1-5-1-سوالات: 9

1-5-2-فرضیه‌ها 9

1-6-دامنه زمانی و مکانی تحقیق: 9

فصل دوم: مبانی نظری و ادبیات پژوهش

2-1-ادبیات و سوابق تحقیق 12

2-2- مددکاری اجتماعی: 20

2-3-تعریف مددکار و مددکاری 25

2-3-1-اورژانس اجتماعی چیست؟ 26

2-3-2-اهداف اورژانس اجتماعی 27

2-3-3- موضوعات مرتبط با اورژانس اجتماعی 30

2-3-4-نحوه پذیرش 30

2-3-5-نحوه تأثیرگذاری اورژانس اجتماعی در پیشگیری از وقوع جرم 31

2-3-6-كنشگران متخصصان اورژانس اجتماعی 36

2-3-7-مقایسه اورژانس اجتماعی با اورژانس انتظامی و پزشكی 37

2-4-اصول مددکاری 38

2-5-ارزشهای اساسی در مددکاری اجتماعی 43

2-6-تعریف مددکاری اجتماعی 45

2-6-1-تعریف مددکاری 47

2-6-2-تعریف مددجو در مددکاری فردی 47

2-6-3-تعریف مشکل : 47

2-6-4-گروههای آسیب پذیر : 47

2-7-مشاوره و مددکاری در اسلام 48

2-7-1-تاریخچه: 49

2-7-2-تعاریف و مفاهیم، مشاوره ومددکاری: 51

2-7-2-1-تعاریفی ازمشاوره: 51

2-7-2-2-تعریف راهنمائی: 52

2-7-2-3-انواع فعالیتهای مشاوره و راهنمائی: 52

2-7-2-4-مددکاری اجتماعی Error! Bookmark not defined.

 

2-8-جایگاه مددکاری اجتماعی در اسلام 53

2-9-جایگاه مددکاری در اجتماع 56

2-10-کاهش جرایم نوجوانان: 57

2-11-کار با مجرمان سابقه دار 59

2-12-پیشگیری موقعیتی از جرم 60

2-14-مسایل و آسیب های اجتماعی 64

2-14-1-تعاریف ومفاهیم انحرافات 65

2-14-2-تعریف انحراف و منحرف 66

2-14-3-تعریف منحرف 66

2-14-4-جرم از نظر دورکیم 67

2-14-5-تعاریف مبتنی بر روانشناسی 68

2-14-6-تعاریف مبتنی بر جرم شناسی 68

2-14-7-روانشناسی اجتماعی و انحراف 68

2-15-رویکرد های روانشناختی مربوط به تبیین کجروی های اجتماعی 69

2-15-1-نظریه دستگاه روانی (فروید) 69

2-15-2-اختلال روانی 69

2-16-رویکرد روانکاوی مربوط به تبین کجروی های اجتماعی 70

2-16-1-پالایش روانی : 70

2-16-2-راهکارهای جامعه شناسان برای جلوگیری از کجروی : 70

2-16-3-از بین بردن علل کجروی 70

2-17-تاریخچه پیدایش مددکاری اجتماعی در جهان و ایران : 71

2-18-انجمن ملی مددکاران اجتماعی 74

2-19-روش های مددکاری اجتماعی 74

2-20-موسسه محل کار مددکاری اجتماعی 75

2-21-نقش مددکار اجتماعی در زمینه ی باز پروری معتادین : 77

2-22-نقش مددکار اجتماعی در مراحل توانبخشی روانی 77

2-23-نقش های مورد انتظار  از مددکاری اجتماعی درکار با فرد : 80

2-24-پیشگیری از آسیب اجتماعی 82

این مطلب را هم بخوانید :

2-24-1-آموزش مهارت زندگی 82

2-24-2-مهارتهای زندگی 83

2-25- قانون جدید مجازات اسلامی و توسل به مددکاری اجتماعی 86

فصل سوم:روش شناسی  تحقیق 90

3-1-مقدمه 91

3-2-روش تحقیق 92

3-3-جامعه آماری 93

3-4-نمونه و روش نمونه گیری 93

3-4-1-نمونه: 93

3-4-2-برآورد حجم نمونه 94

3-4-3-دامنه زمانی تحقیق: 95

3-5-ابزارهای پژوهش 95

3-6-روایی پرسشنامه 95

3-7-پایایی پرسشنامه 96

3-8-شیوه جمع آوری اطلاعات 97

3-9-روش های تجزیه و تحلیل داده ها 97

3-10- ویژگی های منطقه مورد تحقیق Error! Bookmark not defined.

3-10-1- موقعیت و وسعت Error! Bookmark not defined.

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها

4-1-بررسی ویژگی های جمعیت شناختی گروه نمونه: 99

4-2- آمار استنباطی گروه نمونه: 104

4-3- بررسی فرضیه اول پژوهش: 104

4-4- بررسی فرضیه دوم  پژوهش: 106

4-5- بررسی فرضیه سوم پژوهش: 108

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادهای تحقیق

5-1- نتیجه گیری: 116

5-1-1- فرضیه اول: 116

5-1-2- فرضیه دوم: 116

5-1-3- فرضیه سوم: 117

5-2-موانع و محدودیت‌های تحقیق: 118

5-3- پیشنهادات: 120

منابع و مآخذ: 123

چکیده انگلیسی: 126

 

چکیده:

مسئله و هدف: بر خلاف گذشته كه نقش مددكاران اجتماعی دستگیری از افـراد نیازمنـد جامعـه بـوده امـروزه هدف مددكاری اجتماعی افزایش كیفیت زندگی همة افـراد جامعـه و پیشگیری از جرم اسـت. خـدمات مـددكاری اجتمـاعی شـامل خدمات رفاهی و خدمات توان بخشی برای همة گروه‌های سـنی (كودكـان، نوجوانـان و جوانـان، بزرگـسالان و سالمندان) هم افراد توانا و هم افراد توان یاب (جـسمی، ذهنـی، روانـی و اجتمـاعی) ارائـه مـی‌شـود. رسـیدگی بـه وضعیت اقتصادی اجتماعی افراد برای  كاهش آسیب های اجتمـاعی از جملـه پیـشگیری از وقـوع جـرم یكـی از اهداف مددكاری اجتماعی است و این امر از طریق آگاهی و اطلاع رسانی و سپس شناسایی عوامـل آسـیب زا در محله و همكاری با نهاد های ذیربط برای كاهش آسیب میسر است.

روش: روش تحقیق حاضر پیمایشی توصیفی است كه با استفاده از رویكرد مددكاری اجتماعی و با بهره گیری از نظریات کارشناسان و مددکاران استان و شهرستان شهرکرد انجام شده است.

یافته‌ها: یافته های تحقیق حاضر نـشان مـی‌دهـد رابطـه مـستقیم و معناداری بـین مددکاری اجتماعی و پیشگیری از جرم وجود دارد که این موضوع در قوانین جدید از جمله قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 و قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 پیش بینی گردیده است.

واژگان کلیدی: مددکاری اجتماعی، پیشگیری، جرم، پیشگیری اجتماعی، مددکار.

 

فصل نخست: کلیات تحقیق

در فصل نخست این پژوهش به کلیات موضوع مددکاری و تعاریف و مفهوم آن خواهیم پرداخت آنگاه در فصل دوم، مبانی نظری و ادبیات پیشینه این موضوع را مورد تحلیل و بررسی قرار خواهیم داد.

 

1-1-مقدمه:

بحث در ارزش ها وهنجاریهای اجتماعی (اخلاق ) به قدمت تاریخ تمدن وتشکیل شهرها باز می گردد .اگر چه درجوامع ابتدایی نوع دیگری از نظام های ارزش – اخلاقی دیده می شود . اما آنچه مسلم است در همه آنها کما بیش تسامح  و سهل گیری در بعضی موارد وجود داشته است . اگر در مواردی سخت گیری و کیفر بیشتر بوده ناشی از «ظلم نظام حاکم » و یا « نیاز به کیفر شدید » یا برای عبرت «گیر مجرمان» تلقی شده است .در شناسایی انحرافات اجتماعی همواره مشکلات تئوریک و دیدگاهی وجود داشته اند «اصل‌تهمت» و «برچسب» در مقابل اصل برائت، مجرمین را همواره در حالت نامشخص قرار داده اند . از طرف دیگر وجه عمومی توجه به جرم، جرایم اقشار پایین را در بر می گیرد. به همین صورت جز گزارش‌های تاریخی زمان های گذشته جرم، وجنایت زمان حال اقشار «یقه سفید » (قدرتمندان ) پوشیده مانده است .

مددکاری روشی است برای پیشگیری از جرم که فرایندهای اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی را که در ارتکاب جرم نقش دارند شناسایی می کند. این روش پلی است بین تدابیر حقوقی و قضایی و بهبود اجتماعی وضعیت افراد و خانواده ها . تمرکز بر عوامل خطر ساز در ارتکاب جرم صرفا عواملی نظیر فقر، نابرابری جنسی، خشونت در رسانه ها، نژاد و تبعیض نژادی نیست و حل این مشکلات تنها بخشی از پیشگیری از جرم است بخش دیگر شامل موارد ذیل می شود:

– شرایط نامساعد مسکن حلبی آباد ها و عدم ثبات در اسکان؛

– عوامل خانوادگی مانند جمعیت خانواده، والدین نامناسب، ارتکاب جرم والدین و مصرف مواد توسط والدین؛

– شخصیت فردی و عوامل رفتاری مانند  نقصان‌های شناختی مانند ناتوانی در حل مسئله، کنترل رفتار، قضاوت منطقی و ناتوانی در ارزیابی نتایج رفتار و دیگر رفتارهایی که مقدمه رفتارهای پرخاشگرانه است.

– ارتباط با دوستانی که زندگی آنها توام با ارتکاب جرم است؛

– عوامل مرتبط با مدرسه مانند ناکامی در تحصیل و همچنین محیط مدرسه و اخراج از مدرسه؛

– فرصتهای شغلی نظیر  مهارت آموزی و استخدام در پیشگیری از ارتکاب جرم از طریق مددکاری  راهکارهای متعددی وجود دارد؛ مانند راهکارهای مبتنی بر  سطح فردی که توجه آن بر مشکلاتی که ممکن است فرد را در خطر شرکت در ارتکاب جرم قرار می دهد. مددکاری در اولین رویدادهای مجرمامه می‌تواند ارتکاب رفتارهای خشونت آمیز بعدی را کاهش دهد. مجرمان با جرایم جدی و خشونت آمیز اساسا تاریخچه ای بدون ارتکاب جرم در زندگی داشته اند قبل از اینکه اولین جرم جدی خود را مرتکب شوند. سابقه زندگی این گونه افراد اغلب نامطلوب و محیط زندگی پایه های عمیق رفتارهای مجرمانه را در آنان تقویت کرده است. لذا برای رفع نیازهای بهداشتی و اجتماعی  باید با اقدامات هماهنگ شده از طریق مداخلات به موقع و زود هنگام مددکاری میزان ارتکاب جرم را کاهش داد. حتی کاهشی اندک در ارتکاب مجدد جرم این اقدامات را ارزشمند می سازد. این فعالیتها نه تنها تقاضا برای تختهای زندان را کاهش می‌دهد بلکه از نظر اقتصادی و اجتماعی برای قربانیان، خانواده ها و اجتماع تا حد زیادی سود آور است.البته همیشه باید در نظر گرفت که ریسک بازگشت به ارتکاب جرم در مجرمین سابقه دار بالاست لذا در امور بازپروری باید نظارت دقیق و واکنشها ملایم باشد. درمان اولیه در چرخه ای صورت می گیرد که بتدریج توسعه می یابد که هر چه دقیق تر انجام شود از نتایج گران آن کاسته می شود و شانس موفقیت بیشتر است اگر چه همیشه در خصوص حفظ و نگهداری منابع بحث و جدل وجود داشته است.برای کار با مجرمان سابقه دار رویکردی میان نهادی نیاز است که موارد زیر را مورد توجه قرار دهد:

– به خانواده های مجرمین سابقه دار در محله های جرم خیز توجه شود.

– برای رسیدگی به این خانواده اقدامات مددکاری لازم به عمل آید و تا حد امکان نیازهای اجتماعی( مانند لوازم منزل، همکاری در کاریابی، حمایتهای سودآور، آموزش مهرتهای اساسی زندگی و آموزش در دوران سالهای اولیه کودکان این خانوادها) بر طرف گردد. همچنین به نیازهای بهداشتی و سلامتی آنان به ویژه درمان مصرف مواد یا مشروبات الکلی و ناراحتی‌های روحی و روانی آنان رسیدگی گردد.

1-2-بیان مسئله:

آسیب های اجتماعی و جرائم در تمام جوامع وجود داشته است و در جوامع مختلف برای كنترل و كاهش آ نها و نیز برای مقابله با آن ها برنامه های متعددی تدوین و اجرا شده است. جامعه ما نیز از این قاعده مستثنی نیست . شاید به دلیل اهمیت این موضوع است كه در اصل 156 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز به مسئله پیشگیری از وقوع جرم و یا در اصول دیگر (اصل 10 و 29) بر تحكیم بنیان خانواده و حمایت از افراد نیازمند و … تأكید شده است. آسیب های اجتماعی، كجروی ها و جرائم به دلیل تنوع و سیال بودن، همواره ثابت نیستند، به همین دلیل باید برای مقابله با آن ها برنامه ریزی مناسب صورت گیرد. اندیشمندان علوم اجتماعی معتقدند پدیده جرم و كجروی همواره در معرض دگرگونی های مداوم و پرتحرك قرار داشته و به طور مستمر شكل هایی متفاوت به خود گرفته‌اند. تمامی کشورها به دنبال ایجاد ثبات و امنیت برای شهروندان خود و بالا بردن کیفیت زندگی برای ایشان هستند. رهنمود های پیشگیری از جرم که توسط نهاد های مرتبط با سازمان ملل تهیه شده، ماحصل سال ها تجربه و کار برای پاسخ به این مشکلات است . این تجارب نشان می دهد که کشورها در صورت بهره بردن از رویکرد های عمل گرا و علمی، می‌توانند گامی مثبت در جهت ساختن جامعه‌ای ایمن بردارند. ناگفته پیداست که چنین رویکرد هایی کاملا متفاوت و کم هزینه تر از پاسخ ها و عکس العمل های سرکوبگرانه و بازدارنده نسبت به جرم خواهد بود.

مناطق مختلف جهان همواره با چالش های متفاوت جرم و بزه دیدگی مواجه اند و یک برنامه واحد پیشگیری در تمام مناطق جهان قابل اجرا نخواهد بود . بنابراین بومی سازی برنامه های پیشگیری از جرم امری ضروری است زیرا این کشورها و حکومت های آن ها است که جرم و عناصر آن  و مجازات های آن ها را تعیین می نمایند  عملی که ممکن است در کشوری جرم و ممنوع باشد در کشور دیگری ممکن است عمل مباح و مجازی باشد . به خاطر همین امر است که بومی ساختن اقدامات پیشگیرانه از جرم امری ضروری است . در خلال سال های 1995 و 2002، دو رهنمود در خصوص پیشگیری از جرم، توسط شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد به تصویب رسیده است: نخستین مورد، رهنمود همكاری و كمك های فنی در خصوص پیشگیری از جرایم شهری (پیوست قطعنامه 9/1995 شورای اقتصادی و سیاسی[1])است و دومین مورد نیز رهنمود پیشگیری از جرم (پیوست قطعنامه 13/2002 شورای اقتصادی و سیاسی[2]) این دو سند و اسناد جدید تر بر این نكته تاكید دارند كه پیشگیری از جرم باید با اصلاح در بخش‌های دیگر عدالت كیفری همراه باشد.

مددکاری روشی است برای پیشگیری از جرم که فرایندهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را که در ارتکاب جرم نقش دارند شناسایی می کند. این روش پلی است بین تدابیر حقوقی و قضایی و بهبود اجتماعی وضعیت افراد و خانواده ها . تمرکز بر عوامل خطر ساز در ارتکاب جرم صرفا عواملی نظیر فقر ، نابرابری جنسی، خشونت در رسانه ها، نژاد و تبعیض نژادی نیست و حل این مشکلات تنها بخشی از پیشگیری از جرم است بخش دیگر شامل موارد ذیل می شود:

-شرایط نامساعد مسکن حلبی آبادها و عدم ثبات در اسکان

– عوامل خانوادگی مانند جمعیت خانواده، والدین نامناسب، ارتکاب جرم والدین و مصرف مواد توسط والدین

– شخصیت فردی و عوامل رفتاری مانند  نقصانهای شناختی مانند ناتوانی در حل مسئله، کنترل رفتار، قضاوت منطقی و ناتوانی در ارزیابی نتایج رفتار  و دیگر رفتارهایی که مقدمه رفتارهای پرخاشگرانه است.

– ارتباط با دوستانی که زندگی آنها توام با ارتکاب جرم است.

– عوامل مرتبط با مدرسه مانند ناکامی در تحصیل و همچنین محیط مدرسه و اخراج از مدرسه.

-فرصتهای شغلی نظیر  مهارت آموزی و استخدام. در پیشگیری از ارتکاب جرم از طریق مددکاری  راهکارهای متعددی وجود دارد. مانند راهکارهای مبتنی بر  سطح فردی که توجه آن بر مشکلاتی که ممکن است فرد را در خطر شرکت در ارتکاب جرم قرار می دهد . هدف این برنامه ها می تواند کودکان و یا جوانان باشد. برنامه‌هایی که فرد را به عنوان هسته میانی مداخله در بحران قرار داده و با خدمات متعدد حمایتی آن را احاطه نماید. از دیگر راهکارها می توان به  راهکارهای مبتنی بر  سطح خانواده اشاره کرد که طی آن والدین دارای کودک به ویژه کودکان در معرض خطر ارتکاب جرم تحت برنامه های حمایتی و آموزشی قرار می‌گیرند و ظرفیت خانواده را برای ایجاد محیطی سالم و پاک که در آن کودکان رشد می‌کنند گسترش دهد. در این پژوهش سعی بر آن است تا با تبیین نقش موثر مددکار اجتماعی بر پیشگیری از جرم و نگاهی به قانون مجازات اسلامی این موضوع را بررسی نماییم.

1-3- ضرورت و اهمیت موضوع:

موضوع مددکاری از شغل های بسیار حساس و مهم در رابطه با افراد جامعه و نیازمندان است. مددکاری از این رو مهم است که با زندگی و مشکلاتی سرو کار دارد که توانسته فرد یا افرادی را از ادامه زندگی عادی باز دارد. پس اگر مددکاری که با مشکلات حساس افراد در تماس است از علم و دانش کافی در این رابطه بر خوردار نباشد ممکن است نه تنها به حال افراد مفید نباشد بلکه حتی می تواند با کارهایی که از روی احساس و عدم علم کافی است مشکلات را چندین برابر بدتر کند. در هر دو حالت نام آن را مددکاری می‌گذارند ولی تفاوت آن از زمین تا آسمان است. مددکاری حرفه بسیار ظریفی است که لازمه آن برای شروع عشق به انسانهاست. مددکاری از معدود مشاغل و یا به عبارتی حرفی است که با اسرار و رازهای افراد سروکار دارد . اسراری که برای یک فرد می تواند همه چیز او باشد و اگر مددکاری از روی جهل و یا عدم پایبندی به اصول و ارزشهای حرفه‌اش در حفظ اسرار از نامحرمان تسامح کند مددکاری و ارزش آن زیر سوال می رود. در قانون مجازات اسلامی قانونگذار این ضرورت را دیده که در برخی از مواد که بعداً به مختصذر خواهیم آورد این ضرورت را با پیش بینی مواد مرتبط با بحث ایجاد کرده لذا پس به طور کلی می توان گفت در خصوص موضوع نقش مددکاری اجتماعی در پیشگیری از جرایم در قانون مجازات اسلامی جدید هم پیش بینی گردید که این نشان دهنده اهمیت و ضرورت موضوع می باشد.

1-4- اهداف تحقیق:

الف: هدف اصلی

1- بیان و تشریح موضوع مددکاری اجتماعی و نحوه کاربردی کردن آن در قوانین جدید