‌های نظام اداری. 92

3-9-1رییس تشریفات. 92

3-9-2 قائم‌‌‌‌‌مقام رئیس تشریفات:. 95

3-9-3 سازمان دربار. 96

3-9-4 خزانه‌‌‌‌‌‌دار دربار. 99

3-9-5 کارمندان و کارکنان. 101

فصل چهارم: وضعیت حقوق و دستمزد هخامنشیان.. 110

4-1- مشاغل ودستمزدها. 110

4-2-مشاغل موجود درتخت جمشد. 111

4-3-دستمزدها. 111

4-3-1- میزان دستمزد. 113

4-3-2-حداقل دستمزد. 113

4-3-4-سایر دستمزدها. 114

4-3-5-مزایای دیگر. 114

4-4-طبقات اجتماعی. 115

4-5- ضرب سکه در زمان هخامنشیان. 117

4-6- خراج و مالیات. 118

4-7- بار سنگین مالیات. 121

4-8-وضع مودیان مالیاتی. 122

3-16 زن در دوره هخامنشیان. 123

4-9- موقعیت زن. 123

4-9-1-زن در هنر هخامنشی. 130

4-9-2- موقعیت اجتماعی و حقوقی زنان. 134

نتیجه گیری:. 140

منابع و مآخذ:. 147

 

چکیده

در دوره باستان به نظام مالی اهمیت خاصی داده شده است. این توجه و اهتمام در دوره هخامنشیان بیشتر قابل ملاحظه است. زیرا در این دوره اقدامات ویژه ای همانند تعیین اوزان و مقادیر، ضرب سکه، تعیین مواجب برای افراد، سیستم حسابرسی و حسابداری و …. صورت گرفت. از جمله اقدامات اقتصادی در دوره هخامنشیان، پرداخت حقوق و دستمزد بود. در این دوره افراد و طبقات مختلف جامعه از جمله : نگهبانان خزانه، کارگران، خدمتکاران، خیاطان، زنان و … حقوق دریافت می‌کردند که نوع و میزان آن به بسیاری از عوامل مانند سختی کار، میزان توانایی و مهارت افراد، سن، طبقات شغلی و… بستگی داشت. در ابتدا پرداخت حقوق به صورت جنس پرداخت می شد که شامل محصولاتی چون: گندم، جو ، گوشت، شراب بود ولی به دلیل اینکه پرداخت حقوق به این شیوه امری دشوار و همراه با نارضایتی افراد بود بنابراین کم کم با ضرب سکه، پرداخت نقره به جای جنس متداول گشت.

واژگان کلیدی: هخامنشیان، حقوق، اقتصاد، حسابرسی، پرداخت، سکه.

 

الف- مقدمه

دولت هخامنشی از مقتدرترین  دولت های جهان باستان است. اعتلا و بالندگی این دولت مسیر نشده، مگر در سایه تلاش پادشاهان قدرتمندی چون کوروش بزرگ، کمبوچیه فاتح مصر، داریوش بزرگ. این حکومت جهانی را کوروش زمانی بنیان کرد که دیگر از دولت های برگ چون آشور و بابل خبری نبود. این دولت بر پایه و شالوده های دولت پیشین ریخته شد، دولتی که مرکب از اقوام و و ملت های گوناگون بود گه هماهنگی و تجانسی با هم نداشتند. در سایه اقتدار او و بنیانگذار دومش، داریوش بزرگ، این امپراطوری چنان نظم نوینی به چهان داد که حتی فیلسوفان و مورخان یونان، چون افلاطون، هرودوت و …. به تمجید از آن پرداختند(میرزایی، علی اصغر، 1383، ص 3).

قشر کم جمعیت پارسبان، در راس این امپراطوری قرار داشت. آنها برای اداره این سرزمین وسیع، از منشیان عیلامی و بابلی استفاده بسیار می کردند. سازمان اداری سیاسی و اقتصادی هخامنشیان، به کمک این منشیان سرمشقی برای دولت های بعدی چون دولت مستعجل اسکندر، سلوکیان، رومیان و بعدا اشکانیان و ساسانیان شد. اسکندر مقدونی چنان تحت تاثیر سازمان اداری این دولت قرار گرفته بود که آن را ستود و در نظام آن تغییری به وجود نیاورد. پایتخت های بزرگی چون پرسپولیس و شوش، بر افراشته نمی شد، جز در سایه تدبیر و فرمانروایی شاهان کاردان و اقتصاددانی چون داریوش، همکاری و وفاداری ملت های زیر دست در رساندن به موقع مالیات و خراج مقرر در ازای حفظ حقوق و امنیت آن ها(همان، ص4).

ب- بیان مسئله

در دوره باستان به نظام مالی اهمیت خاصی داده شده است . این توجه و اهتمام در دوره هخامنشیان بیشتر قابل ملاحظه است. زیرا در این دوره اقدامات ویژه ای همانند تعیین اوزان و مقادیر ، ضرب سکه ، تعیین مواجب برای افراد ، سیستم حسابرسی و حسابداری و …. صورت گرفت. از جمله اقدامات اقتصادی در دوره هخامنشیان، پرداخت حقوق و دستمزد بود. در این دوره افراد و طبقات مختلف جامعه از جمله : نگهبانان خزانه ، کارگران ، خدمتکاران ، خیاطان ، زنان و … حقوق دریافت می کردند که نوع و میزان آن به بسیاری از عوامل مانند سختی کار ، میزان توانایی و مهارت افراد ، سن ، طبقات شغلی و … بستگی داشت . سلطنت داریوش بزرگ نقطه اوج امپراتوری هخامنشیان است.  او سنتی را كه كوروش كبیر پایه گذاشته بود تقویت كرد. به این ترتیب كه داریوش به حقوق همه مردمی كه بر آنها حكومت می كرد ارزش می گذاشت. هدف داریوش این بود كه یك قانونگذار، سازماندهی كننده و تشكیلات دهنده باشد. او امپراتوری را به صورت سیستم ساتراپی ساختار بندی كرد. او جاده ها،‌ بنادر و خانه هایی به عنوان بانك (كلمه چك از زبان پارسی قدیم می آید) را ساخت. در زمان او سیستم های آبیاری زیرزمینی استادانه ای احداث شد و همچنین كانالی که رود نیل را به دریای سیاه وصل می كرد (این كانال مقدمه كانال سوئز بود كه بعداً احداث شد) در زمان او ساخته شد. داریوش با ایجاد یكی از اولین اشكال ضرب سكه در تاریخ (مخصوصاً اولین از حیث گستردگی استفاده)، یعنی سكه «دریك»، انقلابی در فعالیت های اقتصادی نوع بشر ایجاد كرد. این ابتكار و پیشگامی، در كنار استاندارد كردن اوزان و سایر اندازه گیری ها و وضع قوانین تجاری و تشویق تجارت جهانی، موجب قدرت گرفتن اقتصاد امپراتوری پارس و رسیدن آن به سطح جدیدی از موفقیت شد. اولین سکه در دوره ۳۳۰ الی ۵۵۷ پیش از میلاد، در ایران و به دستور داریوش بزرگ تولید شد. به گفته تاریخ شناسان داریوش ابتدا اقتصادی بر مبنای دو فلز یعنی طلا و نقره بنا کرد. داریوش با دعوت از هنرمندان و حکاکان مهره های سنگی حکاکی بر ری سنگ در تاریخ ایران دارای قدمت چندین هزار ساله می باشد دو سکه “دریک ” و  ” شکل ” را ایجاد کرد. گاهی سکه شکل را با نام ” سیگلوی ” نیز خوانده می شود. این نظام پولی در کلیه حوادث و اتفاقات این دوران بسایر تاثیر گذار بود. از مدارک و اسناد گرانب‌هایی که به دست آمده به‌خوبی پیداست که از اواخر دورة داریوش به بعد، سلاطین هخامنشی فقط در اندیشة گردآوری مالیات و انباشتن شمش‌های زر و سیم در گنجینه‌های خود بودند. آنها از سیاست توأم با نرمش و گذشت کوروش پیروی نمی‌کردند و مطلقاً در فکر بهبود حیات اقتصادی کشاورزان و دیگر طبقات زحمتکش نبودند. در حالی که هزینة خوراک و پوشاک و مسکن و دیگر ضروریات زندگی از اواخر عهد داریوش قوس صعودی طی می‌کرد، درآمد و مزد طبقات مثمر و فعال جامعه همچنان ثابت بود و به این ترتیب روزبه‌روز از قوة خرید اکثریت کاسته می‌شد. بدون تردید اگرسلاطین هخامنشی پول‌های کلانی را که به نام مالیات از ملل خاورمیانه گرفته بودند، در راه عمران و آبادی و کمک به طبقات فعال جامعه به مصرف می‌رسانیدند، مۆدیان مالیاتی مجبور نمی‌شدند با نرخ صدی چهل از بانکداران پول قرض کنند. ادامة‌همین سیاست غلط اقتصادی به شورش و قیام بابل و مصر د دیگر کشور‌های خاورمیانه منتهی شد و زمینه را برای پیروزی سیاست اسکندر فراهم گردانید. لوح‌های به دست آمده در تخت جمشید، از نظام دست‌مزدها در زمان دایوش اطلاعات جالبی به دست می‌دهد. طبقه‌بندی دست‌مزدها بسیار غنی و از جهاتی چنان «مدرن» است که گاه پیش‌رفته‌تر از امروز به نظر می‌آید.  در دوران هخامنشی، دادوستد و پرداخت مواجب و مزد کارگران و صنعت‌گران بیش‌تر جنسی بود و  گوسفند پایه و میزان پرداخت بوده است. هم‌چنین، مقداری از آن را به «شکل» و بقیه را به تناسب مزد، گوسفند داده‌اند یا آن را فقط با پول رایج هخامنشی یعنی «شکل» پرداخته‌‌اند(رشیدی، طاهره، 1391، ص40).

لذا در این پژوهش سعی بر آن داشته تا ضمن موضوع شناسی سلسله هخامنشیان، به بررسی نظام اقتصادی بالاخص نظام حقوق و دستمزد در این دوران بپردازیم.

مقدمه

یکی از مسائل قابل توجهی که در زمینه حقوق وآزادیهای زنان مطرح است،موضوع حق انتخاب همسر وشریک زندگی است .گفته می شود ،کرامت وشخصیت زن،به عنوان یک موجود انسانی،همانند مرد اقتضاء می کند که در حق انتخاب زوج وهمسر، همانند مرد آزادی کامل داشته باشد و در این راه اراده دیگری براوتحمیل نشود ،یعنی نه ناخواسته زوجی را بر اوتحمیل نمایند ،ونه اراده دیگری مانع تحقق انتخاب همسر برای اوبشود ،همان سان که برای مرد ، قانونا، این ترتیب وجود دارد. تبعیض وتفاوتی که از این حیث در جوامع مختلف بین زن ومرد وجود داشت وتحمیل هایی که در انتخاب همسر بر روی زن اعمال میگردید یا موانع ومحدودیت هایی که از این حیث در مورد او اجراء می شد،مدافعین ارتقاء حقوق زن وطرفداران تساوی حقوق زن ومرد را بر آن داشت که به طرق مختلف این آزادی را برای زنان تثبیت وتساوی آنان را با مردان در این خصوص تأمین نمایند ،در نتیجه این حق جزءقواعد مربوط به رعایت حقوق بشرزنان در اسناد مختلف بین المللی حقوق بشر ،گنجانده شد.

از این رو در ماده 16اعلامیه حقوق بشر ،از تساوی حقوق زن ومرد برای انجام ازدواج وتحقق نکاح با رضایت کامل خود زوجین سخن رفته است.

ماده مزبور مقرر می دارد :

“1-هرزن ومرد بالغی حق دارند بدون هیچگونه محدودیت از نظر نژاد،ملیت وتابعیت یا مذهب با همدیگر زناشویی کنند وتشکیل خانواده دهند .در تمام مدت زناشویی وهنگام انحلال آن ،زن وشوهر در کلیه امور مربوط به ازدواج ،دارای حقوق مساوی می باشند.

2-ازدواج باید بارضایت کامل وآزادانه زن ومرد واقع شود .

3-خانواده رکن طبیعی واساسی اجتماع است وحق دارد از حمایت جامعه ودولت بهره مند شود .”

همین مضمون در ماده 23 میثاق بین المللی حقوق مدنی وسیاسی که مقرراتش لازم الاجراست به چشم می خورد .کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان نیز به این موضوع پرداخته وبند ب ماده 16بر حق مساوی زن ومرد ،در انتخاب همسر وانجام ازدواج فقط با اراده ورضایت آزاد وکامل خود آنها ،تصریح وتأکید دارد . کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان در 18 دسامبر 1979از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصویب رسید وتاکنون بیش از 160 کشور به آن پیوست .ایران هنوز آن راتصویب نکرده است.ماده 16 کنوانسیون که مربوط به تساوی زن ومرد در امور مربوط به زناشویی وخانوادگی است ونسبتا مفصل است مقرر می دارد :

دولتهای عضو باید کلیه اقدامات مناسب را جهت محو تبعیض علیه زنان در کلیه امور مربوط به ازدواج وروابط خانوادگی انجام دهند ومخصوصا بر مبنای تساوی زن

 ومرد امور زیررا تضمین نمایند :

الف:حق مساوی برای انعقاد ازدواج

ب:حق انتخاب آزادانه همسر وانعقاد ازدواج فقط با رضایت کامل وآزادانه زوجین.(مهر پور ،1377.)

 

سوألات اصلی

 

این مطلب را هم بخوانید :

1-آیا اذن ولی در ازدواج باکره شرط است؟

2–تأثیر زوال بکارت غیر از طریق ازدواج در سقوط ولایت؟

3-اذن ولی شرط لزوم عقد است یا صحت آن؟

4-ضمانت اجرایی ازدواج دختر باکره بدون اذن ولی چیست؟

5-آیا اذن ولی در ازدواج موقت دختر باکره شرط است؟