این پژوهش تلاشی برای معرفی راه و روش درست اسلامی که راه پیشوایان دین که همان صراط مستقیم است و زیر بنای اصول و فروع دینی است.

این تحقیق از چهار بخش و  نتیجه گیری تشکیل شده که بخش اول شامل کلیات، بخش دوم مربوط به سؤال اصلی یعنی مبانی سبک زندگی اسلامی از منظر از قرآن و تجزیه و تحلیل داده ها

بخش سوم مربوط به شاخصهای مبانی سبک زندگی و بخش چهارم به مباحث علل و عوامل عمل به سبک زندگی اسلامی و پیامدهای آن می پردازد.

در این تحقیق تلاش شده است که آیات مربوط به هر مبحث دسته بندی شده و به کمک روایات معصومین علیهم السلام تبیین شود که در این راه از کتاب های تفسیری و آثار صاحب نظران نیز بهره گرفته شده است .

کلید واژه ها:  مبانی، سبک زندگی، اسلامی، قرآن کریم، شاخص ها، اعتقادی، اقتصاد.

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

شکی نیست که سبک زندگی هر فرد و جامعه‌ای متأثر از نوع باورها (جهان‌بینی) و ارزش‌های (ایدئولوژی) حاکم بر آن فرد و جامعه است. جهان‌بینی مادی و ارزش‌های لذت‌گرایانه و سودمحورانه طبیعتاً سبک زندگی خاصی را پدید می‌آورند. همانطور که جهان‌بینی الهی و ارزش‌های کمال‌گرایانه و سعادت‌محورانه سبک خاصی از زندگی را شکل می‌دهند.

بنابراین دین در گام نخست با ارائة جهان‌بینی و ایدئولوژی ویژه‌ای زیربنای شکل‌دهی به زیست دین‌دارانه را می‌سازد. در مرحلة بعد دین با ارائة آداب و دستورالعمل‌های خاصی برای همة ابعاد زندگی انسان در حقیقت به دنبال شکل‌دهی به نوع خاصی از زیست انسانی است. دستورالعمل‌های اخلاقی و حقوقی و فقهی دین، در واقع به منظور ارائة الگویی از زیست دینی و خداپسندانه است. دستورالعمل‌هایی که در حوزة پوشش، خوراک، آرایش، رفتار با خانواده، رفتار با همسایگان، رفتار با هم‌کیشان و غیر همکیشان و تعاملات و ارتباطات بین الادیانی و بین المذاهبی در دین مطرح شده است همگی برای ساختن سبک زندگی دینی است.

تردیدی نیست که صورت زندگی کنونی ما تنها شکل ممکن و بهترین شکل موجود برای زندگی نیست. برخی از بخش‌هایی که ما آن را جزء ضروریات می‌دانیم در گذشته‌ای نه چندان دور اصلاً وجود نداشته است. بی‌گمان اشکالاتی در صورت زندگی کنونی ما هست که با برطرف کردنش معضلات فراوانی حل خواهد شد و نیز جای برخی بخش‌ها در زندگی ما خالی است که بودنش زندگی ما را بسیار بهتر می‌کند. بودن و نبودن یک بخش در زندگی ما، به عالمی بر می‌گردد که برای خود ساخته‌ایم، پاسخ‌های بنیادی ما به تعریف سعادت و انسان، و تلقی ما از مبدأ و مقصد و تصمیم‌های اجتماعی بشر در این دوره از حیات، مجموعه‌ای از امکان‌ها و عدم امکان‌ها ایجاد کرده که به ما اجازه نمی‌دهد به راحتی هر انتخابی داشته باشیم.

پژوهش کنونی تحقیقی است با عنوان « مبانی سبک زندگی اسلامی در قرآن کریم» که در آن تلاش شده است ضمن معرفی مفاهیم سبک زندگی از دیدگاه های متفاوت، شاخصه سبک زندگی اسلامی با توجه به آیات و روایات مورد بررسی و تبیین قرار گیرد، و ابعاد گسترده این فرآیند نیز در بعد عقیدتی از جمله نگرش

 توحیدی، اخلاق گرایی و ولایت مداری با استناد به آیات و روایات مورد کنکاش قرار گرفت.

شکی نیست که بحث داشتن سبک زندگی اسلامی در عصر کنونی که مسلمانان در آن از ارزش های دینی خود فاصله گرفته اند از چند جهت حائز اهمیت می باشد. معمولاً، سبک زندگی الگویی دارد که مشخص کنندۀ روابطی است که فرد در زندگی خود میان ارزش ها و نگرش ها و رفتارها برقرار می کند. این ارزش ها نیز شامل موضوعاتی چون ارزش شناسی و زیباشناسیِ دینی است. سبک زندگی اسلامی با توجه به سه منبع غنی: قرآن کریم و سیره پیامبر اکرم (ص)  و سیره اهل بیت (ع) نیز سرشار از آموزه های دینی و دنیوی است که در دو بعد تئوری و عملی قابل تطبیق و اجرا می باشد.

خدای بزرگ را سپاسگزارم که توفیق ویژه‌اش را نصیب بنده ساخت تا به رغم بضاعت ناچیز، با همکاری مخلصانة استادان بزرگوار و گرانمایه، پژوهش کنونی با عنوان « مبانی سبک زندگی اسلامی» را به یکی از بهترین و عزیزترین اقشار این جامعه، یعنی دانشجویان، و پژوهشگران تقدیم کنم. امیدوارم لطف الهی بر این قلم افزون شده و ضعف‌ها و کمبودهای معنوی و عملی او را در تأثیرگذاری این پژوهش دخالت ندهد.

در این پژوهش تلاش بر این است که مبانی سبک زندگی اسلامی در برخی از مهم‌ترین ابعاد زندگی اجتماعی را با استناد به آیات و روایات تبیین شود.  بدین منظور بعد از طرح برخی از مباحث مفهوم‌شناسی و مبانی اعتقادی، به توضیح سبک زندگی اسلامی در حوزه‌های «جهان بینی» ولایت مداری» و اخلاق» و آداب معاشرت» برنامه های اقتصادی»  «علم‌آموزی»، «ارتباط با دیگران»، «روابط خانوادگی» و «کسب و کار» پرداخته است.

در بخش‌هایی از این پژوهش  از همکاری مخلصانة برخی از دوستان گرانمایه‌ام استفاده برده‌ام. بن‌مایة اصلی فصل اول با عنوان «کلیات تحقیق» و همچنین قسمت‌هایی از فصل دوم با عنوان «پیشینه ی تحقیق» وفصل سوم با عنوان شاخصه های سبک زندگی اسلامی و فصل چهارم نیز محصول زحمات و ارشادات استاد راهنما دکتر سید محمد حسینی بوده است.

در پایان، بر خود لازم می‌دانم از همة عزیزانی که در به انجام رسیدن این پژوهش دخالت داشته‌اند صمیمانه سپاسگزاری کنم. به ویژه از اساتید دانشگاه علوم

این مطلب را هم بخوانید :

پایان نامه سرمایه فکری/:مدلهای مدیریت سرمایه فکری قرآن ایلام که با تشویق‌ها و پیگیری‌های متواضعانه و دلسوزانة خود و همچنین با تذکر نکات علمی لازم بنده را در انجام این کار مصمم‌تر کردند.

امیدوارم خوانندگان گرامی و اساتید ارجمند، ما را از راهنمایی‌های خود محروم نکنند و تذکرات آنان بتواند در ویراست‌های بعدی بر غنای این اثر بیافزاید.

حبیب محمدخانی فرد

15 / 5 / 93

 

 

 

عنوان                                                                                               صفحه

1ـ فصل اول: کلیات تحقیق 1

ـ  مقدمه: 2

1 ـ 1 ـ بیان مسئله تحقیق 3

1 ـ 2 ـ ضرورت و اهمیت تحقیق 4

1 ـ 3 ـ پیشینه ی تحقیق: 5

1 ـ 4 ـ جنبه های جدید و نوآوری تحقیق: 7

1 ـ 5 ـ اهداف تحقیق 7

1 ـ 6 ـ سؤالات تخقیق: 8

1 ـ 7 ـ فرضیه های تحقیق: 8

1 ـ 8 ـ روش تحقیق: 8

1 ـ 9 ـ معانی مفردات و واژهای کلیدی تحقیق: 8

ـ فصل دوم: اصول و مبانی سبک زندگی اسلامی در قرآن كریم) 11

2ـ 1 ـ مبانی اعتقادی 12

2 ـ 1 ـ 1 ـ  اصل توحید 12

2 ـ 1 ـ 1 ـ 1 ـ توحید در خالقیت 15

2 ـ 1 ـ 1 ـ 2 ـ توحید در مالیکت خداوند 16

2 ـ 1 ـ 1 ـ 3 ـ توحید در ربوبیت خداوند 18

2 ـ 1 ـ 2 ـ  اصل معاد 20

2 ـ 1 ـ 3 ـ  اصل امامت و خلافت 21

2 ـ 1 ـ 4 ـ  اصل نبوت 22

2 ـ 1 ـ 5 ـ  اصل عدل 23

2 ـ 5 ـ 1 ـ  عدل تکوینی 23

2 ـ 5 ـ 2 ـ  عدل تشریعی: 24

2 ـ 5 ـ 3 ـ  عدل جزائی: 24

2  ـ 2 ـ مبانی انسان شناسی 24

2  ـ 2 ـ 1 ـ هدفدار بودن انسان 24

2  ـ 2 ـ 2 ـ خلافت و جانشینی انسان 25

2  ـ 2 ـ 3 ـ هدفمندی آفرینش 27

2  ـ 3 ـ 4 ـ اختیار 27

2  ـ 2 ـ 5 ـ معرفت‌پذیری انسان 29

2  ـ 2 ـ 6 ـ گرایش فطری انسان 30

2  ـ 2 ـ 7 ـ حقیقت خُلقی و خَلقی انسان 31

2  ـ 2 ـ 8 ـ عقل گرایی (تعقل ورزی) 32

2 ـ 3 ـ مبنای اجتماعی 34

2 ـ 3 ـ 1 ـ اصل عدالت 35

2 ـ 3 ـ 2 ـ اصل مسؤلیت پذیری 37

2 ـ 3 ـ 3ـ اصل امر به معروف و نهی از منكر 37

2 ـ 3 ـ 4 ـ اصل آزمایش و ابتلاء 37

2 ـ 3 ـ 5 ـ عدالت اجتماعی در سایه قوانین اسلامی 38

2 ـ 4 ـ مبانی اخلاقی 38

2 ـ 4 ـ 1 ـ اصل تلازم سلوك زندگی و تجرّد روحانی 40

2 ـ 4 ـ 2 ـ بسط معیشت، مایه حقارت، نه پایه سعادت 40

2 ـ 4 ـ 3 ـ توجه به تفاوت اخلاقِ سلوک با نظم مادّی 41

2 ـ 5 ـ مبانی اقتصادی 41

2 ـ 5 ـ 1 ـ اصل دوری از اسراف 41

2 ـ 5 ـ 2 ـ اصل انفاق 42

2 ـ 5 ـ 3 ـ تشویق به انفاق 42

2 ـ 5 ـ 4 ـ توزیع ثروت:…………………………. 43

2 ـ 5 ـ 5 ـ هدف از توزیع………………………… 44

2 ـ 6 ـ  مبانی اقتصاد و عدالت اجتماعی در سبک زندگی اسلامی 45

2 ـ 6 ـ  1 ـ  اصل توزیع عادلانه ثروت………………. 45

2 ـ 6 ـ  2 ـ  نهی از خوردن اموال دیگران…………… 46

2 ـ 6 ـ  3 ـ  نهی از ربا………………………… 47

2 ـ 6 ـ  4 ـ  نهی از خورن اموال دیگران و حاکمیت ظالمان 47

2 ـ 6 ـ  5 ـ  خالی بودن معاملات بانکی از اکل مال به باطل 47

2 ـ 6 ـ  6 ـ  برتری زکات بر ربا………………….. 48

2 ـ 6 ـ  7 ـ  برتری جهاد بر جمع اموال…………….. 48

2 ـ 6 ـ  8 ـ  جمع کردن ثروت هدف نیست……………… 48

فصل سوم.. شاخصه های سبک زندگی اسلامی .50

ـ پیشگفتار:……………………………………. 51

3 ـ 1 ـ نقش. جهان‌بینی الهی در تدوین سبک زندگی اسلامی 51

3 ـ 1 ـ 1 ـ  تعریف شاخص 54

3 ـ 1 ـ 2 ـ  زندگی دنیوی، ابزاری برای نیل به زندگی اخروی 55

3 ـ 1 ـ 3 ـ  یاد خدا: عامل خوشی و سعادت زندگی 55

3 ـ 1 ـ 4 ـ بازیچه و بی‌ارزش انگاشتن زندگی مادی دنیوی 56

3 ـ 1 ـ 5 ـ متأثر بودن خوشی و ناخوشی «زندگی» از عوامل غیر مادی 57

3 ـ 1 ـ 6 ـ. پرهیز از دلبستگی و توجه افراطی به زندگی دنیوی: 57

3 ـ 1 ـ 7 ـ  بهره‌گیری بیش از حد کفاف، عامل تباهی زندگی:: 59

3 ـ 1 ـ 8 ـ هر زیستنی زندگی نیست: 59

3 ـ 1 ـ 9 ـ رفاه‌زدگی خط قرمز زندگی 60

3 ـ 1 ـ 10 ـ مذمت دلبستگی و فریفته شدن به زینت‌ها و جاذبه­های مادی زندگی 61

3 ـ 1 ـ  11 ـ دوری از صاحبان نگاه ناصواب به زندگی:…. 62

3 ـ 1 ـ 12ـ ولایت مداری الهی: 62

3 ـ 2 ـ شاخصه های اخلاقی- اجتماعی سبک زندگی اسلامی…… 63

3 ـ 2 ـ 1ـ اخلاق محوری: 63

3 ـ 2 ـ 2 ـ عفو و گذشت: 64

3 ـ 2 ـ 3 ـ اصلاح بین مردم: 64

3 ـ 2 ـ 4 ـ عشق و علاقه به دیگران بخاطر خدا 65

3 ـ 2 ـ 5 ـ انجام دادن فریضه امر به معروف و نهی از منکر 66

3 ـ 2 ـ 6 ـ صله رحم و احسان به پدر و مادر و خویشاوندان 68

3 ـ 2 ـ 7 ـ رعایت حقوق همسایگی 71

3 ـ 2 ـ 8 ـ توصیه به ((حسن جوار)) 72

3 ـ 3 ـ  شاخصه های اقتصادی 73

3 ـ 3 ـ  1 ـ اصول اقتصادی سبک زندگی اسلامی در قرآن کریم 73

3 ـ 3 ـ  2 ـ اهمیت اقتصاد در عرصه زندگی…………… 77