جدول توزیع درصدی پاسخ ها به گویه های نگاه انتقادی به پیام های رسانه ای ……………………………………………..74

جدول شاخص های مركزی و پراكندگی نگاه انتقادی به پیام های رسانه ای ……………………………………………………75

جدول توزیع فراوانی نگاه انتقادی به پیام های رسانه ای ……………………………………………………………………………………76

جدول توزیع درصدی پاسخ ها به گویه های تجزیه و تحلیل پیام های رسانه ای ……………………………………………..77

جدول شاخص های مركزی و پراكندگی تجزیه و تحلیل پیام های رسانه ای ……………………………………………………78

جدول توزیع فراوانی تجزیه و تحلیل پیام های رسانه ای ……………………………………………………………………………………79

جدول شاخص های مركزی و پراكندگی سواد رسانه ای ……………………………………………………………………………………81

جدول توزیع فراوانی سواد رسانه ای ……………………………………………………………………………………………………………………82

جدول توزیع درصدی پاسخ ها به گویه های رفتار با والدین ………………………………………………………………………………84

جدول شاخص های مركزی و پراكندگی متغیر رفتار با والدین ………………………………………………………………………….85

جدول توزیع فراوانی رفتار با والدین …………………………………………………………………………………………………………………….86

جدول توزیع درصدی پاسخ به گویه های ارتباط با جنس مخالف ……………………………………………………………………..88

جدول شاخص های مركزی و پراكندگی ارتباط با جنس مخالف ……………………………………………………………………….89

جدول توزیع فراوانی ارتباط با جنس مخالف ……………………………………………………………………………………………………….90

جدول توزیع درصدی پاسخ ها به گویه های رفتار در مدرسه …………………………………………………………………………….91

جدول شاخص های مركزی و پراكندگی رفتار در مدرسه ………………………………………………………………………………….92

جدول توزیع فراوانی رفتار در مدرسه ………………………………………………………………………………………………………………….93

جدول توزیع درصدی پاسخ ها به گویه های نوع لباس پوشیدن ………………………………………………………………………..94

جدول شاخص های مركزی و پراكندگی نوع لباس پوشیدن ……………………………………………………………………………..95

جدول توزیع فراوانی نوع لباس پوشیدن ………………………………………………………………………………………………………………96

جدول توزیع درصدی پاسخ ها به گویه های تفریحات ……………………………………………………………………………………….97

جدول شاخص های مركزی و پراكندگی تفریحات ……………………………………………………………………………………………..98

جدول توزیع فراوانی تفریحات ……………………………………………………………………………………………………………………………..99

جدول شاخص های مركزی و پراكندگی سبك زندگی ……………………………………………………………………………………100

جدول توزیع فراوانی سبك زندگی ……………………………………………………………………………………………………………………101

جدول رابطه بین درك محتوای پیام های رسانه ای با رفتار با والدین ……………………………………………………………104

جدول رابطه آگاهی از اهداف پنهان پیام های رسانه ای با ارتباط با جنس مخالف ……………………………………….105

جدول رابطه گزینش آگاهانه پیام های رسانه ای با تفریحات ………………………………………………………………………….106

جدول رابطه تجزیه و تحلیل پیام های رسانه ای با رفتار در مدرسه ………………………………………………………………107

جدول رابطه نگاه انتقادی به پیام های رسانه ای با نوع لباس پوشیدن ………………………………………………………….108

جدول رابطه های دیگر بین متغیر مستقل و ابعاد آن با متغیر وابسته …………………………………………………………….112

جدول رابطه سواد رسانه ای با جنسیت …………………………………………………………………………………………………………….113

جدول رابطه سبك زندگی با جنسیت ……………………………………………………………………………………………………………..114

فهرست شكل ها

شكل ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه

شكل شبكه مفهومی …………………………………………………………………………………………………………………………………………….44

شكل توزیع فراوانی پاسخ گویان بر حسب جنسیت ……………………………………………………………………………………………59

شكل توزیع فراوانی پاسخ گویان بر حسب سن ……………………………………………………………………………………………………61

شكل توزیع فراوانی گروه های سنی پاسخ گویان به تفكیك جنسیت ………………………………………………………………..63

شكل توزیع فراوانی پاسخ ها به درك محتوای پیام های رسانه ای …………………………………………………………………….67

شكل توزیع فراوانی پاسخ ها به آگاهی از اهداف پنهان پیام های رسانه ای ………………………………………………………70

شكل توزیع فراوانی پاسخ ها به گزینش آگاهانه پیام های رسانه ای ………………………………………………………………….73

شكل توزیع فراوانی پاسخ ها به نگاه انتقادی به پیام های رسانه ای …………………………………………………………………..76

شكل توزیع فراوانی پاسخ ها به تجزیه و تحلیل پیام های رسانه ای ………………………………………………………………….80

شكل توزیع فراوانی پاسخ ها به سواد رسانه ای …………………………………………………………………………………………………..83

شكل توزیع فراوانی پاسخ ها به رفتار با والدین …………………………………………………………………………………………………..87

شكل توزیع فراوانی پاسخ ها به ارتباط با جنس مخالف ……………………………………………………………………………………..90

شكل توزیع فراوانی پاسخ ها به رفتار در مدرسه …………………………………………………………………………………………………93

شكل توزیع فراوانی پاسخ ها به نوع لباس پوشیدن …………………………………………………………………………………………….96

شكل توزیع فراوانی پاسخ ها به تفریحات …………………………………………………………………………………………………………….99

شكل توزیع فراوانی پاسخ ها به سبك زندگی …………………………………………………………………………………………………..102

مقدمه

بسیاری تصور می كنند كه كم و بیش دارای سواد رسانه ای هستند. نام بسیاری از تارنماها, آهنگ ها, كتاب ها, مجله ها, فیلم ها و برنامه های تلویزیونی را می دانند. چهره و نام شخصیت های مشهور را تشخیص می دهند. می دانند كه چه طور باید مطالعه كنند. به راحتی می توانند موضوع اصلی را در فیلم های سینمایی و برنامه های تلویزیونی پیگیری كنند. معنی اصطلاحاتی چون فلش بك را دانسته و می دانند وقتی موسیقی متن ملایم یك فیلم با پای نهادن یكی از شخصیت های فیلم به صحنه ای خطرناك اوجی تكان دهنده می گیرد, باید بترسند. حتی ممكن است در انجام بازی های یارانه ای, دانلود آهنگ و آپلود ویدئو در صفحه اینترنتی شخصی مهارت لازم را داشته باشند. به طور مشخص می دانند كه چه طور خود

 را در برابر رسانه ها قرار داده, اطلاعات را جذب كرده و خود را با آن ها سرگرم كنند. آیا این افراد دارای سواد رسانه ای هستند؟ بله البته. حجمی عظیم از اطلاعات را به دست آورده و مهارت هایی مهم را بسط داده اند. توانایی صحبت كردن با زبانی مشخص, خواندن, فهم تصاویر و پیگیری روایات دستاوردهایی هستند كه اغلب آن ها را بدیهی می انگارند. نباید از فعالیت هایی كه در آن ها موفق بوده اند صرف نظر كنند. با این وجود طرح این موضوع نیز مهم است كه تمام انسان ها می توانند بسیار بیشتر از وضعیت فعلی سواد رسانه ای كسب كنند.

شاید سطح سواد رسانه ای برخی افراد به اندازه زمانی باشد كه نوجوان بوده اند. از آن زمان تا كنون بنیان اطلاعاتی آن ها در برخی از انواع پیام های رسانه ای نظیر آهنگ های عامه پسند, فیلم های سینمایی, برنامه های تلویزیونی, بازی های رایانه ای و تارنماهای اینترنتی رشدی چشمگیر داشته است. در عین حال بنیان اطلاعاتی افراد در حوزه های دیگر مانند چگونگی تولید و برنامه ریزی پیام ها, مالكیت رسانه ها, اقتصاد و صنعت رسانه ای و چگونگی اعمال تاثیرات مستمر رسانه ای بر فرد و سبك زندگی مخاطب رشدی چندان نداشته است. از این رو سطح فعلی سواد رسانه ای افراد به آن ها اجازه می دهد كارهایی زیاد با رسانه ها انجام دهند. با این وجود اگر دانش خود را در سایر حوزه ها نیز پرورش دهند می توانند با كسب كنترل بیشتر, رهایی هر چه بیشتر خود را از مواجهات رسانه ای تمرین كنند(پاتر,1391,صص17و18).

هر چه بیشتر افراد نسبت به عملكرد رسانه ها و چگونگی تاثیر آن ها بر مخاطب آگاه شوند, كنترلی بیشتر بر تاثیرات رسانه ای داشته و بیشتر خود را از مخاطبان معمولی رسانه ها كه اداره بخشی عظیم از زندگی خود را بر عهده رسانه ها گذاشته اند, بدون این كه آن ها را بشناسند; جدا می كنند. اداره بخشی عظیم از زندگی خود را بر عهده رسانه ها گذاشتن یعنی چیزی بیشتر از صرف زمان و پول هر چند هر دو این ها نیز قابل توجه اند. رسانه ها به طور معمول عادات رویارویی افراد با رسانه ها را برنامه ریزی می كنند. نحوه نگریستن افراد به جهان را با طرح انتظارات شان از نحوه مصرف, روابط, جذابیت, موفقیت, شهرت, سلامت, حوادث دارای ارزش خبری, مسایل و راه حل ها توسط رسانه ها برنامه ریزی شده است. در سطحی به نسبت پایین از سواد رسانه ای, افراد به اندازه كافی می دانند كه چه طور به پیام های رسانه ای دسترسی پیدا كنند ولی به اندازه كافی قادر نیستند از خود در برابر تاثیرات چشمگیر و مداوم رسانه ای در چارچوب شكل دهی به ادراك افراد از زندگی محافظت كنند.

اگر سبك زندگی افراد را در تعریفی موجز ترجیحات فردی در رفتار شخصی و مجموعه ای از طرز تلقی ها, شیوه های رفتاری, حالات و سلیقه ها بخوانیم همین كه رسانه ها به

این مطلب را هم بخوانید :

بیع، وعده، قولنامه، عقد، قرارداد، متعاملین

 تدریج زندگی را برای مردم تعریف كردند رفتار, نگرش ها و عواطف این افراد با این تعریف هم جهت می شود. رسانه ها به دلیل حضور مداوم و موثر در ایجاد و شكل گیری سبك های جدید زندگی از جاذبه های عینی و مجازی برخوردارند كه نه تنها می توانند نیازهای اجتماعی افراد را به نوعی برآورده سازند بلكه فراتر از آن, در ساخت انسان جدید بر اساس نوعی از تفكر جمعی كه در فرهنگ خاص هویت مدار ریشه ندارد تاثیرگذاری جدی داشته باشند. دستیابی به سطحی بالاتر از سواد رسانه ای به افراد این توانایی را می دهد تا به تدریج تعاریف رسانه ای را شكافته, خطوط رمزی را كه رسانه ها در ذهن افراد برنامه ریزی كرده اند پاك كرده و دیدگاه های خود را جایگزین برنامه ریزی رسانه ای نمایند(پاتر,1391,صص17و18).

1-1- طرح مسئله

پژوهش حاضر پیرامون موضوع سواد رسانه ای و سبك زندگی و پرسش آغازین آن این است كه مهارت سواد رسانه ای چه رابطه ای با سبك زندگی دارد. از سبك زندگی در حوزه روان شناسی و جامعه شناسی تعاریفی متعدد ارائه شده كه اكثر قریب به اتفاق آنان سبك زندگی را روش زندگی و بازتابی كامل از ارزش های اجتماعی، شیوه برخورد، فعالیت‌ها و تركیبی از الگوهای رفتاری و عادات مصرفی فرد در زندگی می دانند كه در پی فرایند جامعه پذیری به وجود آمده است.

در مورد شاخص های سبك زندگی اجماعی كلی مابین صاحبان رای وجود ندارد اما با تكیه بر این كه برخی چون آدلر سبك زندگی را مجموعه ای از رفتار می دانند می توان برای آن مصادیقی یافت. در این میان سوبل بر این باور است كه شاخص های سبك زندگی باید ابزاری بوده و در جامعه قابل تشخیص و مشاهده باشند. البته دیگر پژوهش گران نیز از مقوله مصرف, مصرف فرهنگی, و فعالیت های فراغت در مقام شاخص های سبك زندگی نام می برند. در كنار این شاخص ها می توان از شاخص هایی از جمله مدیریت بدن, الگوهای خرید, نام گذاری كودكان, رفتار خانوادگی, و الگوهای مصرف غذا نیز نام برد كه گروهی دیگر از جامعه شناسان به آن ها تاكید دارند.[1]

عوامل متعدد اجتماعی, اقتصادی, سیاسی, و فرهنگی بر سبك زندگی اثرگذارند كه در این میان رسانه در مقام یكی از متغیرهای فرهنگی از عوامل موثر بر سبك زندگی قلمداد شده, مهم ترین شاخص در تغییر سبک زندگی در دنیای معاصر به شمار می رود. در حوزه ماهواره و فضای مجازی، وقتی فرد در مقابل تلویزیون های مختلف ماهواره ای و تنوع فضاهای اینترنتی قرار می گیرد ناخودآگاه احساس اختیار در انتخاب می کند اما به واقع فرد به شیوه جبری و مدیریت شده وارد این عرصه شده و تحت تاثیر این فضا قرار می گیرد یعنی اراده ای نامحسوس پشت تنوع و ذائقه سنجی شبكه های ماهواره ای و فضای مجازی برای جذب مخاطب و ایجاد تغییرات فرهنگی نهفته است.[2]

آمارها نشان می دهد در سال 1374 در تهران یك ‌درصد از مردم ماهواره داشته و از آن استفاده می‌کردند در حالی که در سال 1392 این میزان به 71‌ درصد رسید كه این جهش آماری به معنای انفجار مصرف ماهواره است.[3]

نتایج تحقیقی دیگر حكایت از آن دارد كه بین تماشای برنامه های شبكه های ماهواره با طلاق رابطه وجود دارد چرا كه آمارها نشان از رشد دو برابری میزان این پدیده شوم در بازه زمانی 10 ساله از سال 1375 تا سال 1385 دارد.[4]

بدیهی است كه تاثیر پیام های این رسانه بر نسل جدید بیش از دیگر نسل هاست چرا كه نتایج پژوهشی دیگر نشان می دهد اما نسل جوان نسبت به نسل میان سال بیشتر از تلویزیون های ماهواره استفاده می کنند