• • چالش های مدیریت منابع انسانی ………………………………………………………………… 22
  • نقش مدیریت منابع انسانی در موفقیت سازمانی …………………………………………….. 26
  • نگاهی به تحولات مدیریت منابع انسانی در ایران …………………………………………… 27
  • ساختار مدیریت منابع انسانی ………………………………………………………………………. 28
• جایگاه حفظ و نگهداشت کارکنان در مدیریت منابع انسانی …………………………………………………….. 29

• نقش انگیزش در ماندگاری نیروی انسانی ……………………………………………………………………………… 31

  • انواع مختلف محرک های  انگیزشی ……………………………………………………………. 32
  • پیشینه تئوری های انگیزش …………………………………………………………………………. 33
  • رابطه رضایت شغلی با حفظ و نگهداشت کارکنان …………………………………………. 34
  • فردریک هرزبرگ و تئوری دوعاملی انگیزش – بهداشت ………………………………… 36
  • نقدهای تئوری هرزبرگ ……………………………………………………………………………… 60
  
  
• سوابق مطالعات انجام شده در حوزه حفظ و نگهداشت نیروی انسانی …………………………………….. 61
• جمع بندی پیشینه تحقیق و ارائه مدل پیشنهادی …………………………………………………………………….. 63

فصل سوم: روش شناسی تحقیق ……………………………………………………………………………………………………. 67

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 68

• روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………….. 68
• جامعه آماری، حجم نمونه و روش نمونه گیری …………………………………………………………………….. 69
• روش های گردآوری داده ها و اطلاعات ………………………………………………………………………………. 70
• مقیاس ابزار اندازه گیری (پرسشنامه) تحقیق ………………………………………………………………………….. 72

• روایی و پایایی پرسشنامه تحقیق ………………………………………………………………………………………….. 73

  • روایی پرسشنامه ………………………………………………………………………………………… 73
  • پایایی پرسشنامه ………………………………………………………………………………………… 74

• روش تجزیه و تحلیل داده ها ……………………………………………………………………………………………… 76

  • آزمون کالموگروف- اسمیرونف ………………………………………………………………….. 77
  • آزمون مقایسه t تک نمونه ای ……………………………………………………………………… 77
  • آزمون مقایسه t دو گروه مستقل ………………………………………………………………….. 77
  • آزمون علامت …………………………………………………………………………………………… 78
  • آزمون فریدمن …………………………………………………………………………………………… 78
  • آزمون تحلیل واریانس ……………………………………………………………………………….. 78
  • آزمون توکی ……………………………………………………………………………………………… 78
  • تحلیل رگرسیون خطی چندگانه …………………………………………………………………… 79
  
  

فصل چهارم: تجزیه وتحلیل داده ها ………………………………………………………………………………………………. 80

• مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………. 81

• بخش اول: تجزیه و تحلیل های توصیفی ……………………………………………………………………………… 81

  • سن پاسخگویان ……………………………………………………………………………………………………. 82
  • میزان تحصیلات ……………………………………………………………………………………………………. 83
  • سابقه کار ……………………………………………………………………………………………………………… 84
  • جنسیت پاسخگویان ……………………………………………………………………………………………….. 85
  • وضعیت تأهل پاسخگویان ………………………………………………………………………………………. 85
  • نوع فعالیت ……………………………………………………………………………………………………………. 86
  • توصیف آماری پاسخگویی به هریک از سوالات پرسشنامه …………………………………………. 87
  • توصیف آماری میانگین پاسخ ها به هریک از عوامل انگیزشی ……………………………………… 89
  • توصیف آماری میانگین پاسخ ها به هریک از عوامل بهداشتی ………………………………………. 89
  • توصیف آماری ماندگاری و دلایل آن ……………………………………………………………………… 90
  • توصیف آماری میزان اهمیت هریک از عوامل اثرگذار بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی……91

• بخش دوم: تجزیه و تحلیل های استنباطی …………………………………………………………………………….. 91

  • آزمون نرمال بودن توزیع متغیرها …………………………………………………………………………… 92
  • آزمون فرضیات تحقیق …………………………………………………………………………………………. 93
  • 
  • رتبه بندی عوامل مؤثر بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی ……………………………………….. 98
  • رتبه بندی میزان اثرات هر یک از شاخص های عوامل انگیزشی و بهداشتی ………………. 99

فصل پنجم: نتایج و پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………………. 112

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 113

• مرورکلی ………………………………………………………………………………………………………………………… 113

• نتایج مرتبط با فرضیات تحقیق ………………………………………………………………………………………….. 113

  • بررسی فرضیات توصیفی ……………………………………………………………………………………………. 114
  • بررسی فرضیات علّی …………………………………………………………………………………………………. 116
  • بررسی فرضیات اختلافی ……………………………………………………………………………………………. 117
  • بررسی فرضیات تعدیل گری ………………………………………………………………………………………. 118

• پیشنهادات ………………………………………………………………………………………………………………………. 121

  • پیشنهادات کاربردی …………………………………………………………………………………………… 121
  • پیشنهادات برای محققین بعدی ……………………………………………………………………………. 122
  
  
• محدودیت ها ………………………………………………………………………………………………………………….. 122

فهرست منابع ………………………………………………………………………………………………………………………………. 124

پیوست ها ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 128

چکیده:

یکی از مهم ترین وظایف مدیریت منابع انسانی سازما ن ها، وظیفه حفظ و نگهداشت نیروی انسانی می باشد. در این راستا، نرخ ترک خدمت به عنوان یکی از عوامل های اصلی برای ارزیابی عملکرد مدیریت منابع انسانی، مورد استفاده قرار می گیرد؛ و چنان چه در حد متعارف قرار داشته باشد، عملکرد مدیریت در زمینه حفظ و نگهداری پرسنل، مطلوب قلمداد می شود. اما روی دیگر سکه نیز مطرح است و آن این که چه عوامل یا مجموعه عواملی بر ماندگاری پرسنلی تأثیر بیشتری دارند و اینکه  برای ماندن چه دلایلی داشته اند.

در این تحقیق براساس نظریه هرزبرگ دو دسته عوامل انگیزشی  و بهداشتی به عنوان عوامل موثر بر حفظ و نگهداشت کارکنان  شرکت فولاد امیرکبیر، مورد بررسی قرار گرفته اند. روش تحقیق حاضر از حیث هدف کاربردی و از حیث روش پیمایشی می باشد. جامعه آماری تحقیق کلیه کارکنان شرکت فولاد امیرکبیر بوده است. پس از توزیع پرسشنامه بین تمامی پرسنل، 131 پرسشنامه تکمیل شده دریافت شد. پس از انجام آزمونهای آماری مختلف نتایج ذیل حاصل گردید:

1. عوامل انگیزشی در شرکت فولاد امیرکبیر در سطح مطلوبی قرار دارد.
2. عوامل بهداشتی در شرکت فولاد امیرکبیر در سطح مطلوبی قرار ندارد.
3. ماندگاری در شرکت در سطح مطلوبی قرار دارد. البته تنها 47.7 از کارکنان بیان داشته اند که تمایل دارند به همکاری خود با شرکت ادامه دهند.
4. اهمیت و ترتیب عوامل انگیزشی و بهداشتی بر ماندگاری شرکت یکسان می باشد اما اهمیت عوامل فرعی متفاوت خواهد بود به این ترتیب که دو عامل کسب موفقیت و روابط شخصی از بیشترین اهمیت بر حفظ و نگهداشت برخوردار هستند. همچنین چهار عامل مقام و منزلت، ماهیت شغل، مسئولیت و امنیت شغل دارای اهمیت متوسط می باشند و در نهایت سرپرستی و مدیریت، حقوق و مزایا، زندگی شخصی، قدردانی و شهرت، امکان رشد و پیشرفت، شرایط کاری و خط مشی ها و سیاست ها پایین ترین میزان تأثیرگذاری را بر ماندگاری کارکنان دارند.
5. بررسی عوامل تعدیلگر همچون سن، سابقه کار، جنسیت، وضعیت تأهل و نوع فعالیت نشان داد که بر رابطه عوامل بهداشتی و انگیزشی با ماندگاری کارکنان موثر نبوده است و لیکن عامل تحصیلات بر ماندگاری کارکنان در سازمان تأثیر دارد.

نتایج به دست آمده از این تحقیق در جامعه آماری مذکور، نشان می دهد که عوامل بهداشتی، از لحاظ تأثیر گذاری برماندگاری افراد در سازمان، تأثیر بیشتری نسبت به عوامل انگیزشی داشته اند. همچنین علاقه شخصی و تعهد سازمانی مهمترین دلیل ماندگاری کارکنان در شرکت تعیین شده است.

واژگان کلیدی: مدیرت منابع انسانی، حفظ و نگهداشت (ماندگاری سازمانی)، عوامل بهداشتی، عوامل انگیزشی، تئوری هرزبرگ

فصل اول:

کلیات تحقیق

  1-1.مقدمه:

در ادبیات مدیریت همواره تأکید می شود که نرخ ترک خدمت بالا، نشانگر عملکرد نامطلوب مدیریت سازمان در حفظ و نگهداشت نیروی انسانی می باشد.  مدیران نیز همواره تلاش می کنند این نرخ را کاهش داده و تا حد ممکن به صفر نزدیک کنند و چنانچه به این مهم نائل آیند، با آسودگی خاطر به سایر فعالیتهای خود

این مطلب را هم بخوانید :

می پردازند. نگهداشت عبارت است از ایجاد شرایط مطلوب اشتغال برای کارکنان تا به واسطه آن حاضر به انتقال به سازمان دیگری نباشند.[1]

اما واقعیت اینگونه نیست، حفظ و نگهداشت کارکنان فرآیند طراحی برنامه های بهداشت و ایمنی و ارائه خدمات رفاهی را تحلیل می نماید.  نرخ ترک خدمت پایین نیمی از مسئله است. به عبارت دیگر مدیران ضمن توجه به میزان ترک خدمت پرسنل و تنظیم نرخ آن در حد نرمال باید به این پرسش پاسخ دهند که ترکیب دلایل حفظ و نگهداشت پرسنلشان چیست و آیا می توان این ترکیب را مطلوب قلمداد کرد؟

در یک نتیجه گیری کلی ، می توان گفت که اگر دو متغیر عوامل انگیزشی و عوامل محیطی ، در دو جهت متضاد حرکت کنند ، امکان ترک خدمت زیاد نخواهد بود و برعکس اگر هر دو هم جهت و در حداقل ممکن قرار گیرند، احتمال ترک خدمت به حداکثر خواهد رسید.[2] به عبارت دقیق تر هر چه تأثیر عوامل انگیزشی و در مرتبه دوم عوامل محیط داخلی بر بقاء و حفظ و نگهداشت پرسنل بیشتر بوده و تأثیر عوامل محیط خارجی کمتر باشد، می توان نتیجه گرفت که سازمان از پرسنلی شاداب تر و با روحیه تر برخوردار است. نگهداری به مفهوم جلوگیری از ترک خدمت و حفظ افراد در سازمان است، که در این زمینه سازمان ها باید تدابیر لازم را بکار گیرند.

1-2- بیان مسئله:

در بررسی های اولیه از شرکت فولاد امیرکبیر مشخص گردید میزان ترک خدمت کارکنان طی 11 سال های گذشته به ترتیب عبارتند از : 1 ، 8 ،10 ،11 ،4 ،6 ،11 ،31 ،33 ،21 و 18 نفر، که نشان دهنده افزایش ناگهانی ترک خدمت کارکنان در چهار سال گذشته می باشد.

در نتیجه مسئله ترک خدمت و ریزش کارکنان در شرکت فولاد امیرکبیر به یکی از مشکلات حوزه منابع انسانی و از دغدغه های مدیریتی این سازمان تبدیل شده است؛ لذا بنا به درخواست معاونت محترم اداری – مالی و با هماهنگی مدیریت محترم عامل آن شرکت جهت ریشه یابی علل و شناسایی راه های پیشگیری آن، انجام پروژه مذکور پیشنهاد شده است.

جدول (1-1) نمودار ترک خدمت کارکنان

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق:

در متون منابع انسانی ، حفظ و نگهداشت در دو مفهوم مطرح است : 1. جلوگیری از ترک خدمت و حفظ افراد  2. تأمین سلامت جسمی و روانی.[3] مسئله ای که این تحقیق به دنبال تبیین آن است مشخص کردن ترکیب دلایل حفظ و نگهداشت پرسنل و بررسی وجود رابطه بین تأثیر عوامل انگیزشی و عوامل بهداشتی، بر حفظ و نگهداشت پرسنل شرکت فولاد امیرکبیر می باشد. در این تحقیق با استفاده از تئوری انگیزش – بهداشت فردریک هرزبرگ، عوامل موثر بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی مشخص و به دو دسته عوامل انگیزشی ، عوامل بهداشتی دسته بندی شده که در ادامه به آن اشاره خواهد شد.

1-4- اهداف تحقیق: 

این تحقیق جهت شناسایی عوامل تأثیرگذار بر حفظ و نگهداشت کارکنان شرکت فولاد امیرکبیر و ارائه پیشنهادات کاربردی جهت کاهش ترک خدمت آنها اجرا گردید. لذا در این تحقیق به منظور دستیابی به خواسته فوق  رسیدن به اهداف ذیل مد نظر می باشد:

• بررسی تئوری انگیزشی هرزبرگ در شرکت فولاد امیرکبیر
• بررسی میزان مطلوبیت عوامل انگیزشی در شرکت فولاد امیرکبیر
• برسی میزان مطلوبیت عوامل بهداشتی در شرکت فولاد امیرکبیر
• بررسی میزان اثرگذاری عوامل انگیزشی و بهداشتی بر حفظ و نگهداشت کارکنان
• بررسی میزان میل به ماندگاری نیروی انسانی در شرکت فولاد امیرکبیر

1-5- سئوالات تحقیق:

• سئوالات توصیفی

1. آیا وضعیت عوامل انگیزشی در شرکت فولاد امیرکبیر از سطح مطلوب برخوردار است؟
2. آیا وضعیت عوامل بهداشتی در شرکت فولاد امیرکبیر از سطح مطلوب برخوردار است؟
3. آیا وضعیت حفظ و نگهداشت نیروی انسانی شرکت فولاد امیرکبیر از سطح مطلوب برخوردار است؟

• سئوالات علّی

4. آیا عوامل انگیزشی بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی در شرکت فولاد امیرکبیر تاثیرگذاری معناداری را دارد؟
5. آیا عوامل بهداشتی بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی در شرکت فولاد امیرکبیر تاثیرگذاری معناداری را دارد؟

• سئوالات اختلافی

6. آیا عوامل موثر بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی در شرکت فولاد امیرکبیر از اهمیت متفاوتی برخوردار هستند؟

• سئوالات مربوط به متغیرهای تعدیلگر

7. آیا سن نیروی انسانی، با عوامل موثر بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی شرکت فولاد امیرکبیر رابطه معناداری دارد؟
8. آیا سابقه کاری نیروی انسانی، با عوامل موثر بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی شرکت فولاد امیرکبیر رابطه معناداری دارد؟
9. آیا وضعیت تحصیلات نیروی انسانی، با عوامل موثر بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی شرکت فولاد امیرکبیر رابطه معناداری دارد؟
10. آیا وضعیت تاهل نیروی انسانی، با عوامل موثر بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی شرکت فولاد امیرکبیر رابطه معناداری دارد؟
11. آیا جنسیت نیروی انسانی، با عوامل موثر بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی شرکت فولاد امیرکبیر رابطه معناداری دارد؟
12. آیا نوع فعالیت نیروی انسانی، با عوامل موثر بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی شرکت فولاد امیرکبیر رابطه معناداری دارد؟

1-6- فرضیات تحقیق:

• فرضیات توصیفی

فرضیه 1. وضعیت عوامل انگیزشی در شرکت فولاد امیرکبیر از سطح مطلوب برخوردار است.

فرضیه 2. وضعیت عوامل بهداشتی در شرکت فولاد امیرکبیر از سطح مطلوب برخوردار است.

فرضیه 3. وضعیت حفظ و نگهداشت نیروی انسانی شرکت فولاد امیرکبیر از سطح مطلوب برخوردار است

• فرضیات علّی

فرضیه 4. عوامل انگیزشی بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی در شرکت فولاد امیرکبیر تاثیرگذاری معناداری را دارد.

فرضیه 5. عوامل بهداشتی بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی در شرکت فولاد امیرکبیر تاثیرگذاری معناداری را دارد.

• فرضیات اختلافی

فرضیه 6. عوامل موثر بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی در شرکت فولاد امیرکبیر از اهمیت متفاوتی برخوردار هستند.

• فرضیات مربوط به متغییرهای تعدیلگر

فرضیه 7. سن نیروی انسانی، با عوامل موثر بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی شرکت فولاد امیرکبیر رابطه معناداری را دارد.

فرضیه 8. سابقه کاری نیروی انسانی، با عوامل موثر بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی شرکت فولاد امیرکبیر رابطه معناداری را دارد.

فرضیه 9. وضعیت تحصیلات نیروی انسانی، با عوامل موثر بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی شرکت فولاد امیرکبیر رابطه معناداری را دارد.

فرضیه 10. وضعیت تاهل نیروی انسانی، با عوامل موثر بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی شرکت فولاد امیرکبیر رابطه معناداری را دارد.

فرضیه 11. جنسیت نیروی انسانی، با عوامل موثر بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی شرکت فولاد امیرکبیر رابطه معناداری را دارد.

فرضیه 12. نوع فعالیت نیروی انسانی، با عوامل موثر بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی شرکت فولاد امیرکبیر رابطه معناداری را دارد.

1-7- روش­تحقیق:

این تحقیق از حیث هدف، جزء تحقیقات کاربردی است و از حیث روش جزء تحقیقات پیمایشی یا میدانی قرار می­گیرد. دراین پژوهش، به منظور بررسی مبانی نظری، از روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای استفاده شد. بدین ترتیب که با مراجعه به کتب مربوطه، مجلات، اینترنت، پایان نامه ها، آرشیو سازمان و … اطلاعات مورد نظر جمع آوری و در بخش میدانی نیز  با استفاده از ابزار پرسشنامه برای اندازه گیری هریک از متغیرهای مدل تحقیق تهیه گردید.

آزمونهای آماری که برای پاسخگویی به فرضیات تحقیق مورد استفاده قرار می­گیرد شامل آزمونهای کالموگروف- اسمیرونف، مقایسه t تک نمونه ای، علامت، مقایسه t دو نمونه ای مستقل، رگرسیون خطی چندگانه، فریدمن و تحلیل واریانس می­باشند.

1-8- قلمرو تحقیق:

الف) قلمرو مکانی تحقیق

کلیه کارکنان شاغل در شرکت فولاد امیرکبیر، اعم از کارکنان صف و ستاد، قلمرو مکانی این تحقیق را تشکیل می دهند.