1-9پیشینه ی تحقیق………………………………………………………………………………………………………….7

فصل دوم: ادبیات تحقیق……………………………………………………………………………………………………9

2-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………10

2-1-1 بخش اول: مفهوم شناسی و اصطلاحات نظارت و کنترل……………………………………11

2-1-2 معنای لغوی نظارت و کنترل…………………………………………………………………………11

2-1-3 تعاریف نظارت و کنترل………………………………………………………………………………11

2-1-4 انواع دیدگاه های طرح ریزی سیستم کنترل……………………………………………………13

2-1-5 تفاوت نظارت وکنترل………………………………………………………………………………..14

2-1-6 اهمیت نظارت و کنترل……………………………………………………………………………….14

2-1-7 انواع نظارت و کنترل…………………………………….. …………. ………………………………25

2-1-8 فرایندهای نظارت و کنترل……………………….. …………. …………………………………….16

2-1-9 چه چیزهایی باید در سازمان نظارت شود……… ………………………………………………18

2-1-10 فنون و روشهای نظارت و کنترل…………………….. ………………………………………….19

2-1-11 ویژگی های نظام کارامد نظارت و کنترل………… …………………………………………..21

2-1-12ویژگی های نظام نظارتی ناکارامد……………………. ………………………………………….27

 2-2-1 بخش دوم: مدیریت اسلامی و نظارت و کنترل در اسلام……….. …………………………………..28

      2-2-2 مقدمه…………………………………………………………………………….. ……………………………28

2-2-3 رابطه مدیریت با اسلام ……………………………………. ……………………………………………………29

2-2-4 تعریف مدیریت اسلامی………………………………….. …………………………………………………….30

2-2-5 اصول مدیریت اسلامی……………………………….. ………………………………………………………..31

2-2-5-1 اصول موضوعه……………………………… …………………………………………………………………31

2-2-5-2 اصول متعارفه…………………………………… ……………………………………………………………..31

2-2-6 اصول موضوعه در خاستگاه مکتب………………… ………………………………………………………..32

2-2-7 اصول موضوعه در خاستگاه جامعه………………. …………………………………………………………32

2-2-8 اصول موضوعه در خاستگاه انسان………………….. ………………………………………………………33

2-2-9 اصول متعارفه در مدیریت اسلامی…………………. ………………………………………………………..33

2-2-10 تعریف نظارت و کنترل در مدیریت اسلامی………….. ………………………………………………..34

2-2-11 اهمیت نظارت و کنترل از دیدگاه اسلام ………………….. …………………………………………….34

 

2-2-12 ویژگی های نظارت و کنترل موثر از دیدگاه اسلام………… …………………………………………36

2-2-13 هرم نظارت و کنترل در مدیریت اسلامی………….. …………………………………………………….37

فصل سوم: معیارهای نظارت و کنترل…………………………….. ………………………………………………….39

3-1 مقدمه…………………………………………………………… ………………………………………………………..40

3-1-1 بخش اول: سطح فردی………………………….. ………………………………………………………………42

3-1-2 تعریف خودکنترلی………………………………. ……………………………………………………………….43

3-1-3 اهمیت و ضرورت خودکنترلی …………………….. ………………………………………………………..44

3-1-4 راههای ایجاد خودکنترلی در اسلام…………………. ………………………………………………………47

3-1-5 فرایند خودکنترلی ……………………………………… ………………………………………………………..49

3-1-6 برخی از اثار و فواید خود کنترلی که استفاده از ان را توجیه می کند…… ……………………….51

3-1-7 خود کنترلی به دلایلی وضعیت متغیر و نامطمئنی دارد………….. …………………………………….52

3-1-8 ایاتی چند درباره ی خودکنترلی………………………………. ……………………………………………..53

3-2-1 بخش دوم: نظارت و کنترل سازمانی……………………….. ……………………………………………….53

3-2-2 مقدمه………………………………………………………………. ………………………………………………..53

3-2-3 نظارت و کنترل اشکار و رسمی……………………………. ………………………………………………..54

3-2-3-1 نظارت و کنترل مستقیم یا بدون واسطه………………… ………………………………………………54

 3-2-3-2 نظارت و کنترل غیر مستقیم یا با واسطه………………… …………………………………………….58

3-2-4 نظارت و کنترل مخفی و پنهانی……………………………….. ……………………………………………..59

3-3-1 بخش سوم: نظارت و کنترل در جامعه ……………………. ……………………………………………….61

3-3-2 مقدمه……………………………………………………… ………………………………………………………….61

3-3-3 معنای لغوی و اصطلاحی امر به معروف و نهی از منکر……. …………………………………………64

3-3-4 تعریف امر به معروف و نهی از منکر…………………………….. …………………………………………64

• اهمیت اثار امر به معروف و نهی از منکر در قران و احادیث ……… ……………………………….64

3-3-6 طبقه بندی نظارت و کنترل جامعه……………………………………. ……………………………………..68

3-3-6-1 نظارت با منشاء درون سازمانی…………………………. ………………………………………………..68

3-3-6-2 نظارت با منشاء برون سازمانی………………………….. ………………………………………………..71

فصل چهارم: نتیجه گیری و پیشنهادها………………………………. …………………………………………………74

4-1 مقدمه…………………………………………………………….. ………………………………………………………75

 

این مطلب را هم بخوانید :

4-2 بحث و نتیجه گیری……………………………………………. …………………………………………………….76

4-2-1 پاسخ پرسش اول ………………………………………….. …………………………………………………….76

4-2-2 پاسخ پرسش دوم………………………………………….. ……………………………………………………..77

4-2-3 پاسخ پرسش سوم…………………………………………………. ……………………………………………..79

4-3 محدودیتهای تحقیق………………………………………… ………………………………………………………..80

4-4 پیشنهادها……………………………………………….. ……………………………………………………………….81

فهرست منابع…………………………………………………….. ……………………………………………………………83

منابع فارسی………………………………………….. ……………………………………………………………………….84

منابع انگلیسی………………………………………….. ……………………………………………………………………..88

 

چکیده:

نظارت و کنترل همیشه به عنوان یکی از وظایف مهم مدیریت به شمار می رود و بدون ان تحقق اهدف سازمانی میسر نخواهد شد. در این تحقیق، بطور اهم به موضوع شناخت معیارهای نظارت و کنترل از منظر اموزه های  اسلام بحث و بررسی شده است. به منظور نیل به این هدف سوالاتی مطرح و بیان شده است:

سوال اول: معیارهای نظارت و کنترل، در سطح فردی از منظر اموزه های اسلام چیست؟

سوال دوم: معیارهای نظارت و کنترل، در سطح سازمان از منظر اموزه های اسلام چیست؟

و سوال سوم: معیارهای نظارت و کنترل، در سطح جامعه از منظر اموزه های اسلام چیست؟

نوع این تحقیقات بنیادی _ کتابخانه ای و روش ان توصیفی _ تحلیلی می باشد.

در پاسخ به این سوالات ابتدا در فصل اول کلیات تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است. سپس در فصل دوم به ادبیات تحقیق پرداخته شده است. انگاه فصل سوم به سه بخش تقسیم شده است.1) سطح فردی 2) سطح سازمان و 3) سطح جامعه. و هر بخش بر اساس سوالات مطرح شده در پایان نامه تنظیم گردیده است. که از ایات و روایات به جمع اوری منابع همت گماشته شده است. در پاسخ به سوال اول معیار خود کنترلی مد نظر میباشد. و اهمیت و روشهای ایجاد خود کنترلی بحث شده است. در پاسخ به سوال دوم معیار نظارتهای مستقیم و غیر مستقیم مدیر و همچنین نظارتهای مخفی بحث گردیده است. و در پاسخ به سوال سوم معیار امر به معروف و نهی از منکر به عنوان کلید نظارت و کنترل قلمداد گردیده است.

کلید واژه ها: نظارت وکنترل، مدیریت اسلامی، خودکنترلی، امر به معروف و نهی ازمنکر.

 1-1 مقدمه:

مدیریت یکی از مهمترین فعالیتهایی است که باعث هماهنگی و بقا سازمان، جامعه و منابع مادی و معنوی می گردد. وظایف مدیریت، برنامه ریزی، سازماندهی، رهبری، ونظارت وکنترل است. علی رغم اینکه نظارت وکنترل مرحله پایانی وظایف مدیریت می باشد، اماهمه مراحل از بدو شروع درگیرنظارت وکنترل به صورت نامحسوس می باشند که بدون انجام این عمل امکان دست یابی به هدفهای تعیین شده امکان پذیر نمی باشد. اصول وچارچوب نظری نظارت[1] و کنترل[2] در متون رایج مدیریت بیان شده است. اما قالب این متون در فرهنگ و بستر ارزشی خاص خود تدوین و اجرا گردیده است که تحت تاثیرهمان محیط رشد وتکامل یافته است. لذا درک این موضوع ما را رهنمون می سازد که جهت دستیابی به نظارت وکنترلی دقیق که بر گرفته از ارزشهای خاص جامعه است، می باید به فرهنگ ان جامعه نیز توجه کافی شود. فرهنگ خود متشکل از چند بعد است که مذهب یکی از ابعاد ان است.

عامل اساسی که تربیت ما را شکل می دهد مذهب میباشد. والدین ما ممکن است افراد مذهبی یا غیر مذهبی باشند و نیز ممکن است خدا و دیگر افراد مقدس در زندگی ما جایگاه ویژ ه ای داشته و یا نداشته باشند، اما به هر صورت ماتحت تاثیر مذهب هستیم(مقیمی و همکاران، 1385، ص 190).

در کشورهایی که حکومت مذهبی دارند، نقش مذهب بسیار گسترده و پررنگ تر از کشورهای سکولار است. در جمهوری اسلامی ایران، همه نهادهای اجتماعی مثل موسسات اموزشی، رسانه ها، هنر، ساختار سیاسی، ارتش و سازمانهای خصوصی و دولتی ملزم به رعایت موازین اسلامی هستند(همان متن،1385، ص 191).

با توجه به این ویژگی می بایستی نظارت و کنترلی که برگرفته از ارزشهای خاص جامعه است جهت برقراری توازن و هماهنگی وجلوگیری از انحرافات احتمالی مورد استفاده قرارگیرد که برگرفته از متون دینی وسیره نبوی وامامان معصوم است. که این کار موجب بومی سازی علم و همچنین رفع نیازها باتوجه به معضلات و مشکلات داخلی امکان پذیرمی گردد.

1-2 بیان مساله:

در سالهای اخیر رشد روز افزون منابع علمی در خارج از کشور موجب شده که مدیریت نیز به عنوان یک رشته علمی از این قافله مستثنا نباشد. با چاپ و ترجمه متون مدیریتی در ایران نمی توان گفت که نیاز مدیران کشور به متدها و روشهای علمی رفع گردیده است. چون این متون باتوجه به نظام مدیریتی و در بستر فرهنگی و ارزشی خاص خود رشد و توسعه یافته است. نظام مدیریتی کشور ما نیز دارای فرهنگها، ارزشها، و ایده ال های است که برامده از متن جامعه می باشد که نشات گرفته از باورهای دینی و اسلامی است.

همچنین سیستم های نظارت و کنترل که در غرب وحتی در ایران اعمال می گردند به طور کامل پاسخگوی نیازهای جامعه نمی باشند به نحوی که از یک سوء هزینه های نظارت و کنترل را افزایش می دهند و از سوی دیگرموجب خشکی و از خود بیگانگی و جداکردن روح معنوی کار از نیروی کار شاغل در سازمان را موجب می شوند. در کشور ما نیز سیستم های کنترلی که از غرب استقراض شده، موجب نارسایی هایی و بعضاً مشکلاتی در سالهای اخیر خصوصا در این دهه شده است. کنترل های دوره ای، ماهانه وسالانه نیز نمی تواند به خوبی از پس این عمل براید زیرا نتنها موجب کاهش فساد نشده بلکه خود نیز نمونه ی دور باطلی است که این روزها شاهد ان هستیم زیرا این مشکلات ناشی از عدم تطابق این نوع سیستم ها با فرهنگ کشور و نیز نظام اداری حاکم بر جامعه است.

ارتباط دادن متون علمی مدیریت با ارزشهای اسلامی _ ایرانی که در تاروپود جامعه وجود دارد کاری است که همتی مضاعف را می طلبد. در این تحقیق ما بران شدیم تا با توجه به این که دین اسلام دینی جهانی است به تبیین عوامل نظارت و کنترل از منظر اسلام بپردازیم تا از این رهگذر بتوانیم به بومی سازی علم بر مبنای ارزشهای فرهنگی خود کمک کنیم چه بسا در این دهه امر نظارت و کنترل در جامعه ما امری ضروری و اجتناب ناپذیر وحیاتی می باشد.

1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق:

نظارت وکنترل یکی از وظایف مهم در مدیریت می باشد، اهمیت ان زمانی اشکار و برجسته می شودکه با منابع محدود درصدد به دست اوردن حداکثر اهداف تعیین شده باشیم. در نتیجهء ان، چیزی که از صحت دست یابی به این اهداف، مدیریت و سازمان را اگاه می سازد اصل نظارت و کنترل به عنوان ابزار کار است. وجود بازار و محیط متغیرخود گویای این مطلب است که نظارت و کنترل امری مهم و برای سازمان جنبهء حیاتی دارد. تمام سیستم های بخش خصوصی و دولتی در ایران در محیطی که با فرهنگ اسلامی _ ایرانی شکل گرفته است مشغول به کار هستند و مدیران این سازمانها می بایستی به ابزارعلمی مجهز باشند که برگرفته شده از فرهنگها و ارزشهای جامعهء خود می باشد تا بتوانند در این محیط به فعالیتهای اقتصادی اجتماعی ادامه دهند. حال با توجه به اهمیت نظارت وکنترل در سازمانها می بایست مبانی علمی که بتواند باشرایط محیطی، فرهنگی، ارزشی مذهبی جامعه ما تطابق داشته باشد را جهت استفاده این مدیران پیش روی انان قرار دهیم. منابعی که بتواند نیازهای سازمانی و فرهنگی ما را مرتفع سازد. لذا مدیران کشور به کاربردی کردن این منابع در بستر ارزشهای اسلامی _ ایرانی نیازمند هستند. ازاین رو در اختیار گذاشتن این منابع به پیوند بین چرخه صنعت و دانشگاه کمک شایانی می نماید.

1-4 سوال های تحقیق

دراین تحقیق به این سوال اساسی می پردازیم که “معیارهای نظارت وکنترل از منظر اموزه های اسلام چیست ؟”

وجهت پاسخگویی به این سوال در پی یافتن پاسخ هایی از قران، نهج البلاغه، و احایث شریفه هستیم که منابع غنی اسلامی به شمار می روند که بتوانیم چارچوبی واضح از ان ترسیم نماییم.

سوالات فرعی که در این تحقیق به دنبال انها هستیم حول سه محور در جریان است:

1)معیارهای نظارت و کنترل، در سطح فردی از منظر اموزه های اسلام چیست؟

2)معیارهای نظارت و کنترل، در سطح سازمان از منظر اموزه های اسلام چیست؟

3)معیارهای نظارت و کنترل، در سطح جامعه از منظر اموزه های اسلام چیست؟

1-5 اهداف تحقیق:

هدف کلی تحقیق حاضر عبارتست از « شناخت معیارهای نظارت و کنترل از منظر اموزه های اسلام » که در چارچوب هدف کلی فوق اهداف ویژه ای نیز در نظر گرفته شده است.

• تعیین معیارهای نظارت و کنترل در سطح فردی از منظر اموزه های اسلام.
• تعیین معیارهای نظارت وکنترل در سطح سازمانی از منظر اموزه های اسلام.
• تعیین معیارهای نظارت و کنترل در سطح جامعه از منظر اموزه های اسلام.

1-6 روش تحقیق:

این تحقیقات با استفاده از زمینه و بستر شناختی و معلوماتی که از طریق تحقیقات بنیادی فراهم شده برای رفع نیازمندی های بشر و بهبود و بهینه سازی ابزارها، اشیاء و الگو ها در جهت توسعه رفاه و اسایش و ارتقا سطح زندگی انسان مورد استفاده قرار می گیرند؛ و از ان لحاظ توسعه ای است که هدف ان، بررسی هایی که نشان می دهد چگونه تولید افزایش می یابد یا سازمان تولید گسترش پیدا می کند یا مدلها و روشهای تولید کالا وخدمات چیست. به طور کلی هدف این تحقیقات توسعه و بهبود روشها، ابزارها، کالاها یا ساختارهاست و به همین دلیل در زمره تحقیقات کاربردی قرار می گیرند(حافظ نیا،1385،ص 51 و 52).

تحقیق براساس هدف از نوع کابردی _ توسعه ای میباشد.