پایان نامه ارشد: بررسی تولید پنیر آنالوگ با جایگزینی نسبی نمک کلرید سدیم با نمک کلرید پتاسیم

2-1-1- ترکیبات شیر :………………………………………………………………………………….8

2-1-1-1- لیپیدهای شیر :……………………………………………………………………..10

2-1-1-2- پروتئین های شیر :………………………………………………………………..12

2-1-1 -2-1- کازئین : …………………………………………………………………14

2-1-1-2-2- کازئین : ………………………………………………………………….14

2-1-1-2 –3-β- کازئین : …………………………………………………………………..14

2-1-1-2-4- K – کازئین :…………………………………………………………………..14

2-1-1-3- قند شیر :…………………………………………………………………………….15

2-1-1-4-نمکهای شیر : ……………………………………………………………………….16

2-1-1-5-آنزیم ها :……………………………………………………………………………..16

2-1-1- 6-مواد معدنی :………………………………………………………………………..16

2-1-1-7- ویتامین های شیر :…………………………………………………………………17

2-1-2- ویژگیهای شیر:…………………………………………………………………………17

2-1-2-1- ویسکوزیته :………………………………………………………………………………..17

2-1-2-2- قدرت اسیدی شیر:……………………………………………………………………….17

2-1-3-سرانه مصرف شیر:……………………………………………………………………..17

2-2 پنیر :…………………………………………………………………………………………….18

2-2-1- تاریخچه پنیر :………………………………………………………………………….18

2-2-2- تعریف پنیر :……………………………………………………………………………20

2-2-3- تعریف پنیر بر اساس استاندارد سازمان غذا و کشاورزی : ………………21

2-3-طبقه بندی پنیر:……………………………………………………………………….22

2-4- ارزش غذایی پنیر:…………………………………………………………………..25

2-5-رسیدن پنیر:……………………………………………………………………………27

2-5-1-لاکتوز و تجزیه آن:………………………………………………………………28

2-5-2-لیپولیز:……………………………………………………………………………..30

2-5-3-پروتئولیز:…………………………………………………………………………………30

2-6-تعریف پنیرتازه با چربی گیاهی(پنیر تازه آنالوگ):……………………………….32

2-6-1-مواداولیه اصلی تشکیل دهنده پنیر آنالوگ:……………………………………………33

2-1-1- ترکیبات شیر :………………………………………………………………………………….8

2-1-1-1- لیپیدهای شیر :……………………………………………………………………..10

2-1-1-2- پروتئین های شیر :………………………………………………………………..12

2-1-1 -2-1- کازئین : …………………………………………………………………14

2-1-1-2-2- کازئین : ………………………………………………………………….14

2-1-1-2 –3-β- کازئین : …………………………………………………………………..14

2-1-1-2-4- K – کازئین :…………………………………………………………………..14

2-1-1-3- قند شیر :…………………………………………………………………………….15

2-1-1-4-نمکهای شیر : ……………………………………………………………………….16

2-1-1-5-آنزیم ها :……………………………………………………………………………..16

2-1-1- 6-مواد معدنی :………………………………………………………………………..16

2-1-1-7- ویتامین های شیر :…………………………………………………………………17

2-1-2- ویژگیهای شیر:…………………………………………………………………………17

2-1-2-1- ویسکوزیته :………………………………………………………………………………..17

2-1-2-2- قدرت اسیدی شیر:……………………………………………………………………….17

2-1-3-سرانه مصرف شیر:……………………………………………………………………..17

2-2 پنیر :…………………………………………………………………………………………….18

2-2-1- تاریخچه پنیر :………………………………………………………………………….18

2-2-2- تعریف پنیر :……………………………………………………………………………20

2-2-3- تعریف پنیر بر اساس استاندارد سازمان غذا و کشاورزی : ………………21

2-3-طبقه بندی پنیر:……………………………………………………………………….22

2-4- ارزش غذایی پنیر:…………………………………………………………………..25

2-5-رسیدن پنیر:……………………………………………………………………………27

2-5-1-لاکتوز و تجزیه آن:………………………………………………………………28

2-5-2-لیپولیز:……………………………………………………………………………..30

2-5-3-پروتئولیز:…………………………………………………………………………………30

2-6-تعریف پنیرتازه با چربی گیاهی(پنیر تازه آنالوگ):……………………………….32

2-6-1-مواداولیه اصلی تشکیل دهنده پنیر آنالوگ:……………………………………………33

2-6-1-1-شیر بدون چربی :…………………………………………………………………………33

2-6-1-2-مایه پنیر :…………………………………………………………………………………….33

2-6-1-3- روغن گیاهی :…………………………………………………………………………….33

2-6-2-مواد اولیه اختیاری تشکیل دهنده پنیر آنالوگ:……………………………………….33

2-6-2-1-مایه های لاکتیک بدون زیان :…………………………………………………………33

2-6-2-2-پودر شیر خشک کنسانتره های پروتئینی شیر و پودر آب پنیر:…………….33

2-6-2-3-نمک طعام :………………………………………………………………………………….33

2-6-2-4-آب آشامیدنی:……………………………………………………………………………….33

2-6-2-5-سایر مواد مجاز خوراکی:……………………………………………………………….33

2-6-3-ویژگی های حسی و فیزیکی:…………………………………………………………33

2-6-3-1-رنگ :………………………………………………………………………………………….34

2-6-3-2-بافت : ………………………………………………………………………………………..34

2-6-3-3-عطر و طعم:……………………………………………………………………………34

2-6-4-روش تهیه پنیر آنالوگ:……………………………………………………………….34

2-6-4-1-دریافت:……………………………………………………………………………….34

2-6-4-2-پاستوریزاسیون:…………………………………………………………………………….34

2-6-4-3-مخلوط کردن و به هم زدن(مکمل):………………………………………………..34

2-6-4-4-تغلیظ شیر :………………………………………………………………………………….34

2-6-4-5-پرکردن و بسته بندی:…………………………………………………………………….35

2-6-4-6-نگهداری در اتاق تخمیر:………………………………………………………………..35

2-7-فاکتورهای میکروبی و میکروارگانیسم های نگران کننده پنیر:………………..36

2-7-1-کلیفرم ها:………………………………………………………………………….36

2- 7-2-اشریشیاکلی:……………………………………………………………………..36

2-7-3-استافیلوکوکوس اورئوس:………………………………………………………37

2-7-4-سالمونلا: ………………………………………………………………………………………..37

2-7-5-کپک:……………………………………………………………………………….37

2-7-6-مخمر:………………………………………………………………………………38

2-8-فساد پنیر:………………………………………………………………………………38

2-8-1-فساد در مرحله تولید:…………………………………………………………….38

2-8-2-فساد در مرحله رسانیدن:………………………………………………………..39

2-8-3-فساد محصول نهایی:…………………………………………………………….40

2-9-نمک:…………………………………………………………………………………..40

2-10-مروری بر پژوهشهای پیشین:…………………………………………………………43

فصل سوم:مواد و روشها ………………………………………………………………50

3-1-1-مواد:……………………………………………………………………………………….50

3-1-2-مواد مورد نیاز برای بسته بندی:……………………………………………………50

3-1-3-ابزار لازم:………………………………………………………………………………..50

3-2-زمان و مکان حقیق:……………………………………………………………………….51

3-3-روش ها :…………………………………………………………………………………….51

3-3-1-روش تهیه پنیرآنالوگ:………………………………………………………………..51

3-3-2-نمک زنی:………………………………………………………………………………..52

3-3-3-ویژگی های پنیر رسیده پس از سه روز:……………………………………….52

3-3-3-1-ویژگی های حسی و فیزیکی:…………………………………………………..52

3-3-3-2-ویژگی های شیمیایی:……………………………………………………………..53

3-3-3-3-ویژگیهای میکروبی:……………………………………………………………53

3-3-4-روش آزمون های شیمیایی:……………………………………………………..54

3-3-4-1-آزمون رطوبت:……………………………………………………………………..54

3-3-4-2-آزمون pH :………………………………………………………………………….55

3-3-4-3- اسیدیته :……………………………………………………………………………..55

3-3-4-4- نمك (كلرور سدیم) :……………………………………………………………56

3-3-4-5- آزمون چربی :………………………………………………………………..…….57

3-3-4-6- روش آزمون های میكروبی :……………………………………………………57

3-3-4-6-1- تهیه رقت ها :………………………………………………………………….57

3-3-4-6-2- روش كشت كلی فرم :………………………………………………………58

3-3-4-6-3- روش كشت اشریشیا كلی :………………………………………………..58

3-3-4-6-4- روش كشت استافیلوكوكوس اورئوس در پنیر:………………………59

3-3-4-6-4-1- تست كواگولاز :…………………………………………………………..60

3-3-4-6-5-روش كشت كپك و مخمر:…………………………………………………60

3-4-ارزیابی حسی:………………………………………………………………………………60

3-4-1-فرم ارزیابی حسی:……………………………………………………………………..61

3-5- روش طرح آماری:………………………………………………………………………..61

فصل چهارم:نتایج و بحث ……………………………………………………………..63

4-1- اسیدیته:……………………………………………………………………………………………………………….63

4-2- pH:……………………………………………………………………………………………………66

4-3- نمک :…………………………………………………………………………………………………67

4-4- رطوبت:………………………………………………………………………………………………68

4-5- چربی:……………………………………………………………………………………………..70

4-6- آب اندازی :……………………………………………………………………………………..71

4-7- خواص حسی:…………………………………………………………………………………….73

4-7-1- طعم:………………………………………………………………………………………………73

4-7-2- بو:………………………………………………………………………………………………….73

4-7-3- بافت:……………………………………………………………………………………………..74

4-7- 4 – میانگین نتایج خواص حسی:…………………………………………………………..74

4-8- پذیرش کلی خواص حسی:…………………………………………………………………..75

4-9- تغییرات میکروبی:…………………………………………………………………………………77

4-9-1 آزمون میکروبی کلیفرم:……………………………………………………………………….77

4-9-2 آزمون میکروبی اشرشیاکلی :……………………………………………………………..78

4-9-3 آزمون میکروبی کپک و مخمر:……………………………………………………………78

4 -9-4 آزمون میکروبی استافیلوکوکوس اورئوس کواگولاز مثبت:………………………78

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری…………………………………………………….80

5-1- اسیدیته:……………………………………………………………………………………………80

5-2- pH:…………………………………………………………………………………………………..80

5-3- نمک :………………………………………………………………………………………………80

5-4- رطوبت :……………………………………………………………………………………………81

5-5- چربی :………………………………………………………………………………………………81

5-6-آب اندازی:………………………………………………………………………………………….81

5-7- ارزیابی حسی :……………………………………………………………………………………82

5-8- آزمونهای میکروبی:……………………………………………………………………………..82

5-9- نتیجه گیری کلی:………………………………………………………………………………..83

5-10-پیشنهادات:………………………………………………………………………………………83

فهرست جداول

جدول:1-1 سرانه مصرف لبنیات………………………………………………………………………………………………………….3

جدول:1-2 مصرف سرانه پنیر……………………………………………………………………………………………………………..3

جدول:2-1 طبقه بندی انواع پنیر براساس میزان رطوبت……………………………………………………………………….23

جدول:2-2 طبقه بندی گروه های پنیر بر اساس روش انعقاد…………………………………………………………………24

جدول:2-4میانگین ترکیبات مغذی در تعدادی از انواع پنیر ………………………………………………………………….27

جدول: 3-1 ویژگیهای شیمیایی پنیر تازه آنالوگ………………………………………………………………………………….53

جدول: 3-2 ویژگیهای میکروبی پنیر تازه آنالوگ…………………………………………………………………………………54

جدول 4-1-خلاصه نتایج تجزیه آماری اسیدیته نمونه های پنیر……………………………………………………………..63

جدول 4-2-خلاصه نتایج تجزیه آماری pH نمونه های پنیر…………………………………………………………………66

جدول 4-3-خلاصه نتایج تجزیه آماری نمک نمونه های پنیر……………………………………………………………….67

جدول 4-4-خلاصه نتایج تجزیه آماری رطوبت نمونه های پنیر……………………………………………………………69

جدول 4-5-خلاصه نتایج تجزیه آماری چربی نمونه های پنیر…………………………………………………………….70

جدول 4-6-خلاصه نتایج تجزیه آماری آب اندازی نمونه های پنیر……………………………………………………..71

جدول 4-7-1- خلاصه نتایج تجزیه آماری طعم در نمونه های پنیر……………………………………………………..73

جدول 4-7-2- خلاصه نتایج تجزیه آماری بو در نمونه های پنیر………………………………………………………..73

جدول 4-7-3- خلاصه نتایج تجزیه آماری بافت در نمونه های پنیر…………………………………………………….74

جدول 4-7-4-1-خواص حسی در روز سوم…………………………………………………………………………………….74

جدول 4-7-4-2–خواص حسی در روز چهل و پنجم………………………………………………………………………74

جدول 4-7-4-3-خواص حسی در روز هفتاد و پنجم…………………………………………………………………………75

جدول 4-8- پذیرش کلی خواص حسی……………………………………………………………………………………………75

فهرست شکل ها

شکل 2-1 –ترکیبات شیر……………………………………………………………………………………………………….9

شکل2-2- چربی شیر……………………………………………………………………………………………………………11

شکل 2-3- ترکیبات چربی با شیر …………………………………………………………………………………………13

شکل 2-4- نمای برش گویچه چربی……………………………………………………………………………………..13

شکل 2-5- ساختمان میسل کازئین ……………………………………………………………………………………….15

شکل 2-6- ساختمان میسل کازئی………………………………………………………………………………………..15

شکل:2-7 -لاکتوز و تجزیه آن………………………………………………………………………………………………29

شکل:2-8 -فرآیند رسیدن پنیر و تولید ترکیبات مختلف…………………………………………………………..29

شکل:2-9 پروتئولیز و تشکیل ترکیبات ناشی از تجزیه کازئین…………………………………………………..32

فهرست نمودارها

نمودار4-1- تأثیر متقابل زمان نگهداری ونوع نمونه بر میزان اسیدیته در پنیر………………………………..64

نمودار4-2- تأثیر متقابل زمان نگهداری و نوع نمونه بر میزان pH در پنیر…………………………………..66

نمودار4-3- تأثیر متقابل زمان نگهداری و نوع نمونه بر میزان نمک در پنیر…………………………………68

نمودار4-4- تأثیر متقابل زمان نگهداری و نوع نمونه بر میزان رطوبت در پنیر……………………………..69

نمودار4-5- تأثیر متقابل زمان نگهداری ونوع نمونه بر میزان چربی در پنیر………………………………..71

نمودار4-6- تأثیر متقابل زمان نگهداری ونوع نمونه بر میزان آب اندازی در پنیر………………………..72

نمودار4-7- تأثیر متقابل زمان نگهداری ونوع نمونه بر خواص حسی در پنیر……………………………..76

چکیده

پنیر یکی از فرآورده های مغذی و مهم شیر و عمده ترین محصول لبنی است که در نتیجه انعقاد شیر گاو ، گوسفند ،بز و گاو میش و یا مخلوط 2 و یا چند نوع از آنها که با یکی از روشهای متداول پاستوریزه شده است و به کمک مایه پنیر و با استفاده از باکتری های استارتر مجاز تهیه می شود و پس از طی دوره رسیدن آماده مصرف می شود. پنیر انواع مختلفی دارد که یکی از آنها پنیر آنالوگ می باشد. پنیر آنالوگ معمولاً به عنوان محصول تهیه شده توسط ترکیبات تشکیل دهنده شامل چربی های غیر لبنی و یا پروتئین ها برای تولید یک محصول پنیر مانند جهت پاسخگویی نیازهای خاص تعریف می شود. آنها با