1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش… 5

1-4- اهداف پژوهش… 6

1-5- چارچوب مفهومی تحقیق.. 6

1-6- فرضیه‌های پژوهش… 7

1-7- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش… 8

1-7-1- تعریف مفهومی متغیرها 8

1-7-1-1- مزیت رقابتی.. 8

1-7-1-1-1- انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین.. 8

1-7-1-1-2- پاسخگویی به مشتری.. 8

1-7-1-1-3- بهای تمام‌شده محصول. 9

1-7-1-2- قابلیت‌های اطلاعاتی زنجیره تأمین.. 9

1-7-1-2-1- ظرفیت سیستم اطلاعات بین سازمانی.. 9

1-7-1-2-1-1- ظرفیت پرسنلی/ رهبری سیستم‌های اطلاعاتی.. 9

1-7-1-2-1-2- ظرفیت برنامه‌ریزی استراتژیک سیستم‌های اطلاعاتی.. 10

1-7-1-2-2- صلاحیت رابطه‌ای بین سازمانی.. 10

1-7-1-2-2-1-اعتماد متقابل.. 10

1-7-1-2-2-2-کیفیت اطلاعات… 10

1-7-2- تعریف عملیاتی متغیرها 10

1-7-2-1- مزیت رقابتی.. 10

1-7-2-2- قابلیت‌های اطلاعاتی زنجیره تأمین.. 11

1-8- قلمرو پژوهش… 11

فصل دوم ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1- مقدمه. 13

2-2- مزیت رقابتی.. 13

2-2-1- مزیت رقابتی پایدار. 16

2-2-2- تئوری‌های مزیت رقابتی.. 18

 

2-2-2-1- تئوری سازمان صنعتی.. 18

2-2-2-2- تئوری منبع محور. 20

2-2-2-3- تئوری شومپترین.. 24

2-2-3- ابعاد مزیت رقابتی در این پژوهش… 25

2-2-3-1- انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین.. 25

2-2-3-2- پاسخگویی به مشتری.. 26

2-2-3-3- بهای تمام‌شده محصول. 27

2-3- مدیریت زنجیره تامین.. 27

2-3-1- ساختار زنجیره تأمین.. 31

2-3-2- مؤلفه‌های اصلی مدیریت زنجیره تأمین.. 33

2-3-3- اهداف مدیریت زنجیره تأمین.. 36

2-3-4- مدل‌های زنجیره تأمین.. 36

2-3-5- قابلیت‌های اطلاعاتی زنجیره تأمین.. 40

2-3-5-1- ظرفیت سیستم‌های اطلاعاتی بین سازمانی.. 41

2-3-5-1-1- ظرفیت برنامه‌ریزی استراتژیک سیستمهای اطلاعاتی.. 42

2-3-5-1-2- ظرفیت پرسنلی/ رهبری سیستم‌های اطلاعاتی.. 43

2-3-5-2- صلاحیت رابطه‌ای بین سازمانی.. 43

2-3-5-2-1-اعتماد دوجانبه. 45

2-3-5-2-2- کیفیت اطلاعات… 46

2-3- پیشینه تحقیق.. 47

2-3-1- پیشینه های تحقیق در داخل کشور. 47

2-3-1- پیشینه های تحقیق در خارج از کشور. 52

فصل سوم روش اجرای تحقیق

3-1- مقدمه. 59

3-2- روش تحقیق.. 59

3-3- جامعه آماری.. 59

این مطلب را هم بخوانید :

3-4- روش و ابزار گردآوری اطلاعات… 60

3-5- روایی و پایایی پرسشنامه. 61

3-5-1- روایی پرسشنامه. 61

3-5-2- پایایی پرسشنامه. 61

3-6- روش‌های آماری تجزیه‌وتحلیل داده‌ها 62

3-6-1- بخش توصیفی داده‌ها 62

3-6-2- بخش تحلیل استنباطی داده‌ها 62

فصل چهارم تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق

4-1- مقدمه. 66

4-2- توصیف متغیر های جمعیت شناختی پاسخ دهندگان. 67

4-3- بررسی نرمال بودن متغیرها 80

4-4- آمار استنباطی.. 80

فصل پنجم بحث و نتیجه‌گیری

5-1 مقدمه. 85

5-2- خلاصه نتایج پژوهش… 85

5-2-1- نتایج آمار توصیفی.. 85

5-2-2- نتایج آمار استنباطی.. 86

5-3-تحلیل نتایج پژوهش… 86

5-4- پیشنهادات تحقیق.. 88

5-5- محدودیت‌های تحقیق.. 89

5-6- پیشنهادات آتی.. 90

منابع. 91

پیوست… 98

 

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                       صفحه

جدول 2-1- چارچوب های موجود برای دسته بندی فرایند های مدیریت زنجیره تامین  37

جدول 2-2- فرایندهای سطح 2 مدل SCOR 39

جدول 3-1 طیف لیکرت 7 گویه ای.. 60

جدول 3-2- توزیع سؤالات پرسشنامه. 61

جدول 3-3- میزان آلفای کرونباخ پرسشنامه. 62

جدول4-1- توصیف جنسیت پاسخ دهندگان. 67

جدول4-2- توصیف سن.. 68

جدول4-3- توصیف تجربه کاری.. 69

جدول4-4- توصیف میزان تحصیلات… 70

جدول4-5- توصیف سمت… 71

جدول4-6- توصیف محل خدمت در سازمان. 72

جدول4-7- توصیف نوع صنعت تولیدی.. 73

جدول4-8- توصیف میزان دانش از وضعیت و اطلاعات مرتبط با شرکت… 74

جدول 4-9- میزان میانگین و انحراف معیار دانش از وضعیت و اطلاعات مرتبط با شرکت   75

جدول 4-10- آزمون t برای میزان دانش از وضعیت و اطلاعات مرتبط با شرکت… 75

جدول 4-11- آزمون KMO و بارتلت… 75

جدول4-12- توصیف متغیر ظرفیت سیستم اطلاعات بین سازمانی.. 76

جدول4-13- توصیف متغیر اعتماد متقابل.. 77

جدول4-14- توصیف متغیر کیفیت اطلاعات… 78

جدول4-15- توصیف متغیر مزیت رقابتی.. 79

جدول 4-16- نتایج آزمون کولموگراف-اسمیرنوف… 80

جدول4-17-ضرایب مسیر در حالت استاندارد. 82

جدول4-18 برازش مدل. 83

 

 

 

فهرست شكل ها و نمودارها

عنوان                                                                                                       صفحه

شکل 1-1 مدل مفهومی پژوهش… 7

شکل 2-1- چارچوب VRIO.. 21

شکل 2-2- جریان کالا و مواد در زنجیره تأمین.. 28

شکل 2-3- خانه SCM.. 29

شکل 2-4- نمای شماتیک روابط در زنجیره تأمین.. 33

شکل 2-5- پنج فرایند سطح 1 مدل SCOR.. 38

شکل 2-6 –  چهارچوب GSCF. 40

نمودار4-1- نمودار دایره ای جنسیت پاسخ دهندگان. 67

نمودار4-2- نمودار میله ای سن.. 68

نمودار4-3- نمودار میله ای تجربه کاری.. 69

نمودار4-4- نمودار میله ای میزان تحصیلات… 70

نمودار4-5- نمودار میله ای سمت… 71

نمودار4-6- نمودار میله ای محل خدمت در سازمان. 72

نمودار4-7- نمودار میله ای نوع صنعت تولیدی.. 73

نمودار4-8- نمودار میله ای میزان دانش از وضعیت و اطلاعات مرتبط با شرکت… 74

نمودار4-9- هیستوگرام  ظرفیت سیستم اطلاعات بین سازمانی.. 76

نمودار4-10- هیستوگرام  متغیر اعتماد متقابل.. 77

نمودار4-11- هیستوگرام  متغیر کیفیت اطلاعات… 78

نمودار4-12- هیستوگرام  متغیر مزیت رقابتی.. 79

شکل 4-1- تحلیل مسیر مدل ساختاری.. 81

 

 

 

 

چکیده

ازآنجایی‌که مدیریت زنجیره تأمین شیوه‌ای باارزش برای کسب مزیت رقابتی است، این پژوهش به بررسی این امر می‌پردازد که قابلیت‌های اطلاعاتی زنجیره تأمین، چطور برای کسب مزیت رقابتی مفید خواهند بود. در این راستا اجزای قابلیت‌های اطلاعاتی زنجیره تأمین از حیث ظرفیت سیستم اطلاعاتی بین سازمانی و صلاحیت رابطه‌ای بین سازمانی (اعتماد متقابل و کیفیت اطلاعات) شناسایی و روابط میانشان با استفاده از یک مدل مفهومی موردمطالعه قرار گرفت. داده‌های این پژوهش از 103 شرکت کوچک و متوسط فعال در شهر صنعتی رشت، به روش پیمایشی جمع‌آوری‌ و سپس از روش مدل یابی معادلات ساختاری برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها استفاده شد. نتایج کسب‌شده از این پژوهش نشان می‌دهد که ظرفیت سیستم‌های اطلاعاتی بین سازمانی نقش پشتیبانی‌کننده از اعتماد متقابل و کیفیت اطلاعات برای کسب مزیت رقابتی داراست. همچنین نشان داده شد که اعتماد متقابل به‌طور مستقیم بر مزیت رقابتی تأثیر نداشته بلکه تأثیر آن غیرمستقیم و به‌واسطه کیفیت اطلاعات می‌باشد.

 

کلمات کلیدی: مدیریت زنجیره تأمین، قابلیت اطلاعاتی، اعتماد متقابل، مزیت رقابتی

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیّات پژوهش

 

 

 

 

1-1- مقدمه

در این فصل سعی بر آن است تا با ارائه چارچوب کلی پژوهش، بینشی فراگیر ارائه شود تا درک فصول بعدی ممکن گردد، لذا در ابتدا به بیان مسئله و مشکلی که پژوهشگر را به پژوهش پیرامون آن واداشت خواهیم پرداخت و با ارائه یک مدل مفهومی این بخش را به پایان می‌رسانیم. سپس اهمیت و ضرورت انجام پژوهش را مورد ارزیابی قرار می‌دهیم؛ و پس‌ازآن به بیان اهداف پژوهش که قصد داریم با انجام این پژوهش به آن دست‌یابیم می‌پردازیم سپس به تدوین فرضیه‌های پژوهش با توجه به مدل مفهومی پژوهش می‌پردازیم. بعدازآن به بیان تعریف مفهومی عملیاتی متغیرهای پژوهش پرداخته و در انتها قلمرو پژوهش را که شامل قلمرو موضوعی، مکانی و زمانی پژوهش است را شرح خواهیم داد.

 

1-2- بیان مسئله

نگاهی نافذ به جهان پیرامون این حقیقت را آشكار می‌کند كه جهان امروز بسیار متفاوت از گذشته است. در این راستا از ویژگی‌های مسلم جهان امروز می‌توان به جهانی‌شدن اقتصاد، تولید انبوه و ظرفیت مازاد در اكثر بازارها، رقابت بر مبنای زمان، انبوه اطلاعات و کار آیی ارتباطات و دانش و افزایش زادوولد اشاره كرد. این بیانگر یكپارچگی بازارهای جهانی و پیچیدگی روزافزون بازارها و پویایی محیط فراروی شرکت‌ها و سازمان‌هاست. در چنین فضایی این سؤال اساسی قابل‌طرح است كه: راز بقا و موفقیت سازمان‌ها در دنیای رقابتی امروز چیست؟ با نگاهی به ادبیات مربوطه و بررسی نظریات متخصصان مدیریت استراتژیك پاسخ سؤال را در ایجاد، حفظ و تداوم مزیت رقابتی پایدار درمی‌یابیم به این معنا كه صاحب‌نظران معتقدند سازمان‌ها برای مصون ماندن از امواج سهمگین محیطی و نیز سازگاری با الزامات رقابتی، چاره‌ای جز كسب و تداوم مزیت رقابتی پایدار ندارند. (حاجی پور و مؤمنی 1388)

از سوی دیگر منشأ و سرچشمه مزیت رقابتی، امروزه از درون شرکت‌ها به زنجیره تأمین آن‌ها منتقل‌شده است؛ و اگر شرکت‌ها می‌خواهند در مصاف با رقبای خود به برتری برسند، باید با اعضای زنجیره تأمین خود برای کاهش هزینه‌های اضافی و به حداقل رساندن «هزینه کل زنجیره تأمین» همکاری کنند (شاهرودی و صانعی، ۱۳۹۰).

بر این اساس فعالیت‌هایی مانند تهیه مواد، برنامه‌ریزی برای تولید محصول، انبارداری، كنترل موجودی، توزیع، تحویل و خدمت به مشتری كه قبلاً در سطح شركت انجام می‌شد، به سطح زنجیره تأمین انتقال‌یافته است. مسئله اساسی در یك زنجیره تأمین، مدیریت، كنترل و هماهنگی فعالیت‌هاست. مدیریت زنجیره تأمین این كار را به طریقی انجام می‌دهد كه مشتریان بتوانند محصولات را باکیفیت و خدمات قابل‌اطمینان، در اسرع وقت و با حداقل هزینه دریافت كنند. سرعت ‌بالای تغییرات و عدم قطعیت در بازارها سبب شده است تا شناخت سازمان‌ها از زنجیره‌های تأمینی كه در آن‌ها عضویت دارند و نقشی كه در آن‌ها بازی می‌کنند از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار شود (دلوی اصفهانی و همکاران 1393). به نظر می‌رسد یکی از استراتژی‌های نوین در کسب مزیت رقابتی مقوله مدیریت زنجیره تأمین می‌باشد (Tummala et, 2004).

در دهه پیش، نقش سیستم‌های بین سازمانی (IOS)[1] در زنجیره تأمین در میان محققان به‌منزله راهی برای سودآوری عملکردی، مالی و رابطه‌ای پیشنهادشده است. بااین‌حال، چنین پیشنهادشده است که فناوری اطلاعات خاص به‌تنهایی نمی‌تواند منبع مزیت رقابتی پایدار برای شرکت باشد. ادبیات سیستم اطلاعاتی فعلی مبین آن است که شرکت‌ها به توسعه توانمندی‌های بین سازمانی نیاز دارند که شرکت را با شرکای زنجیره تأمین خودشان ادغام می‌کنند تا برای شرکت ارزش بیافریند. این قابلیت‌ها شامل رابطه‌ای دوسویه بین خریدار و فروشنده سطح بالای دانش بین سازمانی و توانمندی رابطه‌ای (مثل اعتماد و اختیار) یک شرکت مرکزی در شبکه‌بندی با شرکای زنجیره تأمینش می‌باشد. از این منظر قابلیت‌های اطلاعاتی زنجیره تأمین به‌منزله منبعی که قابلیت‌های اطلاعاتی شرکت چطور به نحوی با شرکای زنجیره تأمین تعامل برقرار می‌کند که درنتیجه تأثیر برای مزیت رقابتی شرکت پیشنهادشده‌اند. بااین‌حال، هنوز چیزهای زیادی در خصوص این امر ناشناخته مانده است که قابلیت‌های اطلاعاتی شرکت چطور به نحوی با شرکای زنجیره تأمین تعامل برقرار می‌کند که درنتیجه تأثیربخشی کلی شرکت و زنجیره تأمینش ارتقا پیدا کند (Hee Youn et al, 2014).

تکمیل قابلیت در حالی وجود دارد که اگر یک منبع در حضور منبعی دیگر پیامدهای برتری خلق کند، ارزش آن بالاتر برود. در حیطه سیستم‌های اطلاعات باید گفت که سیستم‌های اطلاعاتی به‌منزله منابع مکملی قلمداد می‌شوند که ارزش سایر منابع و قابلیت‌های سازمانی را ارتقاء می‌بخشند. با پذیرش این امر، چنین استدلال می‌کنیم که ظرفیت سیستم اطلاعات بین سازمانی (IOISC)[2] می‌بایست باصلاحیت رابطه‌ای بین سازمانی (IORC)[3] تکمیل گردد. ظرفیت سیستم اطلاعات بین سازمانی پیش‌نیاز تسهیل تسهیم اطلاعات بین شرکای زنجیره تأمین است. زمانی که این ظرفیت سیستم اطلاعات بین سازمانی تحقق یابد، به صورتی مثبت به ارتقای صلاحیت رابطه‌ای بین سازمانی انجامد. از طریق تلفیق ظرفیت سیستم اطلاعات بین سازمانی و صلاحیت رابطه‌ای بین سازمانی، شرکت‌ها به توسعه قابلیت‌های اطلاعاتی می‌پردازند. قابلیت‌هایی که برای شرکت مزیت رقابتی به ارمغان خواهند آورد (Hee Youn etal, 2014).

دو مورد از صلاحیت‌های رابطه‌ای بین سازمانی مهم که این پژوهش بر روی آن‌ها برای تمرکز می‌کند، کیفیت اطلاعات و اعتماد متقابل می‌باشد.

کیفیت اطلاعات زمانی حاصل می‌شود که یک شرکت مرکزی و شرکای زنجیره تأمین آن، اطلاعات استراتژیک و عملی را در روابطی مطمئن به اشتراک بگذارند (Hee Youn et al, 2014)؛ و اعتماد متقابل یک سرمایه رهبری مهم است که به‌واسطه آن شرکت‌های شریک با میل و رغبت در عملیات کسب و تسهیم اطلاعات دخیل می‌گردند (Hee Youn et al, 2014). درواقع اعتماد متقابل به‌عنوان یک کیفیت رابطه موردنیاز است که توسط آن کیفیت اطلاعات (یعنی نتیجه تعامل) حاصل می‌گردد (Hee Youn et al, 2014).

این پژوهش برای اولین بار بر روی شرکت‌های کوچک متوسط شهر صنعتی رشت اجرا می‌شود؛ و بر روی این موضوع تمرکز می‌کند که چگونه ظرفیت سیستم بین سازمانی در تعامل با صلاحیت رابطه‌ای بین سازمانی که شامل اعتماد متقابل و کیفیت اطلاعات است منجر به این می‌شوند که قابلیت‌های سیستم‌های اطلاعاتی زنجیره تأمین تبدیل به یک مزیت رقابتی برای سازمان شوند. تا به این سؤال اساسی پاسخ داده شود که آیا قابلیت‌های سیستم‌های اطلاعاتی زنجیره تأمین بر مزیت رقابتی شرکت‌ها تأثیرگذار است یا خیر.

 

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش

شرکت‌ها همواره درصدد بوده‌اند که مزیت رقابتی‌شان را برای افزایش سودآوری و سهم بازار ارتقاء دهند (zhang, 2011). هر سازمانی، اعم از شرکت‌های بزرگ، شرکت‌های دولتی، یا کسب ‌و کارهای