پایان نامه جایگاه حقوقی مالکیت در ایران با تمرکز بر قانون موسوم به اراضی کشت موقت

م. ……………………………………………………………………………………………………………………… میلادی

ر.ک. …………………………………………………………………………………………………………….. رجوع کنید

ع. ……………………………………………………………………………………………………………… علیه السلام

چ. ………………………………………………………………………………………………………………………. چاپ

ش. …………………………………………………………………………………………………………………….. شماره

ص. …………………………………………………………………………………………………………………… صفحه

ق.م. ……………………………………………………………………………………………………………. قانون مدنی

ق.ث. ……………………………………………………………………………………………………………. قانون ثبت

ق.ر.م.م. …………………………………………………………………………………. قانون روابط موجر و مستأجر

ق.م.م. …………………………………………………………………………………………….. قانون مسئولیت مدنی

ق.ا.ک.م …………………………………. قانون اراضی دایر و بایر که پس از انقلاب به صورت کشت موقت در اختیار کشاورزان قرار گرفته است

آ.ق.ا.ک.م. ………………………………. آئیننامه قانون اراضی دایر و بایر که پس از انقلاب به صورت کشت موقت در اختیار کشاورزان قرار گرفته است

ق.ن.و.ا.ا ………………………………………………………………………………. قانون نحوه واگذاری و احیاء اراضی

ق.ت……………………………………………………………………………………………………………………. قانون تجارت

ق.آ.د…ک ……………………………………….. قانون آئین دادرسی دادگاههای عمومیو انقلاب در امور کیفری

ق.آ.د…م. ………………………………………… قانون آئین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………….. أ

بیان مسئله……………………………………………………………………………………………………………………………… أ

اهمیت و ضرورت تحقیق ……………………………………………………………………………………………………… ب

اهداف تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………. ج

فرضیهها یا سوالات تحقیق ……………………………………………………………………………………………………. ج

پیشینه تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………….. د

مبانی نظری ………………………………………………………………………………………………………………………….. د

ابزارهای تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………… و

شیوههای انجام تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………. و

ساختار تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………. ز

فصل اول: نظام حقوقی مالکیت……………………………………………………………………………………………….. 1

مبحث اول: مفاهیم وپیشینه ……………………………………………………………………………………………………. 1

گفتار اول: مفاهیم …………………………………………………………………………………………………………………. 1

الف: مفهوم لغوی …………………………………………………………………………………………………………… 2

ب: مفهوم اصطلاحی ……………………………………………………………………………………………………. 3

تعریف دینگرایان و فلاسفه ………………………………………………………………………………….. 3
تعریف اندیشمندان آکادمیک …………………………………………………………………………………. 3

دانشمندان اقتصاد …………………………………………………………………………………….. 3
دانشمندان حقوق …………………………………………………………………………………….. 4

گفتار دوم: پیشینه …………………………………………………………………………………………………………………… 5

الف: پیشینه مالکیت در اسلام ……………………………………………………………………………………… 5

مالکیت در پیش از اسلام ………………………………………………………………………………………. 5
مالکیت در پس از اسلام ……………………………………………………………………………………….. 7

2-1- قرآن …………………………………………………………………………………………………………. 8

2-2سنت ……………………………………………………………………………………………………………… 8

اجماع ………………………………………………………………………………………………………. 9

2-3-1- اجماع منقول ……………………………………………………………………………….. 10

2-3-2- اجماع محصل ……………………………………………………………………………… 10

بناء عقلا …………………………………………………………………………………………………. 10

ب: پیشینه مالکیت در ایران ………………………………………………………………………………………………….11

مالکیت در ایران پیش از اسلام …………………………………………………………………………….. 11
مالکیت در ایران پس از اسلام ……………………………………………………………………………… 12

مبحث دوم: مبانی مالکیت …………………………………………………………………………………………………….. 12

گفتار اول: ماهیت مالکیت ……………………………………………………………………………………………..12

الف: ملکیت مرتبهای از مقوله جده (داشتن و دارا بودن) یا همان له است ……………………… 15

ب: نظریه ملکیت از مقوله اعتباری محض است ………………………………………………………… 17

فایده بحث …………………………………………………………………………………………………….. 18

گفتار دوم: ادله ایجاب مالکیت ……………………………………………………………………………………….. 18

الف: قاعده تسلیط ………………………………………………………………………………………………… 18

قرآن …………………………………………………………………………………………………………… 19
سنت ………………………………………………………………………………………………………….. 20
اجماع …………………………………………………………………………………………………………. 21
عقل(بنای عقلا) ……………………………………………………………………………………………. 21
این مطلب را هم بخوانید :
رشته روانشناسی درباره : پیشینه نظری – فرزندپروری
سیره متشرعه ……………………………………………………………………………………………….. 22
آیا قاعده سلطنت مختص اموال است یا در بر دارنده حقوق و انفس میباشد؟ ……………………… 22
حل تعارض با قاعده لاضرر: ………………………………………………………………………………………….. 23

ب : قاعده احترام مالکیت …………………………………………………………………………………….. 24

قرآن ………………………………………………………… ………………………………………………. 24
سنت …………………………………………………………………………………………………………. 25

2-1- حدیث “حل” …………………………………………………………………………………… 25

2-2روایت ابی بصیر ………………………………………………………………………………….. 27

اجماع ……………………………………………………………………………………………………….. 27
عقل(بنای عقلا) ………………………………………………………………………………………….. 29
آیا قاعده احترام مال مسلم، فقط بیانگرعدم جواز تصرف در مال دیگران بوده یا علاوه بر آن استیفا از مال یا عمل دیگران را نیز در بر میگیرد؟ ………………………………………………………….. 30

مبحث سوم: اوصاف و محدودیت های مالکیت ……………………………………………………………… 31

گفتار اول: اوصاف مالکیت …………………………………………………………………………………………. 31

الف: اطلاق …………………………………………………………………………………………………………… 31

ب: دوام ………………………………………………………………………………………………………………… 32

ج: انحصار ……………………………………………………………………………………………………………. 33

گفتار دوم: محدودیت های مالکیت ……………………………………………………………………………………. 34

الف: محدودیتهای قهری …………………………………………………………………………………………. 38

ب: محدودیتهای غیرقهری ………………………………………………………………………………………. 39

محدودیتهای ناشی از اراده …………………………………………………………………. 39
- اعراض از مالکیت(ایقاع) …………………………………………………….. 40
- محدودیتهای ناشی از قرارداد …………………………………………… 41

محدودیتهای ناشی از اشاعه ………………………………………………………………… 44
حقوق ارتفاقی ……………………………………………………………………………………… 45

فصل دوم: مالکیت در آیینه فلسفه حقوق ………………………………………………………………………………..47

مبحث اول: کلیات(مفهوم، رابطه و … فلسفه و حقوق) …………………………………………………………….47

گفتار اول: ماهیت فلسفه حقوق ……………………………………………………………………………………..48

الف: فلسفه حقوق و نظریه کلی حقوق …………………………………………………………..51

ب: فلسفه حقوق حقوقدانان و فلسفه حقوق فیلسوفان …………………………………….52

گفتار دوم: مکاتب حقوقی …………………………………………………………………………………………….53

الف: مکتب حقوق طبیعی(فطری) …………………………………………………………………………….56

ب: مکتب حقوق تحققی(اثبات گرایی یا پوزیتویسم) ……………………………………………….62

پوزیتویسم منطقی …………………………………………………………………………………………………….64
پوزیتویسم اجتماعی……………………………………………………………………………………………………65
مکتب حقوق سوسیالیسم ……………………………………………………………………………………………66
پوزیتویسم حقوقی محض…………………………………………………………………………………………..66
نقد پوزیتویسم حقوقی ………………………………………………………………………………………….67

ج: مکتب حقوق اسلامی………………………………………………………………………………………….69

مبحث دوم: حقیقت قواعد حقوقی ………………………………………………………………………………………… 71

گفتار اول: اوصاف، مبانی و منابع و قلمرو حکومت حقوق ………………………………………………. 72

الف: اوصاف قاعده حقوقی ………………………………………………………………………………….. 72

کلی(عمومی) و مجرد بودن …………………………………………………………………………. 72
دوام و ثبات ………………………………………………………………………………………………. 74
الزامی بودن و داشتن ضمانت اجرا …………………………………………………………………76
اجتماعی بودن …………………………………………………………………………………………… 78

ب: مبانی و منابع حقوق ………………………………………………………………………………………….. 79

مبانی حقوق ……………………………………………………………………………………………… 80
منابع حقوق …………………………………………………………………………………………….. 81

ج: قلمرو حکومت حقوق ……………………………………………………………………………………. 86

قلمرو حکومت در مکان ……………………………………………………………………………… 86
قلمرو حکومت در زمان ………………………………………………………………………………. 88

2-1- اجرای قانون در گذشته…………………………………………………………………………… 89

2-1-1- حقوق مکتسب ……………………………………………………………………………… 90

2-1-2- حقوق انتقالی ……………………………………………………………………………….. 94

2-1-3- اجرای قانون قدیم در آینده ……………………………………………………………. 95

2-2 حکومت قانون نسبت به آینده ……………………………………………………………….. 96

گفتار دوم: هدف قواعد حقوقی ……………………………………………………………………………………… 97

الف: نظریه برقراری حق و عدالت ……………………………………………………………………….. 98

ب: نظریه برتری اجتماع ………………………………………………………………………………….. 101

ج: نظریه بینابین ……………………………………………………………………………………………… 102

فصل سوم: احکام شریعت در اصول و آثار آن بر مالکیت …………………………………………………. 106

مبحث اول: تعریف و اقسام حکم شرعی ……………………………………………………………………… 107

گفتار اول: احکام ظاهری و احکام واقعی ………………………………………………………………… 111

گفتار دوم: سایر احکام شرعی ……………………………………………………………………………….. 113

الف- احکام وضعی و احکام تکلیفی ……………………………………………………………. 113

احکام تکلیفی …………………………………………………………………………….. 113
احکام وضعی …………………………………………………………………………….. 114

ب- احکام مولوی و احکام ارشادی ………………………………………………………………. 116

احکام مولوی ………………………………………………………………………………. 117
احکام ارشادی ………………………………………………………………………………. 117
تمایزات احکام مولوی از احکام ارشادی …………………………………………. 119

ج- احکام تأسیسی و احکام امضایی ……………………………………………………………… 120

حکم تأسیسی ……………………………………………………………………………… 121
حکم امضایی ………………………………………………………………………………. 121

3- اختلاف نظر در تأسیسی یا امضایی بودن برخی احکام ………………………… 122

4 – فرض تأسیسی بودن احکام ……………………………………………………………. 123

5- اهمیت تمایز احکام تأسیسی و امضایی …………………………………………….. 123

مبحث دوم: احکام ثابت(مستقر) و احکام جایگزین موقت ……………………………………………… 124

گفتار اول: کلیات احکام واقعی اولی (مستقر) …………………………………………………………….. 125

الف- مفهوم احکام واقعی اولی (مستقر) ………………………………………………………………. 126

مبنای این احکام ………………………………………………………………………………………… 128

ج- مقتضای وجود …………………………………………………………………………………………….. 130

منشأ حکومت ……………………………………………………………………………………………… 131

گفتار دوم: احکام واقعی ثانوی و احکام حکومتی(احکام جایگزین موقت ……………………… 132

الف- احکام واقعی ثانوی(احکام جایگزین موقت) ……………………………………………… 132

مفهوم و ماهیت احکام ثانویه …………………………………………………………………….. 133
مبنا و منشأ حکم …………………………………………………………………………………… 135
- دوران امر در مهمات (قاعده ترجیح اهم بر مهم) ……………………………. 135
- دوران امر در مفاسد (قاعده دفع افسد به فاسد) ……………………………….. 138
- سایر موارد ………………………………………………………………………………… 140

– نسبت میان ادلۀ احکام ثانوی و ادلۀ احکام اولی …………………………………………………………. 141

1– نظریه تخصیص ……………………………………………………………………………………… 141

2- نظریه حکومت ………………………………………………………………………………………. 142

3- نظریه تعارض ……………………………………………………………………………………….. 143

4- نظریه توفیق عرفی …………………………………………………………………………………. 145

5- نظریه نسبیت ………………………………………………………………………………………… 146

ب- احکام حکومتی(احکام جایگزین موقت) ……………………………………………………………………. 147

تعریف احکام حکومتی ……………………………………………………………………………………….. 148
ماهیت و قلمرو احکام حکومتی…………………………………………………………………………………..149
- ماهیت احکام حکومتی ………………………………………………………………………………….152

نظریه اول: احکام حکومتی از جنس احکام اولیه است ………………………………………….. 152

نظریه دوم: احکام حکومتی از جنس احکام ثانویه است……………………………………………153

نظریه سوم: رابطه بین احکام حکومتی و احکام ثانویه عموم و خصوص من وجه است 154

نظریه چهارم: احکام حکومتی نه از جنس احکام اولیه استو نه از جنس احکام ثانویه 155

2-2- قلمرو حکم حکومتی …………………………………………………………………………………….. 155

2-2-1- تفاوتهای احکام حکومتی و احکام اولیه …………………………………………………. 158

2-2-2- تفاوت احکام حکومتی و احکام ثانویه …………………………………………………….. 158

2-2-3- حکم حکومتی از احکام مولوی است یا از احکام ارشادی؟ ………………………. 159

فصل چهارم: اراضی کشت موقت و قواعد حاکم بر آن ………………………………………………………… 161

مبحث اول: تبیین قانون موسوم به اراضی کشت موقت……………………………………………………….. 161 گفتار اول: مبنای قانونی واگذاری اراضی و دست آویز فقهی نقض سلطه مالکانه……………………. 163

الف: مرجع تشخیص ضرورت در تأیید قوانین مصوب……………………………………………………….165 ب: رویکرد قانون موسوم به کشت موقت………………………………………………………………………….168

گفتار دوم: اراضی کشاورزی مستثنی از شمول این قانون…………………………………………………… 169

گفتار سوم: شیوه واگذاری اراضی به غیر مالکین……………………………………………………………. 183

الف: کشاورزان واجد شرایط………………………………………………………………………………… 186 ب: اثر عدم تمکین یا تعلل نسبت به اجرای قانون…………………………………………………………. 189 مبحث دوم: آیین دادرسی و صلاحیت رسیدگی در اراضی کشت موقت …………………………..195 گفتار اول: مراجع اداری ……………………………………………………………………………………………. 195

الف: هیأت هفت نفره واگذاری زمین …………………………………………………………………….. 195 ب: ستاد مرکزی واگذاری زمین…………………………………………………………………………….. 200

گفتار دوم: مراجع قضایی ………………………………………………………………………………………… 201

الف: دیوان عدالت اداری …………………………………………………………………………………… 201

ب: هیأت سه نفره تجدیدنظر بر آراء قطعی شعب بدوی و تجدیدنظر دیوان عدالت

اداری …………………………………………………………………………………………………………. 203

ج: دادگاه انقلاب اسلامی …………………………………………………………………………………… 207

فصل پنجم: نتیجهگیری و پیشنهادات ……………………………………………………………….. 213

نتیجهگیری …………………………………………………………………………………………………… 213

پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………………. 218

منابع و مآخذ ……………………………………………………………………………………………………….. 220

مقدمه

” و لا تأکلوا اموالکم بینکم بالباطل و تدلوا بها الى الحکام لتأکلوا فریقا من اموال الناس بالاثم و انتم تعلمون.” (بقره، آیه 188)

بیان مسئله: در سیر تطور نظام مالکیت در ایران، سلطه مالکانه علیرغم اتقان تصورات مستند به احکام مستحکم شرعیه و موضوعه، هر از چندگاهی عرصههای گوناگون آن در کل یا اجزاء خاصی از مناطق جغرافیایی، دستخوش تزلزلات غیر مترقبهای گردیده است. بطوری که خصوصاً در حدود چند دهه اخیر، بسیاری از آنها چهره تقنینی یافته و ترصید و تحلیل آن قوانین گاه با غفلت و گاه فشار و مصلحت بین قوای حاکم و … مواجه شده است. لیکن نه تنها تدبیری در رفع معضل که از آن میتوان به عنوان «بیماری قانون» یاد نمود؛ نشده بلکه حتی و زمینه را برای شناخت و ترسیم آن به عنوان نهادی در چارت سیستم حقوقی ما فراهم آوردهاند که یکی از بارزترین شاخصهای آنها را می توان در قانون موسوم به «اراضی کشت موقت» توسط مقنن اسلامی ملاحظه نمود. بموجب این قانون حکومت به عنوان ضرورت با توجه به مصلحت عموم نسبت به تحدید مالکیت برخی اراضی کشاورزی اقدام مینماید.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در بحث اراضی کشاورزی، آشفتگی و نابسامانیهای بسیاری حادث گردید که پس از کش و قوس های سیاسی و اجتماعی در نهایت منجر به تصویت قوانینی در مجلس شورای اسلامی و مجمع تشخیص مصلحت نظام گردیده که مبانی احکام اولیه شریعت، قواعد حقوق موضوعه و اصولی چون تسلیط را درنوردیده تا حکم عامی که رضای عدهای که اصولاً از متجاوزین به اراضی و املاک دیگران بودهاند را در شرایط آشفتگی سیاسی کشوری انقلاب کرده و به دنبال آن از سوی دشمنان دین و انقلاب تحمیل جنگ شده را فراهم نماید.

بدیهی است از حیث عموم قواعد حقوقی تجاوز درحق غیر اصولاً موجب ضمان است و دراصول حاکم بر مسئولیت مدنی، هر ضرری باید جبران شود. لذا سوال اصلی اینجاست که با وجود این اصول و حقوق چگونه میتوان به موضوع مانحن فیه مشروعیت داد؟ آیا تحدید مالکیت اراضی موصوف با سایر اصول و قواعد در تعارض است؟

بیگمان در گستره وسیع عدالت، مفهوم واژه “حق” جایگاه ویژهای از مباحث آن را اشغال مینماید و در اصالت حق، بین حقوق شخصی و یا مقررات ایجاد کننده حق، از دیدگاه دانشمندان، اتفاق نظر واحدی حاصل نبوده و به همین دلیل در یک تفکیک کلی دو مکتب فردگرایی در دفاع از حقوق بشری، شخصی، فطری و طبیعی سنتی و یا ناشی از نیازهای زندگی و آثار و مظاهر قدرت تجدد (داوری اردکانی،1382: 92)، حتی بدون توجه و اهمیت به هیچگونه دخالتی از ناحیه دولت یا هر نهاد خارجی در ترسیم آن و مکتب اصالت حقوق جمعی در دفاع از نگرش جمعی به عنوان آنچه که قانون آن را به عنوان یک “حق و امتیاز” با تعیین محدوده آن برای اشخاص تلقی میکند؛ حاصل میشود (کاتوزیان، 1390: 420-411). لیکن ماهیت وجودی حق، پس از پذیرش و استقرار آن در عالم حقوق و عرصه اجتماع، اصلی متقن و گاه قاعدهای ثابت میآفریند که فروض مستثنا از آن قواعد نیز در درون همان اصل یا قاعده، در کل جامعه تحت حکومت آن، برقرار میشود. امری که گهگاه در برخی مقررات موجود، شاهد نقیض محض آن در عین مسامحه یا سکوت در قبال آن از ناحیه مدافعان حقوق اجتماع خواهیم بود که گاه به ناگزیر از گریز از آنچه که به عنوان نظم حقوقی، یاد میشود؛ از آن به عنوان “محدودیتهای ناشی از نظم عمومی” یاد میکنند(کاتوزیان، 1389: 157-156).

نگارنده تلاش خواهد نمود تا با تجزیه و تحلیل موضوع، ابهامات موجود را از ابتدا و بطور ریشهای با تأملی بر نحوه و عوامل خیزش چنین جریانی در کشور، مرتفع سازد.

اهمیت و ضرورت تحقیق: با نگاهی به برخی تحولات تاریخی نظام مالکیت ایران، ملاحظه میشود گاه علیرغم آنچه که در حقوق اموال و مالکیت و اوصاف آن مورد مطالعه و تأکید جامعه حقوقی قرار میگیرد؛ دامنه این حقوق پس از ایجاد و حصول آن نه تنها محدود شده، بلکه بکلی با تزلزل و تردید مواجه گردیده است. یکی از شاخصترین این معضلات، را میتوان در قانونی، موسوم به ” قانون ارضی کشت موقت” ملاحظه نمود که بنا به مصالحی، با وجود اعتراضات، اختلافات و ناآرامیهای بسیاری که پس از انقلاب، ناشی از تصرف نامشروع اراضی کشاورزی مالکان و از طرفی حمایت به نام “قانون” از متصرفان به وقوع پیوسته و به مقام اجرا در میآید. در تحلیل قانون اراضی کشت موقت، علیرغم آنکه ترصید قواعد آن در بحث تخصیص حدود اختیارات مالک در اراضی کشاورزی واجد بسیاری آثار پر اهمیت اجتماعی، اقتصادی و تاریخی است، تاکنون هیچگاه به نحو شایستهای به مبانی نظری و عملی این موضوع، پرداخته نشده است. البته اندک مواردی که در آن همچنانکه در کتبی چون قوانین و مقررات اراضی در نظم حقوقی کنونی (میرزایی، 1390: 33) و یا پایاننامه کارشناسی ارشد در موضوع «استثنائات قاعده تسلیط در مالکیت اراضی دایر و بایر کشاورزی» در پردیس قم دانشگاه تهران(عموزاده مهدیرجی، 1377: 59) و نیز پایاننامه دیگری در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز که بر گرفته از پایاننامه پیشین بوده است، قلم زدهاند؛ هر سه مورد عیناً یا برداشت مستقیمی از قانون و مقررات موجود بوده و یا ناشی از برداشتهای مستقیم و دور از توجیهات وضع این قانون بوده که احیاناً اوصاف تاریخی و جریان اقدام مجریان این قانون در تحلیل ناصحیح این مقررات، دخیل بوده است. عدم توجه کافی به این موضوع در حالی است که حتی صرفنظر از رویکرد نظام حقوقی بدان، از نظر اقتصادی و امنیت سرمایهگذاری در میهن عزیز اسلامی ما بویژه در عرصه کشاورزی بسیار مورد توجه قرار گرفته و خواهد گرفت.

اهداف تحقیق : هدف اصلی این تحقیق، تعیین قلمرو اعمال حق مالکیت و ارتباط آن با ” قانون اراضی دایر وبایر و موات که پس از انقلاب به صورت کشت موقت در اختیار کشاورزان قرار گرفته است، ”

موضوعات: بدون موضوع لینک ثابت

فرم در حال بارگذاری ...

فید نظر برای این مطلب