1-8- نقش سرخرطومی­های جنس Larinus در کنترل بیولوژیک علف‌های هرز   18

1-9- نقش سرخرطومی­های جنس Larinus در تولید مان   20

1-10- تلفیق استفاده از سرخرطومی­های Larinus با سایر عوامل بیوکنترل در کنترل علف­های هرز   22

1-11- گیاهان میزبان سرخرطومی‌های جنس Larinus  23

1-12- پارازیتوییدهای سرخرطومی Larinus  24

1-13-اهداف و ضرورت تحقیق   25

فصل دوم   26

2- مواد و روش تحقیق   27

2-1- جمع‌آوری و شناسایی گونه‌های جنس Larinus  27

2-2- تعیین درصد فراوانی گونه‌های لارینوس و شاخص تنوع گونه­ای   30

2-2-1- تعیین درصد فراوانی هر كدام از گونه‌های لارینوس   31

2-2-2- شاخص تنوع و یکنواختی شانون برای هر کدام از گیاهان میزبان و مراحل رشدی آنها   32

2-2-3- شاخص تنوع شانون کل برای هر کدام از گیاهان میزبان   33

2-2-4- شاخص شباهت تنوع گونه­ای موریسیتا- هورن در بین گیاهان میزبان   33

2-3- تراکم جمعیت L. affinis در مراحل مختلف رشدی گیاه E. aucheri 33

2-3-1- تعیین تعداد نمونه   33

2-3-2- مطالعه­ی تراکم جمعیت سرخرطومی L. affinis  34

2-4- ویژگی­های چرخه زندگی سرخرطومی  L. affinisروی گیاه میزبان E. aucheri 35

2-5- شناسایی پارازیتوییدهای سرخرطومی‌ L. affinis  38

2-6- تجزیه آماری   39

فصل سوم   40

3- نتایج   41

3-1- شناسایی گونه‌های سرخرطومی جنس Larinus از مراتع و مزارع استان کرمان   41

3- 2- کلید شناسایی برای گونه­های جنس Larinus در منطقه کرمان   41

3-3- توصیف مختصر ویژگی‌های ریخت‌شناسی و پراكنش گونه‌های جمع‌آوری شده   42

3-4- درصد فراوانی گونه‌های جنس Larinus روی گیاهان میزبان مختلف   52

3-5- شاخص تنوع و یکنواختی شانون برای گونه­های Larinus در مراحل مختلف رشدی گیاهان میزبان   56

1-8- نقش سرخرطومی­های جنس Larinus در کنترل بیولوژیک علف‌های هرز   18

1-9- نقش سرخرطومی­های جنس Larinus در تولید مان   20

1-10- تلفیق استفاده از سرخرطومی­های Larinus با سایر عوامل بیوکنترل در کنترل علف­های هرز   22

1-11- گیاهان میزبان سرخرطومی‌های جنس Larinus  23

1-12- پارازیتوییدهای سرخرطومی Larinus  24

1-13-اهداف و ضرورت تحقیق   25

فصل دوم   26

2- مواد و روش تحقیق   27

2-1- جمع‌آوری و شناسایی گونه‌های جنس Larinus  27

2-2- تعیین درصد فراوانی گونه‌های لارینوس و شاخص تنوع گونه­ای   30

2-2-1- تعیین درصد فراوانی هر كدام از گونه‌های لارینوس   31

2-2-2- شاخص تنوع و یکنواختی شانون برای هر کدام از گیاهان میزبان و مراحل رشدی آنها   32

2-2-3- شاخص تنوع شانون کل برای هر کدام از گیاهان میزبان   33

2-2-4- شاخص شباهت تنوع گونه­ای موریسیتا- هورن در بین گیاهان میزبان   33

2-3- تراکم جمعیت L. affinis در مراحل مختلف رشدی گیاه E. aucheri 33

2-3-1- تعیین تعداد نمونه   33

2-3-2- مطالعه­ی تراکم جمعیت سرخرطومی L. affinis  34

2-4- ویژگی­های چرخه زندگی سرخرطومی  L. affinisروی گیاه میزبان E. aucheri 35

2-5- شناسایی پارازیتوییدهای سرخرطومی‌ L. affinis  38

2-6- تجزیه آماری   39

فصل سوم   40

3- نتایج   41

3-1- شناسایی گونه‌های سرخرطومی جنس Larinus از مراتع و مزارع استان کرمان   41

3- 2- کلید شناسایی برای گونه­های جنس Larinus در منطقه کرمان   41

3-3- توصیف مختصر ویژگی‌های ریخت‌شناسی و پراكنش گونه‌های جمع‌آوری شده   42

3-4- درصد فراوانی گونه‌های جنس Larinus روی گیاهان میزبان مختلف   52

3-5- شاخص تنوع و یکنواختی شانون برای گونه­های Larinus در مراحل مختلف رشدی گیاهان میزبان   56

3-6- شاخص تنوع شانون کل برای گونه­های Larinus روی شش گونه گیاه میزبان   60

3-7- شاخص یکنواختی شانون کل برای گونه­های Larinus روی شش گونه گیاه میزبان   60

3-8- شاخص شباهت تنوع گونه­ای موریسیتا-هورن برای گونه­های Larinus در بین گیاهان میزبان   61

3-9- پارامترهای زیستی سرخرطومی L. affinis روی گونه گیاهی E. aucheri در منطقه كرمان   63

3-10- تراکم جمعیت سرخرطومی L. affinis روی گیاه میزبان E. aucheri 67

3-11- شکارگرها و پارازیتوییدهای سرخرطومی L. affinis  70

4- بحث   71

4-1- گونه­های سرخرطومی جنس Larinus در منطقه کرمان   71

4-2- فراوانی نسبی و تنوع گونه­ای جنس Larinus روی گیاهان میزبان مختلف   72

4-3- پارامترهای زیستی سرخرطومی L. affinis روی علف هرز E. aucheri در منطقه كرمان   77

4-4- تراکم جمعیت سرخرطومی L. affinis روی علف هرز E. aucheri 80

5- پیشنهادات   83

منابع مورد استفاده   84

مقدمه و مروری بر تحقیقات گذشته

1-1- مقدمه

گیاهان متعلق به تیره آفتاب‌گردان‌ها[1]، دارای گونه‌های متنوعی هستند که تعدادی از آن­هابه عنوان علف‌های هرز مزارع و مراتع، تعدادی به عنوان گیاهان دارویی و تعدادی نیز جزو محصولات زراعی هستند (نصیرزاده و همکاران، 1384). یکی از جنس­های مهم این تیره که به عنوان علف هرز مطرح
می­باشد، جنس Onopordun یا خارپنبه است که حدود 50 گونه از گیاهان این تیره را دربرمی­گیرد (برایس و همکاران[2]، 1990). گونه‌های جنسOnopordun  و Centaurea (سوبحین و فورناصری[3]، 1994) فقط توسط بذر تکثیر می­یابند. از جنس Centaurea گونه Centaurea solstitialis L. یا گل ستاره­ای زرد از علف­های هرز مهم در مزارع و مراتع می‌باشد (گروپ و همکاران[4]، 1990؛ شلی و همکاران[5]، 1998؛ دی توماسو[6]، 2005). گونه‌های مختلف علف‌های هرز از جنس Onopordun مثل خارپنبه اغلب در اراضی بایر، حاشیه نهرها و رودخانه‌ها، کنار جاده‌ها، مراتع، چراگاه‌ها و اراضی کشاورزی مختلف به ویژه مزارع غلات می‌رویند (دوی[7]، 1991). رشد این علف‌های هرز در مراتع سبب کاهش تولید علوفه در این اراضی شده و نیز بهره‌برداری از آنها را جهت پرورش دام محدود می‌کند. تراکم زیاد علف‌های هرز خاردار در مراتع مانند یک سد طبیعی مانع از جابجایی احشام شده و دسترسی آنها به منابع غذایی جدید و آب را با مشکل مواجه می‌كند. همچنین كشاورزان به دلیل خاردار بودن برگ و ساقه‌های این گیاهان با مشکلات زیادی در کشاورزی و دامپروری مواجه می‌شوند (سیندل[8]، 1991).

جنس‌های دیگری از گیاهان تیره Asteraceae مانندEchinops  دارای گونه‌هایی هستند كه به عنوان گیاه دارویی مطرح بوده و در درمان بسیاری از بیماری‌های تنفسی و تشنج‌ها كاربرد دارند (زرگری، 1370).

برخی از گونه­های این جنس به عنوان گیاه تزئینی در باغبانی نیز كاربرد دارند اما، بیشتر به جنبه‌های دارویی آنها توجه می‌شود (دالیا و همکاران[9]، 2006).

به طور کلی علف‌های هرز گیاهان ناخواسته و نامطلوبی هستند که با رقابت در بهره‌برداری انسان از منابع آب و خاک تاثیر منفی روی رفاه و آسایش انسان می‌گذارند. اگرچه علف‌کش‌ها نقش مهم و موثری در كاهش تراكم علف‌های هرز و جلوگیری از خسارت آنها در کشاورزی و مرتعداری دارند، با این حال كاربرد علف‌کش‌ها نگرانی‌ها در مورد ایمن بودن مواد غذایی تولید شده و آلودگی محیط زیست را افزایش داده است و همچنین سبب شده است که کارشناسان کنترل علف‌های هرز به کاربرد روش‌های جایگزین برای كنترل علف‌های هرز روی آورند. به عنوان مثال علف‌هرزC. solstitialis  با تراكم بالا در چراگاه‌ها و مراتع، تاکستان‌ها و سایر زیستگاه‌ها بخصوص در غرب ایالت متحده آمریکا مشاهده می‌شود؛ به طوری‌که در کالیفرنیا سطح آلودگی به این علف هرز از 48/0 میلیون هکتار در سال 1958 به 2/3 میلیون هکتار در سال 1985 رسید (مدوکس و همکاران[10]، 1985). از آنجا که کنترل شیمیایی در سطوح وسیع باعث آلودگی محیط زیست می‌شود، لذا برای کنترل این علف هرز در سطح وسیع از عوامل بیوكنترل استفاده می‌شود (سوبحین و فورناصری، 1994). با توجه به اینكه این علف هرز فقط توسط بذر تکثیر می‌شود، لذا حشرات بذرخوار از عوامل بیوكنترل مطلوب این علف هرز هستند (سوبحین و فورناصری، 1994).

استفاده از عوامل بیوكنترل برای کنترل علف‌های هرز به عنوان یک روش جایگزین و مطلوب در مدیریت علف‌های هرز نقش بسیار مهمی دارد. حشرات تک‌خواری[11] که از گونه‌های خاصی از علف‌های هرز به عنوان منبع غذایی تغذیه می‌کنند جزو عوامل بیوكنترل مناسب برای کنترل علف‌های هرز محسوب می‌شوند. شدت تاثیر عوامل بیوکنترل روی علف­های هرز به شرایط اقلیمی منطقه، زادآوری، اندازه و نحوه‌ی تغذیه حشره بستگی دارد (راوو[12]، 2000). گونه­های سرخرطومی‌ متعلق به جنس Larinus Dejean, 1821 در کنترل اغلب علف‌های هرز تیره Asteraceae نقش مهمی دارند (زولفر[13] و همکاران، 1971 و کومبس[14] و همکاران، 2004). این سرخرطومی‌ها با تغذیه از بذر علف‌های هرز متعلق به جنسOnopordun  باعث کنترل آنها می‌شوند (کریم­پور، 1387). این سرخرطومی‌ها از نواحی شرقی حوضه‌ی مدیترانه تا نواحی مرکزی آسیا انتشار دارند (کریم­پور، 1387). تعدادی از گونه‌های این سرخرطومی روی گونه‌های جنسEchinops  فعالیت تغذیه‌ای داشته و باعث تولید مان[15] روی آنها می‌شوند (نصیرزاده و همکاران، 1384). مان­ها فرآورده‌های دارویی هستند که در اثر فعالیت این سرخرطومی‌ها روی ساقه گیاه میزبان تولید می‌شوند و از روزگاران قدیم استفاده دارویی دارند (نصیرزاده و همکاران، 1384).

از آنجا که اکثر گونه­های سرخرطومی‌ جنس Larinus در کنترل علف‌های هرز و نیز تولید مان (به عنوان فرآورده دارویی) نقش دارند، لذا این تحقیق با هدف شناسایی گونه‌های سرخرطومی جنس

Larinus

3-6- شاخص تنوع شانون کل برای گونه­های Larinus روی شش گونه گیاه میزبان   60

3-7- شاخص یکنواختی شانون کل برای گونه­های Larinus روی شش گونه گیاه میزبان   60

3-8- شاخص شباهت تنوع گونه­ای موریسیتا-هورن برای گونه­های Larinus در بین گیاهان میزبان   61

3-9- پارامترهای زیستی سرخرطومی L. affinis روی گونه گیاهی E. aucheri در منطقه كرمان   63

3-10- تراکم جمعیت سرخرطومی L. affinis روی گیاه میزبان E. aucheri 67

3-11- شکارگرها و پارازیتوییدهای سرخرطومی L. affinis  70

4- بحث   71

4-1- گونه­های سرخرطومی جنس Larinus در منطقه کرمان   71

4-2- فراوانی نسبی و تنوع گونه­ای جنس Larinus روی گیاهان میزبان مختلف   72

4-3- پارامترهای زیستی سرخرطومی L. affinis روی علف هرز E. aucheri در منطقه كرمان   77

4-4- تراکم جمعیت سرخرطومی L. affinis روی علف هرز E. aucheri 80

5- پیشنهادات   83

منابع مورد استفاده   84

مقدمه و مروری بر تحقیقات گذشته

1-1- مقدمه

گیاهان متعلق به تیره آفتاب‌گردان‌ها[1]، دارای گونه‌های متنوعی هستند که تعدادی از آن­هابه عنوان علف‌های هرز مزارع و مراتع، تعدادی به عنوان گیاهان دارویی و تعدادی نیز جزو محصولات زراعی هستند (نصیرزاده و همکاران، 1384). یکی از جنس­های مهم این تیره که به عنوان علف هرز مطرح
می­باشد، جنس Onopordun یا خارپنبه است که حدود 50 گونه از گیاهان این تیره را دربرمی­گیرد (برایس و همکاران[2]، 1990). گونه‌های جنسOnopordun  و Centaurea (سوبحین و فورناصری[3]، 1994) فقط توسط بذر تکثیر می­یابند. از جنس Centaurea گونه Centaurea solstitialis L. یا گل

این مطلب را هم بخوانید :

این مطلب را هم بخوانید :

 ستاره­ای زرد از علف­های هرز مهم در مزارع و مراتع می‌باشد (گروپ و همکاران[4]، 1990؛ شلی و همکاران[5]، 1998؛ دی توماسو[6]، 2005). گونه‌های مختلف علف‌های هرز از جنس Onopordun مثل خارپنبه اغلب در اراضی بایر، حاشیه نهرها و رودخانه‌ها، کنار جاده‌ها، مراتع، چراگاه‌ها و اراضی کشاورزی مختلف به ویژه مزارع غلات می‌رویند (دوی[7]، 1991). رشد این علف‌های هرز در مراتع سبب کاهش تولید علوفه در این اراضی شده و نیز بهره‌برداری از آنها را جهت پرورش دام محدود می‌کند. تراکم زیاد علف‌های هرز خاردار در مراتع مانند یک سد طبیعی مانع از جابجایی احشام شده و دسترسی آنها به منابع غذایی جدید و آب را با مشکل مواجه می‌كند. همچنین كشاورزان به دلیل خاردار بودن برگ و ساقه‌های این گیاهان با مشکلات زیادی در کشاورزی و دامپروری مواجه می‌شوند (سیندل[8]، 1991).

جنس‌های دیگری از گیاهان تیره Asteraceae مانندEchinops  دارای گونه‌هایی هستند كه به عنوان گیاه دارویی مطرح بوده و در درمان بسیاری از بیماری‌های تنفسی و تشنج‌ها كاربرد دارند (زرگری، 1370).

برخی از گونه­های این جنس به عنوان گیاه تزئینی در باغبانی نیز كاربرد دارند اما، بیشتر به جنبه‌های دارویی آنها توجه می‌شود (دالیا و همکاران[9]، 2006).

به طور کلی علف‌های هرز گیاهان ناخواسته و نامطلوبی هستند که با رقابت در بهره‌برداری انسان از منابع آب و خاک تاثیر منفی روی رفاه و آسایش انسان می‌گذارند. اگرچه علف‌کش‌ها نقش مهم و موثری در كاهش تراكم علف‌های هرز و جلوگیری از خسارت آنها در کشاورزی و مرتعداری دارند، با این حال كاربرد علف‌کش‌ها نگرانی‌ها در مورد ایمن بودن مواد غذایی تولید شده و آلودگی محیط زیست را افزایش داده است و همچنین سبب شده است که کارشناسان کنترل علف‌های هرز به کاربرد روش‌های جایگزین برای كنترل علف‌های هرز روی آورند. به عنوان مثال علف‌هرزC. solstitialis  با تراكم بالا در چراگاه‌ها و مراتع، تاکستان‌ها و سایر زیستگاه‌ها بخصوص در غرب ایالت متحده آمریکا مشاهده می‌شود؛ به طوری‌که در کالیفرنیا سطح آلودگی به این علف هرز از 48/0 میلیون هکتار در سال 1958 به 2/3 میلیون هکتار در سال 1985 رسید (مدوکس و همکاران[10]، 1985). از آنجا که کنترل شیمیایی در سطوح وسیع باعث آلودگی محیط زیست می‌شود، لذا برای کنترل این علف هرز در سطح وسیع از عوامل بیوكنترل استفاده می‌شود (سوبحین و فورناصری، 1994). با توجه به اینكه این علف هرز فقط توسط بذر تکثیر می‌شود، لذا حشرات بذرخوار از عوامل بیوكنترل مطلوب این علف هرز هستند (سوبحین و فورناصری، 1994).

استفاده از عوامل بیوكنترل برای کنترل علف‌های هرز به عنوان یک روش جایگزین و مطلوب در مدیریت علف‌های هرز نقش بسیار مهمی دارد. حشرات تک‌خواری[11] که از گونه‌های خاصی از علف‌های هرز به عنوان منبع غذایی تغذیه می‌کنند جزو عوامل بیوكنترل مناسب برای کنترل علف‌های هرز محسوب می‌شوند. شدت تاثیر عوامل بیوکنترل روی علف­های هرز به شرایط اقلیمی منطقه، زادآوری، اندازه و نحوه‌ی تغذیه حشره بستگی دارد (راوو[12]، 2000). گونه­های سرخرطومی‌ متعلق به جنس Larinus Dejean, 1821 در کنترل اغلب علف‌های هرز تیره Asteraceae نقش مهمی دارند (زولفر[13] و همکاران، 1971 و کومبس[14] و همکاران، 2004). این سرخرطومی‌ها با تغذیه از بذر علف‌های هرز متعلق به جنسOnopordun  باعث کنترل آنها می‌شوند (کریم­پور، 1387). این سرخرطومی‌ها از نواحی شرقی حوضه‌ی مدیترانه تا نواحی مرکزی آسیا انتشار دارند (کریم­پور، 1387). تعدادی از گونه‌های این سرخرطومی روی گونه‌های جنسEchinops  فعالیت تغذیه‌ای داشته و باعث تولید مان[15] روی آنها می‌شوند (نصیرزاده و همکاران، 1384). مان­ها فرآورده‌های دارویی هستند که در اثر فعالیت این سرخرطومی‌ها روی ساقه گیاه میزبان تولید می‌شوند و از روزگاران قدیم استفاده دارویی دارند (نصیرزاده و همکاران، 1384).

از آنجا که اکثر گونه­های سرخرطومی‌ جنس Larinus در کنترل علف‌های هرز و نیز تولید مان (به عنوان فرآورده دارویی) نقش دارند، لذا این تحقیق با هدف شناسایی گونه‌های سرخرطومی جنسLarinus