عنوان                                                                   صفحه

 

فصل اول :کلیات تحقیق

• بیان مسئله ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….9
• اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آن ………………………………………………………………………………………………….14

    1-2-1 ضرورت نظری …………………………………………………………………………………………………………………………..14

    1-2-2 ضرورت عملی …………………………………………………………………………………………………………………………..15

• هدفهای تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………….15

     ـ هدف کلی ……………………………………………………………………………………………………………………………………….15

     ـ اهداف جزئی ……………………………………………………………………………………………………………………………………16

• سوالات تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………………16
• تعاریف مغهومی و عملیاتی متغییرهای تحقق …………………………………………………………………………………………………16

     1-5-1 فرهنگ ……………………………………………………………………………………………………………………………………17

     1-5-2 فرهنگ کار ………………………………………………………………………………………………………………………………17

     1-5-3 برنامه درسی …………………………………………………………………………………………………………………………….18

     1-5-4 اشتغال بانوان ……………………………………………………………………………………………………………………………19

     1-5-5 دوره ابتدایی …………………………………………………………………………………………………………………………….19

     1-5-6 برنامه درسی …………………………………………………………………………………………………………………………………..19

 

فصل دوم :مبانی نظری و پیشینه تحقیق

مقدمه

• فرهنگ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..22
• کار ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….28

     2-2-1 مفهوم فلسفی کار ………………………………………………………………………………………………………………………30

     2-2-2 مفهوم فیزیکی کار …………………………………………………………………………………………………………………….31

     2-2-3 مفهوم اخلاقی کار …………………………………………………………………………………………………………………….32

     2-2-4 مفهوم اقتصادی کار …………………………………………………………………………………………………………………..33

     2-2-5 ابعاد کار …………………………………………………………………………………………………………………………………35

• فرهنگ کار ………………………………………………………………………………………………………………………………………………36

     2-3-1 وجدان کار ……………………………………………………………………………………………………………………………..37

     2-3-2 اخلاق کار ………………………………………………………………………………………………………………………………38

 

     2-3-3 تعهد کار ………………………………………………………………………………………………………………………………..39

     2-3-4 کار شایسته …………………………………………………………………………………………………………………………….41

     2-3-5 راهکارهای ایجاد فرهنگ شایسته ………………………………………………………………………………………………..45

• فرهنگ کار در اسلام ………………………………………………………………………………………………………………………………..49

     2-4-1 فرهنگ کار در قرآن کریم …………………………………………………………………………………………………………51

          ـ  شرایط کار در قرآن …………………………………………………………………………………………………………………..55

          ـ  مدیریت کارها در قرآن ……………………………………………………………………………………………………………..58

     2-4-2 فرهنگ کار در کلام ائمه معصومین ……………………………………………………………………………………………60

          ـ  فرهنگ کار در کلام پیامبر …………………………………………………………………………………………………………61

          ـ  فرهنگ کار در کلام امیرالمومنین ………………………………………………………………………………………………..62

          ـ  فرهنگ کار در مکتب امام صادق ……………………………………………………………………………………………….64

          ـ  فرهنگ کار در کلام دیگر ائمه معصوم ………………………………………………………………………………………..66

• فرهنگ کار در کلام بزرگان و ادبیات فارسی ………………………………………………………………………………………………67

          ـ  کار مایه کمال و جمال …………………………………………………………………………………………………………….68

          ـ  کار عار نیست ………………………………………………………………………………………………………………………..69

          ـ  کار مایه آرامش روحی و روانی ………………………………………………………………………………………………..69

          ـ  نکوهش سستی در کار …………………………………………………………………………………………………………….70

• عوامل موثر در ارتقاء فرهنگ کار …………………………………………………………………………………………………………….70

          ـ  خانواده ………………………………………………………………………………………………………………………………..71

          ـ  نظام آموزشی ………………………………………………………………………………………………………………………..71

          ـ  دولت و حکومت …………………………………………………………………………………………………………………..72

          ـ  مدیریت و سرپرستی در محیط کار …………………………………………………………………………………………..73

• فرهنگ کار در آموزش و پرورش ……………………………………………………………………………………………………………73

     2-7-1 اهمیت آموزش و پرورش دوره ابتدایی و اهداف این دوره …………………………………………………………78

• اشتغال زنان و برنامه درسی ……………………………………………………………………………………………………………………81

     2-8-1 مصلحت جامعه …………………………………………………………………………………………………………………..82.

     2-8-2 مصلحت خانواده …………………………………………………………………………………………………………………82

     2-8-3 شرایظ فردی ………………………………………………………………………………………………………………………83.

     2-8-4 لحاظ کردن اولویت ها …………………………………………………………………………………………………………83.

 

این مطلب را هم بخوانید :

     2-8-5 فرایند انتخاب شغل ……………………………………………………………………………………………………………..85.

     2-8-6 نظریه انتخاب شغل گینزبرگ …………………………………………………………………………………………………86

• برنامه درسی و فرهنگ کار ……………………………………………………………………………………………………………………88
• مولفه های فرهنگ کار ………………………………………………………………………………………………………………………….95

     2-10-1 تعریف مولفه های فرهنگ کار ……………………………………………………………………………………………100

 

• پیشینه تحقیقاتی …………………………………………………………………………………………………………………………………..110

 

فصل سوم : روش پژوهش 

مقدمه

• روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….116

     3-1-1 مزایای تحلیل محتوا ……………………………………………………………………………………………………………………….117

     3-1-2 کاستی های تحلیل محتوا ………………………………………………………………………………………………………………..118

     3-1-3 روش آنتروپی شانون ……………………………………………………………………………………………………………………..120

• شاخص سازی تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………….121
• جامعه آماری و نمونه آماری ……………………………………………………………………………………………………………………………122
• ابزارهای تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………………….122
• شیوه تحلیل داده ها ……………………………………………………………………………………………………………………………………….123

 

فصل چهارم : تجزیه وتحلیل داده ها   

مقدمه

• مولفه های فرهنگ کار در کتاب تعلیمات اجتماعی پنجم……………………………………………………………………………………….127
• مولفه های فرهنگ کار در کتاب هدیه های آسمانی ششم یعد هویتی ……………………………………………………………………..139
• مولفه های فرهنگ کار در کتاب تعلیمات اجتماعی ششم بعد هویتی………………………………………………………………………149
• مولفه های فرهنگ کار در کتاب علوم پنجم بعد هویتی………………………………………………………………………………………..161
• مولفه های فرهنگ کار در کتاب هدیه های آسمانی پنجم یعد هویتی …………………………………………………………………….172
• مولفه های فرهنگ کار در کتاب کار و فناوری ششم بعد هویتی……………………………………………………………………………181
• مولفه های فرهنگ کار در کتاب فارسی ششم بعد هویتی……………………………………………………………………………………….191

 

فصل پنجم : نتیجه گیری

مقدمه

• بعد هویتی …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….203
• بعد علمی – مهارتی ……………………………………………………………………………………………………………………………………….208
• بعد ارزشی – هنجاری …………………………………………………………………………………………………………………………………….213
• بعد خلاقیتی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….220
• اشتغال زنان …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..226
• جمع بندی نهایی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………228
• پیشنهادهای پژوهشی ………………………………………………………………………………………………………………………………………231
• پیشنهادات کاربردی ……………………………………………………………………………………………………………………………………….232
• محدودیت های تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………232

 

فهرست منابع ومآخذ  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….233

چکیده انگلیسی …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….238

مقدمه

فرهنگ را می توان رفتار ویژه نوع بشر نامید که همراه با ابزار مادی جزء لاینفک رفتار شناخته    می شود. فرهنگ به طور مشخص از زبان، افکار، اعتقادات، سنن، قراردادها، سازمان ها، ابزار، روش کاری، آثار هنری، مراسم مذهبی، مراسم اجتماعی و غیره تشکیل می شود و بقاء و کارکرد آن بستگی به قابلیتی دارد که انحصاراً در اختیار انسان است. این قابلیت با تعابیری مانند استعداد و تفکر منطقی یا ذهنی، شناخته می شود. (صالحی امیری، 15:1386).

فرهنگ کار به عنوان شیوه زندگی نقش بنیادی و زیر بنایی در ارتقای سطح پویایی جوامع دارد. در مقایسه با مفاهیمی همچون فرهنگ سازمانی، فرهنگ عمومی و نظایر آن، مفهوم فرهنگ کار کمتر تعریف شده است. فراهم آوردن امکان تصمیم‌گیری براساس عقل و درایت در تمام مراحل زندگی به ویژه از دوران کودکی از جمله بنیان‌های اصلی و تأثیرگذار در ایجاد و تقویت فرهنگ کار محسوب می‌شود.(علی اکبری معلم،1389)

پاپ[1] در سال 2003 معتقد است فرهنگ کار موجب تغییر کیفی در محیط کار و محصولات سازمانی می گردد و بنابراین، توجه به آن موجب تحول در مجموعه سازمان خواهد شد. نگرش مثبت به کار و برخورداری از وجدان کار بالا از جمله باارزش ترین اجزای تشکیل دهنده فرهنگ کار محسوب شده و این امر در دستیابی سازمان به بهره وری و کارایی مؤثر است. وی در خصوص    مؤلفه های فرهنگ کار به مواردی نظیر تلاش کاری، ارتقای دانش، آگاهی از اهداف سازمانی و همکاری گروهی اشاره می کند. (سبحانی نژاد، 1384: 2)

توانایی کودک در دیدگاه گیری وابسته به نوع تکلیف است و این تکالیف هرچه با تجارب روزمره کودک هماهنگی بیشتری داشته باشد. احتمال درک دیدگاه دیگران از سوی کودک محتمل تر خواهد بود.(جوکار و همکاران:۱۳۷۹)

کلی[2] معتقد است کودکان اهل تفکر هستند و همانند بزرگسالان می توانند به روش های پیچیده بیندیشند . هرچند که تفاوت زیادی بین تفکر افراد مبتدی و ماهر وجود دارد، اما تفاوت کیفی اندکی بین تفکر کودکان و بزرگسالان وجود دارد. فرایندهای تفکر کودکان شبیه تفکر بزرگسالان است، آن چه کودکان فاقد آن هستند تجربه و دانش است(کلی،ترجمه حسینی و صوفی: ۱۳۸۸). همچنین در فرایند رشد توانایی دیدگاه گیری نتایج این پژوهش نشان داده است که کودکان دوره دبستان خود محور نیستند و می توانند دیدگاه های دیگران را درک کنند(جوکار و همکاران:۱۳۷۹).

یافته های پژوهشی در کشورهای انگلستان، فرانسه و آلمان حاکی از آن است که در هر سه کشور مورد بررسی در اهداف آموزش و پرورش مقطع ابتدایی خود، عمدتاً به صورت غیر مستقیم به پرورش تفکر در دانش آموزان اشاره می نمایند و پرورش تفکر به عنوان یک ویژگی ساری و جاری و در قالب فرهنگ (جامعه، مدرسه، کلاس و…) و به صورت زمینه به دانش آموزان منتقل می شود(جوکار و همکاران:۱۳۷۹).

1-1 بیان مسأله :

یادگیری می تواند علاوه بر تغییرات در قابلیت، یعنی در توانایی انجام دادن کاری و تغییرات در آمادگی، یعنی رغبت عمل کردن را شامل می شود. رفتار چیز پیچیده ای است و عوامل زیادی در تعیین کاری که انجام می دهید، دخالت دارند. تکلیف اساسی روان شناسی یادگیری، فهمیدن رفتار و تغییر رفتار است(گی آر لفرانسوا، 1387: 10).

پیاژه معتقد بود که فرایند رشد، چند مرحله را طی می کند که هریک با رشد توانایی های جدید، یا دقیق تر بگوییم هر یک سطح انطباق پیشرفته تری را شامل می شود(گی آر لفرانسوا،1387: 225).

نویسنده در این کتاب عنوان می کند یکی از مراحلی که پیاژه آن را مطرح کرده است مرحله عملیات عینی است که سنین 7 تا 11 یا 12 سالگی را در برمی گیرد یعنی کودکان از سنین حدود 7 سالگی از مرحله پیش عملیاتی به این مرحله می رسند که می توانند به توانایی نگهداری ذهنی، طبقه بندی و ردیف کردن دست یابند.

با توجه به حساسیت مقطع ابتدایی که در سنین مرحله عملیات عینی از نظر پیاژه قرار دارد و توانایی یادگیری و فهم قوانین اجتماعی و اخلاقی، بسیار مهم است که برنامه ریزان درسی به تمام ابعاد آموزشی که کودکان را برای زندگی موفق و سالم در آینده آماده کند، توجه اساسی نمایند.

برنامه درسی مدارس ابتدایی باید بر مبنای کارکردها و هدف هایی تدوین شود که متناسب با دنیای جدید و در حال تغییر شتابان باشد. برای تدوین برنامه درسی متناسب باید علاوه بر برنامه درسی سنتی، هدف های جدیدی نیز به عنوان ملاک هایی در نظر گرفته شود. برنامه قصد شده ای که   مهارت هایی را نشان می دهند که دانش آموزان باید داشته باشندتا بتوانند در جامعه امروز و فردا به طور مناسب عمل کنند(تقی پورظهیر، 1387: 15).

خانواده نیز یکی از عواملی است که در تقویت فرهنگ کار و دوام و استمرار آن نقش دارد. با برقراری ارتباط و کنش متقابل بین مدرسه، خانواده و فرد می‌توان به صورت ضمنی و غیرمستقیم بستر سازی لازم برای ایجاد و پرورش فرهنگ کار را فراهم ساخت. والدینی که یک فرهنگ کار قوی را ابراز می‌دارند فرزندان خود را به سوی بهره‌مند شدن از فرهنگ کار قوی می‌کشانند. همین که فردی وارد محل کار می‌شود در ارتباط با تصورات و عکس‌العمل دیگران، نگرش‌های کار شکل یافته او در دوران طفولیت تایید شده و یا مورد نقض قرار می‌گیرد(علی اکبری معلم،1389).

باید با ایجاد فرهنگ درست کار در سنین کودکی و نوجوانی در آحاد جامعه،  رشد و پیشرفت فرهنگ زندگی و فرهنگ اجتماعی را بهبود بخشید. نظام آموزشی کشور می تواند در این زمینه گام های اساسی بردارد. نظام آموزشی در این باره نقش بسیار موثری دارد به نحوی که با یک برنامه ریزی طولانی مدت در دوره ابتدایی می توان به شاخصه های بسیاری از تحقق فرهنگ کار دست یافت.

بنابراین فرهنگ کار یک هنجار فرهنگی است که یک ارزش اخلاقی مثبتی را برای انجام یک شغل درست وضع نموده است و مبتنی بر این باور است که کار فی‌نفسه دارای یک ارزش ذاتی است. مثل سایر هنجارهای فرهنگی، علاقه‌مندی و باور یک فرد به اخلاق کار اساساً تحت تأثیر تجارب و تعلیم یافتن فرد در خلال دوران طفولیت و نوجوانی است.

در این پژوهش سعی می شود به بررسی مؤلفه های به کار رفته از فرهنگ کار در کتب درسی مقطع ابتدایی پرداخته شود و به این سوال پاسخ داده شود که به چه میزان فرهنگ کار در برنامه درسی مقطع ابتدایی گنجانده شده و آیا تمامی مؤلفه های آموزشی فرهنگ کار به کار رفته است.

آیا برنامه درسی موجود پاسخگوی مناسبی برای پرورش افراد به عنوان شهروندی مسئول و آراسته به فرهنگ صحیح کار در جامعه می باشد. همچنین سعی می شود با تکیه بر مولفه های فرهنگ کار به این نتیجه دست یابد که سهم اشتغال بانوان و دیدگاه آموزشی نسبت به اشتغال بانوان در کتب درسی مقطع ابتدایی به چه صورت می باشد؟

• 2- اهمیت و ضرورت تحقیق :

1-2-1-  ضرورت نظری

تحقیقات میدانی و بررسی سیاست ها و برنامه‏های نظام آموزش در حوزه کار و تولید و مهم تر از آن در موضوع «اشتغال زنان»، نشان از فقدان عناصر جامعیت، آینده‏نگری و ضعف مطالعات علمی دارد. از این رو تدوین برنامه درسی با محوریت موضوعی فرهنگ کار که با توجه هم‏زمان به شرایط کنونی و آینده جامعه ما و جامعه جهانی، ویژگی‏ها و کارآمدی‏های زنان، آموزه‏های دینی و اهداف انقلاب اسلامی، ارایه کننده طرحی کلان و جامع و قابل دفاع باشد، ضرورتی اجتناب‏ ناپذیر است. به طور کلی ضرورت نظری این پژوهش به شرح ذیل می باشد:

1- باعث توسعه و تعمیق دانش مربوط به به فرهنگ کار می گردد.

2- باعث روشن شدن مبانی نظری ارتباط درحوزه فرهنگ و کار با یکدیگر و برنامه درسی می گردد.

3- باعث توسعه و تعمیق دانش در خصوص اشتغال بانوان می گردد.

1-2-2- ضرورت عملی

1- کمک به برنامه ریزان درسی وآموزشی دوره ابتدایی در تدوین سرفصل های مربوط به فرهنگ کار

2- کمک به برنامه ریزان در حوزه اشتغال بانوان در خصوص توجه به فرهنگ آموزش

3- راهکاری برای مربیان مراکز آموزشی که با کودکان و نوجوانان در ارتباطند

• 3- هدف های تحقیق :

1-3-1- هدف کلی:

شناسایی فرهنگ کار در برنامه درسی دوره ابتدایی با تأکید بر بهبود فرهنگ اشتغال بانوان.

1-3-2- اهداف جزیی:

1-3-2-1- شناسایی شاخص های هویتی فرهنگ کار درکتب دوره ابتدایی

1-3-2-2- شناسایی شاخص های علمی ـ مهارتی فرهنگ کار در کتب دوره ابتدایی

1-3-2-3- شناسایی شاخص های ارزشی ـ هنجاری فرهنگ کار در کتب دوره ابتدایی

1-3-2-4- شناسایی شاخص های خلاقیتی فرهنگ کار در کتب دوره ابتدایی

1-3-2-5- شناسایی جایگاه زنان در رابطه با فرهنگ اشتغال در کتب درسی دوره ابتدایی

• 4- سؤال های تحقیق :

  • در کتب دوره ابتدایی چقدر به شاخص های فرهنگ کار در بعد هویتی اشاره شده است؟
  • در کتب دوره ابتدایی چقدر به شاخص های فرهنگ کار در بعد علمی ـ مهارتی اشاره شده است؟
  • در کتب دوره ابتدایی چقدر به شاخص های فرهنگ کار در بعد ارزشی ـ هنجاری اشاره شده است؟
  • در کتب دوره ابتدایی چقدر به شاخص های فرهنگ کار در بعد خلاقیتی اشاره شده است؟
  • به چه میزان در کتب دوره ابتدایی به فرهنگ اشتغال بانوان توجه شده است؟

 

• 5– تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق :

فرهنگ[3]

بیان مسأله ……………………………………………………………………………………………………………………….3

اهمیت و ضرورت تحقیق 5

اهداف تحقیق: 5

سوالات تحقیق: 6

تعریف مفاهیم تحقیق: 6

فصل دوم:مبانی نظری و پیشینه تحقیق 8

بخش اول:عادت 9

بخش دوم:عمل………………………………………………………………………………………………………………….56

بخش سوم:پیشینه پژوهش 61

جمع بندی و چهارچوب نظری و مفهومی 68

فصل سوم:روش شناسی تحقیق 70

جامعه تحقیق 71

نمونه تحقیق 71

ابزارهای تحقیق 71

شیوه انجام تحقیق 72

شیوه تحلیل داده ها 72

فصل چهارم:یافته های تحقیق 73

سوال اول: مفهوم عادت در تعلیم و تربیت بر اساس نظرات موافق و مخالف آن در تربیت چیست؟74

سوال دوم: جایگاه عادت بر اساس نظریه انسان به منزله عامل در تعلیم و تربیت چیست؟ 82

فصل پنجم:بحث و نتیجه گیری 96

بررسی نتایج سوال اول 97

بررسی نتایج سوال دوم 100

بحث و نتیجه گیری 101

پیشنهادات 104

محدودیت های تحقیق 105

فهرست منابع 106

چکیده انگلیسی 110

فصل اول

 

کلّیات تحقیق

  مقدمه:

انسان اشرف موجودات هستی و والاترین نشانۀ حکمت و قدرت خداوند متعال است که توانایی دست یابی به مقامات عالی را داراست، زیرا دارای حقیقتی روحانی و ملکوتی است. آدمی به دلیل صفت مختار بودنش می تواند به درجات مختلفی از مقامات برسد؛ امّا باید توجّه داشت که دست یابی انسان به مقامات عالیه ای که هدفِ آفرینشِ وی نیز بوده است، تنها با تربیت صحیح است که می تواند به دست آید. تعلیم و تربیت در هر جامعه ای از ضروری ترین امور است. به همین دلیل است که در طول تاریخ، پادشاهان و حکومت های مختلف، اهمیت ویژه ای به آن می دادند و بودجۀ عظیمی را برای بخش آموزشی اعم از نظامی و علمی اختصاص می دادند. با گذشت زمان اهمیت تعلیم و تربیت، بیش از پیش برای افراد جامعه و مسئولان امر مشخص گردید، زیرا آنان به اهمیت تربیت نسل جوان و نوجوان بر طبق سیاست های کشور، حزب حاکم و دین رایج پی بردند. آموزشی که در طول قرن ها به تحصیلات آکادمیک و مدرسه ای تبدیل شده است. اما هر تعلیم و تربیتی آدمی را به سرمنزل مقصود نمی رساند. تعلیم و تربیت و آموزشی باید به کار گرفته شود که آدمی با استفاده از آن بتواند حقیقت وجود خویش را به درستی  و به شکل یقینی و شهودی بیابد، و در راستای شناخت حقیقی ای که به دست می آورد، به شناخت خداوند متعال، به عنوان قادر مطلق دست یابد. در این میان با بررسی و پزوهش در میان جنبه های مختلف در بحث تربیت می توان به نگاهی ژرف تر و عمیق تر پیرامون مباحث تربیتی دست یافت.

مسئله ی عادت در تعلیم و تربیت از دیرباز مورد توجه صاحبنظران تربیت بوده است و بررسی نسبت این مسئله ی تربیتی با نظریه ی عاملیت انسان می تواند راهگشای امر خطیر تعلیم و تربیت باشد.

بیان مسئله:

با توجه به آرای فلاسفه و مربیان تربیتی پیرامون روش تربیتی عادت در تعلیم و تربیت می توان به اهمیت  و جایگاه این روش در تربیت و تفاوت دیدگاه های صاحبنظران تربیت پی برد ،آرای اخوان الصفا این است که : عادت به معنای رفتاری است که در اثر تکرار برای انسان ملکه می شود و از او به سادگی جدا نمی گردد(فقیهی،1377 :215)

ارسطو تربیت را ” ایجاد فضائل” محسوب می دارد ( ارسطو،1356) و غزالی می گوید: پس هر کاری که نیکوست عادت کند، خلق نیکو اندر وی پدید آید، و سر اینکه شریعت به کار نیکو فرموده است این است،مقصود از این،گرویدن دل است از زشت به صورت نیکو ،هرچه آدمی به تکلف عادت کند طبع وی شود(غزالی،1368) در مقابل نظرات فوق گروهی که در صدر آنها می توان از روسو و کانت نام برد معتقدند که تربیت فن بر هم زدن عادت است.همچنین یکی از اولین کسانی که مفهوم عادت در تربیت را محکوم کرده است افلاطون بوده، او اساسا ریشه ی تربیت را در آگاهی و هوشمندی و اراده و اختیار می داند (یوسفی،1389) در اینجا می توان دریافت که مسئله ی عادت از دید دانشمندان حوزه ی تربیت دارای جایگاه متفاوتی می باشد از این رو تامل و بررسی در این زمینه می تواند راهگشای تحقق  امر خطیر تعلیم و تربیت باشد.

طرحواره ی انسان به منزله ی عامل، بیانگر آن است که در اندیشه ی اسلامی ، انسان چون عاملی در نظر گرفته شده است که می توان ” عمل” های صادر شده از وی را به خود او منتسب ساخت و او را منشا عملش در نظر گرفت ( باقری،1388) از بررسی متون اسلامی به ویژه قرآن می توان نتیجه گرفت که مبانی عمل ، دست کم در سه نوع مبنای اساسی خلاصه می شود که می توان آن ها را مبانی شناختی، گرایشی و ارادی-اختیاری نامید.بر اساس این نظریه می توان روزنه هایی برای یافتن جایگاه  عادت در تعلیم و تربیت یافت.

در رابطه با این موضوع پژوهش هایی انجام شده است که از جمله ی انها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

این مطلب را هم بخوانید :

“کوکبی اصل”(1386) در پژوهش خود با عنوان مقایسه ی دو رویکرد عا دتی و عقلانی در تربیت دینی و ارزیابی راهنمای برنامه درسی دینی دوره ی متوسطه و پیش دانشگاهی بر اساس این رویکرد نتیجه گرفته است که رویکرد کتاب مذکور عقلانی بوده و با توجه به شرایط سنی  انتخاب این رویکرد به جا بوده است.”باقری” (1388)در پزوهشی با عنوان بررسی تطبیقی طرحواره ی اسلامی عمل با انسان شناسی پسا ساختار گرا ، دیدگاه انسان به منزله ی عامل را دربردارنده ی  دلالتهای مهمی در عرصه ی تعلیم و تربیت معرفی می کند .”علی رضا بیگی” (1392) در پژوهشی به تحلیل عاملیت انسانی در مواجهه با فضای مجازی بر اساس نظریه انسان عامل و پیامدهای تربیتی پرداخته است و به آثار این مواجهه در بحث تربیت اشاره کرده است.

با توجه به انچه در بالا بیان شد به نظر می رسد نیاز به پژوهشی  با این عنوان احساس می شودکه ابتدا جایگاه عادت را به اختصار از دید فیلسوفان و مربیان تربیتی بیان کند و سپس به بررسی نظرات موافق و مخالف پیرامون آن بپردازد،و در ادامه با در نظر گرفتن مبادی سه گانه ی عمل و همچنین با توجه به رابطه ی انجام عمل و ویژگی های پیش نیاز آن در پایان به بیان دیدگاه خود از منظر نظریه ی فوق پیرامون عادت اقدام کند، زیرا نیاز به بررسی مسائل تربیتی و تبیین جایگاه انها بر اساس یک نظریه ی مشخص منجر به روشن تر شدن مبحث و همچنین نزدیک تر شدن ان به سوی عملیاتی شدن می باشدو به این پرسش پاسخ داده ایم که جایگاه عادت در تعلیم و تربیت بر اساس نظریه ی انسان به منزله ی عامل چیست؟

اهمیت و ضرورت تحقیق:

اهمیت و ضرورت نظری:

• افزایش دانش نظری پیرامون مفهوم عادت در تعلیم و تربیت بر اساس نظریه انسان به منزله ی عامل

اهداف. 9

فرضیه ها (سؤالهای تحقیق). 10

فصل دوم

مقدمه. 17

مبانی نظری اشتغال زنان. 19

رابطه بین زندگی کاری و خانوادگی. 21

مقدمه. 25

روان شناسی مثبت نگر. 25

بهزیستی روانشناختی. 28

بهزیستی از دیدگاه های مختلف:. 30

الگوهای بهزیستی روانشناختی:. 31

عوامل موثر بر بهزیستی روانشناختی. 36

ازدواج و دگرگونی آن. 39

تعریف دلزدگی زناشویی. 40

علائم دلزدگی زناشویی. 43

خستگی جسمی. 44

خستگی عاطفی. 44

خستگی روانی:. 45

متغیر هایی که سبب تشدید فرسودگی می شوند. 46

بار مسئولیت اضافی. 46

مطالبات متناقض. 46

سایر علل دلزدگی. 47

راههای پیش گیری از دلزدگی زناشویی. 47

تنوع. 47

قدر دانی. 48

موقعیت هایی برای خود شکوفایی. 48

سایر عواملی که از دلزدگی پیشگیری می کند:. 48

تفاوت های جنسیتی در دلزدگی زناشویی. 50

 

دلزدگی زناشویی از دیدگاه روان تحلیلی. 52

دلزدگی زناشویی از دیدگاه وجودی. 53

پیشینه پژوهش در ایران. 54

پیشینه پژوهش در خارج از ایران. 56

فصل سوم

مقدمه. 61

روش انجام تحقیق. 61

جامعه آماری. 61

حجم نمونه و روش نمونه گیری( در صورت لزوم). 61

روش و ابزار جمع آوری اطللاعات. 62

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات. 65

فصل چهارم

آمار توصیفی. 69

آمار استنباطی؛. 75

فرضیه 1:. 75

فرضیه 2:. 78

فرضیه 3:. 80

فرضیه 4:. 81

فرضیه 5:. 82

فرضیه 6:. 83

فصل پنجم

مقدمه:. 85

خلاصه تحقیق:. 85

بررسی فرضیه های پژوهش و مقایسه آنها با تحقیقات گذشته:. 86

فرضیه 1. 86

فرضیه 2. 88

فرضیه 3. 91

فرضیه 4. 93

این مطلب را هم بخوانید :

فرضیه 5. 94

فرضیه 6. 96

نتیجه گیری کلی:. 98

محدودیتها:. 100

پیشنهادات پژوهش:. 101

پیش نهاد های کاربردی پژوهش…………………………………………………………….102

منابع. 103

مقدمه

تعالی و پیشرفت هر جامعه‌ای مستلزم داشتن افراد سالم و بانشاط است، روابط سالم با دیگران می‌تواند تکامل و رشد شخصیت را موجب شود(بخشی سورشجانی،1379 ؛ نقل از بخشایش و انتظاری،1390).

پدیده اشتغال و کار از ابتدای زندگی بشر موردتوجه بوده است. با صنعتی شدن جوامع، زن نیز مانند مرد بیرون از خانه به کار و فعالیت‌های مختلف می‌پردازد و به زندگی اقتصادی خانواده کمک می‌کند زنان بسیاری در خارج از خانه مشغول هستند. توسعه تکنولوژِی،  بالا رفتن سطح تحصیلات زنان، دستیابی به تخصص‌های مختلف و بهبود وضع کار از یک‌سو و علاقه زنان به استقلال اقتصادی و افزایش عزت‌نفس از سوی دیگر منجر به افزایش فعالیت زنان شده است (بنی اسدی شهربابک، رشیدی، حسینی فرد، 1391).

تولستوی در نامه 1856 به والریا آرسنیو نوشته است کسی می‌تواند در این جهان عالی زندگی کند که بداند چطور کار کند و چطور عشق بورزد (ترویات[1]،1990؛ نقل از پاینز[2] و نانز[3]،2003). به قول فروید توانایی عشق ورزیدن و کار کردن شاهدی برای بهزیستی روانشناختی است. انتخاب افراد از شغل و شریکشان می گوید یک رابطه بزرگی درباره اینکه چطور آنها تاثیر عمده بر زندگیشان داشته و دارند. تاثیر کار و عشق هردو بر عملکرد سالم اثبات تجربی شده است (بارنت[4]،1993، بارنت و هاید[5]،2001؛نقل از پاینز و نونز،2003).

در طول دهه ی گذشته افزایش سریع مشارکت زنان متاهل در نیروی کار وجود داشته است. همراه با افزایش نسبت زنان در نیروی کار، نشانه های تغییر در الگوهای تغییر در زندگی زنان نیز رخ داده است.به طور سنتی ورود و خروج زنان در نیروی کار همراه با مراحل همتایی در زندگی خانواده است(گوزمن[6]،2000).

امروزه درزمینه جامعه‌شناسی پزشکی به مبحث بررسی اختلاف در میزان سلامت و بیماری زنان توجه زیادی شده است. در بررسی تفاوت‌های موجود در میزان سلامت زنان، عده‌ای از جامعه شناسان در چهارچوب تحلیل نقش‌های اجتماعی زنان به امر اشتغال زنان توجه نموده‌اند. نقش شغلی زنان به‌عنوان نقشی جدید در کنار  نقش‌های سنتی آنان که شامل نقش مادری و همسری می‌شود، موردتوجه قرارگرفته و در ارتباط با پیامدهای این تلفیق نقش‌ها، با توجه به تأثیرات سوء یا مثبتی که اشتغال می‌تواند بر سلامت جسم و روان زنان داشته باشد، نظریه‌هایی عنوان‌شده است یک دسته کسانیکه موافق نقش شغلی خانم‌ها هستند و معتقدند اشتغال اثرات مثبتی را در جهت ارتقاء شرایط سلامت روانی زنان در پی دارد و دسته دوم مخالفین نقش شغلی زنان است که اثرات سوئی را به دنبال کارکردن زنان بر آن‌ها متصور می‌شوند (احمد نیا،2002 ؛نقل از دل آرام، صفدری، فروزنده، کبری، 1384).

و همچنین تغییرات در جوامع کنونی و افزایش تعداد زنان شاغل، نقش‌هایی متفاوت را برای زوج‌ها به وجود آورده است. ورود زنان به بازار کار در دهه‌های 1970 و 1980 بیشتر شد چراکه تحولات اقتصادی کفایت تک درآمدی بودن خانواده را زیر سؤال برد (لانگ و یانگ، 1997 به نقل از بوستانی پور،1386).

پیامدهای این تغییرات در زندگی خانوادگی هم گسترده و هم چشمگیر است. وقتی همسر به بازار کار وارد می‌شود مرد و زن هردو باید نقش‌هایشان در ازدواج خود را بازتعریف کنند. اکثریت بزرگی بااین‌حال، نقش جدید خود را با برخی از تردیدها مشاهده می‌کنند. درحالی‌که برخی از آن‌ها، سهم خود را در بهزیستی اقتصادی خانواده‌شان تشخیص می‌دهند و از کار لذت می‌برند. گروهی دیگر بر مشارکت اقتصادی و فعالیت کاری به‌عنوان نقش ثانویه نسبت به شوهران نگاه می‌کنند.

همان‌طوری که زنان به‌ سوی نیروی کار می‌روند مردان بیشتر مسئولیت‌های خانه‌داری و نگهداری کودک  را به عهده می‌گیرند. اگرچه ذکر این نکته مهم است زنان اکثریت مسئولیت نگهداری کودک و وظایف خانه‌داری را همچنان بر عهده می‌گیرند. علاوه بر این افزایش مشارکت نیروی کار زنان با افزایش مقدار زمان صرف شده توسط همسرانشان در خانه  هماهنگ نشده است. زنان کاملاً زمانی را که در وظایف خانه‌داری صرف می‌کنند کاهش نداده‌اند و در مقابل نیروی کار را افزایش داده‌اند. بنابراین بسیاری از زنان متأهل با فعالیت کردن در دو شیفت کار در خانه و بیرون خانه مقدار بیشتری کار می‌کنند. استرس و تقاضاهای شغل اغلب تأثیر منفی بر ارتباطات خانواده، بهزیستی روان‌شناختی و رضایت زناشویی دارد (گوزمن،2000).

دلزدگی از عشق یک‌روند تدریجی است، به‌ندرت و به‌طور ناگهانی بروز می‌کند. صمیمیت و عشق به زندگی رنگ‌باخته و خستگی عمومی عارض می‌شود.، در شدیدترین نوع فرسودگی با فروپاشی رابطه همراه است (برنشتاین، ترجمه توزنده جانی، 1380).

 

تعریف مساله و بیان سوالهای اصلی تحقیق:

سال‌هاست روان شناسان درصدد هستند به این سؤالات پاسخ دهند که چرا برخی از مردم نسبت به بعضی دیگر از بهداشت روانی بهتری برخوردارند؟ این سؤال، سؤال دیگری را به همراه می‌آورد که چرا بر خی نسبت به برخی دیگر در زندگی موفق‌ترند؟ چه عواملی این تفاوت‌ها ر ا رقم می‌زند؟(گلزاری و یزدی،1384). ازدواج به‌عنوان یک‌نهاد اجتماعی است که پایه و اساس ارتباط انسانی را تشکیل می‌دهد و در آن زن و مرد از طریق یک نیروی رمزی ناشی از غرایز و آیین و شعائر و عشق به هم جذب می‌روند و به‌طور آزادانه و کامل تسلیم یکدیگر شده تا واحد پویایی را به‌عنوان خانواده ایجاد کنند (برنو[7]،2009، به نقل باقریان و بهشتی،1390).

یکی از جنبه‌های اثرگذار اجتماعی حاضر بر سلامت افراد، حرفه و شغل هست که پرداختن به آن حائز اهمیت بوده و جای بحث دارد (حدادی، کلدی، سجادی و یوسفی،1390). حدود نیمی از نیروی کار جامعه را زنان تشکیل می‌دهند و گذشته از نقش فعال و چشمگیری که در عرصه خانواده ایفا می‌کنند، اشتغال اجتماعی آن‌ها امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. در حال حاضر زنان در عرصه کار و فعالیت اعم از بخش صنعت، کشاورزی، بهداشت و درمان، تعلیم و تربیت و غیره حضوری قابل‌توجه دارند و با توجه به نقش‌های متعدد و چشمگیر آن‌ها در عرصه خانواده و اجتماع، سلامت و ارتقاء سطح سلامتی آن‌ها اهمیتی خاص می‌یابد (شاهرخی،1380). زنان یکی از گروه‌های حساس بهداشتی بوده که نسبت به مردان درخطر بالاتری برای اکثر اختلالات روانی هستند. سلامت روان زنان، سلامت خانواده و متعاقب جامعه را تضمین می‌کند (سپهرمنش،1387).

در سالیان اخیر رویکرد آسیب‌شناختی به مطالعه سلامتی انسان موردانتقاد قرارگرفته است. برخلاف این دیدگاه که سلامتی را به‌عنوان نداشتن بیماری تعریف می‌کند، رویکردهای جدید بر “خوب بودن[8]” به‌جای “بد یا بیمار بودن[9]” تأکید می‌کنند. از این منظر، عدم وجود نشانه‌های بیماری‌های روانی، شاخص سلامتی نیست. بلکه سازگاری، شادمانی، اعتمادبه‌نفس و ویژگی‌های مثبتی ازاین‌دست نشان‌دهنده‌ی سلامت بوده و هدف اصلی فرد در زندگی، شکوفاسازی قابلیت‌های خود است. گروهی از روانشناسان به‌جای اصطلاح سلامت روانی[10] از بهزیستی روان‌شناختی[11] استفاده کرده‌اند. زیرا معتقدند این واژه ابعاد مثبت را به ذهن متبادر می­کند.(میکائیلی منیع،1389).

معنی لغوی بهزیستی یک حالت رضایت از شاد بودن، سلامتی و موفقیت است که به تجربه و عملکرد روان‌شناختی مطلوب اشاره می‌کند (دسی و ریان[12] به نقل از عایشه گورل[13]، 2009).

اصطلاح بهزیستی اصطلاحاً به‌عنوان احساسی مثبت و احساس رضایتمندی عمومی از زندگی که شامل خود و دیگران در حوزه‌های مربوط به خانواده و شغل و … می‌باشد، تعریف‌شده است (چاو،2007، به نقل چالمه،1390). مفهوم بهزیستی روان‌شناختی یک ساختار چندبعدی نگرش به زندگی است. ریف (1989) اشاره می‌کند که برای توصیف بهزیستی روان‌شناختی رویکرد نظری خاصی وجود ندارد. او مطالعاتش را بر پایه روانشناسان رشد و شخصیت یعنی توضیحات نظری روانشناسان مثبت نگر[14] بنا می‌کند و نیز مدل چندجانبه بهزیستی روان‌شناختی را ایجاد می‌کند (رجب اوزپولات[15]، یوجل اسکور[16]، سزر[17]،2012). طبق گفته ریف (1995) بهزیستی چندبعدی است و شامل ابعادی می‌شود مانند خویشتن پذیری[18]، رشد فردی[19]، هدف زندگی[20]، روابط مثبت با دیگران[21]، تسلط محیطی[22] (توانایی مدیریت مؤثر زندگی شخص و جهان پیرامون) و حس خودمختاری[23]. همچنین برحسب دو مؤلفه تعریف‌شده است؛ یک مؤلفه عاطفی که شامل هیجانات مثبت و منفی می‌شود و یک مؤلفه شناختی، برای مثال رضایت از زندگی که به قضاوت کلی زندگی شخصی اشاره می‌کند درحالی‌که حوزه‌های خاصی (شامل سلامتی، دارایی و روابط) همه قضاوت‌ها را تعیین می‌کند. همه‌ی حیطه‌ها اهمیت یکسانی برای افراد ندارد (تارین[24]،2010).

درحالی‌که بعضی ازدواج‌ها موجب رشد و شکوفایی زوجین است، بسیاری از زن و شوهرها نیز می‌توانند به مصیبت‌هایی در مقابل همدیگر بدل شوند، ایجاد و حفظ روابط صمیمانه و ارضای نیازهای عاطفی و روانی در جریان ازدواج، هنر و مهارتی است که علاوه بر سلامت روان و تجارب سالم اولیه، نیازمند داشتن و کسب نگرش‌های منطقی، مهارت‌های ارتباطی، مهارت‌های زندگی و انجام وظایف خاص خویش است.(اعتمادی، نوابی نژاد، احمدی و فرزاد، 1385؛ به نقل عطاری، حسین پور، راهنورد، 1388).

ازجمله مخاطرات ازدواج و روابط بین زن و شوهر دل‌زدگی زناشویی است. دل‌زدگی زناشویی وضعیت دردناک فرسودگی جسمی، عاطفی و روانی است که کسانی که توقع دارند عشق رویایی و ازدواج به زندگی‌شان معنا بخشد را متزلزل می‌کند. دل‌زدگی زمانی اتفاق می‌افتد که زوجین متوجه می‌شوند علی‌رغم تلاش‌هایشان رابطه‌شان به زندگی معنا نداده و نخواهد داد (پاینز[25]، به نقل شاداب 1381).

فرسودگی یک‌روند تدریجی است و به‌ندرت به‌طور ناگهانی بروز می‌کند. درواقع صمیمیت عشق به‌تدریج رنگ می‌بازد و به همراه آن احساس خستگی عمومی عارض می‌شود. کایزر[26] (2003) معتقد است باوجوداینکه برخی ازدواج‌ها به‌نوعی سرخوردگی را تجربه می‌کنند اما بسیاری از آن‌ها باکیفیتی پایین ادامه یافته وزندگی متأهلی بی‌ثباتی را تشکیل می‌دهند که متمایل به فروپاشی است و مسلماً با فراوانی افکار و تصورات درباره جدایی همراه خواهد بود (شریفی، کارسولی، بشلیده،1390). فرسودگی جسمی با نشانگانی مانند احساس خستگی، کسالت و بی‌حالی بروز می‌کند که با خواب رفع نمی­شود. فرسودگی عاطفی بااحساس آزردگی، ناامیدی، غمگینی، تنهایی و بیهودگی مشخص می­شود. فرسودگی روانی معمول به‌صورت کاهش خودباوری و منفی نگری نسبت به روابط به‌خصوص رابطه با همسر و احساس یاس و سرخوردگی نسبت به همسر بروز می­کند (ادیب راد،1384).

 

ضرورت انجام تحقیق

 

در سال‌های گذشته دیدگاه زنان و مردان درباره زندگی تغییر کرده است. امروزه، دیدگاه مردان وزنان درباره مفهوم خود تغییر کرده است. همچنین ایده‌ها درباره نقش سنتی زنان ومردان تغییر کرده است. امروزه زنان برای به ظهور رسانیدن توانمندی های خود افزایش عزت نفس و خود شکوفایی به اشتغال علاقه مند شده اند (نظری،1386).

تغییر نقش های سنتی زنان و تقاضای روزافزون آنها برای مشارکت در عرصه های مختلف، به واقعیتی انکار ناپذیر در جامعه ایران تبدیل شده است (جواهری، سراج زاده، رحمانی،1389). اغلب زوجین علاقمند به اشتغال بوده یا شاغل هستند و حتی طبق آمار گرفته شده (زوج های دو شغلی) و دو درآمدی رو به افزایش است. مشاهده میشود که هرکدام از زوجین بیش از نیمی از ساعات روزانه خود را در محیط کاریشان سپری می کنند (کارلسون،1378). با رشد روزافزون و گسترش اشتغال ساخت خانواده و نقش های والدین دچار دگرگونی شده و در روابط همسران با یکدیگر و روابط مادر و پدر با فرزندان نیز تغییراتی به وجود آمده است (پارسل[27] و مناغان[28]، به نقل از اقدامی وحسین چاری،1387).

زن موجودی است که می تواند سرمایه ای برای اصلاح جامعه باشد و انسان های والا پرورش دهد. آسایش خانواده و جامعه به برکت وجود زن و طبیعت او تحقق می یابد. ورود زنان به محیط های اجتماعی وایجاد فرصت های شغلی وگزینش آن ها برای شغل های موجود در جامعه سبب تنوع نقش های آنان در اجتماع وخانواده وتعدد روابط اجتماعی وتعلقات گروهی شده است. این پدیده موجب تغییر دیدگاهها و نگرش آنان شده و مسائل جدیدی را بوجودآورده است (محمدی، بلوریان، عارفی، 1389).

از نظر کارلسون[29] (1378) یکی از دلایل تنیدگی زنان شاغل داشتن مسئولیت های متعدد در محیط حرفه ای و خانوادگی است که یکی از مسائل اصلی روابط کار و خانواده را تشکیل می دهد یعنی زنان شاغل به دلیل انتظارات سنتی که از آنان می رود از یک سو مسئولیت انجام وظایف خانه داری، تربیت فرزندان و انجام وظایف زناشویی را به عهده دارند و از سوی دیگر ضرورت های اقتصادی همراه جنبش های دفاع از حقوق زنان، آنان را در جهت یک زندگی فعال سوق داده است. یعنی به دلیل تغییرات بنیادی در نقش زن در روابط کار و خانواده زنان دیگر نمی­توانند به عنوان مادر در خانواده، همه عمر خود را در کانون خانوادگی بگذرانند. لذا زنان علاوه بر تنیدگی های ناشی از خانه و خانواده، با تنیدگی های ناشی از کار هم مواجهند (ادیب راد،1385).

برای اکثر مردم کار چیزی فراتر از وسیله تأمین معاش تلقی می گردد. کار سبب بالارفتن موقعیت اجتماعی و موجب فعالیت ذهنی و جسمی می شود. به اوقات زندگی فرد نظم و ساختار می بخشد و سبب گسترش تلاش های انسانی می شود و حس هدف و مقصود مشترک می آفریند. افراد بیکار در مورد وضعیت جسمی خویش دچار نگرانی هستند و از مراجعان دائمی پزشکان به شمار می روند (فدایی و علی بیگی،1390).

بعلاوه زمانی که زن و شوهر هردو شاغل بوده و زندگی متحرک و سازنده ای دارند جنبه های مثبتی در زندگی آنها وجود دارد (گیلبرت به نقل از نظری،1386). همسری که علاقه های مخصوص به خود دارد دارای هیجان بیشتری است (روسو به نقل از نظری،1386). علی رغم مسائل حرفه ای، کیفیت محاوره ها و حمایت شخصی این فرد ممکن است رابطه را غنی تر کند (باروک و اسکوآرتز به نقل از نظری،1386).

با افزایش زنان تحصیلکرده در ایران و درخواست آنها برای اشتغال، مطالعه وضعیت سلامت زنان شاغل از اهمیت زیادی برخوردار است. تداخل نقش های چندگانه سبب کاهش کیفیت کار، اختلافات زناشویی، انتقال رنج وناراحتی روانی به کودکان، صدمه به کیفیت زندگی و کاهش سلامت روان آنها می گردد (حدادی، کلدی، سجادی، صالحی، 1390).

اختلاف دیدگاه ها مربوط به تاثیر شغل بر زندگی زنان و اختلاف پژوهش های پیشین در این زمینه و تحول جامعه نسبت به دهه های گذشته ایجاب می کند که تحقیقی در این زمینه صورت گیرد تا بتواند تضاد های مربوط به این زمینه را پاسخگو باشد.

اهداف

هدف کلی:

بررسی مقایسه ای بهزیستی روانشناختی و دلزدگی زناشویی بین زنان شاغل (معلم) و خانه دار

اهداف جزئی:

1. بررسی مقایسه ای بهزیستی روانشناختی بین زنان شاغل و خانه دار
2. بررسی مقایسه ای دلزدگی زناشویی بین زنان شاغل و خانه دار
3. تعیین رابطه بین بهزیستی روانشناختی با دلزدگی زناشویی در زنان شاغل و خانه دار

فرضیه ها (سؤالهای تحقیق)

فرضیه های اصلی:

1. بین بهزیستی روانشناختی زنان شاغل با زنان خانه دار تفاوت وجود دارد.
2. بین دلزدگی زناشویی زنان شاغل با زنان خانه دار تفاوت وجود دارد.
3. بین میزان بهزیستی روانشناختی و دلزدگی زناشویی زنان رابطه وجود دارد.

 

فرضیه های فرعی:

1. بین بهزیستی روانشناختی با دلزدگی جسمانی زنان شاغل و خانه دار رابطه وجود دارد.
2. بین بهزیستی روانشناختی با دلزدگی عاطفی زنان شاغل و خانه دار رابطه وجود دارد.
3. بین بهزیستی روانشناختی با دلزدگی روانی زنان شاغل و خانه دار رابطه وجود دارد.

 

تعریف متغیرها و اصطلاحات

ب) اهمیت و ضرورت تحقیق………………………. 6

پ) هدف های تحقیق……………………………. 6

ت) سوال های تحقیق…………………………… 7

ث) تعریف متغیرهای تحقیق……………………… 8

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق……………………. 11

مقدمه……………………………………… 12

الف) تاریخچه……………………………….. 13

1-1-2 تاریخچه اخلاق………………………….. 13

2-1-2 تاریخچه اخلاق حرفه ای…………………… 15

ب) ماهیت اخلاق حرفه ای……………………….. 18

1-2-2 تعریف اخلاق حرفه ای…………………….. 18

2-2-2 ویژگی های دانش اخلاق حرفه ای…………….. 26

3-2-2 نظام های عمده اخلاق حرفه ای……………… 29

4-2-2 اصول اخلاق حرفه ای……………………… 31

5-2-2 کدهای اخلاق تا منشور اخلاق حرفه ای………… 36

6-2-2 منشور اخلاق حرفه ای…………………….. 38

پ) اخلاق حرفه ای معلمان………………………. 41

عنوان                                             صفحه

1-3-2 اخلاق در حرفه معلمی…………………….. 41

2-3-2 اهمیت و جایگاه دوره متوسطه……………… 46

3-3-2 اخلاق معلم در دوره متوسطه……………….. 50

ت) پیشینه تحقیق…………………………….. 52

1-4-2 پژوهش های داخلی……………………….. 52

2-4-2 پژوهش های خارجی……………………….. 62

ث) چارچوب مفهومی……………………………. 66

فصل سوم: روش شناسی تحقیق…………………….. 69

الف) روش تحقیق……………………………… 70

ب) جامعه آماری تحقیق………………………… 70

 

پ) نمونه تحقیق……………………………… 71

ت) ابزار تحقیق……………………………… 71

1-3-3 روایی………………………………… 72

2-3-3 پایایی……………………………….. 72

ث) شیوه تحلیل داده ها……………………….. 72

فصل چهارم: یافته های پژوهش…………………… 75

مقدمه……………………………………… 76

الف) اطلاعات جمعیت شناختی نمونه پژوهش………….. 76

ب) بررسی سؤال های پژوهش……………………… 82

1-2-4 بررسی سوال شماره یک پژوهش………………. 82

2-2-4 بررسی سوال شماره دو پژوهش………………. 83

عنوان                                             صفحه

3-2-4 بررسی سوال شماره سه پژوهش………………. 89

4-2-4 بررسی سوال شماره چهار پژوهش…………….. 93

5-2-4 بررسی سوال شماره پنج پژوهش……………… 96

6-2-4 بررسی سوال شماره شش پژوهش………………. 101

7-2-4 بررسی سوال شماره هفت پژوهش……………… 104

8-2-4 بررسی سؤال شماره هشت پژوهش……………… 107

پ) یافته های جانبی پژوهش…………………….. 114

1-3-4 مقایسه دیدگاه معلمان زن و مرد در خصوص اهمیت مؤلفه ها   114

2-3-4 مقایسه دیدگاه معلمان با سطوح مختلف تحصیلات در خصوص اهمیت مؤلفه ها………………………………………… 116

3-3-4 مقایسه دیدگاه معلمان با سوابق مختلف تدریس در خصوص اهمیت مؤلفه ها………………………………………… 119

4-3-4 مقایسه دیدگاه معلمان شهرهای مختلف در خصوص اهمیت مؤلفه ها ………………………………………….. 123

فصل پنجم: نتیجه گیری………………………… 126

مقدمه……………………………………… 127

الف) نتایج بررسی سؤال های پژوهش………………. 127

ب) نتایج حاصل از بررسی یافته های جانبی پژوهش…… 137

پ) پیشنهادات پژوهش………………………….. 139

این مطلب را هم بخوانید :

ت) محدودیت های پژوهش………………………… 140

منابع……………………………………… 141

پیوست……………………………………… 146

مقدمه

امروزه در موارد بسیاری از علوم بین رشته ای صحبت می شود. یکی از این علوم دانش اخلاق حرفه ای است. این دانش از یکسو به اخلاق و تربیت اخلاقی افراد و از سوی دیگر به اقتصاد و تربیت حرفه ای آن ها وابسته است. علی رغم تأثیرات فراوانی که این دانش می تواند در زندگی فردی و اجتماعی انسان ها داشته باشد اما چنان که باید و شاید بدان پرداخته نشده است. مقایسه‌‌ی وضعیت اخلاق حرفه‌ای در جهان صنعتی در دو حوزه‌ی معرفتی و اجتماعی، منزلت اخلاق حرفه‌ای در ایران باستان و جایگاه راهبردی اخلاق حرفه‌ای در آموزه‌های اسلامی  و منزلت اخلاق حرفه‌ای در تمدن اسلامی با وضعیت موجود بیانگر این واقعیت تلخ است که از وضعیتی مناسب شأن تاریخی خود در توسعه ی اخلاق حرفه ای برخوردار نیستم و این در حالی است که تاریخ فرهنگی و دینی این سرزمین حامل گنج های گرانباری از میراث غنی خود در این مورد است. عدم رشد اخلاق حرفه‌ای در مشاغل و سازمان‌ها و توسعه نیافتگی آن به عنوان یک دانش عوامل فراوانی دارد، که یکی از آن ها کم کاری در حوزه اخلاق پژوهی به طور عام و اخلاق حرفه‌ای به طور خاص است (قراملکی،1386: 23-22).

اخلاق حرفه‌ای یکی از مسائل اساسی همه جوامع بشری است. در حال حاضر، متأسفانه در جامعه ما در محیط کار کمتر به اخلاق حرفه‌ای توجه می‌شود. در حالی که در غرب سکولار، شاخه‌ای با عنوان اخلاق حرفه‌ای وجود دارد، ولی در جامعه دینی ما به اخلاق توجه کافی نشده است. جامعه ما نیازمند آن است تا ویژگی‌های اخلاق حرفه‌ای آشنا شده و برای تحقق آن فرهنگ‌سازی شود(امیری و همکاران،1389). به نظر می رسد در چارچوب فرهنگ ما، عملی کردن مسأله اخلاقی به بزرگان و علمای دینی، مربیان و مدیران در سطح فردی، سازمانی و اجتماعی وابسته است. شاید بتوان گفت چاره کار برای توسعه اخلاق، ترویج آن و نوعی فایده باوری یا قاعده نگری است. فایده باوری که مقید به مجموعه ای از ارزش ها، هنجارها و قواعد مقبولیت یافته است(خاکی به نقل از غلامی،66:1388). اما بین پیروی صرف از ضوابط اخلاقی و داشتن تعهد عملی نسبت به ضوابط اخلاقی سطح بالا نیز تفاوت زیادی وجود دارد. تعهدات اخلاقی مستلزم عملکرد اخلاقی است و ارتقاء معیارهای اخلاقی مستلزم دستیابی به استانداردهای مطلوب رفتاری است(کیانی و همکاران،81:1387).

هر حرفه ای دارای مجموعه پیچیده ای از دانش، معیارها و اخلاقیات مربوط به رسالت حرفه بوده و به اعتماد عمومی نیاز دارد. در این خصوص، مجموعه معیارهای اخلاقی و رفتاری به وسیله جامعه حرفه ای توسعه می یابد و اهمیت آن درک می شود. هر چند به نظر می رسد مفهوم اخلاق حرفه ای محدود به حرفه مندانی چون پژشکان، وکلا، حسابداران و مانند آنان باشد، اما به لحاظ تاریخی، همه حرفه هایی که از پایداری و اقبال برخوردار بوده اند داراری مجموعه ای از اصول کاری و اخلاق حرفه ای می باشند(اسفندیاری مقدم، حسنلو،48:1389). یکی از حرفه ای که در طول تاریخ مطرح بوده است، حرفه ی معلمی است. در طول تاریخ  انبیاء و الیاء الهی نه تنها به رعایت اخلاقیات سفارش نموده اند بلکه به عنوان معلم همه بشریت خود را ملزم به رعایت اخلاقیات می کرده اند. معلمان نیز در جامعه برای انجام رسالت خود مسئولیت های اخلاقی خاصی دارند که در حوزه اخلاق حرفه ای جای می گیرد.

الف) بیان مسأله :

اخلاق درفرهنگ لغت به معنی عادت، رویه، سجیه و… است. و در اصطلاح به آن دسته از صفات مثبت گفته می شود که با هنجار های جامعه همخوانی دارند. اخلاق به طور ساده شامل شناخت صحیح از ناصحیح و آن گاه انجام صحیح و ترک ناصحیح است. به تعبیری دیگر، اخلاق معرفتی است که از افعال اختیاری انسان بر اساس یک سیر عقلایی شکل می گیرد. برخی نیز اخلاق را تدبیر انسان برای نفس خود تعریف کرده اند(قاسمی،1390:87). علامه مجلسی در تعریف اخلاق می گوید: «اخلاق ملکه ای نفسانی است که کار به آسانی از آن صادر می شود. برخی از این ملکات فطری و ذاتی اند و پاره ای از آن ها نیز با تفکر و تلاش و تمرین عادت دادن نفس به آن ها به دست می آیند.»(انجمن کتابداری قم،14:1386).

دانش ناظر به اخلاق از دو سطح معرفتی برخوردار است: علم اخلاق و فلسفه ی اخلاق. علم اخلاق دو رهیافت متمایز دارد: اخلاق حرفه ای و اخلاق کاربردی. اخلاق حرفه ای شاخه ای از اخلاق کاربردی است که به مباحث اخلاقی در حرفه می پردازد(قراملکی،1386: 11-10). برای فهم بهتر اخلاق حرفه ای ابتدا لازم است بدانیم که حرفه چیست؟ در تعریف حرفه چادویک[1] می گوید: « واژه حرفه به معانی گوناگونی به کار می رود. حرفه در معنای وسیع کلمه صرفاَ به معنای شغل یک شخص است اما در معنایی محدودتر به نوع خاصی از فعالیت اشاره می کند که: اولاَ شخص، همراه با آن دارای موقعیتی خاص می شود و ثانیاَ با اصول اخلاقی خاصی گره خورده است.» (چادویک،1381). به عقیده ی قراملکی اخلاق حرفه ای، حوزه ای تخصصی در دانش اخلاق است که به بیان مسئولیت های اخلاقی بنگاه ها و مشاغل و نیز تحلیل مسائل اخلاقی در کسب و کار می پردازد، نقش عملیاتی در حل معضلات اخلاقی در کسب وکار دارد(قراملکی،137:1382).

از قرن هفدهم میلادی و با وقوع نوزایش علمی و انقلاب صنعتی، زندگی بشر به شدت با تکنولوژی، صنعت، حرف و مشاغل گوناگون و جدید گره خورده و پیچیدگی این تحولات و درهم تنیده بودن بسیاری از حرف و مشاغل با سازمان موجب پدید آمدن شخصیت های حقیقی در جامعه امروزی شده است. همان گونه که افراد و شخصیت های حقیقی در قبال محیط، مسئولیت اخلاقی دارند، یک شخصیت حقوقی هم در روابط جاری خود با دیگر اشخاص حقیقی یا حقوقی و جامعه ای که به آن تعلق دارد، وظایف و تکالیفی اخلاقی بر دوش دارد(غفوری نژاد،1387:58). اخلاق حرفه ای نیز بر حسب تنوع حرف دامنه ی بسیار وسیعی دارد: اخلاق پزشکی، اخلاق آموزش و پرورش، اخلاق پژوهش و … . یکی از حرفه های مهم و تأثیر گذار در جامعه حرفه ی معلمی است. معلم کسی است که به منظور آموزش معین به یک عده دانش آموز یا دانشجو در یک مؤسسه تربیتی استخدام می شود(شعاری نژاد،1375:411). معلمان کلیدی ترین عنصر یک نظام تعلیم و تربیت هستند. اهمیت جایگاه و نقش معلم در تعلیم و تربیت تا آنجاست که برخی معتقدند معلم، کفایت و کارایی او آیینه تمام نمای کفایت و کارایی هر نظام آموزش و پرورش است.

مرور سوابق تحقیقات انجام شده نشان داد که ابراهیم نیا (1374) در پژوهشی تحت عنوان اثر تشکل های صنفی در شکل‌گیری اخلاق حرفه‌ای رانندگان برون شهری ایران، جوزفسون (1379) درپژوهشی تحت عنوان اصول اخلاق حرفه ای، عاملی (1381) در پژوهشی عنوان بررسی مبانی نظری اخلاق حرفه ای در اسلام، چادویک (1381) در پژوهشی تحت عنوان اخلاق حرفه ای، قراملکی و سیاری (1386) در پژوهشی تحت عنوان تحویلی نگری مانع ترویج اخلاق حرفه ای، فریور (1386) در پژوهشی تحت عنوان اخلاق حرفه مندی و پیشه وری در ایران باستان، قراملکی (1386) در پژوهشی تحت عنوان بر سر گنج، نخود ساز (1387) در پژوهشی تحت عنوان بررسی میزان کاربست مؤلفه های اخلاق حرفه ای در مراکز تربیت معلم شهرهای یزد و اصفهان، بهنام جام (1389) در پژوهشی تحت عنوان بررسی  وضعیت اخلاق حرفه ای آموزش اعضای هیأت علمی دانشگاه شاهد، یعقوبی(1389) در پژوهشی تحت عنوان مسئولیت اخلاق حرفه ای در آموزش مهندسی، قاسمی (1390) با پژوهشی تحت عنوان اخلاق حرفه ای، ضرورت یا انتخاب، ماریو (2002) با پژوهشی تحت عنوان «بازنگری کدهای اخلاق حرفه ای پزشکی قانونی آمریکایی- انگلیسی با ملاحظاتی برای طراحی کد و سقدین (2011) در پژوهشی تحت عنوان قابلیت انعکاسی- هدف خاص درس اخلاق حرفه ای معلمان در این حوزه تحقیقاتی را انجام داده اند.

معلم در  یک جامعه نقش بسیار مهمی دارد و آن تربیت نسل هاست. لذا نحوه ی عمل او در موقعیت های گوناگون می تواند تعیین کننده و اثر گذار باشد. این حرفه مهم در جامعه نیز همانند بسیاری از حرف نیاز به آن دارد که با اخلاقیات مربوط به حرفه خویش آشنا شود تا بداند که در موقعیت های  مختلف و چه بسا متعارض چگونه عمل کند و بتواند با استفاده از آن به حل مسائل مربوط به حرفه ی خویش بپردازد. با عنایت به مرور سوابق نظری و پیشینه تحقیق و با توجه به اهمیت فراوان نقش معلم در جامعه وهمچنین عدم وجود کدهای اخلاقی مصوب برای معلمان مسئله پژوهش حاضر «بررسی مؤلفه های اخلاق حرفه ای معلمان دوره ی متوسطه» است و به دنبال پاسخ گویی به این سؤال است که مؤلفه های اخلاق حرفه ای معلمان دوره متوسطه چیست؟

ب) اهمیت و ضرورت تحقیق:

رفتار اخلاقی، لازمه ی کارکرد بسامان یک جامعه است. می توان حجت آورد که اصول اخلاقی همانند چسب افراد جامعه را در کنار هم و با هم نگه می دارد. اهمیت مباحث اخلاقی در آن است که تنها راه صلاح و فلاح جامعه در اخلاقمند کردن انسان هاست. در اینجا به برخی از فواید اخلاق حرفه ای معلمان اشاره می شود:

فواید نظری:

• ایجاد زمینه ای جهت آگاهی و توجه مسئولان و برنامه ریزان در حوزه ی اخلاق حرفه ای معلمان
• آگاهی معلمان نسبت به مؤلفه های اخلاق حرفه ای
• ایجاد دانشی نو در حوزه ی معرفتی اخلاق حرفه ای معلمان

فواید عملی:

• کمک به حل دوگانگی های اخلاقی در حرفه معلمی با ایجاد معیارهای اخلاقی که بتواند راهنمای آن ها را در موقعیت های متعارض باشد.
• ایجاد معیاری برای وحدت بخشی به کار معلمان در حوزه اخلاق حرفه ای
• ایجاد معیاری در جهت کمک به حل مسائل و مشکلات اخلاقی در حرفه ی معلمی
• فراهم کردن زمینه جهت تدوین منشور اخلاق حرفه ای معلمان

پ) هدف های تحقیق :

هدف اصلی:

بررسی مؤلفه های منشور اخلاق حرفه‌ای معلمان دوره متوسطه استان سمنان

اهداف فرعی:

• بررسی ماهیت اخلاق حرفه‌ای معلمان دوره متوسطه استان سمنان
• بررسی مؤلفه های اخلاق حرفه‌ای معلمان دررابطه با دانش‌آموزان در دوره متوسطه استان سمنان
• بررسی مؤلفه های اخلاق حرفه‌ای معلمان در رابطه با اولیاء مدرسه در دوره متوسطه استان سمنان
• بررسی مؤلفه‌های اخلاق‌ حرفه‌ای معلمان در رابطه با والدین‌ دانش‌آموزان در دوره متوسطه استان سمنان
• بررسی مؤلفه های اخلاق حرفه ای معلمان در رابطه با جامعه در دوره متوسطه استان سمنان
• بررسی مؤلفه های اخلاق حرفه ای معلمان در رابطه با شخص معلم در دوره متوسطه استان سمنان
• بررسی مؤلفه‌های اخلاق حرفه‌ای معلمان در رابطه با سازمان آموزش و پروش در دوره متوسطه استان سمنان
• اولویت‌بندی مؤلفه‌های اخلاق حرفه‌ای در منشوراخلاق معلمان در دوره متوسطه استان سمنان

ت) سؤال های تحقیق :

سوال اصلی:

مؤلفه های منشور اخلاق حرفه ای معلمان در دوره متوسطه استان سمنان چیست؟

سوالات فرعی:

• ماهیت اخلاق حرفه ای معلمان دوره متوسطه استان سمنان چیست؟
• مؤلفه های اخلاق حرفه ای معلمان در رابطه با دانش آموزان در دوره متوسطه استان سمنان چیست؟
• مؤلفه های اخلاق حرفه ای معلمان در رابطه با اولیاء مدرسه در دوره متوسطه استان سمنان چیست؟
• مؤلفه های اخلاق حرفه ای معلمان در رابطه با والدین دانش آموزان در دوره متوسطه استان سمنان چیست؟
• مؤلفه های اخلاق حرفه ای معلمان در رابطه با جامعه در دوره متوسطه استان سمنان چیست؟
• مؤلفه های اخلاق حرفه ای معلمان در رابطه با شخص معلم در دوره متوسطه استان سمنان چیست؟
• مؤلفه های اخلاق حرفه ای معلمان در رابطه با سازمان آموزش و پرورش در دوره متوسطه استان سمنان چیست؟
• مهم ترین مؤلفه های اخلاق حرفه ای در منشور اخلاق معلمان در دوره متوسطه استان سمنان کدامند؟

ث)تعریف متغیر های تحقیق:

اخلاق ethics)): در لغت جمع خلق است، و خلق به معنی عادت، سجیه، طبع، مروت و دین است. نزد قدما اخلاق عبارت است از ملکه ای که طبق آن افعال انسانی بدون احتیاج به فکر و محاسبه و با

1-1- بیان مسأله ……………………………………………………………………………………………………………………. 2

1-2- اهداف تحقیق..………………………………………………………………………………………………………………. 4

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش…..……………………………………………………………………………………………. 5

1-4- سوالات تحقیق……..………………………………………………………………………………………………………….. 6

1-5- فرضیه های پژوهش………………………………………………………………………………………………………….. 6

1-6- تعاریف مفهومی و عملیاتی..……………….:……………………………………………………………………………. 7

1-6-1 اخلاق………………………….…..………………………………………………………………………………………… 7

1-6-2 اخلاق حرفه ای………………………….…..…………………………………………………………………………. 7

1 -6-3  بیانیه های اخلاقی……………..………………………………………………………………………………………………………. 8

1-6-4  ویژگی های حرفه کتابداری……………………………………………………………………………………………………………9

1-7- متغیرهای پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………….. 9

فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش

2-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………… 12                                      

2-2- اخلاق……………………………………………………………………….. …………………………………………………. 12

2-3- علم اخلاق………………………………………………………………………………………………………………………. 14

2-4- فلسفه اخلاق……………………………………………………………………………………………………………………. 15

2-5- اخلاق: رمز موفقیت شغلی…………..……………………………………………………………………………………. 16

                                                                  ادامه فهرست مطالب

       عنوان                                                                                          شماره صفحه

2-6- معیارهای ارزیابی نظریه های اخلاقی….………………………………………………………………………………. 16

2-7- اخلاق فردی……………………………………………………………………………………………………………………. 17

2-8- اخلاق شغلی……………………………………………………………………………………………………………………. 18

2-9- اخلاق حرفه ای……………………………………………………………………………………………………………….. 18

2-10- پنج نظام عمده اخلاق حرفه ای………………………………………………………………………………………… 21

2-11- منابع اخلاق حرفه ای………………………………………….………………………………………………………. 22

2-12- اخلاق حرفه ای کتابداری و اطلاع رسانی…………………………………………………………………………..22

2-13- قوانین اخلاق حرفه ای……………………………………………………………………………………………………. 24

2-14- اصول و قوانین اخلاقی در کتابداری و اطلاع رسانی……………………………………………………………. 26

 

2-15- اخلاق حرفه ای از دید کتابداران و متخصصان……………………………………………………………………. 28

2-16- اخلاق حرفه ای دو معنا دارد…………………………………………………………………………………………… 28

2-17- آثار فرا سازمانی اخلاق حرفه ای………………………………………………………………………………………. 28

2-18- مزیت وجود اخلاق حرفه ای…………………………………………………………………………………………… 29

2-19- حرفه چیست؟……………………………………………………………………………………………………………….. 29

2-19-1 ویژگی های حرفه……………………………………………………………………………………………………. 31

ادامه فهرست مطالب

عنوان                                                                                              شماره صفحه

2-19-2 ویژگی های حرفه کتابداری………..…………………………………………………………………………….. 32                                                       

2-20- کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی به منزله سازمان……………………………………………………………………. 33

2-20-1 سازمان……………………………………………………………………………………………………………………..33

2-21- کتابخانه چیست؟…………………………………………………………………………………………………………….34

2-21-1 اقسام کتابخانه ها………………………………………………………………………………………………………. 34

2-22- کتابداری چیست؟…………….…………………………………………………………………………………………… 35

2-23- کتابدار کیست؟………………………………………………………………………………………………………………. 35

2-24- کارکردهای حرفه کتابداری………………………………………………………………………………………………. 35

2-25- مدیریت و اداره کتابخانه و مراکز اطلاع رسانی..…………………………………………………………………. 36                                                                                 

2-26- برخی از ویژگی های اخلاقی کتابدار…………………….…………………………….………………………….. 37

2-27- اخلاق کتابداری……………………………………………………………………………………………………………… 39

2-28- اصول اخلاقی کتابداران آمریکا………………………………………………………………………………………… 39

2-29- مسئولیت ها و خط مشیهای اخلاقی کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی…………………………………… 40

2-29-1 خط مشی های اخلاقی کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی در قبال جامعه………………………….. 40

2-29-2 مسئولیت های اخلاقی کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی در قبال کاربران………………………….. 41

 

ادامه فهرست مطالب

عنوان                                                                                              شماره صفحه

2-29-3 ارزشهای اخلاقی در مواجههه با کاربران………………………………………………………………………. 41

2-29-4 مسئولیت های اخلاقی کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی در قبال کتابداران و کارکنان……….. 42                                                    

 

این مطلب را هم بخوانید :

2-29-5 مسئولیت های اخلاقی کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی در قبال پدید آورندگان اثر…………… 42

2-29-6 مسئولیت های اخلاقی کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی در قبال حرفه……………………………. 43

2-29-7 مسئولیت های اخلاقی کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی در قبال کتابداران و کارکنان…………. 44

2-30- اصول اخلاقی کتابداران و اطلاع رسانان ایران…………………………………………………………………….. 44                                               

2-30-1 مسئولیت در قبال خود………………………………………………………………………………………………. 45                                                         

2-30-2 مسئولیت در قبال همکاران…………………………………………………………………………………………. 45

2-30-3 مسئولیت در قبال استفاده کنندکان……………………………………………………………………………….. 46

2-30-4 مسئولیت در قبال سازمان…………………………… …………………………………………………………….. 47

2-30-5 مسئولیت در قبال حرفه……………………………………………………………………………………………… 47

2-30-6 مسئولیت در قبال متخصصان سایر رشته ها…………………………………………………………………… 48

2-30-7 مسئولیت در قبال جامعه…………………………………………………………………………………………….. 49

2-31- مدیریت اخلاق در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی…………………………………………………………… 49

2-32- مفهوم منشور اخلاقی………………………………………………………………………………………………………. 50

2-33- تدوین بیانیه های اخلاقی………………………………………………………………………………………………… 52

 

ادامه فهرست مطالب

عنوان                                                                                              شماره صفحه

2-35- نمونه هایی از عهدنامه اخلاقی…………………………………………………………………………………………. 53

2-35-1 عهدنامه اخلاقی انجمن کتابداری امریکا……………………………………………………………………….. 53

2-35-2 عهدنامه اخلاقی انجمن کتابداری ایتالیا……………………………………………………………………………55

2-36- پیشینه پ‍‍‍ژوهش……………………………………………………………………………………………………………….. 57

2-36-1 پیشینه پ‍‍‍ژوهش در ایران……………………………………………………………………………………………… 57                                                                  

2-36-2 پیشینه پژوهش در خارج کشور……………… ………………………………………………………………….. 58

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

3-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………… 62

3-2- روش پژوهش………………………………………………………………………………………………………………….. 63

3-3- جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………………. 64

3-4- روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه……………..……………………………………………………………….. 68

3-4- ابزار و روش گردآوری اطلاعات…………………..……………………………………………………………………69

3-4-1 تعیین روایی  پرسشنامه……………..………..………………………………………………………………………..71

‌   3-4-2 تعیین پایایی  پرسشنامه………………………………………………………………………………………………… 71

3-5- روش تجزیه و تحلیل داده ها………………….…………………………………………………………………………. 72

 

ادامه فهرست مطالب

عنوان                                                                                              شماره صفحه

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش

4-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………… 74

4-2- تحلیل توصیفی دادها(ویژگی‌های جمعیت شناختی نمونه آماری)……………………………………………. 74                                                           

4-2-1 توزیع فراونی جنسیت……………………………………………………………………………………………………74

4-2-2 توزیع فراوانی سن………………………………………………………………………………………………………. 75

4-2-3 توزیع فراوانی وضعیت تاهل………………………………………………………………………………………… 76

4-2-4 توزیع فراوانی تحصیلات……………………………………………………………………………………………… 77

4-2-5 توزیع فراوانی سابقه کار………………………………………………………………………………………………. 78

4-2-6 توزیع فراوانی نوع استخدامی……………………………………………………………………………………….. 79

4-2-7 توزیع فراوانی تخصص شغلی………………………………………. …………………………………………….  80

4-3- آزمون نرمال بودن داده ها………………………………………………………………………………………………….. 81

4-4- آزمون فرضیات و سوالات تحقیق…………………………………………………………………………………………82

4-5- آزمون ضریب تاثیر (رگرسیون) میان متغیرهای پژوهش…………………………………………………………. 95

 

فصل پنجم: خلاصه یافته‌ها، بحث و نتیجه‌گیری و پیشنهادها

5-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………… 98

5-2- بررسی و تفسیر یافته های پژوهش و آزمون فرضیه ها……..……………………………………………….. 98

5-3- بحث و نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………….102

5-4- محدودیتهای پژوهش………………………………………………………………………………………………………. 105

 

ادامه فهرست مطالب

عنوان                                                                                              شماره صفحه

5-5- پیشنهادها………………………………………………………………………………………………………………………. 105

5-6- پیشنهادهای برای پژوهشهای آتی………………………………………………………………………………………..106

منابع و مأخذ ……………………………………………………………………………………………………………………………107

فهرست منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………………….108

فهرست منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………….111

پیوست …………………………………………………………………………………………………………………………………..113

چکیده انگلیسی

فهرست جداول

عنوان                                                                                                   شماره  صفحه

جدول4-1- وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر جنسیت………………………………………………………………74

جدول4-2- وضعیت سن افراد……………………………………………………………………………………………….75

جدول4-3- وضعیت تاهل افراد………………………………………………………………………………………………76

جدول4-4- وضعیت تحصیل افراد………………………………………………………………………………………….77

جدول4-5- وضعیت سابقه کار……………………………………………………………………………………………….78

جدول4-6- نوع استخدامی……………………………………………………………………………………………………79

جدول4-7- تخصص شغلی…………………………………………………………………………………………………..80

جدول4-8- همبستگی دیدگاه کتابداران با سن………………………………………………………………………….82

جدول4-9- همبستگیدیدگاه کتابداران و تجربه کاری…………………………………………………………………83

جدول4-10- همبستگی دیدگاه کتابداران وسطح تحصیلات………………………………………………………..83

جدول4-11- همبستگی دیدگاه کتابداران وتخصص شغلی…………………………………………………………84

جدول4-12- همبستگی دیدگاه کتابداران وجنسیت……………………………………………………………………85

جدول4-13- همبستگی دیدگاه کتابداران وسمت……………………………………………………………………..85

جدول4-14- همبستگی دیدگاه کتابداران وشرایط استخدامی………………………………………………………86

جدول4-15- شناخت شاخص های مرکزی و پراکندگی آشنایی کتابداران…………………………………….87

جدول4-16- داده های توصیفی کتابداران در زمینه ضرورت آشنایی هر کتابدار با اخلاق حرفه‌ای……………………….88

جدول شماره 4-17- داده های توصیفی کتابداران در زمینه ضرورت وجود منشور اخلاقی در هر کتابخانه‌ای…………89

جدول4-18- نتایج آزمون فریدمن مربوط به اولویت بندی مولفه ها………………………………………………………………………91

جدول4-19- نتایج آزمون t مربوط به وضعیت جنسیت پاسخگویان……………………………………………………………………..92

جدول4-20- نتایج آزمون t مربوط به وضعیت سن پاسخگویان…………………………………………………………………………..92

جدول4-21- نتایج آزمون t مربوط به وضعیت تحصیلات پاسخگویان…………………………………………………………………92

جدول4-22- نتایج آزمون t مربوط به وضعیت تحصیلات پاسخگویان…………………………………………………………………94

 

ادامه فهرست جداول

عنوان                                                                                                   شماره  صفحه

جدول4-23- نتایج آزمون t مربوط به وضعیت شرایط استخدامی پاسخگویان……………………………………………………….94

جدول4-24- نتایج آزمون t مربوط به وضعیت سمت پاسخگویان……………………………………………………………………….95

جدول4-25- نتایج آزمون رگرسیون …………………………………………………………………………………………………………………95

جدول4-26- ضریب تاثیر اصول اخلاق حرفه ای بر دیدگاه های کتابداران…………………………………………………………….96

جدول شماره 5-1- ضریب همبستگی بین دیدگاه کتابداران کتابخانه‌های وابسته به آستان قدس رضوی  به اصول اخلاق

حرفه ای…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………98

بیان مسأله

مهم ترین متغیر در موفقیت هر سازمان، رعایت اخلاق می باشد. ماهیت حرفه­ی کتابداری و اطلاع رسانی خدمت به کاربران است، از این رو توجه به اخلاق حرفه ای لازم و ضروری است ( کاظم پور و همکاران، 1390: 795). مفهوم اخلاق حرفه ای پدیده ای نسبتاً نو در کتابداری است که اخیراً در کشور ما بسیار به آن توجه شده و این مقوله سرآغاز تحول و توجه جدید در کتابداری ایران خواهد بود و می توان انتظار داشت که در آینده نزدیک، بحث ها، کارگاهها و پژوهشهای بیشتری در این زمینه شکل خواهد گرفت.

در حرفه کتابداری قوانین و اصول معمولاً بر اعمالی اشاره دارد که انتظار می رود در جهت اهداف، مقاصد والزام­های حرفه ای باشد ( نشاط،111:1381) . از آنجا که کتابخانه های عمومی گنجینه دانش و فرهنگ رادر خود نگهداری ودسترس پذیر می­کنند و قلب تپنده جامعه محسوب می شوند ضروری است کتابداران و متخصصان اطلاع رسانی در این کتابخانه­ها خود را ملزم به رعایت اصول اخلاقی بدانند و با رعایت اخلاق حرفه­ای کتابداری که خود جزئی از آموزه های کتابداری است، برخوردی موثر و مناسب با مراجعان داشته باشند که این برخورد ها ی موثر خود نقطه آغازی برای جذب مراجعان به کتابخانه ها می ­شود. همواره کتابخانه های عمومی پذیرای اقشار مختلف افراد جامعه بوده اند که این خود انعطاف­پذیری کتابداران و اخلاق حرفه ای در خور و متناسب با مراجعان را می طلبد.

هر حرفه رفتار و تعهدات مربوط به خود را دارد که برگرفته از اساسنامه ی آن حرفه است. اخلاق حرفه‌ای، رفتار ارتباطی سازمان با محیط بر اساس حقوق، تعهدات و وظایف است. اخلاق حرفه‌ای به ما می‌گوید که یک سازمان همانند یک فرد تعهدات اخلاقی دارد، همان‌گونه که یک فرد اخلاقاً متعهد است دروغ نگوید، وفادار باشد و حسد نکند. در اخلاق حرفه‌ای می‌گویند سازمان هم تعهدات اخلاقی دارد (قراملکی،110: 1382). باید به اصول آن پایبند باشد. اخلاق حرفه‌ای مسئولیتهای اخلاقی سازمان در قبال محیط مستقیم و غیر مستقیم بوده و بر اصل «حق مردم» استوار است؛ یعنی مبتنی بر این باور است که «محیط حق دارد و سازمان وظیفه» .رسالت اخلاق حرفه‌ای به منزله دانش و آرمان عمده آن، حل مسائل اخلاقی و تبیین تعهدات و مسئولیتهای اخلاقی سازمانهاست. سازمانها در شناخت تعهدات اخلاقی خود در قبال محیط و نیز تشخیص و حل مسائل اخلاقی در کسب و کار، محتاج دانش تخصصی معیّنی بوده و این دانش همان اخلاق حرفه‌ای است (هس‌مر، 1377: 48).

اصول اخلاق حرفه‌ای، موضوعی است که اخیراً در ایران بسیار مورد توجه قرار گرفته است، به‌طوری که اکثر حرفه‌ها، از جمله حرفه کتابداری، با درک ضرورت و اهمیت آن، به‌دنبال تدوین منشور اخلاقی حرفه‌ای خود هستند.

سازمانها در شناخت تعهدات اخلاقی خود در قبال محیط و نیز تشخیص و حل مسایل اخلاقی در کسب و کار محتاج دانش تخصصی معینی هستند و این دانش همان اخلاق حرفه ای است. گرچه هیچ حرفه مندی نیست که بی نیاز از یک نظام اخلاقی باشد؛ اما چنین امری در حرفه های خدمت مداری چون کتابداری و اطلاع رسانی، نمودی مضاعف دارد. با این حال، کمبود برنامه های آموزشی در زمینه ی آموزش اخلاق حرفه ای به کتابداران محسوس است (ریسمانباف، 1388: 49).

از آنجایی که اصول اخلاقی، مسئولیت کتابداران را در قبال حرفه، خود، جامعه، متخصصان سایر حرفه ها، سازمان و استفاده کننده مشخص می کند، امید است کتابداران پیش از پیش، خود را به زیور اخلاق حرفه ای بیارایند تا در سایه نیک پنداری، نیک گفتاری و نیک کرداری به بند بند قوانین اخلاق حرفه ای جامه عمل بپوشانند و نیک نامی و خوش نامی حرفه کتابداری را تضمین کنند (اسفندیاری مقدم، حسنلو، 1389: 55). فهرست الزامات تعهدات اخلاقی که به صورت بایدها و نبایدها تدوین می شود، غالبا “قوانین اخلاقی” و یا ” آیین نامه­های اخلاقی ” نامیده می شوند. نه تنها سازمان­ها بلکه تشکل های حرفه ای نیز بر حسب تخصص های خود به تدوین قوانین و آیین نامه ها پرداخته اند (انجمن کتابداری ایران شاخه استان قم، 1386: 40).

اخلاق در کتابداری شامل دو مبحث است: اخلاق حرفه‌ای و اخلاق اطلاع‌رسانی که اولی به چگونگی به‌کارگیری اصول اخلاقی در تصمیمات و کارها به عنوان متخصصان اطلاع‌رسانی می‌پردازد و دومی به مبحث استفاده یا استفاده نکردن از اطلاعات مربوط می‌شود، که در پژوهش حاضر، مبحث اول در نظر است.

کتابخانه آستان قدس رضوی یکی از بزرگترین کتابخانه‌های ایران و خاورمیانه است که در شهر مشهد قرار دارد. این کتابخانه متعلق به آستان قدس رضوی می‏باشد تاریخ آغاز فعالیت این کتابخانه را ۳۶۳ هجری قمری برآورد کرده‌اند. تا سال ۱۳۹۰ تعداد کتابهای موجود در این کتابخانه ۳۰۰۰۰۰۰ نسخه برآورد کرده‌اند. تعداد کتاب‌های خطی موجود در آن تا سال ۱۳۹۰ بالغ بر ۸۱۰۰۰ نسخه بوده‌است که ۱۱۰۰۰ نسخه آن اهدایی از جانب آیت‏الله سید علی خامنه‌ای بوده‌است. کتابخانه های وابسته به آستان قدس رضوی از دو شاخه امور کتابخانه‌های شهر مشهد و کتابخانه‌های سایر شهرستانها تشکیل شده است. 19کتابخانه داخل شهرستان مشهد، شش کتابخانه در شهرستانهای استانهای خراسان رضوی و جنوبی، 15 کتابخانه در سایر شهرهای میهن اسلامی و یک کتابخانه در کشور هندوستان. که دارای 152 کتابدار می باشد.

این پژوهش سعی دارد تا به مفهوم اخلاق حرفه ای پرداخته و توجه کتابداران را به آن بکشاند تا با همت کلیه کتابداران این کمبود در حرفه اجتماع مدار کتابداری حل شود. که به بررسی دیدگاه کتابداران کتابخانه‌های وابسته به آستان قدس رضوی  به اصول اخلاق حرفه ای با توجه به سن، تجربه کاری، سطح تحصیلات، تخصص شغلی، جنسیت، سمت، شرایط استخدامی آنان پرداخته شده است.

1-2. اهداف تحقیق

1-2-1. هدف کلی

این تحقیق با هدف دستیابی به میزان آشنایی کتابداران کتابخانه‌های وابسته به آستان قدس رضوی با معیارهای اخلاق حرفه ای کتابداری و منشور اخلاقی می باشد.

1-2-2. اهداف جزئی

1. میزان آشنایی کتابداران کتابخانه‌های وابسته به آستان قدس رضوی با اخلاق حرفه ای کتابداری و منشور اخلاقی
2. اولویت­بندی اصول اخلاق حرفه­ای (مسئولیت در مقابل سازمان مربوطه، خود، حرفه، همکاران، استفاده کنندگان، متخصصان سایر رشته ها) از دیگاه کتابداران کتابخانه‌های وابسته به آستان قدس رضوی به چه صورت است.

در این پژوهش تلاش شده است ضرورت وجود اصول اخلاق حرفه ای مکتوب به عنوان منشور اخلاق حرفه ای، اهمیت، جنبه ها و سایر نکات مربوط به آن و اینکه کتابداران کتابخانه ها تا چه حد از آن آگاهی دارند و تا چه اندازه آن را رعایت می کنند و آیا ضرورت وجود آن را حس می کنند یا خیر، بررسی گردد.

1-3. اهمیت و ضرورت پژوهش

در سایت ایفلا ( فدراسیون بین المللی انجمن ها و موسسات کتابداری) قوانین اخلاقی و اطلاع رسانی چندین کشور وجود دارد در میان این کشورها نام کشورهایی مثل استونی و مالت نیز به چشم می خورد . با این حال در سایت ایفلا در مقابل نام ایران هیچ قانون اخلاقی وجود ندارد. چون شرایط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، علمی و سیاسی کشورهای مختلف با هم تفاوت دارند، به نظر می رسد اصول اخلاقی پذیرفته شده از سوی متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی در شرایط مختلف نیز متفاوت باشد (اسفندیاری مقدم و حسنلو، 1389: 49).

در این تحقیق به بررسی میزان آشنایی کتابدارن با اصول اخلاق حرفه ای و اولویت­بندی اصول اخلاق حرفه­ای (مسئولیت در مقابل سازمان مربوطه، خود، حرفه، همکاران، استفاده کنندگان، متخصصان سایر رشته ها) از دیدگاه کتابداران کتابداران پرداخته شده است.

1-4. سوالات تحقیق

1- آیا بین دیدگاه کتابداران کتابخانه‌های وابسته به آستان قدس رضوی  به اصول اخلاق حرفه ای با توجه به سن، تجربه کاری، سطح تحصیلات، تخصص شغلی، جنسیت، سمت، شرایط استخدامی آنان ارتباط وجود دارد؟

2- کتابداران کتابخانه‌های وابسته به آستان قدس رضوی  تا چه میزان با اخلاق حرفه‌ای کتابداری آشنایی دارند؟

3- اصول اخلاق حرفه‌ای و بیانیه اخلاقی مدون و مکتوب برای کتابخانه‌های عمومی ضرورت دارد؟

4- اولویت بندی اصول اخلاق حرفه ای (مسئولیت در مقابل  سازمان مربوطه، خود، حرفه، همکاران، استفاده کنندگان، متخصصان سایر رشته ها) از دیدگاه کتابدران به چه صورت می باشد؟

1-5. فرضیه های پژوهش

1- بین دیدگاه کتابداران به اصول اخلاق حرفه ای با توجه به سن، تجربه کاری، سطح تحصیلات، تخصص شغلی، جنسیت، سمت، شرایط استخدامی آنان ارتباط وجود دارد.

2- کتابداران کتابخانه‌های وابسته به آستان قدس در خراسان رضوی با اخلاق حرفه‌ای کتابداری آشنایی دارند.

3- به نظر کتابداران، اصول اخلاق حرفه‌ای و بیانیه اخلاقی مدون و مکتوب برای کتابخانه‌های عمومی ضرورت دارد.

1-6. تعاریف مفهومی و عملیاتی

1-6-1. اخلاق[1]

اخلاق از ریشه خلق به معنای باطن و صفاتی که به رفتار و حالت انسان تعلق می­گیرد است. علم اخلاق به منزله یک دانش دارای ارزش فراوانی است، و در آثار عالمان غربی و اسلامی به آن توجه فراوانی شده است (عاملی، 1381: 19). اخلاق جمع خلق است که در قرآن هم آمده است. خلق: عادت، رویه، سجیه و امثال این‌ها ترجمه شده است (سازمان امور استخدامی کشور، 1379: 10). لازم به ذکر است که توجه کنیم معنای لغوی اخلاق مخصوص صفات نیک و پسندیده نیست بلکه شامل صفات زشت و بدی هم که در نفس ایجاد می شود نیز می‌باشد (انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران،شاخه استان قم، 1386: 14-13).

1-6-2. اخلاق حرفه ای[2]

دایره‌المعارف کتابداری و اطلاع رسانی اخلاق حرفه ای را چنین تعریف می کند: به مجموعه ای از کنش ها و واکنش‌های اخلاقی پذیرفته شده که از سوی سازمان‌ها یا مجامع حرفه­ای مقرر می‌شود تا مطلوبترین روابط اجتماعی ممکن را برای اعضای خود در اجرای وظایف حرفه‌ای فراهم آورد، اخلاق حرفه‌ای گویند. این اخلاق دربرگیرنده مجموعه‌ای از احکام ارزشی، تکالیف رفتار و سلوک و دستورهایی برای اجرای آنهاست ( آزاد، 1381: 111).

ضرورت‌های توجه به اخلاق در این حرفه عبارت‌اند از: 1)توجه به اخلاق پیش شرط پذیرش کتابداری به عنوان حرفه است، 2)کتابداری حرفه‌ای انسان مدار است، 3)کتابداری حرفه‌ای خدمت محور است، 4)رسیدن به کارکرد تعادلی کتابخانه در گرو توجه به اخلاق است، 5)بهره‌وری و موفقیت حرفه در گرو اخلاق است، 6)معنویت سازمانی نیز در گرو تعالی اخلاق سازمان است (قراملکی، 1390: 141).

1-6-3. بیانیه‌های اخلاقی

سازمان‌ها شیوه‌های مختلف در تدوین بیانیه اخلاقی دارند و به تبع این شیوه های گوناگون، نامهای متعددی نیز به میان آمده است: اصول اخلاقی، کد اخلاقی، منشور اخلاقی، عهد نامه اخلاقی، سند اخلاقی، مرام نامه اخلاقی، آیین نامه های اخلاقی و مانند آنها.

جامع ترین بیانیه اخلاقی سازمان را سند اخلاقی می نامیم. این سند دو بخش اساسی دارد: منشور اخلاقی سازمان و عهدنامه اخلاقی کارکنان سازمان. این دو بخش در بسیاری از اصول ارزشی اشتراک دارند؛ برای مثال احترام، صداقت، امانت داری و رازداری اصول مشترکی است که در هر دو بخش سند اخلاقی حضور دارند. این اصول را می توان به صورت فهرست در آغاز بیانیه قرار داد. این اصول در واقع کلید واژه های سند اخلاقی است و آمدن آنها در آغاز سند نقش شعاری، تزئینی و ارائه ی فهرست اخلاقیات در سازمان دارد. البته بسنده کردن سازمان به همین اصول اخلاقی، خطا و مبتنی بر تحویلی نگری است، اما بیان آنها در آغاز سند اخلاقی مفید است.